تأثیر فصل بر تغذیه

تأثیر فصل بر تغذیه

اسلاید 1: www.tabaye.ir

اسلاید 2: تأثیر فصل بر تغذیه بســم الله الرحمن الرحیـم

اسلاید 3: و هوالذی خلق الیل والنهار والشمـس و القـمریسحبون کـل فـی فلک

اسلاید 4: حکیم گیلانی در الواح الصحه :هر شئی از اشیاء مظهر اسمی از اسمای حسنی می باشد چنانکه ارض و سماء مظهر خافض و رافع و لیل ونهار مظهر کاشف و ستار و کفر و اسلام مظهر مذل و معز و ... بسی اسرار ارجمند و آثار بلند در ضمن اختلاف طبایع فصول که ربیع و خریف مظهر محیی و ممیت و صیف و شتاء مظهر نافع و ضار افتاده و ودیعت نهاده و ابواب فیض و فتوح از رهگذار تری و خشکی و گرمی و سردی بر روی قابلیت و استعداد ما گشاده تا باقدام سعی و اجتهاد، بر تر و خشک عالم عبور نموده و گرم وسرد روزگار آزموده و در عین شئون و کثرات اعتباریه ، سرّ وحدت حقیقی در ضمیر منیر و مرآت مستنیر دل ، دیده و ندای فیض انحای بی یسمع و بی یبصر بگوش هوش شنیده شود : ففی کل شی له آیة تدل انه واحد .

اسلاید 5: کلیاتایجاد فصول از رحمت رحمانیه حق متعال است . فصول در اثر حرکت شمالی جنوبی شمس بر سطح منطقه البروج ایجاد می شود .فواید و حکمت های بی شماری بر تغییرات فصول چهارگانه مترتب است که نه تنها برای حیات انسانها بلکه برای حیات همه موجودات ضروری است. این تغییرات قطعا با تأثیراتی همراه است که این تأثیرات ، ضرورت آمادگی ما را جهت مقابله با آن طلب می کند .

اسلاید 6: تذکر :هر فصلی مطابق با اقتضای ذاتی خود ، تدابیر خاصی جهت حفظ الصحه می طلبد و از آنجایی که حفظ الصحه منوط به رعایت سته ضروریه است ، ما دراین مقال علاوه بر تدبیر مأکول و مشروب ، در هر فصل اشاراتی به دیگر انواع سته ضروریه به لحاظ تکمیل مطلب خواهیم داشت ، گرچه تأکید ما بر تغذیه در هر فصل است .

اسلاید 7: فصل بهار: اکثراطباء فصل ربیع را معتدلترین فصلهامی دانند هم اندر سرما و گرما و هم اندر خشکی وتری. در این فصل ، آدمی از جو سرمای زمستان به هوای معتدل بهار منتقل می شود و لذا باید متوجه این تغییرات جوی باشد بویژه اینکه بعداز بهار ، فصل تابستان در راه است.

اسلاید 8: جناب شیخ الرئیس در قانون :« هنگامی که (ربیع ) بر مزاج جبلی خود باشد افضل فصول است به این علت که مناسب مزاج دم و روح است .طبیعت فصل ربیع معتدل اما میل به حرارت لطیفیه و رطوبت طبیعیه دارد . این فصل، محمّر لون است به جهت آنکه خون را به اعتدال بسوی پوست جذب می کند اما مانند هوای تابستان محلل نیست .بهار امراض مزمنه را به تهییج وا می دارد به این بیان که اخلاط راکد را جاری کرده و سیلان می دهد ... و چیزی همانند فصد و استفراغ و تقلیل از طعام و تکثیر شراب ، موجب خلاصی از امراض این فصل نیست . »

اسلاید 9: تدابیر این فصل از دیدگاه شیخ الرئیس در قانون :« در اوایل فصل بهار به فصد واسهال و بویژه قی کردن مبادرت نماید. باید از انواع گوشت و نوشیدنی هایی که گرمی بخش و بسیار مرطب هستند ، دوری جست .غذا باید لطیف باشد ورزش باید بطور معتدل و بیشتر از ورزش در ایام تابستان انجام گیرد بدن را نباید با طعام انباشت ، بلکه غذا را کم و سبک تناول کرد نوشیدنی ها و ربهای فرونشاننده گرما ، خوب و پسندیده است باید از غذاهای گرم و تلخ و تند و شور پرهیز بعمل آید ».

