برنامه‌ریزی شهری در ایران

برنامه‌ریزی شهری در ایران

اسلاید 1: برنامه ریزی شهری در ایران

اسلاید 2: قاجارضعف در اداره حکومتسست شدن پایه های اقتصاد کشورعدم توجه به کشاورزی و صنایع داخلیواگذار کردن امتیازاتی به کشورهای استعمارگری چون روسیه و انگلستان و اخذ وام توسط سران قاجار از آنان

اسلاید 3: رابطه سالم با کشورهای غربی در زمان صفویهرابطه کشورهای قدرتمند و پیشرفته با یک کشور ضعیف و عقب مانده

اسلاید 4: شهرها موقعیت و وضعیت برای رشد نداشتند بدلیل عدم اشاعه بهداشت و افزایش نرخ مرگ ومیر هنوز سرریز جمعیتی در روستاها به وجود نیامده بوددر شهرها آنچه که بتواند قطب جاذب عمل کند و یا انچه که مانند کارخانجات صنعتی و یا امور ساختمانی و خدماتی بتواند نیروی کار روستایی را به طرف خود بکشاند وجود نداشت به عبارت دیگر اختلاف سطح زندگی و در آمد بین دوجامعه شهری و روستایی زیاد نبود

اسلاید 5: شهر نشینی در دوره جدید-1شهرنششینی بطئی)زمان روی کار آمدن رضا خان تا سال 1340(از سال 1299 تا سال 1320 سال 1320 تا سال 1340 2 - بررسی شهر نشینی سریع) از سال 1340 تا به امروز(از سال 1340 تا 1375از سال 1375 تا به امروز

اسلاید 6: شهرنشینی بطئیشهر نشینی از سال 1299 تا 1320استعمار نوینسرمایه گذاری در کشور های جهان سومیرواج و توسعه الگوی سرمایه داری در این کشورهابرایغارت منابع آنهاایجاد بازارهای مصرفی برای فروش تولیداتشان فهالیت هاامنیت درجاده ها برقرار شد و راهزنی از میان برداشته شدایجاد راه های ارتباطی زیاد که اکثرا بین شهر های کو چک و بزرگ ایجاد شدافزایش ورود وسایل نقلیه موتوریتسهیلاتی در رفت و آمد و حمل و نفل کالا ، تسریع آن و کاهش هزینه هااقداماتی در زمینه ارتباطات مانند پست ، تلفن و تلگراف تاسیس بانکهای متهدد برای به جریان انداختن اندوخته های مردمبه وجود آمدن و پایه گذاری صنایع جدیدتاسیس ادارات و وزارت خانه ها و سازمانهایی نیز برای تمرکز امور اداری و کنتری آنها

اسلاید 7: ویژگی ها- افزایش در آمد نفت باعث کمترین توجه به صنعت و کشاورزی و از دست رفتن نقش آنها در صادرات غیر نفت وابستگی عمیق به کشور های دیگرافزایش نقش اداری و تجاری شهرها رشد آرام و طبیعی جمعیت و بغضا به سبب مهاجرت افراد از شهرهای کوچک به بزرگ شهرنشینی از سال 1320 تا 1340وقوع جنگ جهانی دوم برکناری رضاخان این دو عامل بر اوضاع اقتصادی و اجتماعی ایران به ویژه بر امر کشاورزی تاثیر بسازایی داشتباعثصادر نشدن مواد خام کشاورزی ایران1-از رونق شهرها کاسته شد2- کاروکسب آن دسته ازروستاییان که به این کارمشغول بودند مختل شد3-مالکین روستاییان و کسانی که تامین کننده امنیت و قدرت مالی برای گردش چرخ کشاورزی در پی اشتغال نظامی ،پراکنده و متواری شدند.

اسلاید 8: ویژگی ها– برنامه راهسازی و عمران شهرها دچار اختلال شده2 - در کل رشد اقتصادی کشور متوقف شددر روند مدرنیزاسیون که با حکومت رضا شاه پایه گذاری شده بود تا 28 مرداد وقفه افتاد از کودتای 28 مرداد به بعدافزایش در آمدهای نفتی ایران و کشاورزی در اقتصاد ایران جای خود را به نفت دادشروع برنامه عمرانی 7 ساله دوم ( گسترش سیستم تلفن وتلگراف ،لوله کشی آب ،تامین برق ، افزایش ادارات و امور خدماتی )گسترش زیر ساخت های اقتصادی ایرانواردات کالای سرمایه ای و بازارهای داخلی آماده شدند تا پذیرای سیل کالاهای تولید شده در غرب باشند مهاجرت روستاییان به صورت محدود به شهر و رشد شهرنشینی تسریع شد

اسلاید 9: شهرنشینی سریعشهرنشینی از سال1340 تا 1375 1 - اجرای اصلاحات ارضی2 – وقوع تغیییرات اقتصادی در سطح جهانی و به طبع آن متاثر شدن ایران به صورت تحمیل الگوی جایگزینی واردات3 – اقدامات وسیع شهرسازی و عمرانی در شهرها4 – رشد سریع و شتاب آلود شهرنشینی 5 - مهاجرت روستاییان به شهر6 - از هم پاشیدن رابطه شهر و روستاشهرنشینی از سال1375 تا امروز

اسلاید 10: برنامه عمرانی اول (1332 - 1334)منابع مالی برنامه اول به ترتیب :-1کلیه درآمد دولت2 – استقراض از بانک ملی3 – دریافت وام از بانک بین المللی ترمیم و توسعه – دریافت وام از موسسات داخلی غیردولتی یا موسسات خارجی4 با روی کار آمدن دکتر مصدق این برنامه به دلایل زیر تنها 2سال اجرا شد:1 – آغاز نهضت ملی شدن صنعت نفت 2 – تحریف نفتی ایران از طرف آمریکا3 – خودداری سازمانهای طرف وام از دادن وام به ایرانو باعث شد :1 – اقتصاد ایران فرصتی برای توسعه و پیشرفت واقعی را از دست داده و در مسیر خدمت در جهت اهداف خارجی افتاد2 – اقتصاد ایران بر روند تک محصولی نفتی ، بیشتر به صحنه جهانی اقتصاد نزدیک شد3 – الگوی مصرف مورد نظر سرمایه داری جهانی به تدریج بر جامعه ایرانی تحمیل شد4 – هزینه ها بدون برنامه و هدف در بخش کشاورزی به هدر رفت 5 – زمینه صنعتی شدن ایران فراهم شد

اسلاید 11:

