بررسی امكانات و محدوديت های افزايش تراكم ساختمانی و جمعيتی در شهرها

صفحه 1:
بررسی امکانات و محدودیت‌های افزایش تراکم ساختمانی و جمعیتی در شهرها 

صفحه 2:
سرانه معابر و تراکم های شهری “در يك شهر با تراكم ‎٠١١‏ نفر در هکتار سرانه معاپر خدود ۲۵ متر است و باقی کاربری ها ۷۵ متر. - دراین حالت نسبت معابر به کل شهر نیز 1/۲۵ ‎SIV‏ تراکم ۲۰۰ نفر در هکتار مدنظر باشد. اختصاص سرانه ۲۵ متر برای معابر سطح معابر را به 1.۵۰ سطح شهر می رساند. ‏- در تراکم ۴۰۰ نفر در هکتار کل سطح شهر باید به معبر اختصاص یاید. که عملاً در هیچ شهر دنیا این نسبت ها اتفاق نمی افتد. ‏در ادامه به بررسی علل موضوع می پردازیم. 

صفحه 3:
تعبین حداقل معایر شبکه معابر شهری برای صرفه اقتصادی نمی‌توانتد از حد معینی کوچک تر شوند. برای مثال در شرایط حاضر کم شدن عرض معابر دسترسی به واحدهای مسکونی از ۱۲ متر توصیه نمی‌شود. که حداقل عبور ۸۰۰ اتومبیل را همکن می‌سازد. در حالی که در این گونه معایر حداکثر اتومبیل موجود معمولاًکمتر از ۲۴۰ عدد است. این مبحث در بسیاری دیگر از معابر شهری صدق می‌کنند. اصولاً تحلبل‌های ترافیکی نشان‌دهنده امریست که به دنبال درج می‌شود. 

صفحه 4:
‎Cond‏ معابر در شهرهای دنیا و طرح‌های آماده‌سازی ‎ ‏جدول شماره 1:نسبت معابز به کل سطفح شهر, در قببرهای جدید دنیا ‎ ‎ ‎ ‏5# 20 © | تراكم جسميتى | سطح ناخالص ب هكتار | نام كشور نام شهر ‎ae 0 ۳‏ تیار ‎crea‏ ‎aul we 1 one‏ بدر هم ‎Sa ۳ Ww ney‏ ‎me‏ 1 3 1 وان ‎sat ۳ 5 = 0‏ ‎a Ye w a‏ تاو ‎ay 1 7 0‏ ‎i ۹‏ مكف » ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 5:
استنتاج از نسبت معابر در شهرهای جدید دنیا: یک در کمترین تراکم ها (۱۰۰ تا ۱۲۰ تفر در هکتار) درصد معابر از 13۰۱۳ ۲۷ درصد ات دو- در تراکم های متوسط (۵۰۰ تا ۷۰۰ نفر درهکتار) درصد معایر ۱۶ تا ۲۳ درصد است. ملها- بيشترين درصد معابر ابر تواكم متوسظ موتيط أسلتة جهار- بيشترين تراكم: كمترين سطح معابر را دارد. 

صفحه 6:
Whe طرح تمونه ‎eee | ee‏ (درصد) | ‎see eB‏ ‎Ve ibe‏ 0 ‎ue‏ 1 ‎tarsus | ۴‏ حداقل ۲۱ ۳ ‎i ۳1‏ 1 1۷ 4 ‎yee 1‏ ۷۳ ۳ ‎A 1۳‏ ۹ 7 ‎alte‏ 5 17 7 ou ‏(هکتار)‎ 4 a جدول شماره ۸ نسبت معابر به کل مجموعه شیری در 1۵ 

صفحه 7:
استنتاج از درصد معابر در شهرهای جدید ابران یک- در این طرح‌ها تراکم جمعیتی از ۶۲ تا ۱۸۵ نفر در هکتار متغیر است. بعنی تراکم حداکثر سه برابر حداقل است. در حالی که تغییرات معابر تنها در ۲۱ تا ۲۹ درصد سطح صورت می پذیرد. از نتایج این بررسی داده‌های زیر حاصل می‌شود: دو- تغییرات سطح معبر بسیار کمتر از تغییرات تراکم | سه- درصد سطح معابر به نسبت افزایش تراکم افزايش نمى يابد. * بدین‌ترتیب که درصد سطح عبر در کمترین تراکم (۶۲ نفر در هکتار) ۲۷ درصد * در بیشترین تراکم (۱۸۵ نفر در هکتار) ۲۳ درصد است. بیشترین درصد سطح معبر (۱/۲۹ درصد) و کمترین آن (۲۱ درصد) هر دو به تراکم‌های حدود ۰ نفر در هکتار مرتبط است.(جدول شماره ۲) به علاوه در جدول شماره ۱ نسبت معابر در شهرهای مختلف دنیا با تراکم‌های متفاوت آورده شده که موید همین مطلب است, 

