معماری و عمرانعلوم مهندسیجغرافیا و نجوم

بررسی اقليم در ساختمان سازی

صفحه 1:
معماري

صفحه 2:
eee keen ع مس ‎EX ace ale ces Dred ote Ao con‏ وت ا لصيس لل اميس لو ل ‎tel‏ ا ل ا ل ‎SI el‏ نظر ارتفاع نيز فلاتي است مرتفع كه مجموعه سطوحي از آنكه لمرتفاعشان از سطح دريا كمتر است 5 متراست درصد بسيار كمي از سطح كل كشور رأ تشكيل مي دهند. ‎ele re very‏ الا ا 0 نحوه قرار كيري رشته كوههاي البرز و زاكرس اثرات اين دو حوزه محدود به نواحي بسيار نزديك به آنهابوده و به ندرت مشاهده گردیده است که این حوزه ها آثري در تعدیل درجه حرارت هواي قسمت هاي داخلي داشته باشند در مورد تقسیمات اقليمي در ایران, دانشمندان ايراني مبناي کار خود را براساس روش کوپن قرا ‎mS aEA NE Oe Fe epee es Ts ESOC A Pe‏ ۱[ کشور. ‎FP enc’ ee Joe‏ در پاره اي از موارد با واقعیت متفاوت لست. اماء همان طور ۳ ۱ RACE OI ‏و‎ OTe aoe eon A ‏داشته باشندگ‎ N

صفحه 3:
5 5 بنابراين مي توان یست که در كشوري کوهستاني مانند ایران دو نقطه هیچوقت باد هم شیاهت | 1 وجود داشتة باشد بهترين طريقه همان اصولي است كه كوين معين كرده ست و بايد به ناجار از آن بيروي نمود. منتها بايد تغييراتي در آن داده شود تأ ‎Ae ROIS RE OS AOR‏ 0 فرمول معين قرار كيرند و معرفي شوند. 00 semen re Wr Cane Pet Pt cg ees Peers ‏شده است مورد استفاده قرار داد.نامبرده تقسیم بندي کوپن را با مختصر‎ ‏ل ا ل ا ا ا يي‎ ad یم معتدل و مرطوب (سواحل جنوبي درياي خزر) اقليم سرد (كوهستانهاي غربي) 5 اقليم كرم و خشك (فلات مركزي) اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبي ایران) 7

صفحه 4:
اقليم معتدل و مرطوب (سواحل درياي خزر) OS aed al oD emt eee ROLE ‏ا‎ ad Dye teed ‏به صورت نواري بین رشته كوههاي البرز و درباي خزر محصور شده از جلگه هاي پستي تشکیل مي‎ eae) ne or Se Reaper ner pene zee 101 Une me ececiaterees ‏و هواي متضاد مي باشد. از ويژگيهاي آينمقلیم رطوبت زیاد هو و اعتدال درجه حرارت آن است.‎ ‏ا ا ا‎ Len ecient SSSR ae os OO eee I Cr OSD TEE For EES بارندگي در اين منطقه بسیار زید و در تابستان به شکل رگبار است. شهرهاي ر ‎La Se ene ree EE)‏ 3

صفحه 5:
اقلیم سرد (كوهستانهاي غربي) es A Ten Re RS Sante eee a aie eRe Sat are ‏140و متوسيط كذاقل ذماى هوا در‎ ear RE Oey eer are ‏أبن‎ ‎529 See ‏و ا ا‎ NE ۱ 1 prea peeve ece Po aren em BVOC ce CaP eC Fama Cony eS pv SO PE ep Ue CEI U Ure Oe ee P| ‏كم است. زصستانها طولائيء سرد و سخت بوده و در جندين ماه از سال زمين أست: دو‎ 000 ‏اا ااا‎ Es 1 Cn oe 5 en ree ‏بقار‎ RPA eee Energies 0 an ener reer err ‏كلي در اين منطقه؛ بهاري كوتاه زمستان و تابستان را از هم‎ a. ‏همواهبرف دائمی وجود درد‎ a OOS free Rte Bree ety seene Oey ie tiene See ny ipa coe ۰

صفحه 6:
اقليم كرم وخشك (فلات مركزي) در اين اقليم كه اكثر مناطق نيمه استوابي را شامل مي شود در اثر وزش بادهاي مهاجر كه از جنوب غرب ۱ است. این بادها بیشتر رطوبت خود را ‎cod Pieces pen ey MRSC PEEPS PPI Pre Lord‏ 1۱ مناطق با فشار هواي زیاد هستند. هوا به دلیل حرکت از قسمتهاي بالايي آتمسفر به پائین گرم و خشك مي شود. ا ا 1 لنت آسايش انسان .و در نتيجه طراحي ساختمان اهميت فراواني دارد. يا مت مر ‎aoe ۳۳ ۱‏ لت ۳ ‎ae Lend‏ 00 بده اسمان این ۱ ا ‎Sie‏ ‏ا 0

صفحه 7:
0 ‏ا‎ a ree eee eee eer) Poe epee Sooo SL SSS BTUs Nc cee eee le Ed Fea O yy peek 1 te my eo eet nen meena ee gee) ‏نوسان دماي هوا کمتر از اين است اما در هر حال میزلن تغییرات آن به 20 درجه سانتي گراد مي‎ ae 15 ‏رسد. دماي هوا در روزهاي گرم تابستان به 40 تا 50 درجه سانتیگراد و در شیها به 25 تا‎ سانتيكراد مي ‎RO‏ 1 1۱ gies fen coment Pemanpe nce? CPN Paring ry te Deen ‏ن زمستائهاي سخت و سرد و تابستانهاي كرم و‎ Reeser pegonran به وضع يراكندكي عوارض جغرافيابي در قلات مركزي مي توان دو منطقه متمایز آب و هو ا 0 3 NN ۱

صفحه 8:
فرم كالبدي ساختمان فرم كالبدي يك ساختمان مناسبء بايد باسخكوي ضوابط ياد شده باشد. در رابطه با جلوكيري از تاثير هواى عرم در فضاهاي داخلي ساخثمان (اولويت أول در ضوابط طراحي). ساختماني با بلآن ار نز نزديك به مكعب مناسبثر اسث جون نسبث سطح به حجم جنين ساختماني بهاحداقل مي رسد و در نتيجه سطح كمتري در معرض شرابط خارجي قرار مي كيرد ‎ve‏ در ۳ با اولويت يعني به حذاقل رصاندن تاثيز تایش آفتاب بر سطوح خارجي ساختمان, ساختمان هر جه فرمي کشیده تره يعني نماهاي غربي و شرقي كوچكتري داشته باشد. مناسبتر است. na ‎na pees ar‏ 0[ بيشترين مقدار انرزي خورشيدي را در این اقلیم کسب مي کند. بناراین کاهش سطح بام (استفاده از ساختمانهاي چند طبقه) منجر به کاهش انرژي تابشي تابیده شذه به بام در ساختمان خواهد شد. اما ساختمانهای چند طبقه داراي ذارهاى بلندارى هكد و ‎fone mere Pen el be‏ ديوارهاي خارجی آنها مشکلتر است. در ساختمانهاي يك طبقه با دو طبقه. جلو امدكي بام و سقف طبقة ا ا ‎ee eee net ies ag) ie‏ ‎scoala Je‏ ا ا ‎ed‏ ‏نحوه پاسخگویی به این نیاز انتخاب نمود. ۹ ‎NN ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 9:
[0 ees eae ea eR ences re Rae Sone mee 1۱ eee eter ie ae rete enn ee nen FO ae nce ‏ضرورت ندارد. در نتيجه. فرمهاي فشرده و متراكم مناسبتر از فرمهاي باز و كسترده هستند. لازم به‎ ‏ا ی ی‎ ‏زوئيهء سيتامبر و اوت - اواسط اردبيهشت تا اواسط شهريور) جون هوا بسيار كرم است بايد از ورود أن‎ 00 Pee orn erie one eset ‏ا و از 17 در صد مواقع سال‎ TCI 500 ‏ا‎ عامل ديكري كه در تعيين فرم ساختمان در اين اقليم از 25° ‎{LE cclask‏ 00 اين نظرء ۱۳۹ ا ا 00 | 3 ‏كراي‎ eer ee ‏شرایط اقليمي این شهر را‎ he SONI fo ens eet ote eee ees ‏سس‎ 1 55 8

صفحه 10:
بافت مجموعه مسكوني Fee Ronan PPSOCC RENE npeON Ping Pees ضرورت ایجاد جریان دايمي هوا در فضاهاي داخلي بیشتر باشد. ایجاد بافتي Pores Pes ee I an Pe pean One eR) گسترده ثر ضرورت بيشتري مي يابد. اما در اقلیم گرم و مرطوب هواً در بسياري از مواقع سال گرم و | es bone eal nee ساختمان ضرورتي ندارد. بنابراين. بافت مجموعه هاي مسكوني در اين شهر مي تواند كاملا فشردة 0 caeaes) 9 0 [۱ ‏ا‎ eee eat ete ters ee eee fal Re nee rie ee POS ae ere hepa ts renters ‏تابستان در اين ساختمانها كمتر خواهد شد. جسبندكي ساختمانها به يكديكر كل سطح خارجي‎ ساختمانها را كاهش خواهد داد و اين فشردكي زمان تاخیر کلي مجموعه را نيز افزايش مى دهد. نزديكي ساختمانها به يكديكر باعث افزايش ميزان سايه متقابلي خواهد شد كه آين ساختمانها بر یکدیگر ایجاد مي کنند. ۰

صفحه 11:
الگوي اشغال زمین منظور از الگوي اشغال زمین. نحوه قرار گرفتن ساختمان در قطعه زمین مربوط به آن است. فرم كلدي ساختمانها و الگوي اشغال زمین, توام با یکدیگره بافت مجموعه مسكوني را به وجود مي آورند. در ان ‎ead‏ ی ‎Pres ett Sed So eb eer aoe eee ee eeeree‏ ‎Oe Sone eae‏ FOr ee ‏ا ا‎ ests OM mNG Fs ees Tea Ee aCe] ‏بعدي توضیح خواهیم داد.‎

صفحه 12:
ا ار در این الگو, مساحت سطوح مشرف به شرایط خارجي به حداکثر مي رسد. نماهاي شمالي و جنوبي را مي توآن به راحتي در مقابل تابش آفتاب كنترل نمود. هر جه ديوارهاي شرقي و غربي كوجكتر باشند ا ا ا ا ا اال | دو طرفه خواهد بود. يعني از دو سمت مقابل به هم نورگيري خواهد داشت. در این حالت مي توان استقرار ساختمان را در ارتباط با عملكرد اين دو نما تعيين نمود. وجود ينجره هاي مقابل هم. امكان جريان يافتن هوا در فضاهاي داخلي را فراهم مى سازند. اين الكو اصولا در مجموعه ها بافت فشرده و متراکمي را ایجاد نخواهد کرد و طبیعا درون گرا اشد 704

صفحه 13:
الگوي 2: مانند الگوي 1. با اين اختلاف که. ساختمان تمام عرض زمین را اشغال کرده است. ابن الكو نيز ساختماني دو طرفه محسوب مي شود. ل م 55 شرقي و غربي ساختمانهاي مجاور همء از تبشن شديدترين افتاب #اسنتاني يز سطوع خا ‎OE nO cede‏ ا ‎I Fc oe‏ را Eger RO vps ‏ا ل ل‎ MSO pee. ‏به طور كلي ساختمائهاي يك يا دو طرفه درون كرا فيستفد و تنها مي توان آنها را‎ 00 ‏با ديوارهاي بلئد محصور نمود””‎ ide

صفحه 14:
۱ AO ‏اا‎ Cy ne nee Pees nna TO Dens ee IP oe Ie 1 rs TE Rees Sy nD BC) Beet hoe RC elt oa Te ‏لل‎ ‎FOG rate fee eee cee ie UE Pe inner a rood eS PO 9 omelet Re ee es ats Smee ne eenod ee ee he eC eS ae ane ‏ا‎ ad

صفحه 15:
۱ 1 اوتي که در اين الگو ب الگوي قبلي دارد. این است که در اين حالت مي تولن با پیش بيني بازشوهايي در نماهاي معطوف به حياط كوجكء لمكان برقراري جريان هوا در فضاهاي داخلي را فراهم ۱ eae 5

صفحه 16:
الكوي 5: ساختمان «بأه شكل در اين نموته ساختمان دو شلع عمود بر هم قطعه زمين را اشفال كرده و داراي دو نماي عمود بر هم انت. ا م لل 2000 ‎fs PN IE i CVO OP‏ 1 ا 0 متقابل بر يكديكر ‎١‏ مي شوند و در مجموع. سطوح واقع در سابه ساختمان افزايش مي بابد. شكستكي ابجاد شده در اين فرم وجود 211111101111111 ‎Reed‏ عمود برهم. در صوري كه هر هو تاي يك ارزش باشتد. امكان تعسين جهشى مناسب براي و فراهم نمي سارد و در صورقي عه بكي از نحاها در جهت مناسبي قرار حاده شود. نماي ديكر جهت مطلوبي تخواهة داشت. علاوه بر أمنة 2 دو نم نقش مهمي ‎Spill‏

صفحه 17:
| نظر قرار گرفته است. RCC ee cy eG noes enc Rares ENG\ ces Men see ICTS ‏بنابراین موارد یاد شده در مورد ساختمان یکطرفه در مورد هر يك از قسمتهاي‎ ‏ین الگو صادق است. در ارتباط با مساحت سطوح خارجي و نسبت سطح به حجم‎ [0 ie Aces nese ore ‏لست دوس سم‎ Se ee OD SERS) Dee ‏ا‎ er ‏مي توان فضاهاي جداكانه اي براي استفاده در فصول مختلف بيش بيني نمود.‎ eS rece eae be Rowen nen pene ONE EOC ee] ‏زمستانها کاملا مناسب است و قسمت جنوبي که رو به شمال آست. براي استفاده‎ | ‏سا‎ eee

صفحه 18:
الكوي 7: ‎ees‏ شكل 000 ‏ال‎ eee FON RSs ree er nae ‏ا‎ علي رغم وجود سه نماي مختلف. در اين الكو نیز نمي توان جریان هوای مناسبي در فشاهاي داخلي ایجاد 01 ‏ام‎ Cm Oman on ایجاد جریان هو در فضاهاي داخلي بر طرف خواهد شد. آما در این حالت. کل مساحت سطح خارجي ساختمان و در نتيجه نسبت سطح به حجم ساختمان افزايش مي يابد. در صورتي كه جنين Pen Peo ley yoann Rene een ‏تماهاي غير اصلي به هم اتصال‎ 2100117 سطح به حجم هر يك از ساختمانها و کل مجموعه ساختماني بسیار کم خواهد شد. نماهاي مختلف. یا ا دلیل این |] EN ‏ل‎ 4 ans ۳ 1۳ ee eee ge arene fe ‎eed ed aa‏ تعبین جهت مناسبي براي هر سه نما را عملاغیرممکن مي ‏زد ‎ ‎

صفحه 19:
| rae ee es اين الكو ‎Re gst Eta‏ ا ل ل ا ‎ee‏ ‏لي ‎Re ee‏ 00 Pees ESO NE PST Reco ONT CRE Coen Fee eeng ACHES 9 RO ‏ا ل‎ ene en eae: teed eve hs RETR cry Fee eC oar ene Sv Sore ed gas ONO vp ces Par Pre PO Se ‏الكو ايجاد مي شود بسيار زياد است و هميشه قسمتي از حياط در سايه قرار مي كيرد. أين فرم كاملا‎ Ron ee Pca ‏ا ا‎ 1 eee nc eee ‏ا‎ تمان وجود نخولهد داشت اما عملا تمام فضاها يكطرفه و جريان هوا در فضاهاي داخلي بسيار كم 1 ‏ا اا ل ال‎ Tea ت استقرار بزاي اين الكو در صورت هم ارزش بودن نماها بي معني است. ساختمان حياط مركزي. الكوي كاملا أشنابي در بافت قديمي است. السرم