اسلاید 12: برنامه عمرانی دوم (1334 ـ 1341 ) منابع مالی برنامه : صدور نفتقسمت های مهم برنامه :- فصل ارتباطات و مخابرات– فصل راه سازی و راه آهن و بنادر و فرودگاه ها– فصل کشاورزی (سد سازی ـ آبیاری – مطالعات سد سازی و آبیاری – ماشینهای کشاورزی – عمران دهات و اراضی )

اسلاید 13: برنامه عمرانی سوم ( 1342 – 1346 )

اسلاید 14: برنامه عمرانی چهارم ( 1347 – 1351 )هدف برنامه چهارم (با اعتباراتی حدود 5/2 برابر اعتبارات برنامه سوم ) :1– تسریع رشد اقتصادی و تکثیر درآمد ملی از راه افزایش قدرت تولید با اتکای بیشتر به توسعه صنعتی 2 – توزیع عادلانه تر درآمد3– کاهش نیازمندیها به خارج4 – تنوع بخشیدن به کالاهای صادراتی کشور

اسلاید 15: برنامه عمرانی پنجم (1352 – 1356 )افزایش امکانات مالی به دلیل 4 برابر شدن قیمت نفت و این موضوع باعث افزایش درآمد از طریق سرازیر شدن پولهای نفت به جامعه ، تقا ضاها زیاد شده و عرضه کالا کم بود به همین دلیل واردات کالا به کشور افزایش یافت.

اسلاید 16: اختصاص بودجه های کلان به : 1 - شبکه زیر بنایی اقتصاد کشور 2 – ساختمان و مسکن1 – سرمایه های خصوصی در دست عده ای معدود متمرکز شد ( هدف کودتای 28 مرداد 1332 که سرمایه داری کردن سیستم اقتصاد ایران بود بت موفقیت تامین شد )2 – اقتصاد ایران در یک سیستم وابستگی دو گانه قرار گرفت3 – بالارفتن سود حاصل از ساختمان سازی( افزایش فعالیت بساز بفروش ها ،بورس بازی زمین ،عنوان شدن زمین و خانه به عنوان کالا )این 3 مورد باعث :1 – مشکلات در سیستم شهرسازی2 – افزایش مهاجرت ها3 – کاهش تولیدات در بخش کشاورزی4 – افزایش در آمدهای حاصل از اشتغال ایجاد شده در بخش های ساختمان سازی شهرها5 – افزایش تقاضا برای مواد غذایی و سایر مواد مصرفی و تجملی

اسلاید 17: برنامه عمرانی اول پس از انقلاب (1362 – 1366 )به دلیل سیاست های نادرست اعمال شده قبل از انقلاب در برنامه های پنج گانه و از طرف دیگر نبود کنترل صحیح و برنامه های اصولی در جهت هدایت اقتصاد کشور باعث بروز مشکلات از جمله :افزایش واردات کالاهای مصرفی ایجاد نابسامانی در اقتصاد کشور با این حال برنامه اول عمران پس از انقلاب برای سال های 62 تا66 تدوین شد1 - توجه به شهرها به منظور کنترل رشد بی رویه آنها2 - جلوگیری از تمرکز گرایی در تهران و شهرهای بزرگ3 – برنامه تهیه و تامین مسکن

اسلاید 18: حاشیه نشینی در ایرانیکی از پدیده های مخرب و جبران ناپذیری که به دوگانگی منظر و سیمای شهرها لطمه میزندو هم اکنون جوامع شهری راتهدید می کند حاشیه نشینی است،که در پی وجود یک اقتصاد بیمار و ناسالم و در کنار سایر عوامل بر مشکلات شهری افزوده است. البته این نکته قابل ذکر است که عامل مهاجرت که عوارضی همچون بیکاری نهان و آشکار،شلوغی و تراکم بیش از حد جمعیت و بروز مشکلات شهری و ناتوان ماندن شهر در ارائه خدمات و...... را به دنبال دارد خود از عوامل پدید آورنده ی حاشیه نشینی است.البته بحث و گفتگوهایی در مورد حاشیه نشینی مطرح است که در این مورد این پدیده مطرح کردند که میتوان به برخی اشاره کرد از جمله میتوان حاشیه نشینی را منطقه ای که واحد های مسکونی رو به ویرانی،فرسودگی و دارای تجهیزات ناقص و تسلط فقر در منطقه،جدائی گزینی توده ای مردم روستایی از جامعه شهری و شهرک هایی چسبیده به شهر با مواد و مصالح کم دوام ساختمانی معرفی کرد. در مفهوم کلی حاشیه نشین به کسی گفته می شود که در شهر سکونت دارد ولی به علل گوناگون نتوانسته جذب نظام اقتصادی شهر شودو از خدمات شهری استفاده کند.

اسلاید 19: پدیده حاشیه نشینی مختص به کشورهای جهان سومی نیست،بلکه در کشورهای پیشرفته نیز می توان نمونه هایی از حاشیه نشینی البته با اختلافاتی از نظر کمی وکیفی مشاهده کرد. به طور متوسط در حدود 33% جمعیت شهرهای بزرگ به صورت حاشیه نشین زندگی می کنند. میتوان گفت در کشورهای پیشرفته ای این شکل گیری صنعت و نیاز به نیروی انسانی بود که بسیاری از ساکنین روستاها را به سوی خود کشاند. اما در کشور های جهان سوم در بسیاری موارد ایجاد صنایع را به عنوان ر اهی برای خلاصی از مشکلات مهاجرت و بیکاری مهاجرین می دانند. این نکته قابل توجه است که هم اکنون نیز 50% از افراد کشورهای در حال توسعه زاغه نشین هستند.:در این قسمت به حاشیه نشینی در ایران و عوامل پیدایش آن می پردازیم:در ایران بیشتر مهاجرین روستایی که برای خود مسکن یا سرپناهی نمیابند به صورت های گوناگون شب را به صبح می رسانند. کارتن خوابی یا خیابان خوابی،اقامت در ساختمان های در حال ساخت،کاروانسراها و .....اما مکان های استقراری که مهاجرین برای خود بر میگزیند باید به اشکال الونک نشینی،حصیر آباد ها،حلبی اباد ها ،کپرنشین ها و گود نشین ها اشاره کرد،که در بطن یا حاشیه شهر ها اشاره کرد. البته در شهرهای ایران حاشیه نشینی به آن شکل که در بسیاری از شهرهای کشور های در حال توسعه مثل مکزیکوسیتی قابل مشاهده است وجود ندارد،چنانکه کاستللو در مورد تهران ضمن اشاره به موقعیت تهران جنوبی به عنوان نقطه پذیرش اکثریت مهاجرین می گوید:در تهران حاشیه نشینی به صورتی که در خیلی از شهرهای با رشد فزاینده یافت میشود،وجود ندارد.