اسلاید 10: حکیم گیلانی در الواح الصحه : باید غذا در فصل ربیع به اعتدال قریب بود . غذا باید سریع الإنحدار و والهضم باشد. باید از غذای مالحی و حریفی و مسخنی و مرطبی دوری کرد از غذای دو فصل آینده در مقدار ، کمتر باشد. همچنین اجتناب از امتلاء واجب است و الزام دعت و استعمال ظل و ریاضت معتله مستحب .غذا ، اقتصار نماید بر مثل لباب خبز نقی و گوشت حولی و گوشت مرغ و ماهی رضراضی و کدو وماش و امثال آن .

اسلاید 11: جناب سید اسماعیل جرجانی :« اما اندر فصل بهار مادتها که اندر زمستان اندر تن گرد آمده باشد و فسرده ، پیش از آنکه حرارت بهار آنرا بجنباندو حرارت تابستان آنرا متخلخل کند و بگدازد و همه رگها و اندامها از آن پر کند ، کم باید کرد از دو وجه :یکی آنکه طعام ، کمتر و لطیفتر و سبکتر خورند معده را از طعام لطیف نیز پر نکنند . هر بامداد پیش از طعام اندکی ریاضت باید کرد . طعام گرم وتر چون رشته و تتماج و گوشت بسیار و از شراب و از طعامهای تلخ و شور و تیز ، پرهیز کنند. [بالجمله] گرمی ها کمتر باید خورد و شربتهای خنک چون شراب غوره و شراب انار و سکنجبین بکار باید داشت .و دوم آنکه استفراغ کنند تا ماده کمتر شود و اولی تر استفراغ اندر فصل بهار ، استفراغ خون باشد . »

اسلاید 12: گفتار کلی در تدبیر فصل بهار:« در اوایل فصل بهار به فصد واسهال و بویژه قی کردن مبادرت نماید. باید از انواع گوشت و نوشیدنی هایی که گرمی بخش و بسیار مرطب هستند ، دوری جست . غذا باید لطیف ، سریع الإنحدار والهضم باشد. بدن را نباید با طعام انباشت ، حتی از غذای لطیف بلکه غذا را کم و سبک تناول کرد نوشیدنی ها و ربهای فرونشاننده گرما ، خوب و پسندیده است باید از غذاهای گرم و تلخ و تند و شور پرهیز بعمل آید . باید غذا در فصل ربیع به اعتدال قریب بود .

اسلاید 13: گفتار کلی در تدبیر فصل بهار:هر بامداد پیش از طعام اندکی ریاضت باید کرد . طعام گرم وتر چون رشته و تتماج و گوشت بسیاراز غذای دو فصل آینده در مقدار ، کمتر باشد. از مسخنات اجتناب کلی واجب دانند به جهت آنکه مهبج مواد است . غذا ، اقتصار نماید بر مثل لباب خبز نقی و گوشت حولی و گوشت مرغ و ماهی تازه کوچک و کدو وماش و امثال آن .

اسلاید 14: فصل تابستان :در واقع تدبیر فصل تابستان را باید از فصل بهار آغاز کرد. طبیعت این فصل ، گرم و خشک است چون آفتاب به سمت الرأس به غایت نزدیک است . بخاطر طبیعتش ،تحلیل برنده اخلاط و تضعیف کننده قوا و افعال طبیعیه به سبب افراط تحلیل است دم وبلغم را تقلیل داده و صفرا را تکثیر نماید ولذا اختیار اغذیه بارده معتدله در آن ، واجب است . فصل تابستان ، ملایم مزاج پیران ، بلغمی مزاجان و مرطوبان است زیرا هوای تابستان ، رطوبات را تحلیل می دهد و تعدیل برودت می نماید.