صفحه 20:
۱ ‎een eS eM nee oe te‏ اا لين و شبکه هاي دسترسي است. در تعیین جهت استقرار مناسب برای ساختمان همواره باید به ‎SIR Bead ۱ ۱ Os eg nN SEE 1 Con‏ 9 ee epee eran peg ea CE er ven a ‏ساخت و وضعيت اقليمي هر محل: تعيين كننده نسبت اهميت هر يك از عوامل ياد شدة در تعيين‎ ‏جهت استقرار ساختمان هستند. هر جه امكانات ساخت و کنترل شرایط محيطي ساختمان‎ ‏محدودتر و شرايط أقليمي وخيم تر باشد: ضرورت هماهنكي ساختمان با طبيعت و شرايط اقليمي‎ ‏ا‎ ‎iT ‏ا ا ور جك‎ olOO TN O Pere ‏ا‎ Nace Ore e Ee) ‏رن‎ قبولند در ارتباط با عوامل ديكر مورد بررسي قرار كيرند. نقش هر يك از عناصر مختلف اقليمي در تعیین جهت استقرار ساختمان 0 متفاوت اسث. ‎NT gcar ١‏ ملا ۱ 2 در مناطق سرد. هدف پرهیز از کسب سرماي ناشي از دماي پأیین در موقع میا 000 rer eer ir peers 0 0

صفحه 21:
[۳ vereye re CAD ree ny eae Sen era ne Ce ey Sar eee Ee ES OI eee ‏م‎ Ree ‏م‎ كسب حداقل انري خورشيدي در مواقع كرم جلوگيري از نفوذ مستقیم آفتاب به فضاهاي داخلي در مواقع گرم 0200 ‏ال‎ ee للا ۱ ۶ تامین جریا ن هوا در فضاهاي ذاخلي در مواقع شروري ۳ ‏ل ا 2-3500 استقرار امري‎ Or rarer 0 + one Cre ee eee nets arte ee ‏ا در ساختمان مربوط مي شوند. در قسمتهاي بعد. مناسبتر؛‎ Eau are AN 0 eer eee nn

صفحه 22:
Pare ee eee a en pee Ore ‏همان طور كه اشاره شدء اولي الويت در تعيين جهت استقرار ساختمان در كليه مناطق كرم كسب حداقل‎ ‏انرؤي خورشيدي در مواقع كرم سال است. با توجه به اينكه اولويت جهارم ت ن جهت استقرار يزية‎ | ‏در طول سال اين دو ضابطه را به صورت يك ضابطه بدين صورت تعريف نمود:«كسب حداقل انرزي‎ ‏خورشید در مواقع گرم و حداکثر آن, در مواقع سرد».‎ ‏اولین گام در تعیین چنین جهتي, مشخص ساختن مواقع گرم و مولقع سرد سال است. منظور از مولقع‎ [۱ aes eae ices dora con enn eee ce PR AOR EERE Cr te RON Ie atone Breton Aes ee tere red Pe geen pene rere aon Jou Den roe nN Pees I COP Veen) ‏زمانها به دليل يائين بودن دماي هواء كسب أنرزي خورشيدي در فضاهاي داخلي مفيد است‎ eon) 00 57 دماي هوا و شديد نبودن نوسان روزانه دماي هوا در ماههاي گرم. نمي توان با استفاد 9 تاخير مصالح: شرايط داخلي ساختمان را به طور كلي كنترل نمود. أما هر هر صورث. ‎et‏ از جنين مصالحي: بأعث بهبود نسبي شرايط هواي داخل ساختمان خواهد شد. 3

صفحه 23:
محوطه سازي: و صورت اشعه موج بلند به آسمان يا محيطهاي خنك تابيده مي شود. بنابراين لازم است فاصله مناسبي ‎ster‏ م ما ا ‎ee eee Si‏ به عمل ليايد. به

صفحه 24:
: ‏پنجره ها‎ eee cel es preg ces nes ESE Recnereee Reeereera ee PC ‏ا ا ا‎ s on ‏از انتقال‎ 00 eC OC ais 0 Re een eo Ea 7 Eyles vari bor Fa (eae) ‏يآ شبكه هاي متحركي از جنس عايق‎ ‏انتقال یافته آز این پنجره ها (به هر‎ FU CRUSE ee ‏ا ا‎ ieee Oe) hy Vpn) et Taster ‏خواهد رسید.‎

صفحه 25:
ree eer semen ‏آفتاب در مواقع كرم‎ ‏با‎ ‏تابش آفتاب. جلوگيري از نفوذ‎ pee exp aeie pera FD al ee Te ee ‏ا‎ ‏(دیوارها و حتي بام) در تابستان است‎ re ere ear ree BOER ee ee 0 ‏بايد آن را نه تنها جهت‎ ais ‏استقرار و طراحي منا‎ ‏بيني سایه بانهاي مناسب کنترل نمود.‎

صفحه 26:
ی زمينهايي که شيبي مشرف به شرق یا غرب دارد. براي ساختمان سازي در اين اقلیم مفید نیستند. شیب موجود در این زمینها باعث مي شود که سطح آفتاب گیر ساختمان در صبحها یا بعد ‎an oe‏ م ‎BRE‏

صفحه 27:
به ‎cae ner ear re es‏ جنوب ‎le IO On Sele ee Sd‏ روز در یافت مي کند. در اين زمان. پرتوهاي خورشيدي تقریبا به صورت عمو ‎A reer eae cP)‏ 1 tee ane نیستند. درختهاي خزان دار مانع از نفوز 0 emyyer el د 5 انمي شوند.

صفحه 28:

صفحه 29:

صفحه 30:
0 Rome ‏ااا ال‎ RTI Bed ‏فرمهايي مناسیترند که مساحت ديوارهاي شرقي و غربي آنها کمتر باشد. در این‎ ‏رابطه. استفاده از فرمهايي که قادر به ایجاد سایه متقایل بر روي سطوح خارجي‎ 00

صفحه 31:
ديوارهاي خارجي: مقدار حرارتي که در روزهاي گرم از طریق تابش آفتاب, در ديوارهاي خارجي جذب مي شود. خيلي زیاد ‎Aen ener eee eee Dee mento eet rere enon‏ شود. بنابراين. بايد به هر طريق كه ممكن است. ميزان جذب ‎ca een ean‏ ۳۱| ‎Res‏ ا ‎CN Oe) See‏ ‎nes ears‏ 01100 خواهد, بود

صفحه 32:
سس بام ساختمان در تابستان مقدار انرژي خورشيدي بيشتري خارجى ذريافت مى نمايد. حرارتى كه در نتيجه اين تابش در بام ايجاذ مق Roe eer ne CNC ee ‏اام‎ en a ceered |۳۳ pee ene ve heen ne geome ere بام را به حداقل ممكن رساند. بيش بيني بوششهايي از رنكهاي روشن و سطوح منعکس کننده براي بام. استفاده از بامهاي دو پوش (دو لایه) یا استفاده ازعایق ‎eae‏ ۱ ٩

صفحه 33:
اپنجره ها: 0 آفتاب بسیار شديدي دريافت مي کنند. باید حتي المقدور از پیش بيني پنجره یا سطوح شيشه اي در ‎ee RD ae iO ia lel‏ ‎Peeters exe res ree FO rseevacees‏ آنها کوچك وتعدادشان محدود باشد. این پنجره ها بهتر است افقي باشند (ارتفاع كم و طول زياد) تا بتوان سایه بيشتري بر روي آنها ایجادنمود. به طور 7 0[ حتما داراي سایه بان یا عناصر ديگري باشند که بر 10000

صفحه 34:
اسايه بانها: سایه بانها باید در کلیه مواقع گرم سال بر روي سطح خارجي ‎eon‏ 0 ا ‎Pepe‏ ‎a Ph rr, UE vE UNITE PCa)‏ ل ۱۳| کلي سایه انها از هر نوع که باشتد) باید در سطح خارجي پنجره ها یا نورگیرها نصب شوند و ظرفیت حرارتي اندکي داشته باشند. ظرفیت حرارتي کم؛ باعث خوآهد شد که پس آز غروب آفتاب. سایه بنها ‎er eee he lee cel) ee ase‏ ۱۳| (پرده هاء کرکره هو....)چون در معرض تابش آفتاب قرار مي گیرند. گرم شده و خود به مرور باعث ‎PSS Posen nner ynces ll PP ROC OPN Se‏ ‎OS er eae) eel te ke iene ne eo‏ هواي كرم در سطح بنجره جلوكيري كنند. در صورتي كه هواي كرم در سطح ينجره باق بمانده باعث ‎se Os PYRO‏ ا

صفحه 35:
جلوگيري از افزایش رطوبت هوا ae eee Ee Oe SEE ne cer Oran Seen ee Ene Be 25 gi oh do a > 3 a eg 9 > 3B ll Des ek etre ee oes ee tor Sees Le ere 7 RYN Niort nT es

صفحه 36:
استخرهاء گياهان و سطوح آبگیر, باید در محلهايي پیش بيني شوند که وزش باد باعث هدایت بخار آب ‎oa‏ ا ‎Pa‏ كياهان جلوكيري نمود. فضاي آشيزخانه و رختشويخانه باب 4

صفحه 37:
محوطه سازي: ‎Bee Te Bee ays OP RU tiie ces ene ne PSE EPS ne Caen Fey nes‏ Cen EPP OSI RUA ROS Oe mY OPT lO IES ee ee eRe hel Bierce eee he eT Tease ce

صفحه 38:
۱ Beat ele Reser cd م ‎an eat en ates‏ | كر مي سازد. مضافا به لینکه مي توانند بر رات شني كه از روي زمين بلند مي شوند حتي به هنكام وزش شدیدترین بادها معمولا از يك متري سطح زمین بالاتر نمي روند. اما ذرات گرد و غبار تا ارتفاع خيلي زيادي بالا مي روند و قبل از آنکه به زمین برگردند تا فواصل بسیر دوري در فضا حرکت مي کنند.

صفحه 39:
ey erred حركت ذرات شن راء به دليل تمايلي كه به بالا و بايين و رفتن روي سطح زمين دارند. مي توان با ‎Oe PS Fo]‏ ااا ا 2-3000 000 SPOR ROSES. ep Ore

صفحه 40:
۳ 1 eRe Seen S Ca ad Pesta ‏ا ا‎ CBS VP Pee SS Re at. See Ce ‏ا‎ ter خواهند شد. حياطهاي داخلي محافظ مناسبي براي ساختما ان در بر كرد و غبار محسوب مي شوند. ‎Sete tae Serie eo he ne BO eno‏ Seek el ae dt es ele ‏ا‎ ae ee Te aeons ‏دارد. احتمالا ساده ترین راه جلوگيري از نفوذ شن و کرد وغبار در جبهه هاي رو به باد و فضاهاي‎ [۱ ‏ا‎ ‎Cea PES ie ae eae ee eee ee Wee خيابانهاي و پیچ در \

صفحه 41:
هدایت آفتاب ۱ ‎wes ents eb See ne Cie Ne enor Cees‏ 223 داخلي و جلوگيري از نمناكي این فضاها درزمستان است. با توجه به کوتاه بودن این دوره ‎Erne re eee ey‏ پنجم قوار میگیرد.بنبراین» پاسخگويي به این نیاز تنها در صورتي قابل توجیه است که نيازهاي حرارتي اشاره شده در اولويتهاي قبلي ‎rea eee‏

صفحه 42:
جهت استقرار ساختمان: | RO Ln TG cd ee eee Rees) ne eee Ree ener nel Seen tes Se eC ee iG oes) ‏كسب مقداري انرزي حرارتي در مواقع‎ aS Mad Dance ated ‏سرد را نيز داشته باشد.‎ aN

صفحه 43:
پلان: پلان ساختمان بهتر است در جهت محور شرقي غربي گسترش یابد تا در نتیجه نماي رو غربي که تنها در تابستان 0000 آفتاب را دریافت مي کنند » کاهش یابند. سازماندهي يلان: 00 ‏ا ا م ا‎ Br ‏گیرند. مثل انبارهاء در سمت شرقي و غربي ساختمان قرار داده شوند. پلان ساختمان‎ re eects ‏ا‎ See TRIE ‏سرد فراهم باشد.‎ x

صفحه 44:
سایه بانها: در محاسبه عمق سایه بانها باید به مسئله هدای ‎ymencel non‏ ۹ ا دز 000050 1111010000 جلوگيري از نفوذ آفتاب ۳ مانع از نفوذ ‎covey men Ce‏ ا م Fe cat eaten Recs SS ose) cas Nee ‏محافظت شده اي را در جهت استفاده در عصرها و شبها فراهم مي‎ ‏سازند.‎ 00 ree lee Weave Uren Pes

صفحه 45:
نموفه 1: ساختمان دو طبقه و نسبتا بزرگي است که از سمت شمال به فضاي باز محله و 10 ney aCoenn مركزي است. يك بيروني ( حیاط کوچك ) و دو اندروني ( حیاط بزرگ و يك حیاط .) ‏كوجك‎ ١ 7 ١ Pepe ee Decree Cy CNB Pays Pe POF ear age ge Frcom FT ديوارهاي خارجي مشرف به حیاط رآء در تابستان در سایه نگه مي دارند.اتاقها و سايرقضاهاي این واحد مسكوني در اطراف حیاطها شکل گرفته اند. آيوانهاي مسقف ‎teers es Spee ey ee Crean fc‏ 1 دز ‏حياط بزرك اندروني ايوان طبقه طبقه اول هم مسقف است امادر حیاطهایکوچك ققط بام ‏طبقه همکف جلو آمدة است و ایوان طبقه آول مسفن نیست. ‏نورگيري کلیه فضاهاي ساختمان از حیاط انجام مي شود. البته فضاهايي که در حاشیه ‏کوچه باریکتر قرار گرفته اند داراي پنجره هايي رو به کوچه نیز هستند. شاید دلیل ‏پنجره هايي, باريك بودن کوچه و مرتفع بودن دیوار رو به روي پنجره ‏باعث ايجاد سايه بر روي ينجره ها 00 کوچك است و در این نمونه نیز مانند نمونه هاي دیگره قسمت اعظم مساحت پنجره . ‏با تته پوشی3» شقه است: ‎SD cee gOrs BY NOON IS ea ne ee Presents ha rea rer ea bean eter erm vd Rees PISS ome RON ESPON I Cares Ucn merry arco a ‏رنگ خارجي آنهاروشن است. بهدلیل مرطوب بودن زمین.‎ ‏يك متري سيمان كاري شده أند.‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 46:
آشپزخانه سرسرا . 8- لتاقلندروني 9- آشپزخانه 0 1- حیاط بيروني 000000 12- لتاق 00000 اهستشويئ 15- باللكن سس 1 نماي خارجي از ۳ ‎ts‏ ] رادر سایه نگاه مي دارند وفضاي خارجي مناسبي فراهم مي سازند

صفحه 47:
Peer PRY Career Cn Peas LEW CeCe Coe FREE ECS) ۲ Ree era pee هشتي 2- لتاق 3- حمام 1 4 لتاق 5- آشپزخانه 6 - مضیفا- سربرا ...8 لتاقلتبروني ‏ و ‎eeavenl‏ ۳[ حیاط لندروني 12 - لتاق‌میهمان -10) 13- نولك | ۱۳| 15 - بالكن 0 rte