اسلاید 20: البته در مورد پیدایش حاشیه نشینی در تهران میتوان گفت بدون تردید پس از کودتای آمریکایی 28 مرداد اجتماعات آلونک نشین تهران با سرعت قد برافراشتند.نخستین اجتماعات آلونک نشین در گودهای جنوب شهر تشکیل شدند و تا شهریور1359 نزدیک به 10450 خانوار با جمعیتی نزدیک 46000 نفر در جای داده اند. طبق تحقیقات انجام شده،ظهور و رشد اجتماعات آلونک نشین تهران در بازه زمانی 1345 تا 1355 ذکر شدو حلب شهر را قدیمی ترین اجتماع مورد مطالعه دانسته است. به طور کلی میتوان گفت ابتدا قطب های تمرکز در تهران و چند شهردیگر شکل گرفت و پس ازآن روابط و مناسبات به هم خورد،قطب های جاذبه و دافعه در شهر نمودارشد.فعالیت های تجاری،اقتصادی در تهران از یک سوو به دنبال هجوم مهاجرین به سوی این مراکز جذاب از سویی دیگربود که پس از اشباع بخش اشتغال شهرها و لبریز شدن کالبد شهرها از مهاجرین،حاشیه نشینی بروز کرد. اما شدت گسترش مناطق آلونک نشین پس از نمودارشدن عوارض ناهنجار اصلاحات ارضی،سیاست های غلط منجر شده به تمرکز گرائی و دادن وعده های بسیار در مورد اسکان روستاییان صورت گرفت.

اسلاید 21: بنابر یک گزارش 13.6% واحد های حاشیه نشین قبل از سال 1331 و 22% در فاصله سال های 1331-1339 و مقارن رونق فعالیت های اقتصادی در تهران پدید امدند. 15.9% این نقاط در فاصله سال های1345-1350 20.3%از سال 1350 تاکنون ایجاد شده اند.البته این موضوع در شهرهای متوسط دیده می شود به عنوان مثال در انزلی محلات آلونکی و خرابه در ناحیه های حاشیه ای جنوب شهر تشکیل شده است.در بوشهر حاشیه نشینی به صورت کپر نشینی نمایان شده، یا الونک نشینان در حسین آباد مهر شهر کرج که تبدیل به روستای درون شهری شده اند.از این قبیل در بسیاری از شهرهای ایران دیده می شود که این امر بر دوگانگی منظر و سیمای شهرها دامن زده است.اما نکته اخر این است که حاشیه نشینان قربانی سیاست های اشتباهی هستند که به امید زندگی بهتر،امکانات رفاهی بیشتر و شرایط مطلوب تر روانه ی شهرها شده اند،غافل از اینکه این افراد در روستا بدبخت بودند و آزاد و درشهر فقط بدبخت هستند..

اسلاید 22: ویژگیها،خصوصیات و شرایط زیست حاشیه نشینانمردمانی که به عنوان حاشیه نشین شناخته شده اند در حقیقت با اختیار کردن زندگی حاشیه ای و مشغول شدن به شغلهای حاشیه ای،سرنوشتی حاشیه ای را نیز برای خود رقم زده اند.انان اگرچه در کنار یا بطن شهر هستند اما ویژگی های منحصر به خود را دارند.این خصوصیات گاه از فرهنگ شهری سرچشمه گرفته و یا تاثیر پذیرفته و با شرایط زندگی و فرهنگ انها تلفیق شده است.در بسیاری از موارد نیز هر دسته یا گروه از هر محلی که امده اند اداب و رسوم،فرهنگ و گاه حتی شیوه معماری خویش را نیز به ان نقطه انتقال داده اند.اقای شکوئی عقیده دارد که در مطالعات شهری میتوان ویژگیهای همه زاغه ها و بخش حاشیه نشینان را به این شرح بیان نمود:1-واحدهای مسکونی رو به ویرانی،فرسوده و با تجهیزات ناقص؛2-تسلط فرهنگ فقر و انعکاس ان در رفتارهای اجتماعی مردم؛3-فقر اقتصادی مردم؛4-گوشه گیری مردم از همه جریانات شهری؛5-ایجاد مرزهای پردوام در اطراف محله و جدائی گزینی مردم از سایر طبقات شهری؛6-عدم توجه و بی اعتنایی سازمانهای مسئول به احتیاجات محلهاقای پیران نیز پس از بررسی اجتماعات الونک نشین مناطقی از تهران اظهار میدارد که((اجتماعات زاغه نشین شهری که مختصات خرد و تجربی انها زمینه ساز سطح خرد تحلیل اند،از مختصات اجتماع شهری بهره مندند.به زبان دیگر چنین اجتماعاتی:الف-دربرگیرنده مکان جغرافیایی مشخص اند؛ب-دارای منافع مشترکی هستند که ساکنین را به هم پیوند می دهد؛ج-الگوهای مشترکی بر روابط اجتماعی و اقتصادی ساکنین انها حاکم است؛د-تجانس گروهی و همبستگی نسبتا بالایی خاصه در مواجه با مسایل مشترک و افراد خارج از اجتماع خود بروز میدهند؛ه-نهادهای خاص خود پدید اورده اند؛و بلاخره،و-یکدیگر را به خوبی کنترل میکنند.

اسلاید 23: نمونه هایی از خصوصیات مناطق حاشیه نشین شهرهای ایرانپراکندگی جغرافیایی مکانهای حاشیه نشینحاشیه نشین ها در هر شکل خاصی مانند زاغه،الونک،کپر،گود و... در بدترین نقاط شهری در زمینهای پست و اغلب غیر قابل استفاده و ناهنجار داخل یا کنار شهرها در کنار کانال های فاضلاب در اطراف راه اهن در روی تپه ها و در نقاط جنوبی شهر که گاه از نظر شیب طبقاتی و گاه از نظر جغرافیایی و طبیعی کثیف ترین و متراکم ترین نقاط شهری هستند مستقر شده و اسکان یافته اند در شهرهای دیگر مثل تبریز در پای کوه و در روی خط گسل،اسکان یافته اند یا در کنار مسیرهای ارتباطی که به شهر منتهی میشوند و امثال ان استقرار پیدا کرده اند.

