تاریخ اندیشه ی تکاملی

تاریخ اندیشه ی تکاملی

اسلاید 1: History of evolutionary thought تاریخ اندیشه تکاملی فرشید دانش پژوه - علیرضا جاوید

اسلاید 2: تکامل

اسلاید 3: Dobzhansky: Nothing in biology makes sense except in the light of evolution.”هیچ چیز در زیست شناسی جز در پرتو تکامل درک نمی شود.

اسلاید 4:                    بنیانگذاران علوم طبیعی : از دوران باستان تا عصر روشنگری Aristotle (384-322 B.C.E.) Leonardo da Vinci (1452-1519) Georgius Agricola (1494-1555) John Ray (1628-1705) Antony van Leeuwenhoek (1632-1723) Robert Hooke (1635-1703) Nicholas Steno (1638-1686)

اسلاید 5:                    طبیعتدانان بزرگ قرن 18 Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon (1707-1788) Carolus Linnaeus (1707-1778) Erasmus Darwin (1731-1802) William Paley (1743-1805)

اسلاید 6:                    مقدمات به تکامل Jean-Baptiste Lamarck (1744-1829) Thomas Malthus (1766-1834) Georges Cuvier (1769-1832) William Smith (1769-1839) Étienne Geoffroy St. Hilaire (1772-1844) Adam Sedgwick (1785-1873) Patrick Matthew (1790-1874) Mary Anning (1799-1847) Sir Richard Owen (1804-1892) Louis Agassiz (1807-1873)

اسلاید 7:                    انتخاب طبیعی Alfred Russel Wallace (1823-1913) courtesy of Charles H. Smith Thomas Henry Huxley (1824-1895) Ernst Haeckel (1834-1919) Edward Drinker Cope (1840-1897) Henry Fairfield Osborn (1857-1935)

اسلاید 8: واژه‌شناسی

اسلاید 9: واژه عربی تکامل به معنای «ترقی» و «کامل شدن» می‌باشد.لغت نامه دهخدا معنی آن را «تمام شدن» ذکر می‌کند.این واژه نخستین بار توسط مترجمان دوره قاجار به عنوان برابر فارسی evolution به کار رفت. این در حالیست که واژه Evolution به معنای «بر آمدن» بوده و اشاره به بوجود آمدن چیزی از چیز دیگر دارد، مثل بوجود آمدن بخار از آب. Evolution، حاکی از «کمال یافتن» جانداران نیست. این واژه هیچ بار اخلاقی ندارد بلکه تنها تغییر جانداران را برای انطباق بیشتر با محیط نشان می‌دهد، زیرا در یک محیط ویژگی‌های خاصی مبنای تطابق محسوب می‌شوند و در محیط دیگر ویژگی‌های دیگر. به این سبب فرگشت معادل مناسب تری برای Evolution است. واژه فرگشت نخستین بار توسط داریوش آشوری در سال ۱۳۷۴ پیشنهاد شد.

اسلاید 10: The word evolution (from the Latin evolutio, meaning to unroll like a scroll) appeared in English in the 17th century, referring to an orderly sequence of events, particularly one in which the outcome was somehow contained within it from the start. کلمه evolution ( از لاتین evolutio به معنی باز کردن طومار مانند ) در زبان انگلیسی در قرن 17 ظاهر شد. و اشاره میکند به توالی منظم از رویدادها بویژه اینکه نتیجه از همان آغاز به نحوی در آن موجود بوده است.

اسلاید 11: Sir Matthew Hale (1609 –1676)The first appearance of the word EVOLUTION in English.اولین ظهور کلمه تکامل در زبان انگلیسی است

اسلاید 12: History of Evolutionary TheoryAbstract

اسلاید 13: Early Theoriesنظریه ها دراوایلمفاهیم تکاملی در برخی ازنوشته های اولیه یونانی به عنوان مثال در اثارتالس ، امپدوکلس ، آناکسیماندرو و ارسطو ظاهر شدند.تحت تاثیرات نگهدارنده کلیسا در طول15 قرن از عصر مسیحی برای به چالش کشیدن این باور در خلقت خاص و تفسیر تحت اللفظی بخش اول کتاب پیدایش هیچ نظریه تکاملی توسعه پیدا نکرد. با این حال اطلاعات زیادی انباشته شدکه بعدا توسط نظریه پردازان بعدی استفاده شد.با رشد مشاهدات و آزمایشات علمی در اواسط قرن شانزدهم بنظر میرسد اتفاقی درحال آغاز شدن است. یک نگاه مختصر و اجمالی نظریه تکامل در اواسط قرن 19 ظهور کرد.اختراع میکروسکوپ مطالعه سلولهای تولید مثل را ممکن ساخت و رشد علم جنین شناسی را موجب گردید؛ و عاملی شد در افسون زدایی و سرنگونی ایده ها و نظریه های کاذب در فرآیندهای تولید مثل. مطالعات انجام شده در طبقه بندی و علم تشریح پایه ریزی شده و روی کالبد شکافی نیز تاثیر گذاشت.لینه در سالهای بعد تمایل خود را به طرف بی ثباتی گونه ها به عنوان نتیجه ای از مشاهداتش از تغییرات زیاد بین گونه ها نشان داد.بوفون اساس کار خود را در آناتومی مقایسه ای در کالبد ارگانهای حیوانات مهره دار پیشنهاد کرد.لامارک اولین کسی بود که به روشنی یک نظریه تکاملی را بیان کرد.اما به این علت که نظریه او شامل خصوصیات اکتسابی وراثتی به عنوان عملگر نیروی تکامل بود نظریه او مورد تمسخرقرار گرفت و برای سالهای زیادی بی اعتبار شد.