صفحه 8:
بررسی اثرات افزایش تراکم ساختمانی بر سطح معبر با شرایط برابر از آنجا که ممکن است تغییرات سطح معابر در تراکم های یکسان به علت شرایط ویژه عملی باشد. با شرایط ثابت با تراکم های مختلف سطح معابر محاسبه می شوند. به منظور بررسی دامنه تغییرات سراته درصد معبر موردنیاز برای تراکم‌های مختلف ساختمانی؛ مدلی فرضی به شرح زیر مطالعه شده است: 

صفحه 9:
در لین مدلیک ناحیه شهری برای اسکان "6 نفر جمعیت با بعد خانوار 6 و سرانه مسکن 9 مترمیبع برای تراکم‌های ساختمانی ۴۰ملی ۸۴۰ درصد وباییک الگوی شهرسازی ویه طراحی شده است که فرضیات لین الگو برای تراکم‌های ۴۰ للی ۶۰۰ درصد در جدول شماره ۳ ارائه شده است. 

صفحه 10:
1 جدول شماره ۳: فرضیات الگوی شپرسازی (مدل مورد مطالعه) عرض قطعه ‎A‏ تمداد پلوک اتعداد قطعه foe ایعاد قطمه امك ‎Yoo‏ ‏۱ ‏۵۳۹ دا 

صفحه 11:
جدول شماره 6: اطلاعات مربوط به نسبت سطلح زیربنا و نسبت سطح مشاعات و سرانهها در تراکم‌های مختلف ساختمانی سف مه دی هه 

صفحه 12:
فهرست جدول شماره ۳ 0 تعداد طبقات 85 نسبتسطح پیریط 00 ن سپس طح مشاعات 00۳-(06- درصد نسرلکم ساختمانی (060۵/۷,۵۵)06 ۱:06 سرلنه کایبرتها (سترمربع) (00- مساحتمسکونی (9)0- مساحتخدمات(محلطلی (060- مساحتخدما تن احیملق (496 مساختخدمات(م نطقهلی (0)0- مساحتخدماتان_احیطلیو منطقهلی ‎Sls cols (000)‏ (جمع کل) 

صفحه 13:
کاهش نسبت زمین مسکونی و خدماتی با افزایش تراکم همانطور که در جدول شماره ۵ ملاحظه می‌گردد با افزایش طبقات و یا تراکم‌های ساختماتی. نسبت سطح زیربنا و نسبت سطح مشاعات زمین مسکونی افزایش و سرانه‌های مسکونی و خدماتی با فزایش تراکم‌های ساختمانی کاهش می‌بابد. این امر ناشی از تراکم‌پذیری سرانه‌های مسکونی و خدماتی می‌باشد. 

صفحه 14:
فرمول سطح معبر و تراکم به منظور بر آورد سطح معبر موردنیاز در هر یک از تراکم‌های ساختمانی طول خیابان‌های الگوی مورد مطالعه براساس فرمول زیر بدست می‌آید: ۲۱۸۵۵۵۴ 86-860(۰ )13۳ - ,رم اطول خيابان (8(6) 16300)8/0-0(۴- ,رم ماطول خیابان ‎)٩۷/(‏ ‏“0 +ن + )6 ت/ ,6+1 0+[ ()- 8/0 ) +ان)+):]0)- ريما طول خيابان (:8/1) 0+0 ++ [ب()- 8/6)+ط8)+:]0) .م ‎٠‏ -1+01+2! طول خیابان «ا) BOYS bl oy) (a) 6ج اهرت | ,1د + )+ )«0 +600 0- ري ناطولخيابان 600 ی 