اسلاید 24: چگونگی مسکن حاشیه نشینانمساکن حاشیه نشینها از نظر شکل و بافت و به طور کلی فرم معماری دارای شکلی خود ساخته و متاثر از فرهنگ و سنت همان روستاها و مناطقی است که حاشیه نشینها از انجا امده اند؛مانند الونک نشینهای تهران و تبریز.منتهی گاه همین بافت مساکن و کوچه های تنگ و پر پیچ وخم که حکایت از برنامه ریزی مردمی و خود رو دارد ولی با این حال انان برای همین مساکن اغلب یک یا دو اطاقه ارزش قائلند و داشتن یک سرپناه را به هر شکل و وسیله ای،فرار از اجاره خانه و یا هزینه ساخت مسکن میدانند و همیشه ترس از اقدام شهرداری برای تخریب الونکهای انان خمیشه در انها وجود دارد به همین خاطر تمایلی نیز در جهت بهبود مسکن انها دیده نمیشود و زندگی در انجا را به روستا ترجیح میدهند.به دلیل مشکلاتی که در روستا داشتن مثل نداشتن زمینو اب و عدم درامد کافی،دسترسی نداشتن به پزشک،دارو و درمان و عدم وجود مراکز دینی و فرهنگی و...

اسلاید 25: -شهروبرنامه ریزی شهری درایران؛دوره باستان ودوره پس ازوروداسلامبرنامه ریزی شهری درایران دارای قدمتی دیرینه است. مانند شوش مربوط به قبل ازمیلادساختن هگمتانه زمان مادها،تخت جمشیدوپاسارگاد هخامنشیان وتکامل شهرسازی باستان تازمان ساسانیان همه نشان از طراحیها وبرنامه ریزی منظم وسنجیده دارد.پس از ورود اسلام ویژگیهای شهرسازی سنتی ایران با خصوصیات مذهبی واسلامی آمیخته وتکامل یافت

اسلاید 26: -شهروبرنامه ریزی شهری در دوره باستانازهزاره ششم تااول قبل ازمیلاد تحولاتی درایران وبین النهرین اتفاق افتاد که به آن دوران تکوین وتکامل شهرسازی می گویند.دراین زمان درپی رفع نیازهای روزمره زندگی،ساکنین بناها را براساس نقشهای از پیش اندیشیده شده میساختند.تجمع بیشتر وازدیاد جمعیت وتمرکزقدرت وثروت به ظهور طرحهای معماری کمک کرد که از تک بناها مانند معابد شروع وباعث ایجاد زمینه ساخت مجموعه های معماری شد.محوطه هایی مانند تپه حصار دردامغان،تپه یحیی وابلیس درکرمان،چغازنبیل نمونه هایی است که باایجاد حصاربه دور اینها برای دفاع،زمینه برای برنامه ریزی فضاهای درونی ودرنتیجه تشکیل آنها فراهم شد.مانند شهرعیلامی درشوش یا شهرسوخته درنیمه شرقی ایراناز دوران ایجاد اولین حکومتها وپادشاهان درایران مانند مادهاوهخامنشیان وسپس سلوکیان،اشکانیان وبعد ساسانیان،شهرها گسترش وتکامل یافته وشهرهای جدید بانقشه وطرحهای تازه ایجادشدند.

اسلاید 27: چغازنبیل

اسلاید 28: -پایه گذاری وایجاداولین هسته های شهری در زمان مادها وهخامنشیاناولین دولت مستقل سلسله مادهاکه پایتختش هگمتانه هم مرکزحکومت وهم محل تجمع گروهی وسیع روند تکامل معماری شهرسازی در زمان هخامنشی آغاز شد : مانند توپواکالابیشتر جنبه اداری و سیاسی و کمتر عوامل محیطی تاثیر میگذاشتندتخت جمشید از زمان هخامنشیان دارای طراحی و برنامه ریزی به همراه مکان یابی فضایی عالی علاوه بر نشان از قدرت پیش بینی و محاسبه عالی ، در عمل نیز موفق بوده . این مجموعه بر روی تپه سنگی طبیعی واقع شده اقداماتی صورت گرفته مانند هموار ساختن سطح بالای تپه . ساخت و ایجاد هر قسمت با توجه به بناها و پستی و بلندی سطح مورد نظرمجاری فاضلاب بنا با توجه به موقعیت جغرافیایی تپه پیش بینیهای لازم به عمل امده اب حیاطها و خیابانها توسط مجاری جذب و به خارج شهر هدایت می شود خندقی نیز قسمت زیادی اب باران را دفع می نمود

اسلاید 29: شهرآشوری از ده_دژهرمار

اسلاید 30: تخت جمشید

اسلاید 31: -دوره تحولات جدید برنامه ریزی شهری در زمان سلوکیان و اشکانیانتحولات جدید در شهر نشینی و برنامه ریزی شهری در این دوره به چهار صورت انجام میگیرد :سلوکیان اولا بانی شهر های جدید درایران به سبک هیپودام طبق نقشه شهر دارای دو خیابان اصلی شمالی_ جنوبی و شرقی _ غربی بوده کوچه هاموازی با خیابان اصلی یا عمود بر ان از جمله این شهر ها شهر مرو میباشد به پیروی از نوع شهرسازی یونانی طرح ریزی منظمی شده وبه پیروی از یک شکل هندسی دوباره ساخته شده است که هیپوداموس نام داشتشهر اورپوس از نوع دوم شهر هایی بود که سلوکیان ایجاد میکردندنوع سوم شهرها یا پولیس هایی بودند که یونانی ها با تغییر و تبدیلیک یا چند دهکده، قریه ، به وسیله ساختن استحکامات و تشکیل حصاری دور انها وبا ایجاد مرکز دولتی و عمومی در ان ،مانند تیسفونشهر های دیگر که یونانی ها ایجاد کردند ، انهایی بودند که قبلا صورت شهری داشته و محل سکونت انها قرار میگرفتند مانند شوش

اسلاید 32: تمامی اثار دارای یک واقعیت مشترک اند وان اینکه حاصل طرح وسیع اسکندر و سلوکیان در زمینه ی یونانی ساختن مردم بومی سرزمیین پارس وبوجود اوردن التقاطی از دو فرهنگ ایرانی و یونانی بودند .نتیجه دوم توسعه وگسترش شهر نشینی وشهر سازی در زمان سلوکیان از دو عامل اصلی و عمده تاثیر پذیرفت : یکی این که انها میخواستند سرزمینهای پهناور تحت سلطه ی خویش و همچنین نحوه ی انتظام و اداره امور کشوری و لشکری را حفظ کنند و دیگر این که توسعه بازرگانی و صنعت چنین موقعیتی را فراهم ساخت .در زمان اشکانیان بنابر نیازهای نظامی و اقتصادی احداث قلعه ها و شهر های مربع ، مستطیل و بیضی شکل که از زملان هخامنشی و سلوکی در ایران معمول بود، رو به افزایش گذاشت . گرگان رایج ترین شیوه ی شطرنجی یا شبکه بندی محوطه علاوه برحفظ شهرهای مهاجرنشین یونانی توسط اشکانیان گاه شهر های قبلی بنابر نیازهایی توسعه میافت مانند سیاست شهر سازی شهر مرو متاثر از عوامل نظامی .