اسلاید 15: حکیم عقیلی خراسانی : « در هنگام صیف ،چون حرارت میل به ظاهر دارد به مناسبت حرارت ظاهری شمس ، باطن سرد می باشد ولذا سزاوار است که غذا در آن به ضد زمستان ، معتدل لطیف خفیف باشد به جهت آنکه حرارت فصل گرما ، به سب کثرت ، تحلیل می نماید حرارت غریزیه را و ضعیف می گردد قوه هاضمه و مسترخی و سست می گردد معده و آلات آن ،[ولذا] عاجز می آید از هضم غذای بسیار و غلیظ. »

اسلاید 16: جناب شیخ الرئیس :« بهتر است که در فصل تابستان خوراک و نوشیدنی ها کمتر باشد و ورزش نیز کاهش یابد ، آرامش و استراحت و فرونشاننده های گرما لازم است و اگر میسر بود قی کردن نیز مناسب می باشد و قرار گرفتن در خانه و در سایه بسیار شایسته است »

اسلاید 17: :« معلوم است که هوای این فصل گرم و خشک است پس تدبیر ابدان معتدله به چیزی کنند که مایل به برودت و رطوبت بود . غذایِ لطیفِ قلیلِ سریع الانحدار نوشند (بخورند ) زیرا حرارت غریزی در این وقت متوجه خارج است وداخل خالی ، پس ابدان ، احتمال اغذیهِ غلیظه نکند .واجب بود که از اغذیه معتاده چیزی کم کنند بواسطة حرارت و تحلّل رطوبت به سبب انفتاح مسام ، از این جاست که بلغمی مزاج در این فصل محتاج است به مقویات هضم ، مانند ورد مربی و مفرحات معتدله »جناب حکیم گیلانی :

اسلاید 18: جناب سید اسماعیل جرجانی : فصل تابستان اخلاط را بگدازد و تحلیل کند و قوتها بدین سبب ضعیف شود و رنگ وروی زرد شود و صفرا بسیار تولد کند و خون و بلغم کمتر تولد کند و اندر آخر تابستان سودا تولد کند از بهر آنکه خلطهای لطیف تحلیل پذیرفته باشد و آنچه غلیظ ، مانده پیران و مردمان سرد مزاج و بیماریهای سرد را ، اندر این فصل بهتر باشد

اسلاید 19: جناب سید اسماعیل جرجانی : « اندر فصل تابستان غذا کمتر باید خورد ریاضت کمتر باید کرد . مضرت مباشرت در این فصل بسیار باشد .آسایش باید گزید .اگر کسی را به قی حاجت افتد اندر این فصل باید کرد و مسهل قوی نشاید خورد .شرابهای خنک و غذاهای ترش اندر این فصل بیشتر باید خورد . و اگر ضرورتی بود آب میوه ها و آب لبلاب و شراب بنفشه و شراب گل و خیار شنبر و سفوف بنفشه بکار باید برد.

اسلاید 20: بقراط فرمود :« محتملترین فصول مر غذا را شتاست و عاصی ترین از اطاعتِ قوة هاضمه ، صیف . پس غذای صیف ، لطیف سریع الهضم باید ، مانند گوشت بزغاله ، طیهو ، ماهی کوچک و فروج معموله به سرکه و به انار و آب غوره و آب سیب ترش . تنقل به مثل کاهو ، کدو ، خیار ، بقلة حمصا . ترک ریاضت و التزام دعت و مطفیات نوایر حرارت از واجبات است در این فصل .

