بناهای وابسته به بازار

صفحه 1:
بسم الله الرحمن الرحيم oe. : ‏دانشجو‎ ‎Soe 

صفحه 2:
100.00 بازار ايران با ويز كيهاى فود مميشه زبانزد جهانيان بوده و تام آن به همه زبانهای بهان در آمده و چنان مشهور شده است که صحنه ‎glo‏ بزر ک و چشمگیری در افسانه ها و داستانما به فود افتصاص داده است. تا جايي که | گر مصنفی مى فواسته است آیران و ایرانی را در اثر خود توصیف كند نام بازار ايران برآن می نهاده است. صداقته و درستکاری و وجدان حرفه ای , بيشه وران ايرام را وا می داشت که در یک رسته نزدیک جه هم دکان جگیرند و هر طنف و دسته ای , رسته و بازاری فاص را برای عرضه كالاهاى مشابه فود بر كزينند. زيراء ١-اعضا‏ اصناف يك حرفه از قیمتها, نو جنس و کیفیت آن به رامتی و با سرعت با خبر می شدند. ۲- فریداران کالا نیز می توانستند با مراجعه به یک قسمت بازار , امکان تهیه نیازمندیهای خود ء مطابق با سلیقه و با قیمت مناسب با بودبه فود فریداری کنند. ثلا - هر صنفى فضاى جنبى و احتياجات فاص فود را نياز دارد كه در مجاور مغازه هاى آن صنف باشد. ‎hb‏ ايران به اين ترتيب و با اين نظام باى كرفت و مسير آن معمولاً از دروازه اصلى شهر شروع و به مركز شهر ختم مى شد و كاهى هم اذامه بازار به دروازه ديكر شهر مى رسيد. 

صفحه 3:
تعریف واژه بازار, بازار به معنن معل فرید و فروش و عرضه کالاست. واژه بازار بسیار کهن است. و در برفی از زبانهای کمن ایرانی وجود داشته است, بازار در فارسی میانه به صورت «وازار» و با تر کیب هایی مانند. ‎supe‏ (بازاری) و «وازا ان » یار گان)به کار مي رفته و در پارتی به صورت «وازار» مورد استفاده قراز مي رفته است. 

صفحه 4:
بازار ایرانی ‎anal Hoyt‏ ی جامع و ‎la, 0‏ مت را ا ازا ا ‎‘ohh‏ مقابل >) 19)9 5 ‎i‏ ‏تمونه ۵ در بان وهای ری +مشهد و قم دیده می شلود. لذا محوطه جازاز در موقعیت جسیا (pail ig labs a ۷ an ‏شیر‎ اجتماعی شهر بود. این | ی بوده است. ‎one i‏ > 1 بازار بهده مانند: سراى تتجعلن فان ترمال. a 5 (pga i fone ae ‏مجموعه‎ ‎ilo aa bey ta شافته می ‎-ub‏ das hb و os fle rep ‏کرو مرس‎ تاذ نیت ‎Aero‏ me LA Of OS tens ‏مجموعا یخی‎ See 

صفحه 5:
عناصر و فضاهای جازاز. شامل سه بخش می شود, |- عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی ۲- عناصر و فضاهای معمازیر ۲- فضاهای خدماتی و عمومی ۱-عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی ۱-- راسته ۲-۱- رسته (راسته فرعی) ۳-۱- دلان |-۶- چهارسوق (پارسو) ا-۵- پلوفان -۶- میدان ۲- عناصر و فضاهای معماری ۲-- مجره (دكان) بح سرا (کارواتسرا- خان) -۵- فانبار (کلنیار) ۵- فضاهای خدماتی و عمومی شامل : آب انبار یا سقاقانه- شربت فانه قموه فانه و پایقانه و اصطبل که اغلب از بیق رفته اند. خوراك بز فانه- مساجد كويك- حمام و ... هون كسبه بازار مؤمن و مسلمان ترین مردم شمر بوه اند در تا رسن ها زا هرق 

صفحه 6:
شكلهاى مختلف بازار: - بازار فظى (طولى) - بازار چند موریا - بازار صلیی - بازار متعر کز ۱- بازار فطی (طولی) راسته ای است که در مت طولی رشد کرده و مجره ها در دو سوي ‎gla of‏ دارند. بیشتر بازارهای ‎Gil!‏ غالياً به شکل خطی هستند. زیرا در امتداد رامها و معابر شکل می گرفتند. بازارمای فطی به دو صورت ار گانیک (غیر مستفیم) و طرامی شده (مستقیم) بودند. 