صفحه 48:
مناطق گرم و مرطوب ۳3 ۳

صفحه 49:
اقليم كرم و مرطوب (سواحل جنوبي) سواحل جنويئ ايران كه به.وسيله رشته كوههاي زاكرس از قلآث مركزى جذا شذه اند: ‎ae oe‏ 0 مى دهند. (آز ويزكيهاى اين اقليم تابستانهاي ا ‎eC‏ ‎UE teal Se DPC? TET eer ne‏ و ا 0 زسد: (رطويت هوا در أبن اقليم در ثمام فصول سال زياد بوده به همين دليل اختلاق ۹ ‏ا‎ oleic od ۱ | eee ‏صورتي که وجود داشته باشد. بسیارکم است)‎

صفحه 50:
ا 1 ناحيه باعث خيركي ناراحتي جشم مي شود. البته شدت تشعشات خورشيدي | ‎eer ere er tere etter Bee ere om fe lirae‏ زیاد آن باعث ناراحتي چشم مي شود. مقدار اشعه منعكس شده از زمين نيز َه وضعيت أسمان از نظر ابري بودن و نوع بوشش زمين بستكي دارد. وقتي أسمان ‎oe P|‏ | ‎ose ese eee‏ ROR ‏ل ا‎ en Rey Pvarcas] eCarpempere el Fes gree ‏ل‎ RCO Se ‏نسبت قرار كرفتن در سواحل مختلف و فاصله اي كه از دیدن از نظر گرما و‎ ‏رطویت هوا و همچنین میزان بارندگي با هم متفأوت هستند. به طور كلي میزا‎ 3 ‏ا 000 برتدكي در سواحل‎ PESOS ‏ا م ا ا‎ RCI AO Cae ies Fe Fees Oe ecru aoe eee

صفحه 51:
3 ا گيهاي معماري بومي مناطق معتدل و مرطوب ‎ADCS ye ea ae Pere re Seeae ne Ce eee ae‏ ‎OED Sy eRe re Stites any eees‏ ‎ae EO SB Perens eter Cone RTT nar re nes Sane eel a‏ ‎AS Vpaan ical 05 Cagle aS yagi cals 5S Ld wi) aad atlas ge cola aly cep, 9) ald‏ ‎ES ante eRe tS) tty See eres ie ae)‏ به منظور حفاظت اطاقها از باران؛ بالكنهاي عريض و سر بوشيده اي در اطراف اطاقها إيجاد كرديده اند این فضاها در بسیاری از ماههاي سال براي کار و استراحت و در پاره اي موارد براي نگهداري محصولات كشاورزي 0 0.3 اكثر ساختمانها با مصالحي با حداقل ظرفيت حرارتي بنا كرديده اند. و در صورت استفاده لز مصالح 7 211110001010011 3 در حداقل ممكن نكهداشته شده (استفاده از مصاا لح ساختماني ‎Pe‏ ‏این ماطق بسیار منطقي است. هنگامي که نوسان دماي روزانه هوا کم است ذخیره حرارت هیچگونه ‎ay rire esa]‏ ۱[ تاعسل سنگین تا حدود زيادي از كا و کورآن ‎Pe Rece ae eee Inca‏ مي كاهند).

صفحه 52:
الا ‎Se rae a Pees Pc rem eee‏ 19 مي خورد. به طور كلي ساختمانها دارلي پلانهايي گسترده و باز بوده و بیشتر اشكالي هندسی, طویل و باريك هستند. به منظور حداکثراستفاده از وزش باد در أيجاد تهويه طبيعي در داخل 0000 00 oeeneesyecea rs pep coca bees Wp econ pees ‏در نقاطي که وزش باد شدید و طولاني است. قسمتهاي رو به باد ساختمانها کاملا بسته هستند.‎ Freee ‏ا للا‎ 0 ON م ا ااا ا ‎ee Re Ee‏

صفحه 53:
eee ee ear ‏ا‎

صفحه 54:

صفحه 55:
‎oe eet eS)‏ سرد ‎PY Cappo Page area FO on ea Soe EPR IP oC Oc‏ ر جلوكيري از اتلاف كرماي ساختمان در اين كونه مناطق رعايت كرديده ‎RO ra ine‏ ل ا ا 0 ‎Ome Pee‏ ا ا 0 20 قرار داشته و هم جنين كوشش كرديده است تا آنجا كه ممكن است به شكل طبيغي ا ‎Tape‏ ‏ا ‎erent‏ ‏ا 00 ‎ ‎ ‎ ‎1 me ‎9 Dent ol cme Te ae ‎RRC ‏ا ل‎ ev ENE) ‏4 به حداقل رساندن میزان تعویض هواي داخلي و تهوبه طبيعي و در نتیجه جلوگيري از ایجاد سوز در داخل و فرار گرماي داخلي به خارج . ‏5 انتخاب بامهاي مسطح و نگاهداري برف بر روي بامها به عنوان عایق حرارتي. ‎ ‎

صفحه 56:
تنها تفاوتي كه ممكن است بين معماري اين مناطق و مناطق كرم و خشك وجود داشت باشد ضرورت و تمايل بهره كيري از كرماي ناشي از تابش آفتاب در داخل ساختمان ا ‎Bere‏ ‏ل ل ا ا ۳ در حداقل ممكن نكاهداشته شود. اما در هر صورت به منظور استفاده از انرئي ‎eS‏ اي ال ل ‎ee‏ ‏ا

صفحه 57:
9 سا

صفحه 58:
‎Pe aces Tete Bt)‏ تا ‎1 nee eee ee ‏مرطوب بوده و به طور خلاصه عبارتئد از:‎ ‏ا ا ل ‏ااا ااا ‎Eee‏ ‏باران به داخل جلوگيري نموده و هم سايه اي كامل بر روي ديوار اطاقها ايجاد مي نمايند مورد ‎ere‏ 00 ‎0 ‏ااا ا ا ا‎ 0 cerca ‏ا‎ ecm ee ee ‏ا‎ ee toe wal owe, Glo glsle ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎PER ‏ا‎ ca | eee eee Neers sre] ‎ ‎RE fer PT een or aren ies ee OU ee Te nee ee aes eeeE I ne NN eee ee

صفحه 59:
نوع اقلیم كرم يخشك ومرطوب ظرفیت و مقاومت ازياد حرارتي فشرده 56 ۳1 كسترده شيبدار معماري بومي مناطق اقليمي جهاركانه ايران شرق تا cise ‏جنوب‎ تحوه ارتباط ساختمانه زمین روی زمین روی زمین روی زمین روی زمین ache 0" پنجره ها 5 زیاد ميزان زياد بافت مجموعه متراكم متراکم پراکنده پراکنده نوع رنگ خارجي

صفحه 60:
فرم ساختمان در رابطه با اقلیم همانكونه كه در قسمت هاي قبل مشخص كرديد خصوصيات طرح و ويزكي هاي مصالح به كار رفته در هر م ا اا ل لا 0 ۱ مها ‎es cape eerie eae OCD St NE SNPS co Lee So‏ 1 ساختمان در میزان تاثیر عوامل لقليمي بر آن مي گذارند اشاره مي کنیم.

صفحه 61:
۳ det Teed) Sa مقدار انرزي خورشيدي جذب شده در ديوارهاي بستكي دارد. سطوح سفيد و براق تنها حدود 6015 انرئي خورشيدي دریافت شده را جذب مي نمایند. رنگهاي معمولي روشن مانند کرم یا خاكستري روشن حدود 9040 تا 4050. رنكهاي تيره مانند خاكستري تيره. سبز و قرمز حدود 9660 تا 6670 و رنكهاي سياه 9680 تا 6690 انرؤي خورشيدي دريافت شده را جذب مي نمايند.

صفحه 62:
انرژي خورشيدي نفوذ یافته از پنجره ها ۱ Oe ed oe yr ene ‏م م ا ا اا‎ Pee Eee Sea Ley Ie ee ieee eRe eye ees ۳ Peta) ee Se eer ecw nee cree kA) 0 ‏استفاده از سایه بان حدود 9690 اشعه خورشيدي به داخل نفوذ مي نماید.‎

صفحه 63:
دماي داخلي ‎lore RCI eed Ra a Ret ee Me eer)‏ خارجی به رنگ دیوا ارهاي خارجيء نوع مصالح مصرف 5-000 د 000 بستگي 0 با استفاده از سطوح خارجي سفید رنگ. ديوارهاي ضخیم. پنجره هاي کوچك ‎corel‏ 00 بانهاي موثر مي توان دامنه نوسان هواي داخلي ۳ تا ۶250 دماي هواي ‎ee‏ 1 اي مي ‎ae‏ ‏حداقل دماي هواي داخلي ‎over Vaceen pany ce‏ 1۱ ‎room|‏ 0 طبيعي در شب دامنه نوسان دماي هواي داخلي تا حدودي افزايش مي يابد جون در جنين حالتي حداقل دماي هواي داخلي بتشنتراز جداكيرا ۳ يابد؛ امآ در اين حالت امكان كاهش . 19 أكثر دماي هواي ال حداقل دماي آن تا 9620 دماي هواي دآخلي ‎Coy‏ مناطق خشك ممكن است بتوان بدین طريق حداكثر دماي هواي داخلي را به اندازه 10 درجه سانتى كراد کاهش داد. ۱

صفحه 64:
از طرف دیگر» در صورت استفاده از دیوارهای تیغه اي با مقاومت و ظرفیت حرارتي کم و رنگ خارجي تیره و با استفاده از ‎ee 0 re‏ معمولا 10 درجه سانتي گراد بیشتر از دماي هواي خارج خواهد شد. ‎eee ns errs SSS Se‏ ‎Nene ol‏ ا ا 0 هواي داخلي ممكن است به ميزان 20 ‎co)‏ ل ‎Capes 0201001000 es ren‏ ‎Raper en eee Es‏ دماي داخلي حدود 5/1 تا 3 برابر نوسان دماي سطوح 0 دامنه نوسان هواي داخلي بیشتر بوده و ممکن است افزایش حداکثر دماي سطوح داخلي نسبت به هواي خارج به 30 و ea eR EC CURE Ore eet eT ‏سطوحى ممكن است به ميزان . 8 درجه سانتیگراد نسبت به حداقل دماي‎ ‏هواي خارج‎ ۹ 9 کاهش یابد (در مناطق خشك که شبها نیز سرد است).

صفحه 65:
Els lee gh = Ce pw ‎ee Sees ene we eC ed ۱‏ داخلی را تا 4:60 و حداكثر سرعث أن رأ به 90120 سرعت باد ر ‎aCe‏ ‏اكر در اطاق كوران ايجاد ‎Re carn reat e‏ ‏میانگین سرعت هوا در داخل ممکر است به 9015 و حداقل سرعت آن ‎ee anger CMCC‏ ‎ ‏فشار بخار هواي داخلي ‎٠.‏ : ‎Tie‏ که اساختماتي به طور طبيعي تهویه شود. فشار بخار هواي آن ‎eee Bee‏ ا ال ‎ ‎PC er ular‏ ۳ ساختمانی درتمام روز بسته باشند. فشار بخار هواي داخل ممکن ! ‎ ‎ ‏به یزان 7 میلیمتر جیوه یا بیشتر نسبت ‎ak‏ 9

صفحه 66:
Eee Len ere ‏اا‎ fennel اشعه خورشيدي جذب شده در ديولرها ‎no‏ ا له طريق ينجره ها دامنه نوسان دماي هواي داخلي حداكثر دماي هواي داخلي 101 een re دماي سطوح داخلي ۳ (پنجره هاي باز ) سرعت جریان هوا در هر نقطه از اطاق فشار بخار هواي داخلي 5205 0000 t ren torn eo تا (۵0 لشعه تابیده شده به 40 پسنجرم ظ 0000 1110101115 دماي‌وا 0000 Sr ENB O EE and ۳ O- stad ol Atl da» 400 LS Peete د عل وا ل إن [۱0 oe PEPE TIT ‏لفزلیش‌نسبتبه فشار بخار ها‎ Rg

صفحه 67:
مناسبترين فرم ساختمان در اقليمهاي مختلف 0 اي ۱ هستئد مناسب نبوده و بهتر است ساختمان فشرده و يلان آن مربع باشد. ساختمانهاي دو طبقه كه ‎Se ORI rx eel ene ner QR SO‏ 9۳۹ ‎OPPO eco ve‏ م ا ‎Fes enced‏ ‎sey new eee del‏ ا ا ا | - باشدت تابش آفتاب بر ديوارهاي جهات مختلف ساختمان. حتي ديوارهاي شرقي و غربي. در اين مناطق كمتر از مناطق دیگر است. در نتيجه در اين فناطق مي توان از فرمهاي ] ‎al‏ ا استفاده نمود. اما باز هم لازم است فرم ساختمان حتما در طول محور شرقي غربی کسترش داشته باشد. اقلیم گرم و مرطوب ‎Area‏ ا ا ‎FACT RSs‏ 5 کشیده داشته و به شکل مکعب مستطيلي در امتداد محور شرقي غربي قرار گیرد رم ایجاد کوران در داخل ساختمان و کاهش رطوبت هواي داخ در این گونه مناطق ساختمان در سایه کامل قرار گیرد» پلان تاسب است. ‎yee‏ ‏أن مي تواند آزاد و باز باشد.