صفحه 15:
عناصر فرمول در اين قرمولها 0 و 0 عرض کاربری‌های محله‌ای و کاربری‌های ناحیه‌ای و منطفه‌ای به ترتیب در چوار خیابان‌های جمع کتنده محله‌ای و خیابان‌های شریانی می‌باشد که اندازه آن از فرمول‌های زیر به دست. مت 0 (۵/0-4)به*0/۵160+۵80<() یکی ‎Gate‏ بومبم 0 ۳۰2۵ ۳2ج ‎hove Lae‏ تفت +[/(600) عمج من ۵ج )0/0 21۳9 ۱۳۰ ۵12۰ + تا ‎=A ORs BOCA‏ (0)0(۰)00) همانطور که قبلانیز تعریفشدند عتند از مساحنک ایبرعهایم جلهلودر بکناخیه و مساحت كيرا ناخيطودر يكفاحيه يارامترهاى 8,5,8.0) و.© نيز در جدول شماره ۳ تعریف شده‌اند بدیهی است که مساحت هر یک از خیابان‌های فوقالذ کر از حاصل‌ضرب طول خیابان در عرض آن به دست می‌آید. .. بوشآ شاج ود 

صفحه 16:
با استفاده از برنامه فوق و برای ناحیه شهری با مشخصات زیر: *- جمعیشاحیه, ۲۳۰۰۰ نفر 8- بعد خانوار. ۵ نفر 8- سیلنه مسکن ۱۵ متر مربح 22۷ عرض‌خیاباهاو‌هستر سیم حلهلی ۱۲ متر عرض خیابان‌های جمع کننده محله‌ای, ۲۲ متر 6020020 را- عرش‌شیاباهای‌تسریلنی۳۵ متر 

صفحه 17:
و براساس فرضیات الگوی شهری که در جدول شماره ۳ درج شده است. هفت طرح ناحیه شهری برای تراکم‌های ۴۰ للی ۶۰۰ درصد تهیه گردیده که در نقشه‌هلنئی که به دنبال می آید منعکس می باشد. 

صفحه 18:
راهنمای نقشههای صفحات بعد. خدمات معله ای - ناحیه ای خدمات شهری فضای سبز مسکونی معبر ناحیه ای معبر شیری معبر محله ای 

صفحه 19:
4ه 99۰۱و موه 

صفحه 20:
‎a une‏ متیر در تراکنهایمختلف سافتمائي ‎ ‎Ske Ser me Sa 9/۲۳ ‏جع مر‎ ‎ 

صفحه 21:
wees eer © eeeese 19 ae gone las tae se 

صفحه 22:
۴- تراکمسافتعنی ‎ert‏ ‏مساحت لطات.. ترمریج ۲2۲۳۱۲۳۰ 2 تعداد طيقات ‎ery‏ A ne SVN Sine a جع معا ‎٩/۷‏ هکتر مد ۵ ‎ihe JS‏ 

صفحه 23:
دی سم در کی مت سای eve ae Sa ‏مترمرع + ولس عردم‎ ١. ‏عسات فت‎ 200 railds ‏تعداد طيقات‎ سرد مستن هر وعموب ۸2 جع سار ‎٩/۷۲‏ مکار سمل ۵و کل مه 

صفحه 24:
جمع بندی همانطور که نقشه‌ها نشان می‌دهند با افزایش تراکم ساختماتی. سطح کل ناحیه مورد مطالعه كاهش مى بابد و سرانه کاربری‌های مسکونی. خدماتی و معبر نیز روندی کاهشی پیدا می‌کند. همچنین درصد سطوح مسکونی روندی کاهشی دارد. ولی درصد سطوح خدماتی با روندی افزایشی روبروست. دامنه تغییرات سطح معبر بین ۲۸ الی ۳۰ درصد می‌باشد. بنابراین بهره وری از سرانه برای معابر در برنامه ریزی های شهری ‎BLE‏ ‏است و به جای آن باید درصد (حدود ۲۵/) مورد استفاده قرار گیرد. 

صفحه 25:
اثرات تراکم مختلف در خط آسمان شكل يك- زاويه ديد متغير به‌علت تغییر فاصله و ثابت بودن‌ارتفاع 

صفحه 26:
خل دی عدم قرار كيرى اليه ينمه دريك خط (أسمان ‎٠>)‏ وجود.أرتقاع ثابت بدطت تقاوت تاصل يا معمسر 

صفحه 27:
شكل سه - واه هيد براير يدعت تناسب ارتفاج و فاصله. كل جمارب يا ‎dele ee‏ و فاص آنا با محور جهايان خط ( آسنان )مر كليه ينا از امد یذ 