صفحه 7:
۱-۱- بازارهای ار گانیک (غیر مستقیم). آن دسته از ازارها هستند که به تدریم در امتداد معابر ار گنیک و طرامي نشده شهری شکل مي گرفتندو همراه با توسعه شمر, اندک اندک فضايهاي بدیی در امتدد آنها سافته می شد زیر این شهرما غالبا از توسعه روستايي بزرل با شهری کوچک و ار انيل شكل كرقته بود و راهها و ‎aa li ples‏ جاه ماو معابر ال رو و طراهی خشده توسعه یافتند و سپس جه بازار تبدیل شدند. و تهران - بخشهای عمده ای از بازار اصفمان- بخشی از بازار شیراز- بازار یزد و بخشهای از بازار 

صفحه 8:
‎eo nee‏ طرامی شده (مستقیم). ار اندكى از بازارهاى ايرانى يا بفشها مستقیم ‎es ai a‏ 1 یس ده سم ‎iulhate bh loco inte bch jel Galea Leta ee‏ ‏0 ااه فى کردند. ‎.. ‏بازار وكيل شيراز- قسمتى از بازار اصفمان در جبهه شمالى ميدان امام (نقش جمان)- بازار لارو بازار.‎ : a ‎ 

صفحه 9:


صفحه 10:
تقاطع که مجموعه سراها و فانها را در ميان مى كيرد تمرك شمال بازار تهران. ‎hn‏ 

صفحه 11:
۳- بازار طلیبی, مرکب از دو بازار خطی متقاطع عمود برهم كه در محل تقاطع به صورت چند محورى مترا کم در آمده است. هر بازار يكه ذر ورودى اصلى دارد و يك فروبی که در مورد بزرهای کوک گام ایند و انتهای محدوده شمر را معيل مي برمسته ترين نمونه بازار صليبى , بازار وكيل شيراز است كه ينم فان آن همزمان سافته شده است. جازار وكيل. كرمان و بازار قیضریه کنوتی در اصفهاق نیز تمونه های دیگری مستند. بزار ار 

صفحه 12:
(«<< ele ‏جعضی از بازارهای ایرنی در فضایی متمركز در ببرامون ميدانى طراحى شده تشکیل می گردند.‎ ‏ملد از میدن ام (نقش جهان) اصفهان- بازار میدان کنجعلی فان کرمان- بازار میدان فان یزد و سبزه‎ ‏میدن تهران.‎ ‏در جعضی از این میدانماء دکانما دز بيرامون هيدان و در كنار فضاى باز سافته شد اند. مائند مبدان امام در‎ icy ils go a a ape la ‏داده شده اند. مانند. میدان فان بزد.‎ ميدان نقش ممان ‎ato‏ 

صفحه 13:
نموه نامگذاری بازارهاء بازارها به نموه ‎glo‏ متفاوتی نامگذاری می شدند. ‎call -1‏ براساس حرفه بازر گاتاق و صنعتگران, بازار بزازها- بازار زركرها- بازار كفاش ها- بازار صداقها- ‏۲- گام به نام جانی و سازنده بازار یا راسته, بزار و كيل شيراز- بازار امير تبريز- بازار امين الملك در تهران. ‏لا- كاهى با توجه به موقعيت و محل بازار (مكان ياافضاى معمارى مهمى كه در كنار آنها وجود داشت): بازار مسجد جامع - بازار بين الحرمين تهران- بازار دروازه- بازار باجنار ‏عا- كامى بر مسب وطن يا مذهب بازر كانان: بازار كبرها- بازار كرمانيهاى نيشابور- بازار تبريزيماى يزد. ‏۵- متی با توجه به اندازه آنها مثل: بازارجه بلند در اصفهان - زار بز گ تهراق 