صفحه 68:

صفحه 69:
[الاتعيين افرم اساختمانهايابزركق 0 eee Te ee ‏اللا‎ DAA ATA 1 ‏الإ الا‎ ۱ HAT 100 0 111 [1 AAT AAA SOT ۱۱ ۱۱۱ AANA) ۱1 ۱/۱/۱۱۱۱ لاا ماللا ااا اماما اماما 1 ‎ATTA‏ ۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱ ۱/۱۱/۱۱۱۱ 1 ۱۱۱۱۱۱ ۱ 10 ل ۱/۱/۱۱ 0( سسا اسه مسلاا ‎AA‏ ۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱ ۱۱۱۱۱/۱۱۱ 1 ۱ 0( ۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱۱ ۱ 00 roe ‏از پل‎ a ۱100 ie]

صفحه 70:
ما بالین وجود مي تولن اصولي به شرح ذیل براي ان گونه ساختمانها در نظر گرفت: در مناطق سرد فرمهاي بسته و فشرده و ساختمانهاي مکعب شکل یا ساختمانهاي به هم چسبیده اا م امام 1 ‎Gn tain‏ ل ل ا Sere re em ‏م ا‎ 2 ‏ی‎ 3 درمناطق گرم و خشك شکلهاي توپر و فشرده مناسب هستند. فرمهاي مکعب شکل يا فرمهايي ی ‎BON ses rae i ocean gees Pees‏ Tt Dein eee RRC der oer ate ee. 177۳ ۳۳ ۳۴ ‏ی ا ری‎ Ap 17 ‏“الا‎ 9

صفحه 71:

صفحه 72:
انتخاب ججهت استقرار ساختمان ا 00 خصوسي. كنترل و كاهئن دا و نيز دو عامل باذ و تلبش أفتاب بستكي دارة. قسمت همده لمي إز ۳۳ ۳ است كه ساختمان را به نحوي قرار دهد تا بيشترين استفاده از نور خورشيد در رلبطه با شرایط گرمايي, بهداشتي و رواني آن حاصل گردد. ‎cae cies‏ سال در نتيجه تغيير محور زمين نسبت به خورشيد از يكديكر متمايز ‎Rane Oa treerew nee eatc ep eigen peice ‏ساعات مخلف قرار 50 ‏عرض جغرافيايي 40 درجه شمالي يك د: ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎oe te ne eee ee) Perper vR ees 22 fem pe San Te i SO Se ese IE IE OE TSK 1 oct ree ep Ye SY Pees oe rag WoO ۳ ‏شدت تابش آفتاب در فصول و در جهات مختلف به نتایج ذیل دست‎ 0 Lan Se ae eR et ey EY Sa en RP Se ree Pa ea 1 3 0 ‏ا‎ ‎0 ‎BO ‏ا م‎ SRO RLS eae Te eal a land 2 YX ‏تابستان كرم تر و در زمستان سردتر از نماي جنوبي مي شوند.‎ 7 Rie gh eh erty ‎ ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 73:
در کلیه توريهاي که در مورد ارتباط جهت ساختمان و تابش آفتاب ارائه گردیده. جهت جنوبي براي ‎omens re Earner rare) sll Salo ols Slash‏ ا ‎aS‏ ‎ROS, ee Nea kee M eae el ee he aes We eS DRC ay a‏ 0 ‎Aa rea teeter intekern ee meen‏ مورد توجه نبوده و در انتخاب جهت ساختمان دخالت داده نشده است. در صورتي که. چون دماي هوا و تابش آفتاب تواما در شرایط گرمايي هواي داخل ساختمان تاثیر مي گذارند.براي استفاده ‎CO tee ee ae ie ae‏ | ثاثير كلي از نظر تغيير دماي هوا داخل نسبت به ‎eRe ests Pr‏ 200000 ‏الا ل‎ en erence] Om ne Fo Pee SRO Ie ele eee eet oD ae Re Seal Scale ‏آفتاب را دريافت نمايد. برعكس وقتي هوا كرم است. جهت ساختمان بايد به نحوي باشد كه شدت‎ تابش أفتاب بر ديوارهاي أن به حداقل رسيده و نيز امكان نفوذ مستقيم اشعه خورشيد به فضاهاي داخلي وجود نداشته باشد. ب ۷ به طور كلي در مناطق سرد سیر و در عرضهاي جفرافيايي زیاد که هو لغلب سرد است. ساختمان باید در جهتي قرارگیرد که حداکثر لرژي خورشيدي را در طول سال دریافت نماید. اما در مناطق گرم و در عرض هاي جغرفيايي کم. جهت ساختمان باید به نحوي باشد که حداقل انرژي خورشيدي سالانه را 1000 5 ٩

صفحه 74:
اما اگر رنگ سطح خارجي ديوارهاي ساختمان فوق تیره باشد. دماي این سطوح به میزان تابشي که ‎ees a ee nee)‏ 0 این FO a ere ere pete tee ete ee erence ‏دیوارها و در نتیجه مقدار حرارت انتقال یافته از سطوح خارجي به اسارج داخلي تاثير فراواني‎ دارد. البته_ميزان افزايش نوسان دماي سطوح داخلي ديوارهاي خارجي به ظرفيت مقاومت | eC Sey ne ede ees ied Ramee ee LO aS ey eae ene ge fee ceva Pe ss 1 ‏ا ا‎ eee GeO ‏دو عامل به خصوص مقاومت حرارتي. زياد باشد. تاثير جهت ساختمان در تعيين دماي سطوح‎ ‏داخلي ديولرهاي خارجي کمتر خواهد بود‎ 1 ae eee cece ie ne See SATO SP NCre pea) Rete ‏ا‎ ames ne ny ieee eS eect Epa (Un ice Fo neaner nmin een per ems lence ie بوده و رنگ خارجي آنها سفید و خاكستري مي باشد. ۹

صفحه 75:

برسي اقليم در ساختمان سازي انسان طبيعت معماري تقسيمات اقليمي در ايران اساساً اقليم در بسياري از مناطق دنيا بوسيله عرض جغرافيائي و ارتفاع از سطح دريا مشخص مي شود. ايران با قرار گرفتن بين 25تا 40درجه عرض جغرافيايي شمالي در منطقه گرم قرار گرفته است و از نظر ارتفاع نيز فالتي است مرتفع كه مجموعه سطوحي از آنكه ا?رتفاعشان از سطح دريا كمتر است 475متر است درصد بسيار كم?ي از سطح كل كشور را تشكيل مي دهند. با وجود آنكه ايران داراي دو حوزه بزرگ آبي ،درياي خزر و خليج فاري ،مي باشد اما به دليل وجود و نحوه قرار گيري رشته كوههاي البرز و زاگرس اثرات اين دو حوزه محدود به نواحي بسيار نزديك به آنها بوده و به ندرت مشاهده گرديده است كه ا?ين حوزه ها اثري در تعديل درجه حرارت هواي قسم?ت هاي داخلي داشته باشند. در مورد تقسيمات اقليمي در ايران ،دانشم?ندان ايراني مبناي كار خود را براساس روش كوپن قرار داده اند .البته ،به دليل كمبود اطالعات درباره شرايط آب و هواي ايران و به دليل موقعيت استثنائي كشور .استخراج اين تقسيمات برا?ي ايران در پاره اي از موارد با واقعيت متفاوت ا?ست .اما ،همان طور كه مهندس عدل در بررسي مطالعات كوپن مي نويسد« :منظور از تعيين تقسيمات اقليمي مشخص ساختن نقاطي است كه از حيث آب و هوا اگر هم كامال با هم تطابق ندارند الاقل تا حدي شباهت داشته باشند». ترديد نيست كه در كشوري كوهستاني مانند ايران دو نقطه هيچوقت باد هم شباهت كامل اقليمي ندارند .معذالك براي اينكه پايه اي براي تعيين مناطق اقليمي كشور وجود داشته باشد بهترين طريقه همان اصولي است كه كوپن معين كرده است و بايد به ناچار از آن پيروي نمود ،منتها بايد تغييراتي در آن داده شود تا منظور حقيقي تامين گردد و مناطقي كه داراي آب و هواي مشابهي هستند تحت يك فرمول معين قرار گيرند و معرفي شوند. بنابراين مي توان تقسيمات چهارگانه اقليم ايران را كه توسط دكتر حسن گنجي پيشنهاد شده است مورد استفاده قرار داد .نامبرده تقسيم بندي كوپن را با مختصر تغييراتي و با توجه به عوارض جغرافيايي كشور ،به شرح ذيل پذيرفته است. .1 .2 .3 .4 اقليم معتدل و مرطوب (سواحل جنوبي درياي خزر) اقليم سرد (كوهستانهاي غربي) اقليم گرم و خشك (فالت مركزي) اقليم گرم و مرطوب (سواحل جنوبي ايران) اقليم معتدل و مرطوب (سواحل درياي خزر) سواحل بحر خزر با ا?عتدال هوا و بارندگي و فراوان جزو مناطق معتدل محسوب مي گردند .منطقه فوق كه به صورت نواري بين رشته كوههاي البرز و درياي خزر محصور شده از جلگه هاي پستي تشكيل مي شود كه هر چه به طرف شرق پيشروي مي كند از رطوبت و اعتدال هواي آن كاسته مي گردد .در حقيقت رشته كوههاي البرز جلگه هاي پست خزر را ا?ز فالت مركزي جدا ساخته و حد فاصل دو آب و هواي متضاد مي باشد .از ويژگيهاي اين ا?قليم رطوبت زياد هوا? و اعتدال درجه حرا?رت آن است. دماي هوا در روزهاي تابستان معموال بين 25و 30درجه سانتي گراد و در شبها بين 20تا 23 درجه سانتيگراد بوده و در زمستان معموال باالي صفر است. بارندگي در اين منطقه بسيار زياد و در تابستان به شكل رگبار است .شهرهاي رشت ،بندر انزلي ،بابلسر وگرگان در اين منطقه قرار دارند. اقليم سرد (كوهستانهاي غربي) كوهستانهاي غربي كه دامنه هاي غربي رشته كوههاي مركزي ايران را شامل مي شود ،با توجه به اينكه در اين منطقه متوسط دماي هوا در گرمترين سال ماه بيش از 10و متوسط حداقل دماي هوا در سردترين ماه كم?تر از 3درجه سانتي گراد است ،جزو مناطق سردسير محسوب مي گردند .سلسله كوههاي غربي چون سدي مانع نفوذ هواي مرطوب مديترانه به داخل فالت ايران شده و رطوبت هوا را در دامنه هاي خود نگه مي دارند .از ويژگيهاي اين اقليم گرماي شديد دره ها در تابستان و اعتدال آنها در فصل زمستان است .مقدار و شدت تابش آفتاب در تابستان اين منطقه زياد و در زمستان بسيار كم است .زمستانها طوالني ،سرد و سخت بوده و در چندين ماه از سال زمين پوشيده از يخ است .در سراسر اين منطقه از آذربايجان تا فارس زمستانها به شدت سرد بوده و سرما از اوائل آذر ماه شروع شده و كم و بيش تا اواخر فروردين ماه ادا?مه مي يابد .مقدار بارندگي در تابستان كم و در زمستان زياد و اكثرا به صورت برف است .برفهاي پياپي اكثر قلل را پوشانده و در ارتفاعات بيش از 3000متر همواره برف دائمي وجود دا?رد .به طور كلي در اين منطقه ،بهاري كوتاه زمستان و تابستان را از هم جدا مي سازد .شهرهاي تبريز ،اروميه ،سنندج وهمدان در اين اقليم قرار دارند. اقليم گرم وخشك (فالت مركزي) در اين اقليم كه اكثر مناطق نيمه استوايي را شامل مي شود در اثر وزش بادهاي مهاجر كه از جنوب غرب و شمال غرب به طرف استوا در حركت هستند ،هوا بسيار خ?شك است .اين بادها بيشتر رطوبت خود را هنگام عبور از روي قاره هاي بزرگ از دست مي دهند .عالوه بر اين در مناطق نيمه استوايي كه جزو مناطق با فشار هواي زياد هستند ،هوا به دليل حركت از قسمتهاي بااليي آتمسفر به پائين گرم و خشك مي شود .توجه به خشكي هوا در اين مناطق كه با ويژگيهاي ديگر همراه است از نظر تامين آسايش انسان و در نتيجه طراحي ساختمان اهميت فراواني دارد. تابش مستقيم آفتاب در اين مناطق شديد بوده و 700تا 800كيلو كالري در ساعت در متر مربع ( (K.Cal/ h/ mدر سطوح افقي انرژي توليد مي نمايد .حتي اين شدت با ا?فزوده شدن اشعه منعكس شده از سطوح لم يزرع زمين افزايش مي يابد .آسمان اين مناطق در بيشتر اوقات سال بدون ابر است اما مه و طوفان گرد و خاك معموال در بعد از ظهرها در اثر گرم شدن و حركت اليه هاي هواي نزديك به زمين پديد مي آيد. رطوبت كم و نبودن ابر درآسمان باعث مي شود كه دامنه تغييرات دماي هوا در اين مناطق بسيار زياد شود .در تابستان تابش افتاب سطح زمين را در روز تا 70درج?ه سانتيگراد گرم مي كند ،در حاليكه در شب دماي سطح زمين به سرعت كاهش يافته و به 15درجه سانتيگراد يا پائين تر مي رسد .البته نوسان دماي هوا كمتر از اين است اما در هر حال ميزا?ن تغييرات آن به 20درجه سانتي گراد مي رسد .دماي هوا در روزهاي گرم تابستان به 40تا 50درجه سانتيگراد و در شبها به 25تا 15درجه سانتيگراد مي رسد. در فالت مركزي كه بزرگترين منطقه ايران است و اطراف آن را ناهمواريهاي مرتفعي محصور نموده، صرفنظر ا?ز حاشيه متصل به ارتفاعات و بعضي حوضه هاي مستقل داخلي آب و هواي گرم و خشك حكمفرماست كه از مشخصات آن زمستانهاي سخت و سرد و تابستانهاي گرم و خشك است .با توجه به وضع پراكندگي عوارض جغرافيايي در فالت مركزي مي توان دو منطقه متمايز آب و هوايي نيمه بياباني و بياباني در آن تشخيص داد. فرم كالبدي ساختمان فرم كالبدي يك ساختمان مناسب ،بايد پاسخگوي نيازها و ضوابط ياد شده باشد .در رابطه با جلوگيري از تاثير هواي گرم در فضاهاي داخلي ساختمان (اولويت اول در ضوابط طراحي) ،ساختماني با پالن مربع و فرمي نزديك به مكعب مناسبتر است چون نسبت سطح به حجم چنين ساختماني به حداقل مي رسد و در نتيجه سطح كمتري در معرض شرايط خارجي قرار مي گيرد .اما در رابطه با اولويت يعني به حداقل رساندن تاثير تابش آفتاب بر سطوح خارجي ساختمان ،ساختمان هر جه فرمي كشيده تر ،يعني نماهاي غربي و شرقي كوچكتري داشته باشد ،مناسبتر است. بام ساختمان ،در تابستان بيشترين مقدار انرژي خورشيدي را در اين اقليم كسب مي كند ،بنابراين كاهش سطح بام (استفاده از ساختمانهاي چند طبقه) منجر به كاهش انرژي تابشي تابيده شده به بام در ساختمان خواهد شد .اما ساختمانهاي چند طبقه داراي ديوارهاي بلندتري هستند و عمال ايجاد سايه بر روي سطح ديوارهاي خارجي آنها مشكلتر است .در ساختمانهاي يك طبقه يا دو طبقه ،جلو آمدگي بام و سقف طبقه اول ،امكان ايجاد سايه بر روي ديوارهاي خارجي را فراهم مي سازد .بنابراين ،فرم مناسب بايد در مجموع، سطح مشرف به آفتاب كمتري داشته باشد ،فرم نهايي در اين رابطه را مي توان با توجه به امكانات طرح و نحوه پاسخگويي به اين نياز انتخاب نمود. دراقليم گرم و مرطوب ،كار آيي مصالح ساختمان سنگين ،در تعديل شرايط حرارتي فضاهاي داخلي ساختمان بيش از كار آيي تهويه طبيعي است .بنابراين ،ايجاد جريان دائمي هوا در فضاهاي داخلي ضرورت ندارد .در نتيجه ،فرمهاي فشرده و متراكم مناسبتر از فرمهاي باز و گسترده هستند .الزم به ياد آوري است كه در ظهرها و بعد از ظهرهاي پنج ماه از سال (در گرمترين مواقع ماههاي مه ،ژوئن، ژوئيه ،سپتامبر و اوت -اواسط اردبيهشت تا اوا?سط شهريور) چ?ون هوا بسيار گرم است بايد از ورود آن به ساختمان جلوگيري نمود .در ضمن در شبهايي كه هوا خوب است مي توان از فضاهاي خارجي ساختمان (پشت بام يا حياط) استفاده كرد ،بدين ترتيب ميزان نياز به كوران از 17در صد مواقع سال به 8در صد كاهش خواهد يافت. عامل ديگري كه در تعيين فرم ساختمان در اين اقليم تاثير مي گذارد ،كنترل بادهاي غبار آلود است .از اين نظر ،ساختمانهايي كه داراي حياط هستند ،مناسبترين فرم شناخته شده اند. ساختمانهاي فشرده و درون گراي موجود در بافت قديمي كه داراي فضاهايي يكطرفه و مشرف به ح?ياطهاي داخلي واقع در سايه اند ،مناسبترين فرم ساختم?ان در رابطه با شرايط اقليمي اين شهر را دارند. بافت مجموعه مسكوني ضرورت ايجاد جريان دايمي هوا در فضاهاي داخلي ساختمان مهمترين واقع در يك مجموعه را تحت تاثير قرار مي دهد .هرچ?ه هوا مناسبتر و نياز به ايجاد كوران در فضاهاي داخلي بيشتر باشد ،ايجاد بافتي گسترده تر ضرورت بيشتري مي يابد .اما در اقليم گرم و مرطوب هوا در بسياري ا?ز مواقع سال گرم و در بعضي مواقع سال كمي شرجي است ،از طرف ديگر ،ايجاد جريان دايمي هوا در فضاهاي داخلي ساختمان ضرورتي ندارد .بنابراين ،بافت مجموعه هاي مسكوني در اين شهر مي تواند كامال فشرده باشد و نيازي به ايجاد فاصله مناسب بين ساختمانها در ارتباط با بادهاي محلي نيست. هر چه تعداد و مساحت ديوارهاي مشترك بين ساختمانهاي مجاور هم بيشتر باشد ،بهتر است .در صورتي كه ساختمانها در نماهاي شرقي و غربي با هم مشترك باشند ،سطح مشرف به شديدترين تابش آفتاب تابستان در اين ساختمانها كمتر خواهد شد .چسبندگي ساختمانها به يكديگر كل سطح خارجي ساختمانها را كاهش خواهد داد و اين فشردگي زمان تاخير كلي مجموعه را نيز افزايش مي دهد. نزديكي ساختمانها به يكديگر باعث افزا?يش ميزان سايه متقابلي خواهد شد كه اين ساختمانها بر يكديگر ايجاد مي كنند. الگوي اشغال زمين منظور از الگوي اشغال زمين ،نحوه قرار گرفتن ساختمان در قطعه زمين مربوط به آن است .فرم كالبدي ساختمانها و الگوي اشغال زمين ،توام با يكديگر ،بافت مجموعه مسكوني را به وجود مي آورند .در اين قسمت ،الگوهاي معمول و مترادف اشغال زمين ،صرفا از نظر اقليمي مورد بررسي قرار مي گيرد .هدف از اين بررسي ،مطالعه معايب و محاسني است كه هر يك از اين الگوها در ارتباط با نيازهاي حرارتي و ضوابط كلي طراحي دارند. اين نحوه قرار گيري ساختمانها در هشت الگو گنجانده شده كه به تفضيل در باره هر كدام در صفحات بعدي توضيح خواهيم داد. الگوي : 1ساختمان تقريبا در وسط زمين مورد نظر قرار گرفته و از چهار طرف به هواي خارج ارتباط دارد. در اين الگو ،مساحت سطوح مشرف به شرايط خارجي به حداكثر مي رسد .نماهاي شمالي و جنوبي را مي توان به راح?تي در مقابل تابش آفتاب كنترل نمود .هر چه ديوارهاي شرقي و غربي كوچكتر باشند بهتر است .در صورت پيش بيني پنجره هايي تنها در نماهاي شمالي و جنوبي ،اين ساختمان ا?صطالحا دو طرفه خواهد بود ،يعني از دو سم?ت مقابل به هم نورگيري خواهد داشت ،در اين حالت مي توان جهت استقرار ساختمان را در ارتباط با عملكرد اين دو نما تعيين نمود .وجود پنجره هاي مقابل هم، امكان جريان يافتن هوا در فضاهاي داخلي را فراهم مي سازند .اين الگو اصوال در مجموعه ها بافت فشرده و متراكمي را ايجاد نخواهد كرد و طبيعتا درون گرا باشد. الگوي :2مانند الگوي ،1با اين اختالف كه ،ساختمان تمام عرض زمين را اشغال كرده است. اين الگو نيز ساختماني دو طرفه محسوب مي شود .در ا?ين حالت ،به دليل مشترك بودن ديوارهاي شرقي و غربي ساختمانهاي مجاور هم ،از تابش شديدترين آفتاب تابستاني بر سطوح خارجي ساختمان جلوگيري مي شود .مساحت سطح خارجي اين الگو كمتر از الگوي قبلي است. اين الگو غير از موارد ياد شده تفاوت ديگري با الگوي 1ندارد و در مجموعه هاي ساختماني ،بافت فشرده اي ايجاد نمي كند .به طور كلي ساختمانهاي يك يا دو طرفه درون گرا نيستند و تنها مي توان آنها را با ديوارهاي بلند محصور نم?ود. الگوي :3ساختمان در منتهي اليه قسمت شمالي زمين قرار گرفته و تمام عرض آن را اشغال كرده است. اين الگو در مجموعه هاي ساختماني به صورت ساختماني يك طرفه در مي آيد كه فقط يك نماي اصلي دارد .نسبت سطح به حجم اين الگو نيز مانند الگوي قبلي است .به دليل وجود يك نماي اصلي ،كنترل تابش آفتاب به ساختمان به راحتي امكان پذير نيست و مي توان در رابطه با نورگيري و كنترل تابش آفتاب مناسبترين جهت استقرار چنين ساختماني را به سادگي تعيين كرد .در اين الگو ،به دليل وجود يك نماي اصلي ،امكان برقراري جريان هوا در فضاهاي داخلي امكانپذير نيست .در صورتي كه براي هر يك از فضاها در و پنجره پيش بيني شود ،جريان هواي آرامي در آنها ايجاد خواهد شد. الگوي : 4ساختمان مانند حالت قبل در منتهي اليه شمالي قطعه زمين قرار دارد .با اين تفاوت كه در اين الگو حياط كوچكي در قسمت شمالي ساختمان پيش بيني شده است. تنها تفاوتي كه در اين الگو با الگوي قبلي دارد ،اين است كه در اين حالت مي توا?ن با پيش بيني بازشوهايي در نماهاي معطوف به حياط كوچك ،ا?مكان برقراري جريان هوا در فضاهاي داخلي را فراهم ساخت .نسبت سطح به حجم اين الگو كمي بيشتر از الگوي قبلي است. الگوي :5ساختمان « » Lشكل در اين نمونه ساختمان دو ضلع عمود بر هم قطعه زمين را اشغال كرده و داراي دو نماي عمود بر هم است. اين نمونه ،در مجمعه هاي س?اختماني مي تواند بافت نسبتا متراكمي ايجاد نمايد .در صورتي كه ساختمانهاي واقع در يك مجموعه ،در نماهاي غير اصلي به يكديگر اتصال يابند ،مساحت سطوح خارجي آنها تقليل خواهد يافت .هر يك از بالهاي ساختمان ،باعث ايجاد سايه مي ش?