اسلاید 33: شهر هایی نیز به وسیله اشکانیان به شکل مربع و گرد پایه گذاری و احداث شدند مانند شهر دارا بجرد . احداث تعدادی از شهر های اشکانی مانند فیروز اباد در اغاز به منظور مقاصد نظامی بوده و سپس در اثر توسعه تبدیل به شهر شدند اشکانیان در منطقه دشت گرگان شهرهای زیادی ساختند که رایج ترین انها در ایجاد شهرها و قلاع نظامی در این منطقه انواع زیر بودند :شهر یا قلعه با نقشه مربعشهر یا قلعه با نقشه مستطیل شهر یا قلعه با نقشه مدورشهر یا قلعه با نقشه چند ضلعی نا منظم شهر یا قلعه با نقشه بیضینمونه هایی از شهر هلای اشکانی : نساء _ تیسفون ( پایتخت اشکانیان ) _ شهر اشکانی اشور _ شهر هترا

اسلاید 34: ساخت شهر ایرانی درزمان سلوکیان و اشکانیان

اسلاید 35: مرو درزمان سلوکیان

اسلاید 36: -ادامه و تکامل روند برنامه ریزی شهری دوره باستان در زمان ساسانیاندر زمان به همراه رونق شهر نشینی ، شهر سازی نیز پیشرفت کرد آقای تقوی نژاد گسترش دامنه شهر سازی را ناشی از سه عامل به کار گرفتن مردم در دستگاه دولت ، شکوفایی بازرگانی و پیشه وری و ضرورت دفاع از مرز ها میداند .شهر های ساسانی با طرح و نقشه قبلی ساخته میشده و یک نقشه منظم داشتند و در محاسبات انها دقت ، نظم و ظرافت به کار رفته مانند شهر اردشیر خوره یا فیروز اباد .مکان یابی اولیه شهر با در نظر گرفتن جوانب طبیعی ، دفاعی و نظامی صورت گرفته .شهر های دیگری نیز به صورتهای شبکه بندی با نقشه منظم قائم الزاویه در این زمان وجود داشته مانند شهر های بیشاپور در فارس ، جندی شاپور و ایوان کرخه در خوزستان ، تیسفون و نیشابور .دیگر شهرهای این زمان که با سیستم هیپودام ساخته شده بود بیشاپور است .مسئله مهم در سیستم شهر سازی ساسانیان وجود کار بری ها یا عناصر سه گانه و همچنین وجود جهات چهارگانه در هنگام ایجاد معابر و دروازه ها است . مسجد ادامه روند شهر سازی زمان ساسانیان را منتهی باتغییراتی در دوره ی اسلامی ثابت میکند .

اسلاید 37: -اجزای سه گانه ساخت شهر ها در زمان ساسانیان در زمان ساسانیان شهر از سه بخش تشکیل میشد که عبارت بودند از :1-کهندژ یاقلعه،2-شهرستان یا شارستان3-ربض یاحومه.1-کهندژ یا قلعه:اولین قسمت ومهمترین بخش شهر ساسانی بود این قسمت یکی از مهمترین شهرهای اداری وسیاسی ایران بیش ازورود اسلام را تشکیل میداد،دارای برج وبارو بوده وبه وسیله خندقی احاطه میشد که تنها توسط دروازه ای به خارج راه داشت. محل احداث بهترین و بلندترین نقطه قرار داشت . ساختمانهای اصلی شهر را کاخ و مرکز نظامی و بعدا اتشکده ساخته میشد .2- شهرستان یا شارستان : قسمت دوم شهر دوره ساسانیان که پیرامون کهندژ قرار داشته و در واقع شهر قلعه ای ، همان بخش اصلی شهر است . محلات را در بر میگیرد . دروازه ی شهر نیز به این قسمت باز میشد .

اسلاید 38: ربض یا حومه : در بیرون از حصاری که شهرستان را احاطه میکرد ، ربض یال حومه قرار گرفته بود کشتزارها و مزارع در این قسمت قرار داشت این بخش دارای اهمیت کمتری است گاه دیواری نیز این قسمت را احاطه مییکرد .به دلیل توسعه ورونق تجارت در زمان ساسانیان،بازارها ومراکز تولیدقلب واقعی شهرها راتشکیل میداد.بازار به تدریج جای خود را در شهرساسانی باز کرده ودر بافت شهر جای گرفت.این نقش واهمیت در دوره پس از ورود اسلام بیشتر شد.

اسلاید 39: -نظام طبقاتی موجود درشهرهای زمان ساسانیاندر این زمان بافت طبقاتی به چهار طبقه ی روحانیون ، ارتشیان ، دبیران و توده ملت شکل گرفت . در نظام طبقاتی حاکم بر ساخت شهرها تنها سه بخش مشاهده میشود که ناشی ازساخت اقتصادی واجتماعی حاکم برفضای کالبدی شهرهای آن زمان است طبقه اول در کهندژ،طبلقه دوم وسوم که هردو جز طبقات بالا وممتاز به حساب می آمدند در شهرستان وطبقه چهارم درحومه جای میگرفتند.( شهر نساء ، دارای طبقه بندی شهری در زمان اشکانیان )

اسلاید 40: -جهت یابی چهار گانه در شهر های زمان ساسانیخصوصیات دیگر شهر های ساسانی منتهی شدن معابر اصلی شهر به چهار دروازه اطراف شهر است . به تبعیت از چهار جهت جغرافیایی و ناشی از جهان بینی و فرهنگ حاکم بر اعتقادات . مانند چهار دروازه در شهر گور ( فیروز آباد ) . با ورود اسلام به ایران مسجد جامع یک عنصر مهم در ارتباط با بازار شهر بنا گردید . عناصر و فضاهای شهر های اسلامی ایران : بازار ، ارگ ومسجد جامع به همراه محلات

اسلاید 41: -شهرو برنامه ریزی شهری در دوره پس از ورود اسلام پس از ورود اعراب به ایران و تسلط انها بر اوضاع سیاسی کشور ، سیر شهر نشینی و شهرسازی نیز تغییراتی کرد .زندگی شهری از زمان ساسانیان شکل گرفت روابط اجتمای ، اقتصادی و سیاسی بر ان تاثیر گذاشت.مهمترین ویژگی شهری این دوره گونه شدن و فشرده شدن عناصر تشکیل دهنده بافت شهر ها میباشد.