اسلاید 14: Darwinismداروینیسماگرچه خلقت خاص هریک از گونه ها باور رایج حتی در میان دانشمندان در نیمه اول قرن نوزدهم بود شواهد به نفع تکامل تا آن زمان کشف شده بود.این شواهد برای کسی که انها را جمع آوری و تفسیر کرده و بصورت یک نظریه معتبر علمی فرموله کند باقی مانده بود.بطور همزمان والاس و داروین نظریه تکامل ارائه شد ولی به عنوان داروینیسم معرفی گردید. در سال 1859 ویرایش اول کتاب منشاء انواع داروین ظهور کرد. در سالهای پس از اعلام نظریه تکامل داروین اعتبار بسیاری از نظراتش پذیرفته شده و بسیاری نیز مردود شد. نظریه دیگری در برخی از احکام و فرامین مذهبی وجود داشت که برخلاف نظریه داروین بوده داروینیسم را با اصول اساسی خود ناسازگار میدانست. به همین دلیل تاثیر نظریه تکاملی بر افکار و آزمایشهای علمی را نمیتوان دست بالا گرفت.تفسیر غلطی از مفهوم تکامل وجودداشته به معنی نزول انسان از میمون به جای فرود از جد کهن و منقرض شده. این دروغ هدف و بهانه ای می شود برای حمله هم توسط کلیسا و هم مقامات آموزشی به داروینیسم حتی تا همین اواخر.با این وجود نظریه تکامل بصورت پایدار و محکم به عنوان یک اصل علمی تثبیت شده و در بسیاری از احکام و فرامین مذهبی با اموزه های دینی آشتی داده شد.برخی از بنیادگرایان مسیحی این نظریه را قبول نداشته و تلاش میکنند و آفرینشباوری کتاب مقدس در مدارس به عنوان یک نظریه جایگزین تدریس شود.

اسلاید 15: نظریه تکامل مدرنModern Evolutionary Theoryنظریه تکاملی دستخوش تغییر درپرتو تحولات علمی بعدی قرار گرفت.همانطور که اطلاعات بیشتر و بیشتری جمع می گردید از واقعیتهای علمی حمایت بیشتری می شد. مدارک و شواهدی که از تکامل حمایت می کند هنوز به طور قابل ملاحظه ای بر اساس همان نظری که داروین می گفت استوار است. آناتومی تطبیقی، جنین شناسی، توزیع جغرافیایی، فسیل شناسی و شواهد اضافی اخیر از زیست شناسی ملکولی و بیوشیمی نشان می دهد که شباهت ها و روابط اساسی در سوخت و ساز بدن و مکانیسمهای ارثی در میان انواع نامتجانس موجودات وجود دارد.ضعف اصلی تکامل داروینی در شکاف توضیح مکانیسم تکامل و منشاء گونه ها قراردارد.مفهوم انتخاب طبیعی داروینی این است که تغییرات موروثی در میان افراد از انواع موجودات زنده بطور مدام در طبیعت بوجود می آیند و برخی از این تغییرات به نفع شرایط غالب ثابت می شو د که آنها را قادر می سازد بیشتر زنده بمانند و فرزندان خود را ترک کنند وفرزندان بیشتر زنده بمانند. اما اینکه این تغییرات در ابتدا چگونه بوجود میایند و یا به فرزندان منتقل میشوند و از این طریق به نسلهای بعدی توس داروین مشخص نشده بود. علم ژنتیک در آغاز قرن بیستم منشاءفهم این مطلب بود. با تلاشهای مندل یک توصیف رضایتبخش برای منشاء و انتقال این تغییرات فراهم آمد. جهش یک نیرو در منشاء و سیر تکاملی گونه هاست.جهش در ژن در حال حاضر توسط بسیاری از زیست شناسان به عنوان یک مفهوم اساسی در نظریه تکامل پذیرفته شده است. ژن حامل وراثت و تعیین ویژگیهای فرد است و در نتیجه تغییر در ژنها که به فرزندان منتقل شده تولید ویژگیهای جدید و یا تغییر درفرد جدید کرد.از انجا که جهش یک فرایند تصادفی است تغییرات میتواند مفید و یا نامطلوب و یا خنثی به بقای فرد یا گونه باشد. با این حال یک ویژگی جدید که مضر نیست ممکن است باعث شود گونه قادر به زنده ماندن و یا ترک فرزندانش شود. بخصوص اگر محیط در حال تغییر باشد. مثلاً تکامل ساختار ریه قادر سازد حیوان آبزی در روی خشکی زنده بماند.