صفحه 28:
بررسی امکانات جایگزینی نسبت سطوح کاربریها به جای سرانمهای شهری در برنامهریزی الف- معابر هیچگاه تصوری برای شهری با درصد سطح معابر بیش از ۳۰/ قابل تصور نخواهد بود و در شهرهابی که به دقت طراحی شده باشند. این نسبت را در همان سطح ۲۵ می‌باید باقی نگه داشت. ب- فضای سبز اگر سرانه فضای سبز مطلوب ۲۰ مترمربع در نظر گرفته شود با احتساب ۲۵ درصد برای معبر حتی با فرض تمایل به صفرشدن سطح اشغال دیگر عملکردها. برابر خواهد شد با: نفردرهکتار ۳۷۵- متر۲۰ + (۱۰۰۰۰/۷۵)-تراکم جمعیتی شهر 

صفحه 29:
که فضای سبز ن ز اگر مشابه معابر درست طراحی شود ۲۰/) سطح شهر را به خود اختصاص می‌دهد. با احتساب ۲۰ درصد جهت فضای سبز و ۲۵ درصد برای معبر. ۵۵ درصد سطح شهر برای دیگر عملکردهای شهری باقی می‌ماند. مطالعه شهرهای مناسب دنیا نشان می‌دهد که خدمات حدود ۸۲۵ سطخ شهر را به خود اختصاص می‌دهتد. در نتیجه ۸۳۵ سطح شهرها نیز معمولاً به مسکن اختصاص می‌یابد. 

صفحه 30:
د- تغییرات قضای باز در شهرها با دستیابیبه اختصاص ۲۵ درصد معابر. ۲۰ درصدبه فضای سبز. ۲۵ درصدبه دیگر عملکردهای عمومی و ۳۵ درصد به مسکونی باید دید که با تغییر تراکم چه تفاوتی در شهرها حاصل می‌شود. د -۱- نسبت فضای باز به کل شهر در یک شهر با تراکم معمولی درییک شهر معمولی‌با تراکم صد تفر د ر هکتار که معمولاً ساختمان‌ها بطور متوسط ۸۴۰ فضای باز دارند. جمع فضای باز شهری عبارت خواهد شد: مترمربع فضای باز 2۶۷ فضای باز مسکونی و خدمات (۵۵«1۴۰-۲۲) +۲۰۰ متر سبز +۲۵ متر معبر 

صفحه 31:
د-۲-نسبت فضای باز ساختمان‌ها در تراکم‌های مختلف در شهر یاد شده که معمولاً ساختمان‌ها بطور متوسط چهار طبقه‌اند نسبت فضای باز به زیر بنا حدود 7۶/۱۶ است. درصد ۶۱۱۶ -(۴ طبقه «سطح اشغال ۶۰/) + ۸۴۰ فضای باز حالا اگر همین نسبت را ثابت نگه داریم نسبت سطح اشغال در تراکم‌های مختلف با فرمول زیر قابل محاسبه است. ۰ مساحت زمین - تعداد طبقه ‎x‏ ۶/۱۶+ سطح اشغال یک - ۶ طبقه فضای باز ۶/۹۹- طبقه ۶۱۱۶۰۶ جمع فضای باز و سطح اشغال ۶/۱۹۹- سطح اشغال ۱۰۰+ ۶/۹۹ 

صفحه 32:
۶ نسبت قضای بار ۶:۵۰ ۴۹۸ ‎yaar‏ ab ‏دو هفت‎ ۱۶۶۰۷ ‏طبقه‎ ۲ vs oF wry ۱ ۸ ۱۳۳ ۳۳۳۸ ۶۶ جهار ده طبقه 0 ver ۳۳ ۷ a ۳۲ re 

صفحه 33:
بدین ترتیب اگر ساختمان‌های شهر از چهار تا ده طبقه تغییر نماید. جمع فضای شهری عبارت خواهد بود از: ۹- (/۵۵۶۲)+۲۰ سبز +۲۵ معبر و به ۱/۷۹ درصد در بیست طبقه می‌رسد. یعنی فضای باز شهری از 1۶۷ در شکل چهار طبقه. به ۷۹ درصد در ده طبقه افزایش خواهد یافت. بدین‌تر تیب در تمام شهرهای معمولی می‌توان با درصد ثابت کاربری‌ها به شرح زیر و با کاهش سطح اشغال بنا تراکم به طرحی مطلوب دست یافت. این نسبت‌ها عبارتند از ۵ درصد معبر, ۲۰ درصد فضای سبز. ۲۵ درصد خدمات و ۳۵ درصد مسکونی. ولی با افزایش تراکم و افزایش نسبت فضای باز ساختمانی بر سطح اشغال فضای باز شهر مرتباً افزايش مى يابد و برای مثال در بیست طبقه عبارت خواهد بود از: ۵۵۷۷/۳-۸)+/۲۰ سبز+1۲۵ معبر یعنی از ۶۷ درصد در یک شهر با ساختمان‌های ۴ طبقه به ۸۷ درصد در یک شهر با ساختمان‌های ۲۰ طبقه مى رسد. 

