تاثیر آفات و سموم بر محیط زیست

تاثیر آفات و سموم بر محیط زیست

اسلاید 1: تاثیر آفات و سموم بر محیط زیست Hosein shariati

اسلاید 2: تاريخچه استفاده از سمومدر طول تاريخ بعضي از بندپايان بعنوان دشمن انسان در جهت كاهش محصولات كشاورزي و ناقل بيماري ها شناخته شده‎اند و انسان از بدو پيدايش و بويژه ازآغاز متمدّن شدن،همواره به دنبال روشهاي مقابله با اين دشمنان بوده است. در زمان هاي قديم انسان از مواد طبيعي موجود مانند مواد معدني و گياهي براي مبارزه استفاده مي‎نمود ، لازم به ذكر است كه تا قبل از شروع جنگ جهاني 2 اكثر مواد شيميايي استفاده شده بر عليه آفات از مواد معدني چون آرسنيك و گوگرد بودند, و به طور همزمان، استفاده از گياهاني همچون گل پيرتروم, نيكوتين و روتنون نيز مرسوم بود. دهة 1940 .م آغازي بود كه در آن «انقلاب حشره‎كش ها» بوقوع پيوست.

اسلاید 3: در آن زمان سم DDT در سطح وسيعي به عنوان حشره‎كش مورد استفاده قرار گرفت.خاصيت حشره‎كشي اين ماده توسط Paul Muller در سال 1939كشف شد و به خاطر اين كشف و استفاده از آن در كنترل بسياري از بيماريها جايزه صلح نوبل درسال 1948را ازآن خودساخت و متعاقباً سم DDTدر سطح وسيع تري توليد و مصرف گرديد و توليد صنعتي ساير سموم نيز ادامه يافت. با كشف سم DDT و استفاده از آن در از بين بردن حشرات, سازمان جهاني بهداشت اين ماده را به نام (گلولة سحرآميز) ناميد و ا دعا نمود با در دست داشتن آن قادر به ريشه‎كني بسياري از بيماريها و ازجمله بيماري مالاريا خواهد بود.كه اين موضوع با بروز مقاومت به سموم در حشرات با شكست مواجه شد.

اسلاید 4: آفت کش ها تا کنون حدود هشت میلیون ماده ی شیمیایی انسان ساخت شناسایی شده است که حدود هفتاد هزار ترکیب آن استفاده رایج دارند. یکی از این ترکیبات شیمیایی که هر روز با پیشرفت علم و فناوری بر تعداد و مقدار مصرف آن ها در محیط افزوده می شود آفت کشهایی هستند که برای مبارزه با آفات کشاورزی و بهداشتی به طور وسیعی استفاده می شود.به طور کلی آفت کش ماده یا مخلوطی از مواد است که برای پیشگیری ، نابودی یا کنترل آفات شامل ناقلین بیماری های انسانی و حیوانی یا گونه های ناخواسته گیاهی و حیوانی بکار می رود. اغلب آفت کش ها علاوه بر ماده ی موثر، دارای مواد حامل و هم چنین حلال ها و ترکیباتی هستند که جذب و ویژگی های دیگر آفت کش ها را بهبود می بخشد بخش بزرگی از آفت کش های تجاری را مواد بی اثر تشکیل می دهد که اثرات مضر آنها ممکن است از عاملهای موثر بیشتر باشد، اما در بحث مربوط به اثرات بهداشتی آفت کشها کمتر سخنی از آنها به میان می آید.

اسلاید 5: راه های ورود آفت کشها به منابع آب آفت کش ها معمولا به صورت گرد، گرانول ، امولسیون و سوسپانسیون استفاده می شوند و ورود آن ها به محیط زیست بلافاصله پس از مصرف صورت می گیرد. راه یابی آفت کشها به داخل روانابهای سطحی فرآیند پیچیده ای است که تعریف و تبدیل بخشهای مختلف فیزیوشیمیایی آن به مفاهیم ریاضی مشکل می باشد. آلودگی منابع آب به آفت کش ها به کاربردنادرست این مواد بدون در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی و حوادث ایجاد شده در کشاورزی، صنعت و تجارت آفت کش ها نسبت داده شودوحتی درصورت رعایت اصول صحیح کشاورزی،می توانند وارد منابع آب شوند.