وند و در مجموع ،سطوح واقع در سايه ساختمان افزايش مي يابد .شكستگي ايجاد شده در اين فرم وجود متقابل بر يكديگر نماهاي عمود بر هم ،امكان درون گرا بودن و بسته شدن فرم س?اختماني را فراهم مي سازد .مشكل عمده اي كه در اين الگو وجود دارد اين است كه ،نماهاي عمود بر هم ،در صورتي كه هر دو داراي يك ارزش باشند ،امكان تعيين جهتي مناسب براي استقرار ساختمان را فراهم نمي سازد و در صورتي كه يكي از نماها در جهت مناسبي قرار داده شود ،نماي ديگر جهت مطلوبي نخواهد داشت .عالوه بر اين، گرچه ساختمان داراي دو نماي اصلي است ،اما از نظر ايجاد كوران در فضاهاي داخلي اين دو نما نقش مهمي ايفا نمي كننند. الگوي :6ساختمان دو طرفه مجزا ،ساختمان به طور مجزا در دو طرف زمين مورد نظر قرار گرفته است. هر يك از قسمتهاي اين ساختمان مانند يك ساختمان يكطرفه عمل مي كند، بنابراين موارد ياد شده در مورد ساختمان يكطرفه در مورد هر يك از قسمتهاي اين الگو صادق است .در ارتباط با مساحت سطوح خارجي و نسبت سطح به حجم و همچنين كنترل تابش آفتاب و تعيين جهت استقرار ساختمان ،اين الگو مشابه الگوي دو طرفه عمل مي كند .در مواردي كه زير بناي كافي وجود دارد و مي توان فضاهاي جداگانه اي براي استفاده در فصول مختلف پيش بيني نمود، اين الگو ،الگوي بسيار مناسبي است .قسمت شمالي كه نماي جنوبي دارد براي زمستانها كامال مناسب است و قسمت جنوبي كه رو به شمال است ،براي استفاده در تابستانها مفيد خواهد بود .اين الگو مي تواند فرمي درون گرا و بافتي متراكم ايجاد كند. الگوي : 7ساختمان Uشكل پيشنهاد چنين الگويي تنها در قطعات بزرگ ميسر ايت .در اين الگو ،در صد اشغال زمين بسيار باالست و مي توان با كنار هم چيدن چنين الگويي ،مجموعه هاي ساختماني بسيار متراكمي احداث كرد. علي رغم وجود سه نماي مختلف ،در اين الگو نيز نمي توان جريان هواي مناسبي در فضاهاي داخلي ايجاد نمود .در صورتي كه در نما يا نماهاي مشرف به خارج (كوچه ها) باز شوهايي پيش بيني شود ،مشكل ايجاد جريان هوا در فضاهاي داخلي بر طرف خواهد شد ،اما در اين حالت ،كل مساحت سطح خارجي ساختمان و در نتيجه نسبت سطح به حجم ساختمان افزايش مي يابد .در صورتي كه چنين ساختمانهايي در نماهاي غير اصلي به هم اتصال داشته باشند ،بافت مجموعه بسيار متراكم و نسبت سطح به حجم هر يك از ساختمانها و كل مجموعه ساختماني بسيار كم خواهد شد .نماهاي مختلف ،يا قسمتهاي مختلف چنين الگويي باعث ايجاد سايه متقابل بر روي يكديگر مي شوند .به همين دليل اين الگو از نظر كنترل سطوح خارجي در مقابل تابش آفتاب الگوي مناسبي است .كليه نماهاي اصلي اين نمونه معطوف به حياط مركزي هستند و فرم اين ساختمان اصوال درون گرا است. وجود سه نما اصلي و هم ارزش در اين الگو ،تعيين جهت مناسبي براي هر سه نما را ،عمال غير ممكن مي سازد. الگوي : 8ساختم?ان حياط مركزي اين الگو در قطعات بزرگ قابل پيشنهاد است .ساختمان داراي چهار نماي اصلي است كه در چهار جهت مختلف جغرافيايي قرار دارد .از نظر عملكرد اقليمي ،چنين الگويي تنها در مواردي قابل پيشنهاد است كه نماهاي مختلف داراي ارزشهاي متفاوتي باشند ،يا امكان تغيير فصلي محل زندگي وجود داشته باشد ،چون نماهاي مختلف در فصول مختلف عملكرد متفاوتي دارند. اين الگو در مجموعه هاي ساختماني ،بافت بسيار متراكمي را به وجود مي آورد .سايه متقابلي كه در اين الگو ايجاد مي شود بسيار زياد است و هميشه قسم?تي از حياط در سايه قرار مي گيرد .اين فرم كامال درون گرا و نسبت به محيط خارج كامال بسته است. در صورتي كه باز شوهاي فضاهاي مختلف فقط به حياط باز شوند ،مشكلي از نظر تاثير گرد و غبار در ساخ?تمان وجود نخوا?هد داشت اما عمال تمام فضاها يكطرفه و جريان هوا در فضاهاي داخلي بسيار كم خ?واهد بود .به دليل وجود چهار نماي مختلف كه هر يك در جهت متفاوتي قرار دارند ،عمال تعيين جهت استقرار براي اين الگو در صورت هم ارزش بودن نماها بي معني است .ساختمان حياط مركزي، الگوي كامال آشنايي در بافت قديمي است. جهت استقرار ساختمانها يكي از مهمترين عوا?ملي كه در شكل گيري محيطهاي مسكوني تاثير مي گذارد ،جهت استقرار ساختمانها و شبكه هاي دسترسي است .در تعيين جهت ا?ستقرار مناسب براي ساختمان همواره بايد به عواملي چون دسترسي ،شيب و توپوگرافي زمين ،ارتباط با ساختمانهاي اطراف ،ا?شراف ،چشم انداز و باالخره شرايط اقليمي محل مورد نظر توجه دا?شت .امكانات اقتصادي و مسائل فرهنگي ،نحوه ساخت و وضعيت اقليمي هر محل ،تعيين كننده نسبت اهميت هر يك از عوامل ياد شده در تعيين جهت استقرار ساختمان هستند .هر چه امكانات ساخت و كنترل شرايط محيطي ساختمان محدودتر و شرايط ا?قليمي وخ?يم تر باشد ،ضرورت هماهنگي ساخ?تمان با طبيعت و شرايط اقليمي بيشتر خواهد شد .در هر صورت جهت انتخاب شده براي ساختمان بايد جوابگوي كليه نيازهاي مطرح شده در جامعه مربوطه باشد .در اين قسمت ،جهت استقرار ساختمان صرفا در رابطه با شرايط اقليمي تعيين مي شود .به همين دليل الزم است در انتخاب جهت نهايي ،كليه ج?هتهايي كه از نظر اقليمي قابل قبولند در ارتباط با عوامل ديگر مورد بررسي قرار گيرند. نقش هر يك از عناصر مختلف اقليمي در تعيين جهت استقرار ساختمان در شرايط اقليمي گوناگون، متفاوت است. در مناطق گرم ،هدف پرهيز از كسب ح?رارت ناشي از تابش آفتاب در مواقع گرم است. .1 در مناطق سرد ،هدف پرهيز از كسب سرماي ناشي از دماي پايين در مواقع سرد است. .2 در مناطق مرطوب كوشش مي شود تا از وزش بادهاي محلي در خنك كردن فضاهاي داخلي .3 ساختمان حداكثر استفاده به عمل آيد. در شرايط اقليمي مناطق گرم و خشك ،با توجه به نيازهاي حرارتي ساختمان و امكانات طبيعي موجود ،مي توان ضوابط تعيين جهت استقرار ساختمان را به ترتيب اولويت بشرح ذيل مشخص نمود: .1كسب حداقل انرژي خورشيدي در مواقع گرم .2ج?لوگيري از نفوذ مستقيم آفتاب به فضاهاي داخلي در مواقع گرم .3جلوگيري يا تقليل تاثير بادهاي گرم و غبار آلود در فضاهاي داخلي و خارجي ساختمان .4كسب انرژي خورشيدي در مواقع سرد .5تامين جريا ن هوا در فضاهاي داخلي در مواقع ضروري توجه به اولويت يا نسبت اهميت هر يك از موارد ياد شده ،در تعيين جهت استقرار ،امري ضروري است چون عمال تامين نيازهاي ساختمان در رابطه با كليه عناصر اقليمي و به طور يكسان ،امكانپذير نيست. رديفهاي اول ،دوم و چهارم ضوابط تعيين جهت استقرار ساختمان به تاثير تابش آفتاب و رديفهاي سوم و پنجم به تاثير وزش بادهاي محلي در ساختمان مربوط مي شوند .در قسمتهاي بعد ،مناسبترين جهت ساختمان در رابطه با اين دو عنصر اقليمي تعيين مي شود. جهت استقرار ساختمان و تابش آفتاب همان طور كه اشاره شد ،اولين الويت در تعيين جهت استقرار ساختمان در كليه مناطق گرم كسب حداقل انرژي خورشيدي در مواقع گرم سال است .با توجه به اينكه اولويت چهارم تعيين جهت استقرار نيز به كسب انرژي خورشيدي در مواقع سرد اختصاص يافته ،مي توان در رابطه با كسب انرژي خورشيدي در طول سال اين دو ضابطه را به صورت يك ضابطه بدين صورت تعريف نمود«:كسب حداقل انرژي خ?ورشيد در مواقع گرم و حداكثر آن ،در مواقع سرد». اولين گام در تعيين چنين جهتي ،مشخص ساختن مواقع گرم و موا?قع سرد سال است .منظور از موا?قع گرم ،مجموعه زمانهايي است كه در آن زمانها به دليل باال بودن دماي هوا نيازي به دريافت انرژي خورشيدي در ساختمان نيست ،چون در چنين مواقعي ورود ،آفتاب به فضاهاي داخلي باعث گرم شدن هواي داخل ساختمان مي شود .منظور از مواقع سرد نيز مجموعه زمانهايي است كه در آن زمانها به دليل پائين بودن دماي هوا ،كسب انرژي خورشيدي در فضاهاي داخل?ي مفيد است بر اساس بررسيها و تحقيقات انجام شده ،حد پائين آسايش ،يعني دماي موثر 22درج?ه سلسيوس به عنوان مرز نياز به سايه يا مرز بين مواقع گرم و مواقع سرد در ارتباط با كسب انرژي خورشيدي پيشنهاد شده است. باال بودن دماي هوا و شديد نبودن نوسان روزانه دماي هوا در ماههاي گرم ،نمي توان با استفاده از زمان تاخير مصالح ،شرايط داخلي ساختمان را به طور كلي كنترل نمود .اما در هر صورت ،استفاده از چنين مصالحي ،باعث بهبود نسبي شرايط هواي داخل ساختمان خواهد شد. محوطه سازي: حرارتي كه در روز در مصالح جدارهاي خارجي ساختمان جذب و ذخيره مي شود ،پس از غروب آفتاب به صورت اشعه موج بلند به آسمان يا محيطهاي خنك تابيده مي شود .بنابراين الزم است فاصله مناسبي بين درختهاي موجود در محوطه و ديوارهاي خارجي پيش بيني شود تا از تابش اين اشعه جلوگيري به عمل نيايد. پنجره ها : پنجره ها ضعيفترين قسمت جدارهاي خارجي ساختمان در رابطه با جلوگيري از انتقال حرارت خارجي به داخل اند .هر چه تعداد پنجره هاي واقع در سطوح خارجي ساختمان كمتر و اندازه آنها كوچكتر باشد ،مقدار حرارت انتقال يافته از آنها به فضاهاي داخلي كمتر خواهد بود .در صورتي كه در پشت پنجره ها دريچه هاي چوبي يا شبكه هاي متحركي از جنس عايق حرارتي نصب شود ،ميزان حرارت انتقال يافته از اين پنجره ها (به هر صورت ،هدايت ،نفوذ اشعه مستقيم ،پراكنده و منعكس شده ) به حداقل خواهد رسيد. محافظت ساختمان در برابر تابش آفتاب در مواقع گرم منظور از محافظت ساختمان در برابر تابش آفتاب ،جلوگيري از نفوذ مستقيم آفتاب به فضاهاي داخلي و همچنين ايجاد سايه بر سطوح خارجي (ديوارها و حتي بام) در تابستان است. در مناطق گرمسير ،تاثير تابش آفتاب تابستاني ،در گرم كردن فضاهاي داخلي ساختمان آن قدر زياد است كه بايد آن را نه تنها با تعيين جهت استقرار و طراحي مناسب بلكه با پيش بيني سايه بانهاي مناسب كنترل نمود. انتخاب زمين: زمينهايي كه شيبي مشرف به شرق يا غرب دارد ،براي ساخ?تمان سازي در اين اقليم مفيد نيستند .شيب موج?ود در اين زمينها باعث مي شود كه سطح آفتاب گير ساختمان در صبحها يا بعد از ظهرها تابستان ،كه شدت تابش آفتاب بر سطوح قائم زياد است افزايش يابد. محوطه سازي: با نشاندن درخت در محوطه و در فاصله اي نزديك به ساختمان ،به خصوص در گوشه هاي جنوب شرقي و جنوب غربي ،مي توان بر سطوح خارجي ساختمان سايه مناسبي ايجاد نمود. نماي جنوبي ساختمان ،آفتاب را ،در اواسط روز در يافت مي كند .در اين زمان ،پرتوهاي خورشيدي تقريبا به صورت عمودي بر زمين مي تابند .به همين دليل درختها قادر به ايجاد سايه بر روي نماهاي جنوبي ساختمان نيستند .درختهاي خزان دار ،مانع از نفوذ آفتاب زمستاني به فضاهاي داخلي ساختمان نمي شوند. شكل كالبدي ساختمان: چون در اقليم ،شدت تابش آفتاب تابستاني بر ديوارهاي شرقي و غربي خيلي زياد است، فرمهايي مناسبترند كه مساحت ديوارهاي شرقي و غربي آنها كمتر باشد .در اين رابطه ،استفاده از فرمهايي كه قادر به ايجاد سايه متقابل بر روي سطوح خارجي خود هستند ،ترجيح دارد. ديوارهاي خارجي: مقدار حرارتي كه در روزهاي گرم از طريق تابش آفتاب ،در ديوارهاي خارجي جذب مي شود ،خيلي زياد است .اين حرارت مي تواند با مدتي تاخير به فضاهاي دا?خلي راه يافته و موجب گرم شدن اين فضاها شود .بنابراين ،بايد به هر طريق كه ممكن است ،ميزان جذب اين حرارت را كاهش داد .استفاده از رنگهاي روشن و ايجاد سايه بر روي ديوارهاي مشرف به آفتاب تابستان و همچنين پيش بيني يك اليه عايق حرارتي در سطح خارجي ديوا?رها مفيد خواهد بود. بام: بام ساختمان در تابستان مقدار انرژي خورشيدي بيشتري را نسبت به بقيه سطوح مي خارجي دريافت مي نمايد .حرارتي كه در نتيجه اين تابش در بام ايجاد شود ،عامل بسيار مهمي در گرم كردن فضاهاي داخلي ساختمان در تابستان محسوب مي گردد .بنابراين ،بايد با استفاده از روشهاي مختلف ،تاثير تابش آفتاب بر بام را به حداقل ممكن رساند .پيش بيني پوششهايي از رنگهاي روشن و سطوح منعكس كننده براي بام ،استفاده از بامهاي دو پوش (دو اليه) يا استفاده ازعايق حرارتي در ساختار بام مفيد خواهد بود. پنجره ها: چون نماهاي شرقي و غربي ساختمان ،در تابستان آفتاب بسيار شديدي دريافت مي كنند ،بايد حتي المقدور از پيش بيني پنجره يا سطوح شيشه اي در اين نماها خودداري نمود .در صورتي كه پيش بيني چنين پنجره هايي اجتناب ناپذير باشد ،بايد اندازه آنها كوچك وتعدادشان محدود باشد .اين پنجره ها بهتر است افقي باشند (ارتفاع كم و طول زياد) تا بتوان سايه بيشتري بر روي آنها ايجاد نمود .به طور كلي ،پنجره هاي واقع در نماهاي خارجي ،بايد حتما داراي سايه بان يا عناصر ديگري باشند كه بر روي آنها سايه ايجاد كنند. سايه بانها: سايه بانها بايد در كليه مواقع گرم سال ،بر روي سطح خارجي پنجره ها سايه ايجاد كنند .دريچه ها يا شبكه هاي چ?وبي پشت پنجره ،مي توانند در ايجاد سايه بر سطوح شيشه اي مفيد واقع شوند .به طور كل?ي سايه بانها (از هر نوع كه باشند) بايد در سطح خارجي پنجره ها يا نورگيرها نصب شوند و ظرفيت حرارتي ا?ندكي داشته باشند .ظرفيت حرارتي كم ،باعث خواهد شد كه پس از غروب آفتاب ،سايه بانها به سرعت خنك و مانع از گرم شدن هواي مجاور سطح خارجي پنجره شوند .سايه بانهاي داخلي (پرده ها ،كركره هاو… )..چون در معرض تابش آفتاب قرار مي گيرند ،گرم شده و خود به مرور باعث گرم شدن هواي داخلي مي شوند .در نماي خارجي ساختمان ،در محل اتصال سايه بان به ديوار ،الزم است شكافهايي پيش بيني شوند تا امكان باال رفتن هواي گرم شده را فرا?هم سازند و از ماندگاري هواي گرم در سطح پنجره جلوگيري كنند .در صورتي كه هواي گرم در سطح پنجره باقي بم?اند ،باعث گرم شدن شيشه و انتقال حرارت بيشتري از طريق هدا?يت و همرفت به داخل مي شود. جلوگيري از افزايش رطوبت هوا در اقليم گرم و مرطوب به دليل رطوبت موجود در هوا و گرماي زياد تابستان رطوبت موجود در هواي ا?ين اقليم به طور كلي كافي و حتي در بعضي از مواقع تابستان از حد قابل قبول هم تجاوز مي كند. بنابراين ،هر گونه افزايش در رطوبت هوا و به هر مقدار ،باعث وخيم تر شدن شرايط حرارتي هوا خواهد شد .به همين دليل بايد از هر گونه افزايش در رطوبت هوا جلوگيري به عمل آيد. مكانيابي: استخرها ،گياهان و سطوح آبگير ،بايد در محلهايي پيش بيني شوند كه وزش باد باعث هدايت بخار آب حاصل از آنها به داخل ساختم?