صفحه 14:
جازار نزرك تمران- راسته صعاقیا نازر مزرك تهران- راسته كقاشها 

صفحه 15:
عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی. |- زاسته؛ ‎sia‏ اصل ايرانى غالياً به شکل خطی و در بازار ذر ساده ترين ش ای واقع ‎gl ۳‏ شکل می گرفت. در بعضی از ها any gol راسته بازار معمولاً از يكى از دروازه شروع هم شد و از ركز هر عیز مي کل ‎pal‏ ‎٠ ae Steal‏ كاه نا دروازه ديكر شر امه مي يابد. ‎lo‏ ‏انسرا ‏اصلی ‎ae‏ راسته اصلئ سافته می شوند. راسته هاى اصلى اغلب بازارها سقف دارند که ارتفاع آن ‎٩15 ۶ du‏ متر است. ‏راسته قلندران- هیداق قدیم اصفهاق را به میدن مدید (نقش بمان) وصل ‎Go‏ کند. ‎ 

صفحه 16:
خصوصیات راسته بازار, - طول راسته بازارها اندازه معين و نداشت و اندازه آن به وسعت شهر و رونق اقتصادی بستگی ‎(Ch Ay ga 9‏ ار و به جند كيلومتر می رسید. ‎Cee‏ ی سوه عرض برفى از راسته هاى بازار بس از آنكه شهر كُسترش مي يافت و جمعيت آن زياد مى شد تردد در بازار نيود و به ساد ی نیز ‎gad‏ ستلد عرض وازاز را اقزا لان دهلد د أبى از راسته بازار بسیار شلوغ می شد. همجنين عبور بعضى از يزر تان شهر به صورت سواره موجب اذيت مرذم در راسته هأى كم عرض مى شد. ‏۳- از فصوصيت مهم راسته هاء نبودن فانه هاى مسكوتى در آنهاست. ‎ ‎ 

صفحه 17:
۲- رسته (راسته فرعی). به معنى صنف است و در بخشهاى مختلف راسته اصلى و به صورت موازى يا عفود بر راسته ال ا ۵ ‏توسعه بازار‎ aol go way ده است. شما ۹ 9 > د ‎an ee‏ 00 ی داي 1 9 0 ۱ ‎igo aa ea‏ ان فرعن ی رسته بارار تبريز 

صفحه 18:
للا- دالان: ‎١‏ ‏ال ن فضاى بيرونى با فضای دروني ساختمان پا تنها بین فضا ‎rea‏ را دارد. دالان در بإزارهاى بزر ل نيز يك فضاى ارتياطى. ‎Cunt‏ و غالبا به صورت کوچه یا راسته ای توچک و فرعی است که از یک سو به راسته های دیتر و از سوی دیگر به یک کارواخسرا مربوط است و به طور معمول در دو سوی آن تعدادی مجزه و دکان ویود دارد. ‎aw‏ دالان ملک در تهران از لانهای معزوف هستند. فرق دالان با رسته در اين است كه در دالان در كنار جنس هاى مشابه جنس هاي مفتلفی نيز وجود داشته است. در بازار تهران شمار زياد دالان وجود دارد. 

صفحه 19:
Ic چهار سوق (چهار سو)؛ محل تقاطع دو راسته اصلى و ‎ea Wh‏ موس ی را 0 ‎١‏ ‏رو بوده که oe ‏ارزشمند به مار‎ col gas Obl ‏نف‎ qu ‏اغلب‎ ‎Sou a‏ اربنديهاى موزون و ‎Hate ee Ca oe ose ‏تما رش‎ gr Ay ‏مهم بودند.‎ G ‏و‎ ‏ا ره عات ا سوق‎ ‏سوق و بهار‎ Ne fan ‏اصفهان - چها‎ ‏سوق یزد- پهار سوق‎ ‎ ‎ ‎ ‏پهارسوق بازار قیصریه اصقمان ‎ ‎ 

صفحه 20:
چهار سوق بازار ار 

صفحه 21:
۵- ملوفانء مکش دم ی و و مه کم اس مان ‎oe‏ شده است و به عنواق یک فضای ورودی ‎ee‏ ملوفان بازار اصفمان. 