اسلاید 21: گفتار کلی در تدبیر فصل تابستان : در واقع تدبیر فصل تابستان را باید از فصل بهار آغاز کرد.« بهتر است که در فصل تابستان خوراک و نوشیدنی ها کمتر باشد و ورزش نیز کاهش یابد ، آرامش و استراحت و فرونشاننده های گرما لازم است تدبیرابدان معتدله به چیزی کنند که مایل به برودت و رطوبت بود.غذایِ لطیفِ قلیلِ سریع الانحدار نوشند واجب بود که از اغذیه معتاده چیزی کم کنند بواسطة حرارت و تحلّل رطوبت به سبب انفتاح مسام. « اندر فصل تابستان غذا کمتر باید خورد

اسلاید 22: گفتار کلی در تدبیر فصل تابستان : مضرت مباشرت در این فصل بسیار باشد .ریاضت کمتر باید کرد و آسایش باید گزید .اگر کسی را به قی حاجت افتد اندر این فصل باید کرد و مسهل قوی نشاید خورد . شرابهای خنک و غذاهای ترش اندر این فصل بیشتر باید خورد . و اگر ضرورتی بود آب میوه ها و آب لبلاب و شراب بنفشه و شراب گل و خیار شنبر و سفوف بنفشه بکار باید برد.

اسلاید 23: فصل خریف : بعضی از اطبا را اعتقاد بر این است که پاییز دومین فصل معتدل سال است اما بعضی دیگر مزاج این فصل را سرد و خشک می دانند .اما قول به صواب گویا اینگونه باشد که چون در این فصل نزدیکی و دوری آفتاب از سمت الرأس همانند فصل بهار است ، طبع فصل خزان اندر سرما و گرما معتدل ولی در تری و خشکی همانند بهار به اعتدال نیست چون آفتاب تابستان هوا را کاملا خشک نموده و اسباب تری در این فصل چندان هویدا نباشد .

اسلاید 24: جناب شیخ الرئیس : در موسم پاییز ، بویژه در پاییزی که هوا متغیر است ، باید بهداشت را بسیار مراعات نمود .خنک کننده ها را بطور کلی کنار گذاشت از جماع کردن پرهیز کرد آب سرد زیاد نخورد و بر سر نریخت .در این فصل نباید در جایی خوابید که بدن در اثر سرما به لرزش درآید نباید با شکم سیر و مالامال خوابید از گرمای نیمروزی و سرمای بامدادان باید پرهیز کرد و شبها و بامدادان سر را از سرما پوشاند در این فصل باید از میوه های موسمی تا حد امکان دوری جست و زیاد نخورد وقتی شب وروز برابر می شوند ، باید به بیرون راندن مواد زایدتن پرداخت تا در زمستان گرد هم نیایند ، قی کردن را در پاییز مطلوب نداسته اند زیرا این عمل تب را بدنبال خواهد داشت »

اسلاید 25: حکیم گیلانی در الواح الصحه :«از جمله تدابیر مستعان به ، در این فصل ، اختیار اغذیة حیدة محموده الکیموسِ مایل به حرارت و رطوبت فی الجمله است مانند گوشتهای حولی از گوسفند و بز و ماهی متوسط الجثه و شورباهایی که به پسته و بادام و شکر پخته و زیرباها. چون در این فصل حرارت غریزی ضعیف است ، باید که از شرب آب سرد اجتناب ، لازم شمرد و همچنین اغتسال به آب سرد ننمود. اجتناب از امتلاء چون در این حال خوف اطفای نایره حرارت غریزی است باختناق . از فواکه خریفی دوری اولی است بواسطه آنکه خونی که از این اثمار حاصل می شود ، رقیق القوام است و قابل تعفن و فساد . پس از میوه ها ، اقتصار به انگور شیرین ، سیب و انجیر و مویز نماید.

اسلاید 26: گفتار کلی در تدبیر فصل خریف : در موسم پاییز ، بویژه در پاییزی که هوا متغیر است ، باید بهداشت را بسیار مراعات نمود .خنک کننده ها را بطور کلی کنار گذاشت و آب سرد زیاد نخورد و بر سر نریخت . از جماع کردن پرهیز کرد در این فصل نباید در جایی خوابید که بدن در اثر سرما به لرزش درآید نباید با شکم سیر و مالامال خوابید در این فصل باید از میوه های موسمی تا حد امکان دوری جست و زیاد نخورد وقتی شب وروز برابر می شوند ، باید به بیرون راندن مواد زاید تن پرداخت