اسلاید 16: نگاهی به نظریه ها در اوایل

اسلاید 17: نخستین فیلسوفان طبیعت گرای یونان:آگاهی ما نسبت به اندیشه های خاص فیلسوفان تخستین طبیعت گرای یونان کم است. بررسی نشان می دهد هدف آنها یافتن عنصری بود که از طریق آن بتوانند کارکرد مادی جهان را توضیح دهند.

اسلاید 18: 1ـ طالس: از اولین فیلسوفانی بود که معتقد بود که کل جهان بر طبق قانون طبیعی می گردد. این تفکر برداشت عقلی از طبیعت را تقویت کرد و شکافی عمیق در سنت اساطیری نیروهای فوق طبیعی حاکم بر جهان بوجود آورد و این امر پایه ای برای تکامل علوم طبیعی بود. طالس مشاهده کرد که آب فراوان ترین ماده روی زمین است هم گیاهان و هم جانوران به رطوبت آن نیاز دارند. پس به این نتیجه رسد که زندگی حقیقی از آب منشا گرفته است. او معتقد است که آب با تبخیر انبساط یافته و هوا را بوجود می آورد و خاک از انقباض آب پدید آمده ته نشینهای آبرفت ایجاد شده در دهانۀ رودخانه ها این نظر را تایید می کند که آب قابلیت تبدیل به خاک را دارد. به نظر او زمین صفحه جامدی شناور بر آب دریا بود.

اسلاید 19: 2ـ آناکسیمندر: آناکسیمندر یکی از شاگردان طالس بود. که به پدیده های مادی جهان علاقه داشت. و شهرتش عمدتاً بخاطر نظرات گسترده وی راجع به بنیادهای طبیعت است. فلسفه طالس که آب را به تنهائی در شکل گیری زمین دخیل دانست نتوانست آناکسییمندر را ارضا کند. او معتقد بود که هوا و خاک دارای اهمیت هستند.پیدایش خلف الساعه حیات به نظر آناکسیمندر از پس مانده گل و رطوبت روی زمین است که خورشید آب آن را بخار کرده است بوجود آمد. اولین حیوانات ماهی ها بودند، که در محیط نمناک پدیدار شدند و پوست آنها پوشیده شده از خارهای زیاد بود. نسل های بعدی این ماهی ها در مرحله ای آب رو ترک کردند و وارد خشکی شدند. بر طبق نظر آناکسیمندر انواع مختلف موجودات زنده از استحاله بوجود امده اند. تصور می شد که انسان از انواع پست دیگر حیوانات و احتمالاً حیوانات آبزی پدید آمده است. بدین ترتیب، تعبیری ناپخته برای تکامل از طریق مشاهده و استنتاج گسترش یافت.

اسلاید 20: 3ـ گزنوفان:گزنوفان از شاگردان فیثاغورث ریاضی دان معروف بود که سنگواره های حیوانات آبزی را در خشکی روی ارتفاعات بلند تشخیص داد و نظریه تکاملی را عینیت بیشتری بخشید. او یافتن سنگواره ها را دلیلی بر این مدعا دانست که کوهها زمانی زیر آب بوده اند و معتقد شد که سنگواره ها شکل یا کپی ارگانیسم های دوران کهن تاریخ زمین هستند. ارسطو و معاصرین وی نیروی فرایند فسیل شدن را باور نداشتند و یونانیان بعدی هم از بررسی و مطالعه سنگواره ها غفلت ورزیدند. جالینوس بعد از میلاد دوباره توجه به سنگواره ها را احیا نمود. و باز هم نظرات گزنوفان مبنی بر اینکه سنگ واره ها بقایای جانوران قدیمی هستند مورد توجه قرار داد.

اسلاید 21: 4ـ امپدوکلس: طبق نظر امپدوکلس انسان هنگامی خلق شد که آتش توده های بی شکل را از درون زمین برون راند و این توده ها به شکل اعضای بدن درآمدند و انسان را ساختند. امپدوکلس همانند اناکسیمندر با نظریاتش راجع به سنت طبیعی موجودات بر داروین تقدم دارد او بطور مفصل راجع به نظریه بقای اصلح اظهار غقیده کرده است وی معتقد بود زمین در سالهای اول پیدایش نسبت به دوران کنونی خود، انواع بسیار بیشتری از موجودات زنده پدید آورده است.«... پس احتمالاً بسیاری از انواع موجودات زنده نتوانسته اند تولید مثل کنند و نسل خود را تکثیر نمایند. بنابراین، هر موجودی که تا به حال زنده مانده در آغاز پیدایش، یا با نیرنگی یا با شجاعت و سرعت، خود را مصون و محفوط داشته است.» این عبارات، اشاره ای صریح به نظریۀ بقای اصلح است. این گفته موید این نظر است که پیش از این نیروی آفریننده زمین از دوران کنونی اش بیشتر بوده است.