اسلاید 42: -سیر تحول تاریخی شهر و برنامه ریزی شهری در دوره ی پس از ورود اسلام به ایراناین قسمت در سه محدوده زمانی، قرون اولیه لاسلامی ، قرون میانی اسلامی و قرون متاخر اسلامی میباشد .قرون اولیه اسلامی بنا های احداث شده تحت تاثیر معماری ساسانی و اصول قبلی بنا شده . به تدریج عوامل شرایط جدید مانند دین اسلام ویا گسترش و رونق بازرگانی ، سیاست های شهر سازی تغییر کردند .شهر های نخستین اسلامی به دو دسته تقسیم میشوند : یکی شهر های نوساز و دیگری شهر های تغییر شکل یافته ..

اسلاید 43: قرون میانی اسلامی در این زمان شهر سازی و شهر نشینی در زمان سلجوقیان وارد مرحله جدیدی شد و اهمیت ویژه ای یافت .مانند اصفهان ، ری و جورجان . یکی از وظایف دولت احداث شهر های جدید بود . یورش مغول باعث ویرانی شهر ها شد فقط شهر های کرمان و شیراز رونق خود را حفظ کردند. در زمان حکومت شاهانی چون غازان ، الجایتو و ابو سعید و صدارت خواجه رشیدالدین فضل الله ، شهرسازی شیوه ی نوین را پذیرا شده و شهر هایی چون مراغه و تبریز باز سازی شده و سلطانیه بنا شده . در این زمان شهر های سمر قند، بخارا و هرات دارای اهمیت شدند

اسلاید 44: شهرحلب،قرون میانی اسلامی

اسلاید 45: قرون متاخر اسلامیشهر سازی پس از ورود اسلام به ایران در زمان پادشاهی شاه عباس اول تا شاه سلیمان به اوج و تکامل خود رسید. مانند اصفهان .فعالیت اساسی معماری و شهر سازی از زمان شاه عباس اول شروع شد .دراین زمان شهر های دیگری مانند تبریز ، کلاشان ، بندر عباس ، قزوین ، مشهد و تعدادی از شهرهای حاشیه های خزر اهمیت یافتند .در واقع نزول شهر سازی دراین زمان در هم ریختن سیستم اداری شهرها همراه است . پس از مشروطیت که نقطه عطفی در تاریخ سیاسی ایران است ، روند شهر سازی نیز وارد مرحله جدیدی شد .

اسلاید 46: شناخت و بررسی ویژگیهای کالبدی شهرهای ایرانی در دوره پس از ورود اسلام به ایران ویژگیهای کالبدی شهرهای ایرانی در دوره پس از ورود اسلام به ایران در سه قسمت مورد بررسی قرار خواهند گرفت.ابتدا در مورد تغییر ساخت شهر ایرانی _ساسانی در این دوره صحبت میشود.پس از ان خصوصیات سیمای کالبدی شهرهای ایرانی در دوره مذکور مورد بررسی قرار میگیرد.سومین بحث ویژگیهای کالبدی شهرهای ایرانی _اسلامی،بررسی بافت کالبدی این شهرهاست .

اسلاید 47: ویژگیهای ساخت کالبدی شهرهای ایرانی_اسلامیشهرهای ایران در دوره پس از ورود اسلام،در ابتدا با همان شکل اولیه به حیات خویش ادامه دادند.اجزای سه گانه کهندژ،شارستان و ربض که به عنوان اجزاء اصلی شهرهای ایرانی زمان ساسانیان در ساخت شهرها پدید امده بودند،در سالهای اولیه نیز اجزاء شهرهای اسلامی را تشکیل میدادند.و توسعه شهرنشینی باعث گسترش حومه(ربض) شهرها شد.بازارها که قبلا در نزدیکی دروازه های شهر جای داشتند،از یک طرف در امتداد راه های اصلی که به مرکز شهرها ختم میشد و از سوی دیگر در امتداد راه ها و جاده های اصلی که به بیرون شهر ادامه داشت،گسترش یافته و دارای فضاها و عناصر داخلی و شهری شدند.مساجد و به ویژه مسجد جامع در ارتباط فضایی با بازار و در نزدیکی ارگ (در مرکز قدیمی شهر)و یا در ربض ساخته شد از بازارها که ستون فقراتی شهر را تشکیل میدادند،کوچه هایی چون خط سیر های ثانوی جدا میشدند.مساجد که مهمترین ویژگی را نصیب شهرهای اسلامی کردند،به عنوان ملاک تمایز شهر از ده در شهر جای گرفتند و همراه با ارگ و بازار،عناصر سه گانه تشکیل دهنده ساخت شهرهای اسلامی را تشکیل دادند.در این دوره رابطه بین شهر و روستا نیز شکل تازه و منسجمی یافت.چرا که شهروندان در این دوره نقش مهمتری را در اداره و استفاده از شهر پیدا کردند.

اسلاید 48:

اسلاید 49: ویژگی های سیمای کالبدی شهرهای ایرانی_اسلامیبه تبعییت از تغییراتی که در روند شهرسازی شهرهای ایران در دوره پس از ورود اسلام صورت گرفت،سیمای شهرهای این دوره نیز علاوه بر حفظ بعضی از خصوصیات گذشته،ویژگیهای جدید را پذیرفته و شکلی تازه را پدید اوردند.سیمای شهر عبارت است از تصویر و ترکیبی از شهر که توسط عوامل متعددی شکل گرفته است.از جمله این عوامل میتوان به خصوصیات کالبدی(فیزیکی)و قابل رویت شهر از قبیل اندازه،شکل،سبک،ارتفاع،حجم و سایر ویژگی های ظاهری فضاهای کالبدی،مناظر حاصل از فضاهای سبز و فضاهای خالی و نیز ترکیبی از ان با فضاهای کالبدی اشاره کرد.سیمای هر شهر علاوه بر اینکه در هر زمانی از رشد و توسعه شهر و همچنین در هر موقعی از روز شکل ویژه ای به خود میگیرد،به دو بخش سیمای بیرونی و سیمای درونی نیز تقسیم میگردد.