اسلاید 27: گفتار کلی در تدبیر فصل خریف :اختیار اغذیة جیده محمودة الکیموسِ مایل به حرارت و رطوبت فی الجمله است مانند گوشتهای حولی از گوسفند و بز و ماهی متوسط الجثه و شورباهایی که به پسته و بادام و شکر پخته و زیرباها. اجتناب از امتلاء چون در این حال خوف اطفای نایره حرارت غریزی است باختناق . از فواکه خریفی دوری اولی است بواسطه آنکه خونی که از این اثمار حاصل می شود ، رقیق القوام است و قابل تعفن و فساد . پس از میوه ها ، اقتصار به انگور شیرین ، سیب و انجیر و مویز نماید.

اسلاید 28: فصل زمستان :در این فصل آفتاب از سمت الرأس به غایت دور شده است ولذا هوا سرد است و به سبب بسیاری باران هوا تر است .با توجه به اینکه فصل زمستان تقریبا عکس تابستان است تغذیه در آنهم عکس تغذیه در تابستان است یعنی در زمستان غذایی باید تناول شود که گرمی می بخشند و نباید از غذاهایی مانند دانه ها و بقولات که به لحاظ مواد غذایی ضعیف هستند ، خورد بلکه غذای زمستانی باید تغذیه دهنده تر از حبوبات و واجد ارزش غذایی بیشتری باشد

اسلاید 29: شیخ الرئیس : این فصل ، بعلت هوای سرد در زمستان بدن باید فعالیت زیاد داشته باشد و غذای زیادی به آن برسد ، اگر زمستان جنوبی باشد ، باید ورزش زیاد و غذا کمتر باشد. نان گندم زمستانی باید قوی تر و پرمغزتر از نان گندم تابستانی باشد و همچنین لحوم و اطعمه بریان و امثال آنها.سبزیهایی مانند سلمه و خرفه و بقله یمانی و کاسنی برای زمستان نباید مصرف شود و بجای آن سبزیهایی مانند کلم و گل کلم و سلق و کرفس لازم است .

اسلاید 30: جناب حکیم گیلانی :بدانکه چون غالب بر طبیعت در این فصل برودت و رطوبت است ، مناسب آنکه جمیع تدابیر ، مایل به گرمی و خشکی بود تا تعادل حاصل آید ، خصوصا در امر تغذیه ، چه ، در این وقت اغذیه حاره ناشقه مناسب است مانند گوشت گوسفند رسیده و گوساله با توابل ، پخته و هرایس ، اطعمه بریان و کباب و مطبخه ،مناسب است شیخ فرمود : در زمستان اکثار طعام باید نمود مگر آنکه زمستان جنوبی گذارد که آن هنگام تقلیل طعام باید فرمود . بقراط فرمود : اجواف در شتاء اسخن است باید که اغذیه این فصل اقوی باشد و ملتزز زیرا هرچه رخو است ، قلیل الغذای و سریع الإنحدار است آما از اغذیه بارده رطبه که مولد بلغم است اجتناب باید نمود مانند گوشتهای بزغاله بز و شیر و ماهی و از بقول به کرفس و کرنب و سلق و ثوم اقتصار باید فرمود .»

اسلاید 31: جناب عقیلی خراسانی :« در هنگام شتاء ، جون حرارت به جهت گریز از ضد – که برودت باشد – میل به باطن می نماید و حرارت از این در باطن بیشتر و قوی تر می باشد ، سزاوار است که غذا در آن به حسب کمیت و مقدار ریاده و قوی تر در غلظت و متانت باشد تا آنکه وفا نماید به قوه فاعله به جهت آنکه اگر قلیل المقدار باشد یا قلیل الغذا مانند بقول رقیق می گرداند آنرا حرارت و یا محترق وسیاه می سازد »