اسلاید 22: 5ـ دموکرتیوس: دموکرتیوس به مطالعه و تشریح بسیاری از حیوانات و همچنین انسان پرداخت، و دریافت که موجودات پست تر مانند موجودات عالی تر پیچیده بوده اند و ارگانهای «متکامل» داشته اند. طی مرور زمان، پیچیدگی اسلاف این موجودات پست تر چنان افزایش یافت که تنها از طریق ریخت و هیاتشان می توان انواع پست تر و عالی تر را تشخیص داد. دموکرتیوس از اولین فیلسوفان طبیعت گرا بود که به طبقه بندی حیوانات مبادرت ورزید تفکیک و دسته بندی اولیه او، بر پایۀ وجود یا عدم خون سرخ استوار بود. طبقه ارسطو در یک قرن بعد دنبال گیری همان الگو بود که حیوانات دموی (مهره داران) را از حیوانات بی خون (بی مهرگان) مجزا می ساخت.نوشته های ارسطو مباحثاتی بر ضد برخی از استنتاجات دموکرتیوس در بردارد. بعلاوه، از طریق تفاسیر انتقادی ارسطو است که برخی از نظریات دموکرتیوس جاودان مانده است. در چند مورد دانش نوین اثبات کرده که دموکرتیوس بیشتر از ارسطو محقق بوده است.

اسلاید 23: Campbell, Gordon. Empedocles. Internet Encyclopedia of Philosophy. http://www.iep.utm.edu/e/empedocl.htm#H4. Anaximander (c. 610–546 BC)پیشنهاد کرد که زندگی اول در دریا بود و بعد بر روی زمین منتقل شده است. Empedocles (c. 490–430 BC) از منشا غیر مافوق طبیعی برای موجودات زنده نوشت.

اسلاید 24:

اسلاید 25: Hardie, R.P.; R. K. Gaye. Physics by Aristotle. http://classics.mit.edu/Aristotle/physics.2.ii.html. امپدوکلس پیشنهاد کرد که انطباق نیاز به یک سازمان دهنده یا علت نهایی ندارد.ارسطو نظر او را اینگونه خلاصه کرد :همه اجزاء می آیند برای چیزی که باید باشند. می آیند برای پایان. موجودات بقا پیدا میکنند در یک روش اتصالات سازمان یافته و غیر از این راه دیگر چیزها هلاک میشوند.

اسلاید 26: Malcolm Schofield (1998), “Empedocles”, Routledge Encyclopedia of Philosophy, Version 1.0, London: Routledgeامپدوکلس بر این نکته تامل کرد که : اولین نسل گیاهان و حیوانات کامل نبودند اما شامل اندامهای جداگانه بهم نچسبیده بودند. در مرحله دوم برآمده از اندامهای بهم پیوسته شدند . شبیه مخلوقات در خیال . مرحله سوم تشکیل همه اشکال طبیعی بود. چهارم از مواد غیر همگن مثل زمین یا اب و با آمیختن در برخی موارد بوجود آمدند.

اسلاید 27: Malcolm Schofield (1998), “Empedocles”, Routledge Encyclopedia of Philosophy, Version 1.0, London: Routledgeامپدوکلس ممکن است در زمینه بقای اصلح صحبت کرده باشد که یک پیش بینی قابل توجه از داروینیسم است. اگرچه نظر او توسط ارسطو نقد شده است که این نظر برای عدم توانایی او برای آوردن دلیل موجه بر الگوهای منظم طبیعت مطرح شده است.

اسلاید 28: Mayr, Ernst (1982). The Growth of Biological Thought: Diversity, Evolution, and Inheritance. The Belknap Press of Harvard University Press. p. 304 افلاطون در کلمات ارنست مایر بیولوژیست و مورخ ، یک antihero بزرگ تکامل بود. زیرا او موسس فلسفه ضرورت بود. که به نام نظریه اشکال خوانده می شود.

اسلاید 29: Johnston, Ian (1999). Section Three: The Origins of Evolutionary Theory. . . . And Still We Evolve: A Handbook on the History of Modern Science. Liberal Studies Department, Malaspina University College. http://www.mala.bc.ca/~johnstoi/darwin/sect3.htm. خالق ، همه اشکال ممکن و قابل تصور زندگی را خلق کرده است. بدون آنها جهان ناقص میشود. این ایده که همه اشکال بالقوه زندگی ضروری هستند برای یک خلقت کامل به نام اصل کمال خوانده میشود و تا حد زیادی برگرفته از افکار و اندیشه های مسیحیت است.

اسلاید 30: Needham, Joseph; Ronan, Colin Alistair (1995). The Shorter Science and Civilisation in China: An Abridgement of Joseph Needhams Original Text, Vol. 1. p. 101 بر اساس Joseph Needham تائوئیسم به صراحت ثبات گونه های بیولوژیکی را رد میکند و فیلسوفان تائوئیسم فکر میکنند که گونه ها در صفات مختلف و به علت پاسخ به محیطهای مختلف گسترش یافته اند .