ان نشود .در داخل ساختمان ،بايد از تابش مستقيم آفتاب بر سطح گياهان جلوگيري نمود .فضاي آشپزخانه و رختشويخانه بايد كامال تهويه شود. محوطه سازي: در كف سازيها ،به خصوص كف سازي محوطه اطراف ساختمان ،بايد از مصالح و تبخير آن و در نتيجه ،از افزايش رطوبت هوا جلوگيري به عم?ل آيد .مخصوصا بايد از ماندن آب در محوطه هاي آفتاب گير جلوگيري شود .براي آبياري و هدا?يت آبهاي سطحي ،ح?تي المقدور بايد آبروهاي سرپوشيده پيش بيني شوند. جلوگيري از تاثير بادهاي غبار آلود در فضاهاي داخلي و خارجي ساختمان ط وفان و گردوغبار عالوه بر ايجاد ناراحتي فيزيكي (خارش چشم ،بيني و حلق) تميزكاري مكرر فضاهاي داخلي را الزام آور مي سازد .مضافا به ا?ينكه مي توانند براي مصالح ساخ?تماني زيان آور باشند .برخورد مكرر دانه هاي شن اغلب به چوب ،فلزات ،رنگها ،سطوح گالوانيزه و ساير سطوح خارجي آسيب مي رساند .جمع شدن شن بر روي بامها نه تنها باعث افزايش بار وارد بر ساختمان مي شود ،بلكه دريچه آبروها را نيز مسدود مي كند. ذرات شني كه از روي زمين بلند مي شوند حتي به هنگام وزش شديدترين بادها معموال از يك متري سطح زمين باالتر نمي روند .اما ذرات گرد و غبار تا ارتفاع خيلي زيادي باال مي روند و قبل از آنكه به زمين برگردند تا فواصل بسيار دوري در فضا حركت مي كنند. محوطه سازي: حركت ذرات شن را ،به دليل تمايلي كه به باال و پايين و رفتن روي سطح زمين دارند ،مي توان با استفاده از موانع نسبتا كوچك متوقف كرد .مانعي به ارتفاع 7/1متر وسيله كامال موثري است بخصوص حياطهاي داخلي در اين موردكامال مفيدند. شكل كالبدي: كنترل نفوذ ذرات گرد و غبار نسبتا مشكل است و موانع مورد استفاده حداقل بايد هم ارتفاع خود ساختمان باشد و در فاصله اي كمتر از 6متر نسبت به ساختمان قرار داده شوند تا محافظت را به نحو موثري انجام دهند .اما چنين ديوارهايي مانع از تاثير نسيمهاي خنك كه به هنگام غروب مي ورزند خواهند شد .ح?ياطهاي داخلي محافظ مناسبي براي ساختمان در برابر گرد و غبار محسوب مي شوند، البته در صورتي كه عمق آنها در جهت وزش? باد غالب بيش از دو برابر ارتفاع ساختمان نباشد. دريچه هاي چوبي با شبكه هاي چوبي پشت پنجره ،كه امكان مسدود نمودن آنها در مواقع ضروري وجود دارد ،احتم?اال ساده ترين راه جلوگيري از نفوذ شن و گرد وغبار در جبهه هاي رو به باد و فضاهاي داخلي هستند .گياهان موجود در محوطه ساختمان ،پنجره هاي كوچك ،ساختمانهاي نزديك به هم و خ?يابانهاي باريك و پيچ در پيچ ،همگي به كاهش آسيبهاي ناشي از ريگ روان و گرد و غبار كمك ميكنند. هدايت آفتاب به فضاهاي داخلي در زمستان هدف از هدايت به فضاهاي داخلي ،استفاده از انرژي حرارتي خورشيد در گرم كردن فضاهاي داخلي و جلوگيري از نمناكي اين فضاها درزمستان است .با توجه به كوتاه بودن اين دوره و سخت نبودن آن ،اين رديف در اولويت پنجم قرار ميگيرد .بنابراين ،پاسخگويي به اين نياز تنها در صورتي قابل توجيه است كه نيازهاي حرارتي اشاره شده در اولويتهاي قبلي تامين شده باشند. جهت استقرار ساختمان: در تعيين جهت استقرار ساختمان بايد به امكان بهره گيري از انرژي خورشيدي در زمستان نيز توجه شود .به عبارت ديگر ،بايد جهتي انتخاب شود كه در عين كسب حداقل انرژي خورشيدي در مواقع گرم ،امكان كسب مقداري انرژي حرارتي در مواقع سرد را نيز داشته باشد. پالن: پالن ساختمان بهتر است در جهت محور شرقي غربي گسترش يابد تا در نتيجه نماي رو به آفتاب زمستان يعني نماي جنوبي ،سطح بيشتري داشته باشدونماهاي شرقي و غربي كه تنها در تابستان تابش آفتاب را دريافت مي كنند ،كاهش يابند. سازماندهي پالن: بهتر است فضاهاي زندگي در سمت جنوبي و فضاهاي كه بندرت مورد استفاده قرار مي گيرند ،مثل انبارها ،در سمت شرقي و غربي ساختمان قرار داده شوند ،پالن ساختمان بايد به صورتي سازماندهي شود كه امكان نفوذ آفتاب به فضاهاي داخلي در مواقع سرد فراهم باشد. سايه بانها: در محاسبه عمق سايه بانها بايد به مسئله هدايت آفتاب زمستاني به فضاهاي داخلي نيز توجه شود .عمق سايه بانها بايد در حدي باشد كه در عين جلوگيري از نفوذ آفتاب تابستاني به فضاهاي داخلي ،مانع از نفوذ آفتاب زمستاني به اين فضاها نشوند. نماي شمالي از خيابان دست اندازهاي بلند و مشبك فضاي خارجي و محافظت شده اي را در جهت استفاده در عصرها و شبها فراهم مي سازند. در ادامه به ذكر چند نمونه ساختمان و سايه بان هاي آنها مي پردازيم. نمونه :1ساختمان دو طبقه و نسبتا بزرگي است كه از سمت شمال به فضاي باز محله و از سمت غرب به يك كوچه باريك محدود شده است .ساختمان داراي سه حياط مركزي است ،يك بيروني ( حياط كوچك ) و دو اندروني ( حياط بزرگ و يك حياط كوچك ). بدون استثناء‌در هر سه حياط ،ايوانهاي مسقفي كه دور تا دور حياط چرخيده اند، ديوارهاي خارجي مشرف به حياط را ،در تابستان در سايه نگه مي دارند .اتاقها و سايرفضاهاي اين واحد مسكوني در اطراف حياطها شكل گرفته اند .ايوانهاي مسقف قرار گرفته در سايه ،ارتباط بين فضاهاي مختلف ساختمان را تامين مي كنند .در حياط بزرگ اندروني ايوان طبقه اول هم مسقف است امادرحياطهايكوچك ،فقط بام طبقه همكف جلو آمده است و ايوان طبقه اول مسقف نيست. نورگيري كليه فضاهاي ساختمان از حياط انجام مي شود .البته فضاهايي كه در حاشيه كوچه باريكتر قرار گرفته اند داراي پنجره هايي رو به كوچه نيز هستند .شايد دليل وجود چنين پنجره هايي ،باريك بودن كوچه و مرتفع بودن ديوار رو به روي پنجره هاست كه باعث ايجاد سايه بر روي پنجره ها مي شود .اندازه نور گيرها بسيار كوچك است و در اين نمونه نيز مانند نمونه هاي ديگر ،قسمت اعظم مساحت پنجره با تخته پوشيده شده است. ارتفاع سقف اتاقها خيلي زياد است ،اين امر باعث زياد شدن حجم اتاقها ،علي رغم كم بودن مساحت آنها شده است .مصالح ديوارها ،عمدتا خشت با نما سازي آجري و مصالح به كار رفته در بام ،چوب ،پوشال و گل است .ضخامت ديوارها بسيار زياد و رنگ خارجي آنها روشن است .به دليل مرطوب بودن زمين ،ديوارها تا ارتفاع تقريبا يك متري سيمان كاري شده اند. 1 - -3 -2ا?تاق ه?شتي -5 -4ا?تاق ح?مام -6م?ضيف -7 آ?ش?پزخان?ه -8ا?تاقا?ندرو?ن?ي -9 س??رسرا آ?ش?پزخان?ه -1 0ح?ياط ب??يرو?ن?ي -12ا?تاق -11ح?ياطا?ندرو?ن?ي م?يهمان -13ت??وا??لت -14 د?س?تشوي?ي -15ب??ا??لكن نمونه : 1نماي خارجي از داخل حياط ايوانهاي عريض نماهاي خارجي رادر سايه نگاه مي دارند وفضاي خارجي مناسبي فراهم مي سازند. نمونه 1 نماي غربي از داخل ايوان رو به شرق نمونه : 1پالن طبقه همكف .نور گيري كليه فضاها از حياط تامين مي شود و جلو آمدگي بام سطوح خارجي را در سايه نگاه مي دارد. 1ه?شتي -2ا?تاق -3ح?مام -4ا?تاق -5آ?ش?پزخان?ه – 6م?ضيف-7 -8ا?تاقا?ندرو?ن?ي -9 س??رسرا آ?ش?پزخان?ه -10ح?ياط ب??يرو?ن?ي ح?ياطا?ندرو?ن?ي -12ا?تاقم?يهمان 11- -41د?س?تشوي?ي -13ت??وا??لت – 15ب??ا??لكن نمونه 1پالن طبقه اول مناطق گرم و مرطوب اقليم گرم و مرطوب (سواحل جنوبي) سواحل جنوبي ايران كه به وسيله رشته كوههاي زاگرس از فالت مركزي جدا شده اند. اقليم گرم و مرطوب كشور را تشكيل مي دهند( .از ويژگيهاي اين اقليم تابستانهاي بسيار گرم و مرطوب و زمستانهاي معتدل است) .حداكثر دماي هوا در تابستان اين مناطق به 35تا 40درجه سانتيگراد و حداكثر رطوبت نسبي آن به 70درصد مي رسد( .رطوبت هوا در اين اقليم در تمام فصول سال زياد بوده به همين دليل اختالف درجه هوا در شب و روز و در فصول مختلف كم است) تفاوت دماي هواي روي خشكي و روي دريا در اين مناطق باعث به وجود آمدن نسيمهاي دريايي و خشكي مي شوند اما اين مناطق داخلي آرام و سرعت باد ،در صورتي كه وجود داشته باشد ،بسياركم است) از خصوصيات ديگر اين اقليم شدت زياد تابش آفتاب است كه در هواي مرطوب اين ناحيه باعث خيرگي ناراحتي چشم مي شود .البته شدت تشعشات خورشيدي مستقيم پراكنده دريافت شده به وضعيت هوا بستگي دارد .وقتي آسمان ابري و شيري رنگ است ،شدت تابش اشعه پراكنده شده به حداكثر رسيده و روشنايي بسيار زياد آن باعث ناراحتي چشم مي شود .مقدار اشعه منعكس شده از زمين نيز به وضعيت آسمان از نظر ابري بودن و نوع پوشش زمين بستگي دارد ،وقتي آسمان ابري يا سطح پوشيده از گياه باشد اين مقدار به حداقل مي رسد .اما در صورتي كه هوا صاف يا زمين لم يزرع باشد مقدار اشعه منعكس شده از سطح زمين به حداكثر خواهد رسيد. شهرهاي ،بندر عباس ،جاسك ،آبادان و اهواز از جمله شهرهاي اين اقليم بوده كه البته به نسبت قرار گرفتن در سواحل مختلف و فاصله اي كه از دريا دارند از نظر گرما و رطوبت هوا و همچنين ميزان بارندگي با هم متفاوت هستند .به طور كلي ميزان بارندگي با هم متفاوت هستند .به طور كلي ميزان بارندگي در سواحل خليج فارس بيشتر و منظم تر است .در حالي كه سواحل درياي عمان كه تحت تاثير بادهاي اقيانوس هند قرار دارند داراي بارانهاي نامنظم و خشك ساليهاي فراوان مي باشند. ويژگيهاي معماري بومي مناطق معتدل و مرطوب معماري بومي اين گونه مناطق ،كه بيشتر كرانه هاي درياي خ?زر و دامنه هاي شمالي كوهها ي البرز را شامل مي شود .به طور كلي از ويژگيهاي ذيل برخوردار مي باشد. .1در نواحي خ?يلي مرطوب ،كرانه هاي نزديك به دريا ،براي محافظت ساختمان از رطوبت بيش از حد زمين، خانه ها بر روي پايه هاي چ?وبي ساخته شده اند اما در دا?منه كوهها كه رطوبت كمتر است ،معموال خانه ها بر روي پايه هاي از سنگ و گل و در پاره اي موارد بر روي گربه روهايي بنا گرديده اند. .2به منظور حفاظت اطاقها از باران ،بالكنهاي عريض و سر پوشيده اي در اطراف اطاقها ايجاد گرديده اند. اين فضاها در بسياري از ماههاي سال براي كار و استراحت و در پاره اي موارد براي نگهداري محصوالت كشاورزي مورد استفاده قرار مي گيرند. .3اكثر ساختم?انها با مصالحي با حداقل ظرفيت ح?رارتي بنا گرديده اند .و در صورت استفاده ا?ز مصالح ساختماني سنگين ،ضخامت آنها در حداقل ممكن نگهدا?شته شده (استفاده از مصالح ساختماني سبك در اين مناطق بسيار منطقي است .هنگامي كه نوسان دماي روزانه هوا كم است ذخيره حرارت هيچگونه استفاده ا?ي نداشته و عالوه بر اين ،مصالح ساختماني سنگين تا حدود زيادي از سودمندي تهويه و كوران كه يكي از ضروريات در اين منطقه است مي كاهند). -4استفاده از كوران و تهويه طبيعي بدون استثناء در تمام ساختمانهاي اين گونه مناطق به چشم مي خورد .به طور كلي ساختمانها دارا?ي پالنهايي گسترده و باز بوده و بيشتر اشكالي هندسي، طويل و باريك هستند .به منظور حداكثر استفاده از وزش باد در ايجاد تهويه طبيعي در داخل اطاقها،جهت استقرارساخ?تمانهابا توجه و در رابطه با جهت وزش نسيمهاي دريا انتخاب گرديده اند. در نقاطي كه وزش باد شديد و طوالني است ،قسمتهاي رو به باد ساختمانها كامال بسته هستند. -5از نظر سازمان يابي بناها در مجموعه نيز به منظور استفاده هر چه بيشتر از جريان هوا و همچنين به دليل فراواني آب امكان دسترسي به آن نقطه ،ساختمانها غير متم?ركز و پراكنده هستند. -6به دليل وجود بارندگي زياد در اين مناطق بامها شيب دار بوده و اكثرا شيبشان تند است. شكل شماره : 1يك خانه روستايي در دهشال شمال ايران ه : 2شيخاور ,از مناطق مالي ايران ويژگيهاي معماري بومي مناطق سرد با آنكه ميزان سرما و دوام آن در مناطق سرد متفاوت است اما به طور كلي اصولي كه به منظور جلوگيري از اتالف گرماي ساختمان در اين گونه مناطق رعايت گرديده يكسان و عمدتا مشابه اصولي است كه درمعماري مناطق گرم و خشك مورد توجه بوده است .با اين تفاوت كه در مناطق سرد منبع ايجاد حرارت در داخل ساختمان قرار داشته و هم چنين كوشش گرديده است تا آنجا كه ممكن است به شكل طبيعي يا با استفاده از بخاري هاي بزرگ ،گرماي ناشي از افراد ،گرماي ناشي از پخت و پز يا حتي حيوانات ،ساختمان را گرم نمود .اصول عمده اي كه در معماري بومي اين مناطق رعايت گرديده به شرح ذيل مي باشد. .1 .2 .3 .4 .5 استفاده از پالن هاي متراكم و فشرده به حداقل رساندن سطح خارجي در برابر حجم مورد پوشش استفاده از مصالحي كه داراي ظرفيت و عايق حرارتي خوب هستند. به حداقل رساندن ميزان تعويض هواي داخلي و تهويه طبيعي و در نتيجه جلوگيري از ايجاد سوز در داخل و فرار گرماي داخلي به خارج . انتخاب بامهاي مسطح و نگاهداري برف بر روي بامها به عنوان عايق حرارتي. تنها تفاوتي كه ممكن است بين معماري اين مناطق و مناطق گرم و خشك وجود داشته باشد ضرورت و تمايل بهره گيري از گرماي ناشي از تابش آفتاب در داخل ساختمان و در زمستان است ،كه البته اين نياز معموال به وسيله عامل باد و سرماي ناشي از وزش آن بر ساختمان تحت الشعاع قرار گرفته و در كل سعي گرديده سطح خارجي در حداقل ممكن نگاهداشته شود .اما در هر صورت به منظور استفاده از انرژي حرارتي تابش آفتاب پوشش سطوح خارجي ،تيره رنگ انتخاب گرديده و ابعاد پنجره ها نيز در مقايسه با مناطق گرم و خشك افزايش يافته است. ويژگيهاي معماري بومي مناطق گرم و مرطوب اصولي كه در معماري اين مناطق رعايت گرديده تا حدودي مشابه اصول مطرح شده در مناطق معتدل و مرطوب بوده و به طور خالصه عبارتند از: استفاده از مصالح ساختماني با ظرفيت حرارتي كم .1 در سايه كامل قرار دادن ساختمان :در اينجا نيز ايوانهاي عريض و سر پوشيده اي كه هم از نفوذ .2 باران به داخل جلوگيري نموده و هم سايه اي كامل بر روي ديوار اطاقها ايجاد مي نمايند مورد استفاده قرار گرفته اند. در نقاط نزديك به دريا ،به منظور استفاده از نسيمهاي خنك دريا بادگيرهايي بزرگ مورد استفاده .3 قرار گرفته و اكثر ساختمانهاي اين نقاط داراي بادگير هستند .اما در مناطق دور از دريا كه كمتر تحت تاثير نسيم دريا قرار دارند ،بادگيرها بسيار كوچك و كوتاه بوده و در بسياري از نقاط نيز از ساختمان حذف گرديده اند. اس تفاده از باد گيرهاي مشرف ب ه دري ا جه ت استفاده از نسيم هاي خنك دريا .