صفحه 22:
عناصر و فضاهای معماری بازاز: ۱- مجره (دكان): جره را فى توان ساده ترين و كومكترين , اما مهم .ترين عنصر و فضاى بازار دانست. دكانها متناسب با كالاي كه ‎lanl ae annie De‏ ان gab nay) do « gh 0>}8 GI ‏ا 0 سود‎ دارو ثر اختصاص داشب ؛ دو اشكويه بوده و از بألآفانه آن بزاى جور كردن كا با ساختن رو و حنظیم مساب .دفترى استفاده مى شد ۵ های واقع در طبقه ممکف و مم ترا با قش يك مغازه يا دكان را داشت كه ‎ae‏ هت لطس وق یک نف ‎ee es nie‏ ی قفانه فضایی واقع در انتها بعضی از میره ها افزوق بر فضای اصلی , يخشى به ضورت صندوقفانه داشتند. صندوقفانه فضایی واقع د ‎ia ee‏ ی و 2 ‎a‏ :مشخصات مجره 1- ‏طول زاد یزدو چایه طاقرلسته ها لسحک م از ۱۳ ۴۵ متر جوز نم‌ک ند‎ ajhil aslo opo.ailas. ‏مامت جرم ماد سیار متفامخو بءه طور متوسطاز .| تا ۵ متر بوده لست2‎ 

صفحه 23:
حجره سنتى در بزار کاشان 

صفحه 24:
۲- سرا (فان- کاروانسرا), سرا را ی توان مهم تردن فضای معماری طرامی شده در بازارها و تقریً ممانند پاسازهای آمروزی داخست. تزع دیش مهار تون عم ون طول ال ‎Fabs cab te‏ زلاز زان ‎Qt. coy‏ در جهت امتداد ‎i‏ 5 3 ‎anges cach ee a a‏ بل شمر توسعه دی تعدادى كاروانسرا در از ابتحاى قرن دا ريم در بازارها به جاى وازه كاروانسرا روازه سرا را به كار می برند. ‎ud ail jf guy‏ ‎gl) guy ea ue das isa‏ كلم كأروانسرا ذف شد و به ثازوانسران شف ‎PY‏ ‏سر . واژه سرا در آذشته ‎Gia a‏ فان بوده است. gull uty liao Vyas a ‏سرای روس ها. چا جا توجه جه مذمب مثل: سرا‎ ab ‏سعت آل د| يك باجو‎ aa) ala oso as gi ‏يك میاه مر‎ Silo ‏دوش‎ la ‏سرا‎ : سرای رشتی ها- سرای کاشی ها- فته فى شد. به طور معمول مجره های واقع در چهار سمت کاروانسرا با آندازه هایي تمابيش ب ‎g afb gu ail‏ لها عجره ها با ‎lal‏ واقع ادر امتحاد مكو رشان تفا تس ود ای رن و معلل تراز ساير مره ها طراحى و ساخته اقع فضاهايى خدماتی به ضور أتيار در طيقه زير ‎oy pl‏ د. در بعضی موا ‎dig ean lel tl gp ef hn tan‏ هکره هل نمی ها يافت. اروانسراهاى شهرى محل عرضه كالا بودند. معمولاً حجره هاى طيقه همكف را به عنوان دكان به عرضه كالا افتصاص می دادند و مجزه های طبقات فوقانی بیشتر جه. جک فضای دفتری و اداری ببازرتلای افتصاص داشت كه به صورت عمده به فريد و فروش کالما می پردافتند. ‏در بیشتر کاروانسراهای شهری فضايي برای چهارپایان در نظر نمی گرفتند. زیرا استقرار آنها در كاروانسراهاى معتبر شهری جنبه کوتاه مدث و موقت داشن. ‏در شمرهای ‎ip‏ حجره هايى را به ويزه در طبقه فوقانی در یک یا چند کاروانسرا به آقامت مساقران افتصاص مي دادند. ‏از سراهای بزرگ و مشهور , سرای کُنبعلی فان کرمان و سرای وزیر قزوین است. ‎ 

صفحه 25:


صفحه 26:
سراى كلشن تبريز 

صفحه 27:


صفحه 28:


صفحه 29:
len) اه انسر بوده است seo saste op frat oxi ل و اين فصوصيت كالبى تيمجه ها يعنى ‎po ost‏ ن آنهاء فضاى مناسبى براي عرضة ‎ee‏ tu ae ‏ل ل ركيب‎ 0 ‏و کارواتسرابدید آمد وا‎ ‏أهاين سافته شد. سر‎ ۳ si ‏تیه ام رف دز‎ wal) tak sa ‏برداری قرازم گر‎ تيمجه امين الدوله كاشان. 