اسلاید 31: Miller, James (January 8, 2008). Daoism and Nature (PDF). Royal Asiatic Society. http://www.jamesmiller.ca/RAS%20lecture%20on%20daoism%20and%20nature.pdf. انسان، طبیعت و آسمان به عنوان تائو و به عنوان موجود تک حالتی با تحول ثابت شناخته میشود.

اسلاید 32: Plato (427 - 347 BC(افلاطون بسط داد مفهوم eidos (شکل یا ایده ) ، یک شکل ایده آل که بطور ناقص کپی شده بوسیله اشیاء و ارگانیسمها در جهان واقعی.

اسلاید 33: 6ـ ارسطو: ارسطو از بزرگترین زیست شناسانی ست که تاکنون به دنیا آمده است.جانوران دریایی بیشتر از حیوانات خشکی نظر ارسطو جلب می کردند. مشاهدات و تفسیرهای ارسطو راجع به ساختار و عادات حیوانات دریائی به طرز قابل توجه ای دقیق و درست بود. ارسطو دارای نظام طبقه بندی رسمی نبود. اما مفهومی تکاملی بوجود آورد؛ او حیوانات را طبق کارکردشان از یکدیگر متمایز ساخت. بر مبنای تعریف ارسطو می توان یک طرح طبقه بندی تنظیم کرد که از بنیان بر پایه تولید مثل قرار دارد. ارسطو در نخستین تقسیم بندی بزرگ خود، جانوران مهره دار و بی مهره را جدا ساخت. او همچنین جانوران دریایی و خشکی را متمایز ساخت.ارسطو بر این باور بود که جانوران پست تنها روح حیوانی دارند، جانوران عالی روح تعلقی دارند و نوع والای انسان دارای روح خردمندی است بنابراین ارسطو معتقد به یک سلسله تکامل نژادی گسترده بود. ارسطو معتقد بود که یک طرح یا نقشه عظیم کلی همه کائنات و همه موجودات زنده را دربرمی گیرد. اما این نقشه طوری طرح شده است که براساس آن تغییر می تواند صورت بگیرد و تغییر در طبیعت حاصل ضرورت است.

اسلاید 34: Aristotle (384 - 322 BC): یکی از شاگردان افلاطون، بسط داد مفهوم Scala Naturae یا زنجیره بزرگ هستی. پایین ترین پله در Scala Naturae توسط موجودات بیجان اشغال شده بود گیاهان بالاتر و حیوانات بالاتر از آن قرار داشت. مخلوقات کامل تر مثل انسان، فرشته و دیگر موجودات روحانی در رتبه های بالاتری قرار دارند. این زنجیره بزرگ هستی کامل بود.بدون شکاف و دائمی و تغییر ناپذیر بود. هرموجودی در جایگاه خود ثابت بود.

اسلاید 35: 7ـ تئوفراستوس:نام این دانشمند علم گیاه شناسییونان را متجلی می کند.اگرچه توضیحات علمی او دربارۀ گیاهان، اکنون دارای ارزش کمی است. ولی اصطلاحات علمی وی، حدود بیست قرن بعد مورد استفاده لینه قرار گرفت. و در گیاه شناسی جدید به کار رفته است. او معتقد بود که گیاهان پست تر بطور خلق الساعه بوجود آمده اند اما گیاهان عالی تر از نمو بذر رشد و گسترش یافته اند.

اسلاید 36: تکامل گرایان پیش از داروین

اسلاید 37: 1ـ بوفن: در آغاز زندگی، نظیر لینه به شیوه افراطی از نظریه آفرینش جداگانه هواداری می کرد. اما در موارد دیگر با لینه موافقت نداشت. وی رده بندی لینه را جزئی و مصنوعی شمرد. بوفن جهان را به عنوان یک کل در نظرمی گرفت و به جای جستجوی تفاوتهای جزئی در جستجوی مشابهت ها عظیم بود.بوفن بعدا درباره توارث صفات اکتسابی موضعی افراطی گرفت عواملی که به نظر او در تغییرات تکاملی اثر می گذارند عبارتند از: 1ـ تاثیر مستقیم محیط. 2ـ مهاجرت . 3ـ انفراد جغرافیای. 4ـ تراکم جمعیت و تنازع بقاء. به نظر وی این عوامل بایستی باعث ظهور تدریجی اشکال جدید حیات شوند نه تغییرات سریع و جهشی، بوفن در مرحلۀ بعدی زندگی حرفه ای موضع لیبرال تر و میانه روتر می گرفت و میان موضع افراطی اولیه خود در نوسان بود و با اندیشه های غریب، تکامل را با آفرینش جداگانه آشتی داد. به عنوان مثال گراز را ترکیبی از جانوران دیگر می دانست.