اسلاید 6: به طور کلی راه های ورود آفت کشها به منابع آبی عبارتند از : 1.انتقال آفت کشها از طریق بارندگی و ریزش های جوی 2.آلودگی مستقیم آبهای سطحی بر اثر انتقال جریان های هوایی انتقال به همراه زهاب های کشاورزی3.ورود باقیمانده محلولهای آفت کشها پس از پایان عملیات سم پاشی4.فاضلاب و پسآب های ناشی از صنایع تولید آفت کش ها 5.ورود آب های مورد استفاده برای شست و شوی لوازم و تجهیزات سمپاشی6.جریان یافتن آب از لایه های خاک و فرسایش خاک 7.ورود تصادفی و دفع نادرست زباله های سمی و صنعتی 8.کاربرد مستقیم در منابع آبی برای کنترل حشرات آبزی

اسلاید 7: اثر بر روی اکوسیستم آبی رفتار آفت کش ها در محیط های آبی تحت تأثیر عامل های متعددی قرار داشته و از طرفی حساسیت موجودات زنده به آفت کش ها به شدت با یکدیگر متفاوت است . بر اساس مقررات اتحادیه اروپا حداکثر غلظت 10 میلی گرم بر لیتر برای یک ماده موثر خاص و مجموع 50 میکرو گرم بر لیتر برای تمام آفت کش های موجود در آب باید رعایت شود. میزان سمیت آفت کش های مختلف برای انواع ماهی ها متفاوت است.آفت کشها درغلظت های پائین برای بی مهرگان آبزی و ماهی ها کشنده می باشند چنان چه اندرین برای ماهی قزل آلای رنگین کمانی با 007/0-006/0 میلی گرم بر لیتر است و دز کشندگی DDT برای همین نوع ماهی 018/0-016/0 میلی گرم بر لیتر است.

اسلاید 8: برخی از آفت کشهای شیمیایی به دلیل داشتن زمان پایداری طولانی، بالا بودن حلالیت در چربی و پائین بودن سرعت تجزیه دربدن موجودات زنده و محیطهای آبی،در بافت های ذخیره ای و انباشته به زنجیره ی غذایی وارد می شوند و در نتیجه باعث حذف گونه های حساس می شوند دردراز مدت می تواند نظام اکوسیستم رامختل سازد . جمع پاره ای از حشره کش ها در غلظت های کم می تواند بر بو و مزه آب و به طور کلی بر اجزا بسترآبی مانند میکرو ارگانیسم ها، ماهی ها، دوزیستان، پلانکتون ها و همچنین بر PH و CO2 و فرآیند تولید اکسیژن توسط فیتوپلانکتون ها اثر گذارند.

اسلاید 9: طبقه‎بندي سمومسموم را بر اساس منشأ و مواد شيميايي موجود مي‎توان به گروه هاي زير طبقه بندي نمود:1 ـ سموم كلره (Organochlorine compounds) اين گروه از سموم در طيف وسيعي بر عليه آفات و حشرات موذي، مورد استفاده قرار گرفته است. از مهمترين سمومي كه در اين گروه قرار دارد مي‎توان به سموم ذيل اشاره نمود : ددت, ديلدرين, BHC, ديكوفول, آلدرين, كلردان, هپتاكلر و اندوسولفان. از مهم ترين خصوصيات اين سموم مي‎شود به پايداري طولاني آن ها در محيط و طيف وسيع حشره‎كشي آنها اشاره نمود.

اسلاید 10: 2 ـ سموم فسفره (Organophosphate insecticides) حشره كشهاي فسفره مصنوعي، مولكول هاي آلي حاوي فسفر مي‎باشند. هم زمان با جنگ جهاني دوّم اين گروه از سموم بعنوان گازهاي جنگي توسط آلماني‎ها سنتز شدند و سپس به خاصيت حشره‎كشي آن ها پي برده شد. تا كنون بيش از 100 تركيب از اين سموم به بازار آمده است و از راه هاي مختلف بر روي حشرات اثر مي‎گذارند. از مهمترين سموم در اين گروه مي‎توان به مالاتيون, پاراتيون, ديازينون, سيستوكس, متاسيستوكس,تمفوس, كلروپيروفوس متيل , پيريميفوس متيل, فنتيون و فنيتروتيون اشاره نمود. خاصيت ابقايي اين سموم درمقايسه با سموم كلره كمتر مي‎باشد.

اسلاید 11: 3 ـ ساير سموم جديد علاوه بر گروه هائی كه قبلاً توضيح داده شد,هم اكنون انواع و اقسام سموم از گروه هاي مختلف به بازار عرضه شده است كه مكانيسم عمل آنها ممكن است با گروههاي قبلي متفاوت باشد. از جمله مي‎توان به Biopesticides اشاره نمود كه از سم حاصل از باكتري Bacillus thuringiensis بر عليه آفات استفاده مي‎شود.