صفحه 30:
وزودی تیمچه امین الدوله ‎i‏ ‏© امين الذوا .كنم شمال غرى تيمجه امين الدله. 

صفحه 31:
قسمتی از طاق نیمچه امین الوله ‎ee ee ee eed‏ مانس ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 32:


صفحه 33:
ع- قيصريه (قیصرا 00 ae قيصريه بازار اصفمان که در زمان شاه ‎as‏ قيصريه بازار قزويق. 

صفحه 34:


صفحه 35:
۵- فانبار (کلتبار), mann ce oo lea ‏کوبه با‎ abe hb lo cal 

صفحه 36:
شکل بازار در اقلیم های مختلف, زارد ‎ails‏ جنوي درياى فزر 

صفحه 37:
ا- بازار در کرانه جنوبی دریای فزز ‎-١‏ به ‎Bla!‏ رطوبت و پارندگ بسیارزیاد. راسته های بزار الب فقد لاق هستند و فقط بام شیبدر حبره ها از ‎cata ant Hh gas pad wb‏ بوضاند و درم اند کی ما ریز داب ری رین ‎Go‏ ‏لو 3 ‏- كف راسته هاى بازار معمولاً ازدو طرف قدری به سمت وسط راسته شيب دارند تا آب باراق به مجرزى. ‎cb‏ که از سط راسته مى كذرد هدايت و نهايتاً نهر و یا رودخانه ريفته شود. ‏۳- جهت جلوگیری از نفوذ رطویت به کف مجره هاء معمولاً يك کرسی چینی بلند و كربه رو و يا سنك جين در زیر حجره ها وبود داشته است و فاقد زیرزمین هستند ‏در این اقلیم امتیامی به طاق بر روي راسته ها نيست. ‎|p)‏ 2999 طاق باعث می شود , بریان طبیعی بلا ‎aun‏ هواى مرطوب و ‎Gul‏ در فضای بازاز را باببا ‎ ‏دیوارها نیز مانند سایر ابنیه سنتی سافته می شدند. 

صفحه 38:


صفحه 39:
در گذشته پوشش بامهای شیبداربزار منند ساير ابنيه با الاف گیامی مثل گلی و يا ساقه ‎lu) asp‏ می شدند. ولى يس از ورود سفال به ايران از اين يوشش استفاده شد. در سالماى اخير بام كثر مجرها با سفال يا شيروانى و يا هر دو این مصالم پوشیده شده ‎Cun!‏ راسته اصلى بازاز رشت 

صفحه 40:


صفحه 41:
۲- بازار در کرانه شمالی خلیج فارس و درياى عمان: اقلیم گرم و مرطوب . فراهم نمودن شرايط آسايش در بازار , مستلزم ممائعت از تابش مستفیم آفتاب؛ ‎aia a‏ هی سول مر وا ل ‎١‏ -راسته ها بازار در كرانه هاى جنونى کشور دارای سایبانی مرتفع مستند و يا تمهيدات مختلف سعى شذه ‎gabe gl /‏ ین استفاده شود. ‏که از دا كثر جريان هوا بهت نهويه و جابجاي ‎ 

صفحه 42:
- سايبان بالاى راسته هاى بازار معمولاً از حصير و يا بارجه است. البته در بعضى از بازارها مائند بازار قديم جوشهر, جندر لنگه و فرمشهر از سایبانمادی مانند.تیر چوجي و مصالم جناي استفاده شده است. سايبانهاى عين ايجاد سايه . فانعى در جهت تهویه و جابجای موا در راسته بازار نیستند. بازار بوشهر بازار بوشهر 

صفحه 43:
۳- در راسته ‎ilo‏ که با مصالم بادوام تر يوشش شده اند . يك بازشوى سرتاسرى بين طاق راسته ها و بام خجره قاى وجود دارد و جابجاي عمودى هوا به مورت طبيعى صورت مى كيرد ل 1 عا - طول راسته هاى بازار در جنوب كشور كم و ددا كثر از جناصد متر تجاوز نمى كنذ و لذا ازدو انتهاى راسته بازار نيز تهويه صورت مى كيرد. بدين ترتيب با ايجاد سايه و كوران هوا, شرایط زیست اقلیمی در ذافل بازار نسبت به محيط فارم : يه محدوده آسایش انسان نزدیکتر می شود: ه- به دليل بالا بودن سطح ابماى زيرزمينى و رطوبت نسبتاً زياد در اين منطقه , بازارها فاقد زيرزمين هستند. بازار عريها- مزيره. 