اسلاید 38: 2ـ اِراسموس داروین:اِراسموس داروین نظر روشن تری از نظر بوفن درباره تکامل داشت و بهترین کتاب او Zoonomia نام داشت. داروین ار این کتاب موضع توراث صفات اکتسابی را مطرح ساخت و سن زمین میلیونها سال اعلام شد و توده های پروتوپلاس اولیه منشا حیات فرض گردید. تنازع بقا که بعدا بوسیله چارلز نوه اراسموس تکمیل شد در این کتاب عرضه شد.داروین به طور مستقل به این نتیجه رسید که انواع از اسلاف مشترکی منشا گرفته است. چارلز در یکی از نوشته های خود مراتب یاس خود را از این امر که Zoonomia را بیش از آن که علمی بیابد شهودی یافته است.

اسلاید 39: 3ـ لامارک: لامارک دنیای حیوانات را سلسله ای شمرد که به ترتیب از اشکال ساده به اشکال بغرنج می رسد. برعکس کوویه به زوال گروهها بر اثر انقلاب عقیده نداشت بلکه معتقد بود که هر شکل به شکل دیگر تبدیل می شود. وی مانند بوفن و کوویه تحصیل کرده نبود ولی نخستین دفاع مشروح از تکامل را او به عمل آورد. او به خلاصه معتقد بود:محیط، جانوران و گیاهان را اصلاح می کند.نیازهای جدید باعث اصلاح اندامهای قدیمی و در کار آوردن اندامهای نو می شوند.کاربرد یا عدم کاربرد خطر سیر رشد را تعین می کند.این دگرگونی ها به ارث می رسند. لامارک در طبیعت وحدت می دید و اولین بار شجره تکامل را رسم کرد و نخستین کسی بود که واحد طبیعی در برگیرنده جانوران و گیاهان یعنی «نوع» را به معنای امروزی به کار برد.

اسلاید 40: 4ـ کوویه: کوویه به روشنی با تکامل به عنوان نظریه مخالف بود و از نظریه ثبات انواع هواداری می کرد نظریه کوویه مبنی بر انقلاب و آفرینش های متوالی جدید بود و به قربانی شدن نظرات لامارک در مورد تغییر تدریجی شهرت یافت. او لامارک را تحقیر می کرد و گناه عدم توجهی که در آخر عمر نسبت به لامارک به عمل آمد تا حد زیاد به گردن اوست.

اسلاید 41: 5ـ سنت هیلر:همکار و همعصر کوویه بود که با وی مخالفت کرد و به دفاع از نظریه تکامل برخاست. او با بوفن و لامارک در مورد تاثیر مستقیم محیط در ایجاد تنوعهای کوچک همراه بود. سنت هیلر تاثیرات تکاملی انفرادی را پذیرفت و هم انفراد فیزیولوژیکی و هم انفراد جغرافیایی را در تشکیل انواع موثر دانست.

اسلاید 42: Creationism (Separate Creation): آفرینشباوری – خلق مجزا : میگوید هر گونه منحصر به فرد موجود شده است بطور خاص توسط یک موجود الهی که نوع انسان را در ذهن خود ساخته و بعد بر روی زمین – مرکز جهان - قرار داده است.در اینجا تاثیر افلاطون را میبینید که همه ما ناقص در نظر گرفته شده ایم اما ساخته شده در تصور کامل خدا.

اسلاید 43: William Smith (1769 - 1839):از مطالعه فسیلها او مشاهده کرد که انواع خاصی از فسیلها با اقشار خاصی از سنگها همراه هستند. پایین تر ( قدیمی تر ) اقشار حاوی ارگانیسمها بسیار ناآشنا بالاتر ( جدیدتر ) اقشار حاوی اشکال مدرن اقشار متوسط حاوی یک پیشرفت از اشکال باستانی به مدرن است.

اسلاید 44: Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon (1707 - 1788): تهیه دانشنامه 44 جلدی Historie Naturelle که در آن او اقدام کرده بود به گرداوری هر چیز شناخته شده درباره جهان طبیعت.او این ایده را که زمین تنها 6000 سال دارد را مورد تردید و سوال قرار داد و تامل کرد که موجودات زنده قادر به تغییرات تکاملی بودند.او پیشنهاد کرد که آفرینش اصلی گونه های کشف شده نسبتاً کمی تولید شده که ارتقاء پیدا میکند به گونه های مدرن. اگرچه او فاقد یک مکانیسم برای این تغییرات بود و فاقد شواهد قانع کننده برای عمر طولانی زمین بود.

اسلاید 45: دیدگاه نیوتنی و کارتزینی از طبیعت :دیدگاه مکانستیکی یک جنبه ای از این باور است که پدیده طبیعی همواره نتیجه عللی است که میتواند توسط انشان درک شود.و این یک پیشنیاز برای علم است.

اسلاید 46: نخستین دانشمندان فرانسوی تکامل ، محصول روشنگری بودند.بعد از روشنگری، تفکر گاتفرید ویلهلم لایبنیتز در رشد تکامل گرایی نقش مهمی در فرانسه داشت.