مبحث نهم بررسي امكانات و محدوديت‌هاي افزايش تراكم ساختماني و جمعيتي در شهرها سرانه معابر و تراکم های شهری در یک شهر با تراکم 100نفر در هکتار سرانه معابر حدود 25متر است و باقی کاربری ها 75متر.- در این حالت نسبت معابر به کل شهر نیز %25است. - حاال اگر تراکم 200نفر در هکتار مدنظر باشد ،اختصاص سرانه 25متر برای معابر سطح معابر را به %50سطح شهر می رساند. - در تراکم 400نفر در هکتار کل سطح شهر باید به معبر اختصاص یابد. که عمًال در هیچ شهر دنیا این نسبت ها اتفاق نمی افتد. در ادامه به بررسی علل موضوع می پردازیم. تعیین حداقل معابر شبكه معابر شهري براي صرفه اقتصادي نمي‌توانند از حد معيني كوچك‌تر شوند .براي مثال در شرايط حاضر كم شدن عرض معابر دسترسي به واحدهاي مسكوني از 12متر توصيه نمي‌شود .كه حداقل عبور 800اتومبيل را ممكن مي‌سازد .در حالي كه در اين گونه معابر حداكثر اتومبيل موجود معموًال كمتر از 240عدد است .اين مبحث در بسياري ديگر از معابر شهري صدق مي‌كنند. اصوًال تحليل‌هاي ترافيكي نشان‌دهنده امريست كه به دنبال درج مي‌شود. نسبت معابر در شهرهاي دنيا و طرح‌هاي آماده‌سازي جدول شماره : 1نسبت معابر به كل سطح شهر ،در شهرهاي جدید دنيا درصد معابر به كل تراكم جمعيتي سطح ناخالص به هكتار نام كشور نام شهر 13% 104 4800 مصر شهر سادات 5/24% 106 1890 ايران بندر امام 8/26% 117 137 آمريكا فورت لينكلن 3/22% 147 490 ايران جندي‌شاپور 23% 500 86 كلمبيا تايمياز 33% 680 250 سنگاپور تواپيو 16% 700 50 موريتاني كرنادو 13% 4582 - هنگ‌كنگ وافو استنتاج از نسبت معابر در شهرهای جدید دنیا: یک -در کمترین تراکم ها ( 100تا 120نفر در هکتار) درصد معابر از 13تا 27درصد است. دو -در تراکم های متوسط ( 500تا 700نفر درهکتار) درصد معابر 16تا 33درصد است. سه -بیشترین درصد معابر بر تراکم متوسط مرتبط است. چهار -بیشترین تراکم ،کمترین سطح معابر را دارد. جدول شماره : 2نسبت معابر به كل مجموعه شهري در 15 طرح نمونه فضاي سبز (درصد) سطح معابر (درصد) تراكم جمعيتي نفر در هكتار مساحت (هكتار) 9/14 حداكثر 1/29 140 89 خميني شهر 8/12 1/23 151 96 پيلم كتي 2/12 1/23 حداكثر 185 130 زرناس اردبيل خالص 34 حداقل 21 138 49 آستارا 3/7 1/26 120 156 مزدقينه همدان 6/13 22 170 91 كوي سينا - 4/27 93 93 دره ميرآباد 2/3 3/25 155 63 يعقوب آباد 5/15 7/26 120 22 مركان 7/10 1/22 168 285 كالته اسماعيل بجنورد 5/6 2/29 - 60 حجت بهبهان - 5/25 170 59 برازجان 8 27 حداقل 62 101 بندر ديلم 10 22 138 - متو سط 5 26 125 127 نام طرح نهاوند استنتاج از درصد معابر در شهرهای جدید ایران یک -در اين طرح‌ها تراكم جمعيتي از 62تا 185نفر در هكتار متغير است ،يعني تراكم حداكثر سه برابر حداقل است ،در حالي كه تغييرات معابر تنها در 21تا 29درصد سطح صورت مي‌پذيرد .