اسلاید 50: عوامل سازنده سیمای خارجی شهرهای ایرانی عبارتند از:1.فضاهای سبز،مزارع و باغات،یعنی نخستین فضاهایی که نزدیک به سه چهارم محیط شهر را فرا گرفته بودند؛2.خط اسمان،یعنی خط و تصویری که توسط حد نهایی فضاهای کالبدی پدید می ایند؛3.عناصر مهم کالبدی شهر که به نحوی توسط ارتفاع و حجم شان خود را از بیرون شهر در معرض نمایش قرار میدهند.کوین لینچ در کتاب خود عوامل پنج گانه راه،لبه،نشانه،گره و محله را در تشکیل سیمای درونی شهرها موثر میداند.و همچنین در شناخت سیمای خارجی شهرهای اسلامی میتوان به نشانه هایی اشاره کرد که هم برای کاربردهای شهری مورد استفاده قرار میگرفته اند و هم هدایت کننده مسافرینی بوده اند که نیاز به راهنمایی برای هدایت شدن به طرف مقصد داشته اند.مناره ها در شهرهای اسلامی به خوبی این نقش را ایفا میکرده اند.در شهرهای کویری ایران اب انبارهای بزرگ بیرون شهر نیز دارای چنین خصوصیتی بوده اند.سیمای خارجی شهرهای کویری و ساحلی ایران با توجه به ویزگی های جغرافیایی،طبیعی و محیطی انها،متاثر از وجود بادگیرهای بسیار است که فضای خارجی شهر را پوشانده اند.در شناخت سیمای داخلی شهرهای ایرانی_اسلامی در درجه اول میتوان سر درب مساجد،خانه ها،اب انبارها و بازارها را مشاهده کرد کاشی کاری ها،قوس های تزئینی و هنرمندی هایی که در ساختن گنبد مساجد و یا در ساختمان های خصوصی و عمومی به کار رفته،ویژگی های زیبایی شناسانه سیمای شهرها را به نمایش میگذارد.در این میان میتوان به سیمای شهر قدیم بوشهر اشاره کرد که با استفاده از کاربرد مصالح یکپارچه و پیروی از یک شیوه طراحی شهری معین سیمای خاص به شهر داده است که انرا از شهرهای شمالی و مرکزی ایران متمایز میگرداند.

اسلاید 51: منارهای شهر اصفهان

اسلاید 52: سیمای شهر کویری گنابادبادگیرهای حجیم چهارطرفه بندرلنگه

اسلاید 53: ویژگی های بافت کالبدی شهرهای ایران-اسلامیشهرهای ایرانی دارای بافتهایی هستند که هر چند به نسبت تنوع اب و هوایی و شرایط محیطی که از عوامل اصلی و مهم شکل دهنده انها هستند تفاوت هایی را نشان میدهند.اما ویژگی های درونی مشترکی را با یکدیگر دارند.بافت شهرها بنا به شرایط سرزمینی گوناگون شکل گرفته است.در شمال ایران در ساحل دریای خزر و همچنین در نواحی ساحلی خلیج فارس شاهد بافتهای گسسته اما متفاوت از هم هستیم.در شهرهایی مثل بندرعباس،خانه ها با فاصله از هم دیگر قرار دارند تا به ورود و گردش باد و نسیم دریا امکان بدهند در بوشهر زمین ها به قطعاتی کوچک و متشکل از یک یا چند خانه تقسیم شدند تا گردش هوا در دور تا دور ساختمان و تهویه وبه داخل کوچه و خانه کشیدن نسیم خنک دریا فراهم اید.بافت شهر ایرانی دارای اجزاء و عناصر و فضاهایی است که چه به طور انفرادی و جمعی،روابط اصولی،حساب شده را به نمایش میگذارد.

اسلاید 54: قوانینی نیز نه به صورت مدرن،بلکه به صورت ضمنی بر ساخت،تغییر و تحول انها و روابط و زندگی ساکنین ان حاکم بوده است.بافت هر شهر نخست دانه بندی فضای کالبدی یعنی فضاهای خالی و پر و مقدار انها را نسبت به یکدیگر و چگونگی رابطه و حد نزدیکی بین انها را مشخص میکند.دوم،شبکه ارتباطات و نحوه دسترسی ها و خصوصیات کلی راه ها و کوچه ها را اشکار میکند و توسط ان میتوان راه های اصلی و فرعی را تشخیص داد.سوم بافت هر شهر میتواند گویای چگونگی نحوه توزیع فضایی فعالیت ها باشد.هر یک از فضاهای کالبدی توسط ابعاد و اندازه هایش در سطح و در ارتفاع میتواند نمایانگر نوع و حجم فعالیت جاری در خود باشد.چهارم،بافت هر شهر نحوه شکل گیری و مراحل رشد و توسعه شهر در طی تاریخ را منعکس میکند.قسمتی از بافت کهن شهر دزفول وجود کوچه های باریک با دیوارهای بلند در این شهر به منظور غلبه بر تابش افتاب و هوای گرم از طریق ایجاد سایه و گردش هواست.

اسلاید 55: بافت کهن شهر دزفول

اسلاید 56: بافت قدیمی شهر قم

اسلاید 57: فضاها و عناصر اصلی_کالبدی شهرهای ایرانی_اسلامیعناصر و اجزایی که در شهرهای قدیمی ایران وجود داشته اند در رابطه متقابل با هم،دارای یک ارتباط فضایی یکپارچه و به هم پیوسته ای بوده اند.مناظر و مزایای شهری متفاوت با شهرهای غربی بوده و معماری اسلامی از فرم های منفرد و مجزا دوری میجوید.فرم معماری شهرها از جنبه فضاهای داخلی اش قابل لمس و تشخیص بوده است.به موازات عملکرد های مختلف اجتماعی و مذهبی که در شهرها در هم امیخته بوده،فرم های فیزیکی بیان کننده انها نیز این خصوصیات را حفظ کرده اند.مفاهیم جاری مربوط به فرهنگ غربی از قبیل خیابان،میدان،بنا،و غیره را نمیتوان در مورد شهر اسلامی به کار برد.به عکس مفاهیمی نظیر عمومی خصوصی که درهر فرهنگ معنای ویژه ای دارند،تعیین کننده محتوای اجزای مادی شهر هستند.

اسلاید 58: ارگ و بارویکی از عناصر سه گانه ای که ساخت شهرهای اسلامی را تشکیل می داده ارگ بوده است.ارگ مجموعه ای از ساختمانها بوده که تشکیلات و سازمان حکومتی شهر را در خود جای داده و همچنین مقر حاکم یا سلطان بوده است.