اسلاید 47: لایبنیتز در پاریس زندگی کرده بود.بسیاری از کارهای بیولوژیکی Maupertuis در برلین صورت گرفت. Pierre Louis Maupertuis (1698-1759)

اسلاید 48: تاثیر لایبنیتز روی تکامل گرایی عمدتاً در راستای مفاهیم او از ”موناد“ –“اتم“ و زنجیره بزرگ هستی بود. موناد اساساً اتم دموکریتوس، اپیکوروس و لوکریتوس بود بجز اینکه به موناد یک هوش بخشید برای آوردن دلیل موجه برای طرح به ظاهر عقلانی که در طبیعت پیدا کرد.با این مفهوم هر ارگانیسم میتواغند به عنوان یک ترکیب گذرا از مونادها در نظر گرفته شود.Harris 1981 p104

اسلاید 49: داروینیسم

اسلاید 50: باورهای عمومی بر اساس اعتقادات مذهبی به عنوان مثال کتاب پیدایش زمین جوان : با توجه به متون کتاب مقدس سن زمین 6000 سال است. اسقف Ushher محاسبه کرد که انسان بر روی زمین در 24 اکتبر 4004 سال قبل از میلاد ظهور یافته است. catastrophism فاجعه محوری – تغییرات زمین شناسی و انقراض به دلیل فجایع خشونت بار مانند سیل است. آفرینش خاص : همه گونه ها ( انواع ) با یک عمل واحد تولید شده اند. تغییر ناپذیری گونه ها : گونه هات ثاتبتند. قادر به تغییر یا تبدیل شدن به چیز متفاوت دیگر نیستند.

اسلاید 51: ایده های تکاملی اوایل قرن 18 از یک ماهیت دینی و الهی برخوردار بودند.

اسلاید 52: در اواخر سالهای 1700 میلادی دانشمندان با داده هایی مواجه شدند که به به سختی با مفاهیم کتاب مقدس خلقت آشتی داده میشد. 1- زمین شناسی : ساختمان کوه ، برش دره ، هزاران پوسته با ضخامت فوت و غیرو همه بر زمین مسن استدلال میکند. تئوری uniformitarianism که میگوید زمین شکل گرفته با فرآیندهای قابل مشاهده ( مثلاً فرسایش در اثر باد و آب ) که در طول مدت زمان طولانی انجام میشود. 2- زیست شناسی : در اواخر 1700 زمانی که جمع آوری گسترده ای توسط زیست شناسان انجام شده بود. نمونه ها از سرتاسر اروپا آمده بود.

اسلاید 53: اگر خلقت رخ داده است چگونه تمام موجودات زنده از باغ عدن به دنیای جدید آمده اند؟!!کشتی نوح هم ظرفیتش محدود بوده!!!فسیلها انقراضهای گسترده و متعددی را نشان میدهند. که این موید دنیای کامل نیست.

اسلاید 54: Darwinنظریه تکامل توسط چارلز داروین ، رسمی ، به همان اندازه نظریه به عنوان نظریه ی گرانش یا تئوری نسبیت است. بر خلاف تئوری های فیزیک ، تئوری های بیولوژیکی (به خصوص تکامل) طولانی و سخت در عرصه های اجتماعی و سیاسی مطرح شده است.

اسلاید 55: نظریه تکاملخلاصه موجودات زنده جهت بقا زاد و ولد می‌کنند. فرزندان به طرق تصادفی به مقداری جزئی از پدر و مادرشان متفاوتند. اگر این تفاوت مفید باشد، فرزند محتمل‌تر است که زنده مانده و تولید مثل کند. این به این معنا است که نسل بعد تفاوت‌های مفیدی نسبت به قبلی‌ها خواهند داشت. این تفاوت‌ها روی هم انباشته شده و باعث تغییرات درون جمعیت می‌شوند. در طول زمان، این فرایند به صورت تدریجی منجر به گونه کاملاً جدیدی از حیات می‌شود. این فرایند مسئول تنوع گونه‌های حیات در دنیای امروز است.

اسلاید 56: نظریه تکامل در سال ۱۲۳۸ هجری شمسی (۱۸۵۹ میلادی) و با انتشار کتاب «درباره مبدأ گونه‌ها» توسط چارلز داروین بوجود آمد. علاوه بر این، کار گرگور یوهان مندل با گیاهان به توضیح الگوهای وراثتی ژن‌ها کمک کرده و منجر به فهمی از نحوه عملکرد سیستم وراثتی شد. اکتشافات بعدی در زمینه نحوه جهش ژن‌ها به همراه پیشرفت‌ها در رشته «ژنتیک جمعیت» توضیحات بیشتری در زمینه نحوه عملکرد تکامل فراهم آورد. دانشمندان امروزه فهم به نسبت خوبی نسبت به پیدایش گونه‌های جدید دارند. آنها فرایند به وجود آمدن گونه جدید را هم در آزمایشگاه و هم در طبیعت مشاهده کرده‌اند. این دیدگاه مدرن از تکامل مهم‌ترین نظریه علمی موجود برای کمک به فهم حیات می‌باشد.