از نتايج اين بررسي داده‌هاي زير حاصل مي‌شود: دو -تغييرات سطح معبر بسيار كمتر از تغييرات تراكم است. سه -درصد سطح معابر به نسبت افزايش تراكم افزايش نمي‌يابد. ‏ بدين‌ترتيب كه درصد سطح معبر در كمترين تراكم ( 62نفر در هكتار) 27درصد ‏ در بيشترين تراكم ( 185نفر در هكتار) 23درصد است. ‏ بيشترين درصد سطح معبر ( 1/29درصد) و كمترين آن ( 21درصد) هر دو به تراكم‌هاي حدود 140نفر در هكتار مرتبط است(.جدول شماره )2به عالوه در جدول شماره 1نسبت معابر در شهرهاي مختلف دنيا با تراكم‌هاي متفاوت آورده شده كه مؤيد همين مطلب است. بررسي اثرات افزايش تراكم ساختماني بر سطح معبر با شرایط برابر از آنجا که ممکن است تغییرات سطح معابر در تراکم های یکسان به علت شرایط ویژه عملی باشد .با شرایط ثابت با تراکم های مختلف سطح معابر محاسبه می شوند. به منظور بررسي دامنه تغييرات سرانه درصد معبر موردنياز براي تراكم‌هاي مختلف ساختماني ،مدلي فرضي به شرح زير مطالعه شده است. در اين مدل يك ناحيه شهري براي اسكان Pنفر جمعيت با بعد خانوار Eو سرانه مسkkكن S مترمربع براي تراكم‌هاي ساختماني 40الي 840درصد و با يك الگوي شهرسازي ويژه طراحي شده است كه فرضيات اين الگو براي تراكم‌هاي 40الي 600درصد در جkkدول شkkماره 3ارائkkه شده است. جدول شماره :3فرضيات الگوي شهرسازي (مدل مورد مطالعه) طول قطعه ()B عرض قطعه ()A 19 14 10 20 16 10 20 25 15 8 8 25 39 25 4 4 15 1 75 90 2 2 4 1 4 5/0 140 2 2 1 1 2 18 13 ‏β رديف ستون تعداد بلوك تعداد قطعه ابعاد قطعه تراكم ساختماني 10 40 30 4 1200 13×18 40 30 20 3 600 14×19 70 15 2 300 16×20 120 1 200 15×25 150 60 25×39 200 90×75 450 14×75 600 جدول شماره :4اطالعات مربوط به نسبت سطح زيربنا و نسبت سطح مشاعات و سرانه‌ها در تراكم‌هاي مختلف ساختماني فهرست جدول شماره 4 =NOتعداد طبقات =Rnنسبت سطح زيربنا =Mnنسبت سطح مشاعات =)%(DEN-BUILDدرصد تراكم ساختماني ) =LAND USES/HEAD(M2سرانه كاربري‌ها (مترمربع) ) =A(Lمساحت مسكوني ) =A(Nمساحت خدمات (محله‌اي) ) =A(Dمساحت خدمات (ناحيه‌اي) ) =A(Cمساحت خدمات (منطقه‌اي) ) =A(DCمساحت خدمات (ناحيه‌اي و منطقه‌اي) ) =A(NDCمساحت خدمات (جمع كل) کاهش نسبت زمین مسکونی و خدماتی با افزایش تراکم همانطور كه در جدول شماره 5مالحظه مي‌گردد با افزايش طبقات و يا تراكم‌هاي ساختماني، نسبت سطح زيربنا و نسبت سطح مشاعات زمين مسكوني افزايش و سرانه‌هاي مسكوني و خدماتي با افزايش تراكم‌هاي ساختماني كاهش مي‌يابد .اين امر ناشي از تراكم‌پذيري سرانه‌هاي مسکونی و خدماتي مي‌باشد. فرمول سطح معبر و تراکم به منظور برآورد سطح معبر موردنياز در هر يك از تراكم‌هاي ساختماني طول خيابان‌هاي الگوي مورد مطالعه براساس فرمول زير بدست مي‌آيد: L (RX) =]Ay(3β-2C)+)C+2X+8A()α+1([4طول خيابان ()RX L )Ry( =]8A(β/2-1)[4طول خيابان ()Ry L(Rz) =)α[X+Bb+(β/2-1)y]+8A+Z/2-3X+2C+2D(2طول خيابان ()RZ M/2+O/2+Z= L(RL)+)α[X+Bb+(β/2-1)y]+X+C+D(2طول خيابان ()RL ) L(RN)=L(RLطول خيابان ()RN L(RM)=2(8A+2X+D+C+Z/2)+L/2+N/2طول خيابان ()RM عناصر فرمول در اين فرمول‌ها Cو Dعرض كاربري‌هاي محله‌اي و كاربري‌هاي