اسلاید 12: آلودگي كشاورزان به سموم شيميايي

اسلاید 13: نگاهي به آثار زيانبار آفت كش هاي شيميايي بر محيط زيست اشاره: يكي از مسائلي كه محيط زيست ما به آن مبتلاست،آلودگي منابع آب و خاك به وسيله سموم دفع آفات و بيماري هاي گياهي است. هر چند كارشناسان حفظ نباتات به منظور جلوگيري از آلودگي محيط زيست به سموم شيميايي، راهكارهاي ديگري به غير از مبارزه شيميايي براي كنترل آفات و بيماريهاي گياهي به كشاورزان و باغداران توصيه مي كنند، اما هنوز هم انتخاب اين روش اولويت نخست آنان است. دليل آن هم اثرات نسبتاً سريع و قاطعي است كه سموم بر روي آفات گياهي دارند. روشهاي ديگر مبارزه با روش بيولوژيك با همه مزيتهاي زيست محيطي است كه اثر آن دراز مدت است و نبايد با هدف نتيجه گيري سريع تر، با استفاده وسيع از سموم دفع آفات نباتي به محيط زيست آسيب رساند.

اسلاید 14: سموم شيميايي(شامل آفت كشها، قارچ كش ها و علف كش ها) موادي هستند كه براي پيشگيري، نابودي و يا دفع آفات (اعم از حشرات و نرم تنان زيان آور)،بيماريهاي گياهي و علفهاي هرز مصرف مي شوند. مواد مؤثره سموم متنوع بوده و آن ها را بر اساس اين مواد طبقه بندي مي كنند كه به عنوان مثال مي توان به سموم آلي كلردار (ارگانوكلره)، فسفردار (ارگانو فسفره) و يا كارباماتها اشاره كرد. اين گونه سموم نافذ بوده و براي محيط زيست آلوده كننده هستند. اماگروههاي ديگري هستند كه طبيعي بوده و سميت كمتري در مقايسه با گروه قبلي دارند. اين گروه از موادي تشكيل شده كه منشأ گياهي دارند. هم چنين گروه ديگري از سموم كه به نام حشره كش هاي ميكروبي خوانده مي شوند، كه به صورت تجاري براي مبارزه با لارو و نوزاد آفات به فروش مي رسد- خطرات سموم نافذ را در پي ندارند. استفاده از اين گونه مواد بهترين راه جلوگيري از آلودگي محيط زيست مي باشد.

اسلاید 15: راه هاي ورود آفت كش ها به محيط زيست همان طور كه مي دانيد محيط زيست از اجزاي زنده و غيرزنده تشكيل شده است.اجزاي زنده همان موجودات زنده (ارگانيسم ها) هستند كه باهم و با بخش غيرزنده در تقابلند و اجزاي غيرزنده شامل آب، هوا، غذا و مكان زيست ارگانيسم ها و تقابل آن ها با خود و محيط است.آلودگي شيميايي محيط زيست غالباً از طرق آب، هوا و خاك صورت مي گيرد. آفت كشها يا از طريق تبخير و يا مستقيماً از طريق هوا وارد اتمسفر مي شوند. آبهاي سطحي، پساب هاي صنعتي و شهري و كاربرد مستقيم آفت كشها براي كنترل آفات آبزي، از راه هاي ورود سموم به منابع آبي است. خاك نيز از طريق گياهان تيمار شده با سموم، باران، دفن ظروف خالي سم و همين طور استفاده مستقيم آن ها روي خاك آلوده مي شود.

اسلاید 16: براي مصرف بهينه و مناسب آفت كش ها بايد نسبت به هدف و چگونگي انجام سم پاشي آگاه بود. منظور از هدف موجود مزاحمي است كه مايل به از بين بردن آن هستيم اقدام آگاهانه مي تواند در جلوگيري از آلودگي محيط زيست بسيار مفيد و مؤثر باشد. براي اين منظور بايد بدانيم سم را براي چه هدفي مي خواهيم استفاده كنيم. در واقع تعيين اين كه هدف ما يك حشره است (به عنوان آفت) يا ميكروب ها و قارچ ها (عوامل بيماري زا) هستند، اولين گام در راه شروع يك مبارزه قاطع و در عين حال كم خطر است. بعد از تعيين مشكل گياه مي توان اقدام به تهيه نوع سم مناسب نموده و آن را با حداقل ميزان ممكن به كار برد.