اسلاید 59: نقشه شهر قدیم بم

اسلاید 60: خلاصه و نتیجهروند برنامه ریزی شهری در ایران در طی زمان و به همراهذتحولاتی که در روند شهرنشینی صورت گرفته فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر نهاده است در دوره باستان به تدریج با پیشرفت تمدن و بالا رفتن سطح تکنیک و فرهنگ تک بناها و مجموعه های زیستی تبدیل به شهرهای بزرگی شدند که دارای طرحها نقشه ها تاسیسات و اجزا حساب شده ای بوده اند.روند برنامه ریزی شهری از نظر کمی و کیفی در زمان ساسانیان به اوج خود رسید.شهرها به طبقات مختلف اجتماعی تقسیم شده و اجزا سه گانه ارگ شارستانو ربض شکل گرفتند.با ورود اسلام به ایران شهرها بتدریج تغییرات قابل توجهی نکردند.البته با وارد شدن عناصری مانند مسجد در فرهنگ شهر سازی شهرها شکل ویژه ای را به خود گرفتند.در دوره پس از ورود به اسلام به تدریج شهرهای بسیاری پایه گذاری و ساخته شد.در ابتدا مسجد یگانه عامل تمایز شهر از روستا بود.اوج شهرسازی در دوره پس از ورود اسلام در زمان صفویه است در این موقع علاوه بر پیاده شدن یک طرح جامع شهرسازی برای اصفهان که پایتخت شده بود شهرهای دیگری نیز قبل یا بعد از ان رونق یافتند مانند قزوین،تبریز،مشهد و...

اسلاید 61: مراحل رشد وتوسعه فضایی شهرهای ایراندرطی مراحل زمانی مختلف،تغییروتحولاتی دربافت شهرها اتفاق افتاد که درشکلهای زیر قابل بررسی میباشد. بافت تاریخی، بافت قدیمی، بافت میانی، بافت جدید، بافت پیرامونی، بافت اقماریبافت تاریخی؛ایجاد وگسترش هسته اولیه شهرهابافت تاریخی هسته اولیه هرشهرمیباشد.مانند قلعه یاارگ دربافت تاریخی شهرها ساختمانهای قدیمی وبناهای بسیار باارزش وهسته اولیه بازارها قرار دارد.بافت تاریخی دزفول درزمان ساسانیان،بافت تاریخی بوشهر درزمان افشاریه وتهران،اصفهان وشیراز در دوره پس ازورود اسلام

اسلاید 62: بافت قدیمی؛شکل گیری شهرهای ایرانی-اسلامیبافت قدیمی بافتی است که به دور هسته اولیه شهرها یابافت تاریخی تنیده شده.انتهای مرحله زمانی این بافت به اواخر دوره قاجار میرسد.بافت قدیمی به دورهسته اولیه ،که اغلب درمحل تقاطع راههای قدیمی وباستانی یادر نزدیکی نقاط بااهمیت وجود داشت،وبه تبعیت از جهات رشد مانند جادهای ارتباطی رشد کرده است.بافت قدیمی شهرها نشان دهنده نظام اجتماعی خاصی است که درقدیم وجود داشت.این بافت ازاوضاع طبیعی_اقلیمی وسرزمینی،تاریخی،سیاسی واجتماعی _فرهنگی تاثیر گرفته و خودرا باشرایط زمانی ومکانی وفق داده.(بیشترشهرهای ایران دارای ساخت متحدالمرکز هستند مانند تبریز،اصفهان،اردبیل وتهران)

اسلاید 63: بافت میانی؛رشدآرام شهرها وشروع تغییرات کالبدی درانها باشروع شهرسازیهای دوره جدید،بافت تازه ای گرداگرد بافت قدیم تشکیل شد.بافت میانی با رشدی آرام هسته تاریخی وبافت قدیمی شهر را دربرمیگرفت.خیابان کشیهای جدید،اولین نمودهای شهرسازی جدید هستند.ازخصوصیات بافت میانی درداخل شهرها،پهن تر بودن کوچه ها،وجود نشانه هایی ازخیابان بندیها وهمجنین درختکاریها وپیاده روها وایجادنماسازی درلبه خیابانها است.دربافت میانی اداراتی نیز به سبک جدید ایجاد شد.بسیاری از ویژگیهای معماری وشهرسازی این بافت مشابه بافت قدیم اما بامصالح جدید بود.

اسلاید 64: توسعه فیزیکی شهرقم

اسلاید 65: بافت جدید؛رشد شتابان شهرسازی وگسترش بی رویه شهرهاباشروع دهه40وباشدیدتر شدن تغییروتحولات دراوضاع اجتماعی واقتصادی کشور،بافت جدید به دور بافت قبلی شهرها شکل گرفت.عاملهای بالا رفتن رشدجمعیت شهری وافزایش ساخت وسازهای داخل شهرها یکی اقدامات عمرانی و دیگری افزایش مهاجرت میباشد.باگسترش سریع شهرها وافزایش رشد شهرنشینی،سطح بسیار زیادی از اراضی اطراف شهرها به زیر ساختمان رفته وتعادل زیست محیطی بین سطح شهر وباغات واراضی کشاورزی برهم خورد.باتوسعه شهرها،شبکه های جدید ارتباطی داخل شهری ساخته شده وسایر معابر وخیابانها عریض شدند.توقف ورکورد دراجرای قوانین نوسازی وبهسازی شهرها طی سالهای1320-45،خود تشدید کننده گسترش بی رویه شهرها بود.

اسلاید 66: بافت پیرامونی؛گسترش شهرک سازیباافزایش جمعیت شهرها ومهاجرت شدید روستاییان به شهرها نیاز به مسکن وخدمات شهری افزایش یافته وقیمت زمین به شدت بالارفت.این مناطق که از دهه50به بعد شکل گرفتند،درحقیقت نقش خوابگاهی داشته ووابسته به شهرمادر بودند.گسترش شهرها دراین دوره به موازات جادهای ارتباطی صورت گرفت.این امر به شکل گیری نقشه شهرها به صورت خطی-شعاعی دامن زد.

اسلاید 67: بافت اقماری؛گسترش ناپیوسته شهراین بافت که ازدهه60 تااوایل دهه70شکل گرفت،شامل ایجاد شهرکهای گوناگون دراطراف شهرهای بزرگ بود،شامل سه دسته میباشد:دسته اول شهرکهای اقماری وخوابگاهی هستندکه در زمین های بایر توسط دولت یابخش خصوصی ساخته شدند.این شهرکها از امکانات کافی جهت زندگی بی بهره اند. دسته دوم شامل مناطقی میشد که باتغییر شکل روستاهاونقاط جمعیتی اطراف شهرهایی چون تهران به صورت شهرکها ونقاط مسکونی جدید درآمده بودند.دسته سوم عبارت بوداز توسعه بی رویه وبدون برنامه روستاها ونقاط جمعیتی اطراف شهرها به همان شکل وصورت روستایی واولیه.شهرکها اغلب بدون برنامه ریزی به منظور درنظرگرفتن امکانات کافی بوده وتنها به صورت مجتمع متراکمی ازجمعیت شناخته شده اند.شهرکهای اطراف کرج ویاشهرگونه های اطراف تهران ازاین جمله اند.