ناحيه‌اي و منطقه‌اي به ترتيب در جوار خيابان‌هاي جمع‌كننده محله‌اي و خيابان‌هاي شرياني مي‌باشد كه اندازه آن از فرمول‌هاي زير به دست مي‌آيد. 2 )[8A   B  ( / 2  1)]  A( N ناحيهاي و منطقه‌اي ‌ عرض كاربري‌هاي ])+C=1/2[8A+αβB+αy(β/2-1عرض كاربري‌هاي محله‌اي ‏ A(DC) 1/2(3X+2C+6A+α[X+Bb(β/2-1)y]+ 2 ] D=- (3X  2C  6A   [ X  B  ( / 2  1)Y ) A(N)، A(DCهمانطور كه قبًال نيز تعريف شدند عبارتند از مساحت كاربري‌هاي محله‌اي در يك ناحيه و مساحت كاربري‌هاي ناحيه‌اي در يك ناحيه. پارامترهاي ‏A,δ,β,α و Bنيز در جدول شماره 3تعريف شده‌اند بديهي است كه مساحت هر يك از خيابان‌هاي فوق‌الذكر از حاصل‌ضرب طول خيابان در عرض آن به دست مي‌آيد[1] . -1خانم مهندس آذر شاهرخي نژاد با استفاده از برنامه فوق و براي ناحيه شهري با مشخصات زير: =Pجمعيت ناحيه 24000 ،نفر =Eبعد خانوار 5 ،نفر =Sسرانه مسكن 15 ،متر مربع =X=Yعرض خيابان‌هاي دسترسي محله‌اي 12 ،متر =Zعرض خيابان‌هاي جمع‌كننده محله‌‌اي 22 ،متر =L=M=N=Oعرض خيابان‌هاي شرياني 35متر و براساس فرضيات الگوي شهري كه در جدول شماره 3درج شkkده اسkkت ،هفت طرح ناحيه شهري براي تراكم‌هاي 40الي 600درصد تهيه گرديده كه در نقشkه‌هائی کkkه بkkه دنبال می آید منعکس می باشد. راهنمای نقشه­های صفحات بعد خدمات محله اي -ناحيه اي خدمات شهري فضاي سبز مسكوني معبر ناحيه اي معبر شهري معبر محله اي محاسبه سطح معابر در تراكم­هاي مختلف ساختماني -1تراكم ساختماني %66 مترمربع8×19=152 مساحت قطعات يك تعداد طبقات سرانه مسكن 4/30و عمومي 37/53 جمع معابر 8/24هكتار معادل %25كل منطقه محاسبه سطح معابر در تراكم­هاي مختلف ساختماني -2تراكم ساختماني %106 مترمربع8×5/23=188 مساحت قطعات دو تعداد طبقات سرانه مسكن 80/18و عمومي 96/32 جمع معابر 9/24هكتار معادل %25كل منطقه محاسبه سطح معابر در تراكم­هاي مختلف ساختماني -3تراكم ساختماني %200 مترمربع20×40=800 مساحت قطعات چهار تعداد طبقات سرانه مسكن 10و عمومي 71/17 جمع معابر 76/24هكتار معادل %25كل منطقه محاسبه سطح معابر در تراكم­هاي مختلف ساختماني -4تراكم ساختماني %310 مترمربع 20×62=1240 مساحت قطعات هشت تعداد طبقات سرانه مسكن 75/7و عمومي 8/11 جمع معابر 9/24هكتار معادل %25كل منطقه محاسبه سطح معابر در تراكم­هاي مختلف ساختماني -5تراكم ساختماني %474 مترمربع 20×243=4860 مساحت قطعات هشت تعداد طبقات سرانه مسكن 6/5و عمومي 78/7 جمع معابر 9/24هكتار معادل %25كل منطقه جمع بندی همانطور كه نقشه‌ها نشان مي‌دهند با افزايش تراكم ساختماني ،سطح كل ناحيه مورد مطالعه كاهش مي‌يابد و سرانه كاربري‌هاي مسكوني ،خدماتي و معبر نيز روندي كاهشي پيدا مي‌كند. همچنين درصد سطوح مسكوني روندي كاهشي دارد ،ولي درصد سطوح خدماتي با روندي افزايشي روبروست .