اسلاید 17: سمپاشي هوايي د.د.ت،  ۹۰ درصد اكسيژن را از بين مي برد

اسلاید 18: نكته مهمي كه قبل از استفاده از آفت كش بايد مد نظر باشد مطالعه دستورالعمل استفاده ازسم است.اين دستور العمل حاوي اطلاعات مفيدي است كه به ما مي گويد در اين آفت كش چه مواد مؤثري وبه چه ميزاني موجود است.هم چنين به ما مي گويد چگونه اين سم را در حالي به كار ببريم كه خود، ديگران و محيط زيستمان را در برابر اثرات سوء آن محافظت كنيم. همواره به اندازه دز توصيه شده دردستورالعمل سمپاشي كنيد. دقت كنيد!  گزاره «اگر كم خوب است بيشتر بهتر است» يك گزاره نادرست است.

اسلاید 19: سم پاشی مزارع با تانکر

اسلاید 20: نكته ديگري كه لازم است هنگام مصرف آفت كشها مد نظر قرار گيرد اين است كه سم پاشي به گونه اي انجام شود كه آفت كش دقيقاً به همانجايي كه بايد،برسد و از پاشيده شدن آن در اطراف محل سم پاشي پرهيز شود. براي نيل به اين هدف تنظيم ادوات سم پاشي از اهميت قابل ملاحظه اي برخوردار است. بادبردگي ذرات سم يكي از عوامل پراكنش آن در محيط مي باشد كه به آلودگي آب و خاك و همين طور هوايي كه تنفس ميكنيم، ميانجامد. لذا يكي از اصول سم پاشي موفق و مؤثر، اقدام به سم پاشي در هوايي كاملاً آرام است. اين مسأله بخصوص در فضاي سبز شهري اهميت فوق العاده اي مي يابد. چرا كه پاشيده شدن سموم روي سطح پياده روها و خيابان ها سلامت شهروندان را تهديد مي كند. هم چنين سم پاشي در مواقعي كه احتمال بارندگي مي رود،توصيه نمي شود، زيرا سموم شسته شده توسط باران، مي تواند كليه منابع آبي را آلوده كند

اسلاید 21: ملاحظات زيست محيطي پس از مصرف، در برگيرنده روش صحيح انبارداري سموم باقيمانده از عمليات سمپاشي است. البته بهتر آن است كه آفت كشها به اندازه نياز خريداري شوند كه علاوه بر اقتصادي بودن مبارزه،خطرات زيست محيطي ناشي از انبارداري را در پي نداشته باشد. اما از آن جايي كه اين موضوع كمتر اتفاق مي افتد و اغلب مقداري سم اضافه خواهد ماند، بايد در انبارداري اصول ايمني را رعايت كرد. نگهداري غيراصولي سموم در انبارها و براي مدت طولاني به آلودگي محيط زيست مي انجامد. يكي از شرايط انبارداري، نگهداري سموم در دماي مناسب است. گرماي زياد باعث انفجار و آتش سوزي مي شود. به عقيده يك كارشناس ارشد فائو (FAO) آفت كش هايي كه به نحو نامطلوبي انبار گرديده يا در معرض فروش قرار ميگيرند، به آساني به مواد غذايي نفوذ كرده يا در محيط زيست انتشار مي يابند. مواد شيميايي كشنده، خاك ها، آب هاي زيرزميني و سطحي را آلوده مي سازند و به نحو شديدي روي آب هاي آشاميدني اثر مي گذارند.

اسلاید 22: جنبه ديگر مسأله آلودگي خاك به آفت كشهاست. رها نمودن ظروف خالي سم درمحيط بدون دفع صحيح آنها،يكي از عوامل آلودگي خاك مي باشد. هنگام دور انداختن ظروف خالي بايد آنها را چندين مرتبه با آب شستشو بدهيم وپساب شستشو را نيز به سم پاش برمي گردانيم و آنگاه ظرف خالي شسته شده را با احتياط در كاغذ باطله پيچيده و به سطل زباله مي اندازيم. در پايان بايد گفت شايد با رعايت نكات بالا بتوان تا حدي از عوارض آفت كش ها كاست ، اما نكته اي كه اهميت دارد اين است كه بايد به سمت حذف سموم شيميايي گام برداريم. براي اين كارخوب است راهكارهاي ديگرمبارزه با آفات نباتي در قالب مديريت تلفيقي آفات نهادينه شوند.