اسلاید 32: جناب سید اسماعیل جرجانی :« فصل زمستان ، فصلی است که مردم به سبب سرما حرکنها کمتر کنند و بدین سبب بر سیری و پری ، حرکتها کمتر اتفاق افتد ، لاجرم ایمن باشد از آنکه بد گوارد و کیموس خام از معده بیرون شده و به سبب آنکه میوه ها کمتر باشد و خوردنی ها موافق و به سبب قوت سرما ، حرارت غریزی ز اندرون تن بماند و قوی تر گردد و تحلیل کمتر باشد و طعام بهتر و زودتر گوارد و هیچ فصلی سودا را از فصل زمستان شکننده تر نیست به سبب تری که اندرین فصل زیادت شود . اندر زمستان خلطها بیشتر گرد آید اندر تن و حاجت به چیزها که رطوبت ها بپزد بسیارتر باشد . بیماریهای زمستان بیشتر از بلغم باشد ...»

اسلاید 33: جناب سید اسماعیل جرجانی :« اندر فصل زمستان ریاضتها قوی باید کرد و طعام ها تمامتر باید خورد . اگر زمستان ، طبع زمستانی ندارد غذا به اندازه باید خورد و ریاضت تمام . قلیه خشک و اسفیدباها و گوشت بریان و مطنجنه و کباب و قلیه آبکامه باید خورد و ابزار دیگها، زیره و دارچین باید کرد . غذاهایی که از وی رطوبت فزاید نشاید خورد . و از شربتها ، دواءالمسک و مفرح گرم ومعتدل و گلشکر و گلنگبین و هلیله پرورده و زنجبیل پرورده و انوشدارو و اطریفل کبیر و می به (شربت به ) بکار باید داشت . هرکه اندر زمستان بیمار شود ، زودتر تدبیر استفراغ باید کرد ، از بهر آنکه تا سبب قوی نباشد ، اندر سرمای زمستان مادتها حرکت نکند و استفراغ اندر زمستان باسهال صوابتر تا به قی »

اسلاید 34: گفتار کلی در تدبیر فصل زمستان :این فصل ، بعلت هوای سرد در زمستان بدن باید فعالیت زیاد داشته باشد.نان گندم زمستانی باید قوی تر و پرمغزتر از نان گندم تابستانی باشد و همچنین لحوم و اطعمه بریان و امثال آنها.سبزیهایی مانند خرفه و بقله یمانی و کاسنی برای زمستان نباید مصرف شود و بجای آن سبزیهایی مانند کلم و گل کلم و سلق و کرفس لازم است . قلیه خشک و اسفیدباها و گوشت بریان و مطنجنه و کباب و قلیه آبکامه باید خورد و ابزار دیگها، زیره و دارچین باید کرد . غذاهایی که از وی رطوبت فزاید نشاید خورد . و از شربتها ، دواءالمسک و مفرح گرم ومعتدل و گلشکر و گلنگبین و هلیله پرورده و زنجبیل پرورده و انوشدارو و اطریفل کبیر و می به (شربت به ) بکار باید داشت .

اسلاید 35: گفتار کلی در تدبیر فصل زمستان : چون طبع غالب این فصل برودت و رطوبت است ، مناسب آنکه جمیع تدابیر ، مایل به گرمی و خشکی باشد تا تعادل حاصل آید ، خصوصا در امر تغذیه ، چه ، در این وقت اغذیه حاره ناشفه مناسب است مانند گوشت گوسفند رسیده و گوساله با توابل ، پخته و هرایس ، اطعمه بریان و کباب و مطبخه ،مناسب است اندر فصل زمستان ریاضتها قوی باید کرد و طعام ها تمامتر باید خورد . اگر زمستان ، طبع زمستانی ندارد غذا به اندازه باید خورد و ریاضت تمام. بقراط فرمود : اجواف در شتاء اسخن است باید که اغذیه این فصل اقوی باشد و ملتزز زیرا هرچه رخو است ، قلیل الغذای و سریع الإنحدار است. از اغذیه بارده رطبه که مولد بلغم است اجتناب باید نمود مانند گوشتهای بزغاله بز و شیر و ماهی و از بقول به کرفس و کرنب و سلق و ثوم اقتصار باید فرمود .