دامنه تغييرات سطح معبر بين 25الي 30درصد مي‌باشد. بنابراین بهره وری از سرانه برای معابر در برنامه ریزی های شهری غلط است و به جای آن باید درصد (حدود )%25مورد استفاده قرار گیرد. اثرات تراکم مختلف در خط آسمان بررسي امكانات جايگزيني نسبت سطوح كاربري­ها به جاي سرانه­هاي شهري در برنامه­ريزي الف -معابر هيچگاه تصوري براي شهري با درصد سطح معابر بيش از %30قابل تصور نخواهد بود و در شهرهايي كه به دقت طراحي شده باشند ،اين نسبت را در همان سطح %25مي‌بايد باقي نگه داشت. ب -فضاي سبز اگر سرانه فضاي سبز مطلوب 20مترمربع در نظر گرفته شود با احتساب 25درصد براي معبر حتي با فرض تمايل به صفرشدن سطح اشغال ديگر عملكردها ،برابر خواهد شد با: نفردرهكتار =375متر=)10000×%75( ÷ 20تراكم جمعيتي شهر كه فضاي سبز نيز اگر مشابه معابر درست طراحي شود )%20سطح شهر را به خود اختصاص مي‌دهد. با احتساب 20درصد جهت فضاي سبز و 25درصد براي معبر 55 ،درصد سطح شهر براي ديگر عملكرد‌هاي شهري باقي مي‌ماند. مطالعه شهرهاي مناسب دنيا نشان مي‌دهد كه خدمات حدود %25سطح شهر را به خود اختصاص مي‌دهند. در نتيجه %35سطح شهرها نيز معموًال به مسكن اختصاص مي‌‌يابد. د -تغييرات فضاي باز در شهرها با دستيابي به اختصاص 25درصد معابر 20 ،درصد به فضاي سبز 25 ،درصد به ديگر عملكردهاي عمومي و 35درصد به مسكوني بايد ديد كه با تغيير تراكم چه تفاوتي در شهرها حاصل مي‌شود. د -1-نسبت فضاي باز به كل شهر در يك شهر با تراكم معمولي در يك شهر معمولي با تراكم صد نفر د ر هكتار كه معموًال ساختمان‌ها بطور متوسط %40فضاي باز دارند ،جمع فضاي باز شهري عبارت خواهد شد: مترمربع فضاي باز =67فضاي باز مسكوني و خدمات ( 20 + )55×%40=22متر سبز 25+متر معبر د -2-نسبت فضاي باز ساختمان‌ها در تراكم‌هاي مختلف در شهر ياد شده كه معموًال ساختمان‌ها بطور متوسط چهار طبقه‌اند نسبت فضاي باز به زير بنا حدود %6/16است. درصد 4( = 6/16طبقه ×سطح اشغال %40 ÷)%60فضاي باز حاال اگر همين نسبت را ثابت نگه داريم نسبت سطح اشغال در تراكم‌هاي مختلف با فرمول زير قابل محاسبه است. 100%مساحت زمين = تعداد طبقه × +6/16سطح اشغال يك – 6طبقه فضاي باز =6/99طبقه 6/16×6 جمع فضاي باز و سطح اشغال =6/199سطح اشغال 6/99 +100 هـ -جمع‌بندي نسبت سطوح كاربري‌هاي مختلف در شهر با تراكم‌هاي مختلف بدين ترتيب اگر ساختمان‌هاي شهر از چهار تا ده طبقه تغيير نمايد ،جمع فضاي شهري عبارت خواهد بود از: 20+)55×62%( =1/79سبز 25+معبر و به 1/79درصد در بيست طبقه مي‌رسد. يعني فضاي باز شهري از %67در شكل چهار طبقه ،به 79درصد در ده طبقه افزايش خواهد يافت. بدين‌ترتيب در تمام شهرهاي معمولي مي‌توان با درصد ثابت كاربري‌ها به شرح زير و با كاهش سطح اشغال بنا نسبت به تراكم به طرحي مطلوب دست يافت ،اين نسبت‌ها عبارتند از: 25درصد معبر 20 ،درصد فضاي سبز 25 ،درصد خدمات و 35درصد مسكوني. ولي با افزايش تراكم و افزايش نسبت فضاي باز ساختماني بر سطح اشغال فضاي باز شهر مرتبًا افزايش مي‌يابد و براي مثال در بيست طبقه عبارت خواهد بود از: 20%+)55×77%(=87%سبز %25+معبر يعني از 67درصد در يك شهر با ساختمان‌هاي 4طبقه به 87درصد در يك شهر با ساختمان‌هاي 20طبقه مي‌رسد.