بندر لنگه .4 در اين مناطق به دليل گرمي و رطوبت زياد هوا ،ميزان تهويه طبيعي از اهميت زيادي برخوردار نبوده و به همين دليل پيش بينهايي الزم در مورد ايجاد كوران در داخل ساختمان به عمل نيامده است. اصول رعايت شده در معماري بومي مناطق اقليمي چهارگانه ايران نوع اقليم نوع مصالح نوع پالن نوع بام جهت استقرار گرم وخشك ظرفيت حرارتي زياد فشرده طاق گنبد جنوب تا جنوب شرقي سرد ظرفيت و مقاومت زياد حرارتي فشرده مسطح جنوب شرقي تا جنوب غربي معتدل ظرفيت حرارتي كم گسترده شيبدار شرق تا جنوب گرم ومرطوب ظرفيت حرارتي كم گسترده مسطح جنوب با جنوب روي زمين شرق نحوه ارتباط ساختمانه زمين سطح و تعداد پنجره ها ميزان استفاده از تهويه طبيعي بافت مجموعه نوع رنگ خارجي كم كم متراكم روشن روي زمين كم كم متراكم تيره روي زمين زياد زياد پراكنده آزاد روي زمين زياد زياد پراكنده روشن فرم ساختمان در رابطه با اقليم همانگونه كه در قسمت هاي قبل مشخص گرديد خصوصيات طرح و ويژگي هاي مصالح به كار رفته در هر ساختمان در عكس العملهاي هر ساختم?ان در برابر عوامل اقليمي پيرامونش تاثير فراوا?ني دارد .ميزان انرژي خورشيدي جذب شده يا نفوذ يافته در ساختمان ،دماي هوا و سطوح داخلي و…به اين ويژگيها بستگي دارد .در اينجا به منظور ياد آوري به طور خيلي خالصه به حدود تغييراتي كه اجزاء مختلف ساخ?تمان در ميزان تاثير عوامل ا?قليمي بر آن مي گذارند اشاره مي كنيم. انرژي خورشيدي جذب شده در ديوارها مقدار انرژي خورشيدي جذب شده در ديوارهاي بستگي دارد .سطوح سفيد و براق تنها حدود %15انرژي خورشيدي دريافت شده را جذب مي نمايند ،رنگهاي معمولي روشن مانند كرم يا خاكستري روشن حدود %40تا ،%50رنگهاي تيره مانند خاكستري تيره ،سبز و قرمز حدود %60تا %70و رنگهاي سياه %80تا %90انرژي خورشيدي دريافت شده را جذب مي نمايند. انرژي خورشيدي نفوذ يافته از پنجره ها مقدار انرژي خورشيدي كه از شيشه پنجره ها يا سطوح شيشه خور به داخل ساختمان نفوذ مي نمايند به نوع سايه بانها و به ميزان كمي به جنس شيشه بستگي دارد .سايه بانهاي خارجي تيره رنگ فقط % 10اشعه خورشيدي تابيده شده به پنجره را به داخل راه مي دهند .اما سايه بانهاي داخلي (پرده هاي كركره اي) %40تا %70از اشعه خورشيد را به داخل هدايت مي نمايند .در صورت عدم استفاده از سايه بان حدود %90اشعه خورشيدي به دا?خل نفوذ مي نمايد. دماي داخلي رابطه بين دماي هوا و سطوح داخلي يك ساختمان و دماي هوا و سطوح خارجي به رنگ ديوارهاي خارجي ،نوع مصالح مصرف شده ،ابعاد پنجره ها و كيفيت سايه بانها بستگي دارد. با استفاده از سطوح خارجي سفيد رنگ ،ديوارهاي ضخيم ،پنجره هاي كوچك بسته و مجهز به سايه بانهاي موثر مي توان دامنه نوسان هواي داخلي را تا %50دماي هواي خارجي كاهش داد .با چنين شيوه اي مي توان حداقل دماي هواي داخلي ساختمان ر?ا نيز به ميزان %40افزايش داد .با استفاده از تهويه طبيعي در شب دامنه نوسان دماي هواي داخلي تا حدودي افزايش مي يابد چون در چنين حالتي حداقل دماي هواي داخلي بيشتر از حداكثر آن كاهش مي يابد ،اما در اين حالت امكان كاهش حداكثر دماي هواي داخل تا %60و افزايش حداقل دماي آن تا %20 دماي هواي داخلي وجود دارد .در مناطق خشك ممكن است بتوان بدين طريق حداكثر دماي هواي داخلي را به اندازه 10درجه سانتي گراد كاهش داد. از طرف ديگر ،در? صورت استفاده از ديوارهاي تيغه اي با مقاومت و ظرفيت حرارتي كم و رنگ خارجي تيره و با استفاده از پنجره هاي بزرگ بدون سايه بان دماي هواي داخلي معموال 10درجه سانتي گراد بيشتر از دماي هواي خارج خواهد شد .در صورتي كه تهويه طبيعي نيز در ساختمان ايجاد نشده باشد ،حداكثر دماي هواي داخلي ممكن است به ميزان 20 درجه سانتي گراد نسبت به دماي هواي خارج افزايش يابد .و در اين حالت دامنه نوسان دماي داخلي حدود 5/1تا 3برابر نوسان دماي سطوح داخلي حتي از? دامنه نوسان هواي داخلي بيشتر بوده و ممكن است افزايش حداكثر دماي سطوح داخلي نسبت به هواي خارج به 30درجه سانتيگراد يا بيشتر برسد (براي بامهاي يك اليه) .اما حداقل دماي چنين سطوحي ممكن است به ميزان 8درجه سانتيگراد نسبت به حداقل دماي هواي خارج كاهش يابد (در مناطق خشك كه شبها نيز سرد است). سرعت جريان هواي داخلي با ايجاد كوراني موثر در داخل اطاق ،مي توان ميانگين سرعت جريان هواي داخلي را تا %60و حداكثر سرعت آن را به %120سرعت باد رساند .اما اگر در اطاق كوران ايجاد نشود ،حتي وقتي پنجره ها كامال باز باشند، ميانگين سرعت هوا در داخل ممكن است به %15و حداقل سرعت آن به %10سرعت باد كاهش يابد. فشار بخار هواي داخلي در صورتي كه ساختماني به طور طبيعي تهويه شود ،فشار بخار هواي آن برابر فشار بخار هواي خارج خواهد بود .در ساختمانهاي پرجمعيت ،و در زمستان هنگامي كه پنجره هاي ساختماني درتمام روز بسته باشند ،فشار بخار هواي داخل ممكن است به ميزان 7ميليمتر جيوه يا بيشتر نسبت به فشار بخار هواي خارج افزايش يابد. ميزان تغييرات شرايط داخلي در رابطه با تاثير شرايط اقليمي عوامل اقليمي دامنه تغييرات 1- اشعه خورشيدي جذب شده در ديوارها ت ا %90اشعه ت ابيده ش ده ب ه 15 ديوارها 2- اشعه خورشيدي نفوذ يافته به داخل از طريق پنجره ها ت ا %90اشعه ت ابيده ش ده ب ه 10 پ نجره ها 3- دامنه نوسان دماي هواي داخلي ت ا %150دامنه ن وساندمايهوا 10 4- حداكثر دماي هواي داخلي درجه س انتيگ راد ن سبتب ه ح داكثر 10+- دمايهوا 5- حداقل دماي هواي داخلي ت ا +7درجه س انتيگراد ن سبتب ه ح داقل0 دمايهوا 6- دماي سطوح داخلي ت ا +30درجه س انتيگراد ن سبتب ه 8- ح داقلو حداكثر دمايهوا 7- متوسط سرعت جريان هواي داخلي (پنجره هاي باز ) ت ا %60س رعتج ريانب اد 15 8- سرعت جريان هوا در هر نقطه از اطاق ت ا %120س رعتج ريانب اد 10 9- فشار بخار هواي داخلي ت ا 7ميليمتر جيبه ف شار ب خار همواره 0 افزايشن سبتب ه ف شار ب خار هوا مناسبترين فرم ساختمان در اقليمهاي مختلف اقليم سرد به دليل سرماي شديد هوا در زمستان اين گونه مناطق ،فرمهاي باز يا فرمهايي كه اضالع شرقي غربي آنها هستند مناسب نبوده و بهتر است ساختمان فشرده و پالن آن مربع باشد .ساختمانهاي دو طبقه كه فرمي نزديك به مكعب دارند ،بهترين نوع از نظر كنترل گرماي داخلي ساختمان در زمستان است. اقليم معتدل با وجود اينكه ميزان دماي هواي مناطق معتدل در حدي است كه انعطاف پالن ساختمان را ممكن سازد، اما در هر حال گسترش پالن در طول محور شرقي غربي ضروري به نظرمي رسد .در رابطه با شدت تابش آفتاب بر ديوارهاي ج?هات مختلف ساختمان ،حتي ديوارهاي شرقي و غربي ،در اين مناطق كمتر از مناطق ديگر است .در نتيجه در اين مناطق مي توان از فرمهاي آزاد و ح?تي طبيعي شكل استفاده نم?ود ،اما باز هم الزم است فرم ساختمان حتما در طول محور شرقي غربي گسترش داشته باشد. اقليم گرم و مرطوب در مناطق گرم و مرطوب ،شدت زياد تابش آفتاب در سمت شرق و غرب ،ايجاب مي كند ساختمان فرمي كشيده داشته و به شكل مكعب مستطيلي در امتداد محور شرقي غربي قرار گيرد .اين فرم از نظر ايجاد كوران در داخل ساختمان و كاهش رطوبت هواي داخلي نيز بسيار مناسب است .در صورتي كه در اين گونه مناطق ساختم?ان در سايه كامل قرار گيرد ،پالن آن مي تواند آزاد و باز باشد. تعيينفرمساختمانهايبزرگ درشرايطيكهآزاديعملوجودداشتهباشد،ميتوانمناسبترينفرميكساختمانمسك ونييايكساختمانكوچكرابادرنظرگرفتنتاثيرعواملاقليميبرآنتعييننمودامادر ‏موردساختمانهايبزرگاينچنيننيست،چوندراينگونهساختمانهاعواملديگريازقبيلروابطداخل ي،فضايكليموردنيازوهمچنينمسئلهاقتصاددرسازماندهياهميتبيشتريدارنددرنتيجهف رماينساختمانها،چونپوششيبرعملكردهايداخلي،بيشترتحتتاثيرنيروهايداخليآنقرارگ رفتهوعكسالعملهايكمتريدربرابرشرايطاقليميازخودنشانميدهد عاملديگريكهدراينگونهساختمانهاباعثتاثيرعواملاقليميبرآنهاميگرددبزرگيساختماناستچن انچهفرميراچهاربرابربزرگنمائيم،نسبتحجمآندربرابرسطحشازبهكاهشيافتهود رنتيجهكاهشخارجينسبتبهحجمموردپوشش،تاثيرعواملاقليميبرآنكاهشمييابد ضمنامحاسباتيكهدرزمينهتاثيرعواملاقليميدركنترلشرايطگرماييهوايداخليساختمانهاانجامشده ‏نشاندادهاندكهدرحاليكهميتواندرساختمانهايمسكونيبيشازبارخنككنندهساختمانرا ‏نتيجهعواملاقليميدانست،اينرقمبرايساختمانهايبزرگبهكاهشمييابد ازطرفديگربررسيتاثيرازديادحجميكفرمدركاهشتاثيرعواملاقليميبرآندرمناطقچهارگانهاقلي مينشاندادهاستكهدرحاليكهاينتاثيردرمناطقسردومناطقگرموخشكحائزاهميتفراوانياس تدرمناطقگرمومرطوباهميتچندانيندارد بنابرآنچهذكرگرديد،بهطوركليدرساختمانهايبزرگفرموجهتقرارگيريدرمرحلهدوماهميتقرار دارند اما با ا?ين وجود مي توا?ن اصولي به شرح ذيل براي اين گونه ساختمانها در نظر گرفت: .1 در مناطق سرد فرمهاي بسته و فشرده و ساختمانهاي مكعب شكل يا ساختمانهاي به هم چسبيده پشت به پشت كه در جهت محور شمال جنوب قرار نداشته باشند ترجيح دارند .در اين مناطق ساختمانهاي مرتفع مناسب تر هستند. .2 در مناطق معتدل به دليل اعتدال هوا ،آزا?دي بيشتري در انتخاب فرم وجود دارد ،اما در هر صورت فرمهاي قرار گرفته در جهت محور شرقي غربي مناسب تر هستند. .3 در مناطق گرم و خشك شكلهاي توپر و فشرده مناسب هستند .فرمهاي مكعب شكل يا فرمهايي كه اضالع شمالي جنوبي آنها بزرگتر از اضالع شرقي غربيشان هستند مفيد تر بوده و هم چنين ساختمانهاي مرتفع نسبت به ساختمانهاي كوتاه ترجيح دارند. .4 در مناطق گرم و مرطوب ساختمانهاي كه به طور آزاد در جهت محور شرقي غربي كشيده شده باشند مناسب هستند .اما در ساختم?انهاي كه در جهت محور شمال جنوب قرار گرفته اند ،در معرض تابش شديد آفتاب اين مناطق قرار داشته و مفيد نيستند. انتخاب جهت استقرار ساختمان به طور كلي انتخاب جهت استقرار ساختمان به عواملي چون وضع طبيعي زمين ،ميزان نياز به فضاهاي خصوصي ،كنترل و كاهش صدا و نيز دو عامل باد و تابش آفتاب بستگي دارد .قسمت عمده ا?ي از وظيفه يك معمار آن است كه ساختمان را به نحوي قرار دهد تا بيشترين استفاده از نور خورشيد در را?بطه با شرايط گرمايي ،بهداشتي و رواني آن حاصل گردد. درست همانگونه كه فصول مختلف سال در نتيجه تغيير محور زمين نسبت به خورشيد از يكديگر متم?ايز هستند ،جهت يك ساختمان نيز تحت تاثير مقدار انرژي خورشيدي تابيده شده به ديوارهاي آن در ساعات مختلف قرار دارد. در زمستان در عرض جغرافيايي 40درجه شمالي يك ديوار جنوبي حدود سه برابر ديوارهاي شرقي و غربي انرژي خورشيد دريافت مي نمايد .در صورتي كه در تابستان مقدار كل انرژي تابيده شده به ديوارهاي شرقي و غربي ا?ست .در عرض هاي جغرافيايي كمتر ،حتي اين اختالف شديدتر بوده و به همين دليل جهت يك ساختمان به خوبي مي تواند تعيين كننده شرايط ناراحت كننده يا شرايط آسايش هواي داخلي باشد. فليكس ماربوتين با محاسبه شدت تابش آفتاب در فصول و در جهات مختلف به نتايج ذيل دست يافته است: براي ايجاد بهترين شرايط گرمايي در داخل ساختمان ،گرم در زمستان و خنك در تابستان ،الزم .1 است نماي اصلي ساختمان به طرف جنوب قرار داده شود. نماهاي جنوب شرقي و جنوب غربي گرچه نظم بهتري از نظر دريافت تابش آفتاب دارند اما در .2 تابستان كرم تر و در زمستان سردتر از نماي جنوبي مي شوند. ديوارهاي شرقي و غربي در تابستان گرمتر و در زمستان سردتر از ديوارهاي جنوبي ،جنوب شرقي .3 و جنوب غربي مي شوند. در كليه تئوريهاي كه در مورد ارتباط جهت ساختمان و تابش آفتاب ارائه گرديده ،جهت جنوبي براي ساختمان قلم داده شده است البته اين جهت بدون شك باعث حصول بيشترين مقدار ا?نرژي خورشيدي در زمستان و كمترين آن در تابستان مي گردد ،ليكن در اين تئوري ها تغيير دماي هوا در ساعات مختلف روز و همچنين نياز به گرماي آفتاب در صبح و عدم نياز به آن در بعد از ظهر و عصر مورد توجه نبوده و در انتخاب جهت ساختمان دخالت داده نشده است .در صورتي كه ،چون دماي هوا و تابش آفتاب تواما در شرايط گرمايي هواي داخل ساختمان تاثير مي گذارند ،براي استفاده مطلوب از نور خورشيد در ساختمان ،مي بايست تاثير گرمايي نور خورشيد مورد توجه قرار گرفته و تاثير كلي از نظر تغيير دماي هوا داخل نسبت به منطقه آسايش در نظر گرفته شود. از طرف ديگر اهميت تابش آفتاب به نوع اقليم منطقه و فصول مختلف سال بستگي دارد .در شرايط سرد حداكثر انرژي خورشيدي مورد نياز بوده و ساختمان بايد در جهتي قرار گيرد كه بيشترين تابش آفتاب را دريافت نمايد .برعكس وقتي هوا گرم است ،جهت ساختمان بايد به نحوي باشد كه شدت تابش آفتاب بر ديوارهاي آن به حداقل رسيده و نيز امكان نفوذ مستقيم اشعه خ?ورشيد به فضاهاي داخلي وجود نداشته باشد. به طور كلي در مناطق سرد سير و در عرضهاي جغرافيايي زياد كه هوا ا?غلب سرد است ،ساختمان بايد در جهتي قرار گيرد كه حداكثر انرژي خورشيدي را در طول سال دريافت نمايد .اما در مناطق گرم و در عرض هاي ج?غرافيايي كم ،جهت ساختمان بايد به نحوي باشد كه حداقل انرژي خورشيدي ساالنه را دريافت نمايد. اما اگر رنگ سطح خارجي ديوارهاي ساختمان فوق تيره باشد ،دماي اين سطوح به ميزان تابشي كه دريافت مي نمايد بستگي خواهد داشت .در اين حالت جهت قرار گيري ساختمان ،كه عامل تعيين كننده شدت تابش آفتاب در جهات مختلف مي باشد ،در تعيين دماي سطوح خارجي ديوارها و در نتيجه مقدار حرارت انتقال يافته از سطوح خارجي به سطوح داخلي تاثير فراواني دارد .البته ميزان افزايش نوسان دماي سطوح داخلي ديوارهاي خارجي به ظرفيت مقاومت حرارتي مصالح آنها بستگي دارد .هر چه ظرفيت مقاومت حرارتي ديوارها كمتر باشد ،تغييرات دماي سطح داخ?لي آنها به تغييرات دماي سطح خارجي نزديك تر و در نتيجه تاثير ج?هت ساختمان در تعيين شرايط گرمايي هواي داخلي بيشتر مي شود .اما هنگامي كه مقدار كمي اين دو عامل به خصوص مقاومت ح?رارتي ،زياد باشد ،تاثير جهت ساختمان در تعيين دماي سطوح داخلي ديوا?رهاي خارجي كمتر خ?واهد بود. شكلها تاثير جهت و ضخامت ديوارهاي خارجي يك ساختمان را در دماي هواي داخلي آن نشان مي دهند .نمودارهاي اين شكلها دماي سطح داخلي ديوارهاي كه از بتن سبك ساخته شده و در چهار جهت مختلف قرار گرفته اند نشان مي دهند .ضخامت اين ديوارها 10و 20سانتي متر بوده و رنگ خارجي آنها سفيد و خاكستري مي باشد. درجه حرارت سطوح داخلي ديوارهائي كه داراي جهت ضخامت و رنگ خارجي متفاوت هستند.

51,000 تومان