صفحه 44:
۵- بازار در توامی کوهستانی و مرتفع فلات, ‎dal)»‏ مناطق, سرما و بوران از عوامل مهم و تعیین کننده در شکل سافتمانا است. لذا 1- راسته های بازار در شهرهاى نسبتاً يزرك در اين نواى عموماً داراى طاق آجري مى باشند. ولى در اینجا أرتفاع راسته ها و ارتفاع كف ذا زير طاق آنها کمتر از بازارهای مشانه در نوادى كرم و فشك اسن. وجود طاق مائع از تيادل حرارتى بيش از حد بين دافل و فارم راسته ها مى شوذ و ابعاد نسبتاً كويك عرض و ارتفاح راسته ها جاعت مي گردد تا درجه هرارت در راسته ها در حد أسايش و قابل قبول براى انسان باشد. خرارت ناشى از فعاليت مردم , جراغهاى داخل بازار و بخاريهاى دافل مجره ها جهت تامين دماى مظلوب در زمستانهای سرد اين نوادى كفايت م کند. 

صفحه 45:
_ aS ‏راسته ها معمولاً منفذماى نسبتاً كويكى در بالاى طاقها قرار دارئد‎ > agg 9 ‏نور‎ dual Ciga -P ‏آنكه جرم مرارتى بسيار زياذ راسته‎ dus a) ‏اين منافذ باعث فارج شدن هواى كرم از محوطه بازار مى شوند. ولى‎ ‏های بازار كه تماما با مصالم بابي إجرا شده اذ به دليل آنكه ديوارها باربر مى باشند و انها‎ تيمجه مظفريه بازار تبريز 

صفحه 46:
همچنین روشنایی طبیعی از بلای طاقها علاوه بر تامین نور, یک ریتم و هنجار مناسب در کل فضای راسته ها می کند و مقیاس زیبای در جعد سوم زاسته ها می باشند. : 1 ول ‎ua a ee ll cl lable ta‏ 

صفحه 47:
۴- بازار در دشتهای فلاتء ادراب مانند نوافی گوهستاتی و ‎adda‏ تن ملم مستند. PAPE at jb algal dul ens 

صفحه 48:
۲- به دلیل آنکه از لحاظ زيست اقليمى , كرماى هوا و تابش آفتاب . بيش از سرهای زمستان مشکل آفرین است , نذا طاقها بلندتر و منافذ بالای طاقها بزر گتر هستند. طاق بازار بلوی تابش گرم آفتاب در خابستان را می گیرد و در زمستان به تعادل دماى بازار کمک مي کند. ممچنیق از ورود گرد و غبار و بادهای کویری به دافل بازارجلو یری هی کند. در سالهای افير این طاقها جلوی اصوات مزاهم مانتذ: ترافیک شهری و کار گاههای صتعتی را نیز تا مدود زیادی می گیرند. 

صفحه 49:
فل - علاوه بر منافذ بای يام , مشاهده می شود که در بعضی از بازازهاء مخصوصا در نوامی جنوبی مانند بازار وكيل شيراز و قيصريه ابراهيم فان در گرمان, بازشوما در زیر طاق قرار ارند كه به تامين نور و تهویه و کاهش. حرارت در راسته ها کمک مي کنند. 

صفحه 50:
۴-عرض راسته ها بیشتر است. 

صفحه 51:
منابع و مافذء ‎-١‏ بازارماى اجرانی (- آأشنايى با معمارى ‎ipl call‏ ۳- بررسی اقلیمی ابنيه سنتى ايران ۴- هميشه جازار ‏مؤلف: مسين سلطان زاده مولفه استاا محمد كريم بيرنيا مؤلف: ومید قبلایان ‏مولف, مینا جباری ‏ناشر. دفتر پژومش های فرهنگ ناشر. دانشگاه علم و صنعت ایران ناشر, دانشگاه تهران ‎olf ‏ناشر:‎