اسلاید 57: به هر روند رویش یا گسترش که با تحول و دگرگونی همراه است، تَکامُل یا فَرگَشت می‌گویند؛ ولی این واژه بیش‌تر در پیوند با علم تکامل زیستی به‌کار می‌رود.فَرگَشت یک نظریه علمی است که در زیست‌شناسی مطرح شده‌است. فرگشت توضیح می‌دهد که چگونه حیوانات و گیاهان طی زمانی طولانی تغییر یافتند و چگونه به صورتی که امروزه هستند، رسیدند.سنگواره‌ها نشان می‌دهند که زمین عمری بس دراز دارد.بر مبنای سنگواره‌ها می‌یابیم که جانداران امروزی متفاوت از گذشته هستند و به میزانی که به گذشته‌های دورتر می‌نگریم، فسیل‌ها متفاوت‌تر می‌شوند.فرگشت چگونگی این رخداد را توضیح می‌دهد.نظریه فرگشت پایه و اساس زیست‌شناسی نوین است و با شواهد بسیاری پشتیبانی می‌گردد. هیچ چیز در زیست‌شناسی بدون آن معنا نمی‌یابد. همزمان در جزئیات اختلاف نظر هست و پرسش‌های بسیاری نیازمند پاسخ هستند که زیست شناسان تکاملی به آن‌ها می‌پردازند.

اسلاید 58: ایده داروینتکامل توسط انتخاب طبیعی

اسلاید 59: چارلز داروین این ایده را داشت که نحوه کلی پرورش موجودات زنده از اجدادشان به گونه یکسانی و مستقل از نوع گونه می‌باشد. در سال ۱۲۱۷ هجری شمسی (۱۸۳۸ میلادی) او فرایندی که اسمش را «انتخاب طبیعی» گذاشت را پیشنهاد کرد و توضیحاتی درباره عملکرد فرایند داد. داروین نظریه اش را بر پایه پنج مشاهده زیر قرار داد 1.اگر تمامی افراد در یک گونه از موجود ات بصورت موفقیت آمیزی تولید مثل کنند، جمعیت آن گونه بصورت غیر قابل کنترلی افزایش می‌یابد.2.جمعیت‌ها گرایش دارند که تقریباً از یک سال تا سال بعد ثابت بمانند.3.منابع طبیعی محدود هستند.4.هیچ دو فردی از یک گونه دقیقاً یکسان نیستند.5.میزان زیادی از این تغییر پذیری در یک جمعیت می‌تواند به فرزندها برسد.

اسلاید 60: داروین از اینکه سیستم‌های حیاتی بیش از آنچه که امکان حمایت و نگاهداری از آن را داشته باشند، فرزند تولید می‌کنند این نتیجه را گرفت که حتماً باید رقابت برای زنده ماندن وجود داشته باشد - فقط تعداد کمی از هر نسل زنده خواهند ماند. داروین متوجه شد که شانس به تنهایی زنده ماندن موجودات را تعیین نمی‌کند. در واقع، زنده ماندن بستگی به ویژگی‌های هر شخص دارد و این ویژگی‌ها یا به زنده ماندن و تولید مثل کمک کرده، و یا دست و پاگیر می‌شوند. محتمل‌تر است که آن موجوداتی که بهتر خود را وفق می‌دهند فرزندهای بیشتری نسبت به رقبایشان باقی بگذارند.

اسلاید 61: داروین این نکته را متوجه شد که عدم برابری توانایی موجودات در زنده ماندن باعث تغییرات تدریجی در جمعیت می‌شود. آن ویژگی‌هایی که به سیستم حیاتی کمک می‌کنند که زنده مانده و تولید مثل کند طی قرن‌ها به روی هم انباشته می‌شود. از طرف دیگر، آن ویژگی‌هایی که مانع زنده ماندن و تولید مثل هستند، ناپدید می‌شوند. داروین از اصطلاح انتخاب طبیعی جهت توصیف این فرایند استفاده کرد.

اسلاید 62: مشاهده گونه‌های مختلف حیوانات و گیاهان پایه اصلی نظریه انتخاب طبیعی را تشکیل می‌داد. به عنوان مثال، داروین مشاهده کرد که گل‌های ارکید و حشرات رابطه نزدیکی با هم داشته که امکان پخش گردهای گیاهان را فراهم می‌آورد. گل‌های ارکید شامل بخش‌های مختلفی هستند که حشرات را جذب می‌کند تا اینکه گرد گیاه به بدن حشرات بچسبد. از این طریق، حشرات گرده را از یک ارکید نر به یک ارکید ماده منتقل می‌کنند. علی رغم ظاهر پیچیده ارکیدها، این بخش‌های تخصصی یافته از همان ساختارهایی کلّی درست شده‌اند که در گیاهان دیگر نیز دیده می‌شود.

اسلاید 63: داروین پیشنهاد کرد که گل‌های ارکید کار یک مهندس ایده آل نبوده، بلکه حاصل وفق پذیری اجزاء گل به شرایط محیط در طول فرایند انتخاب طبیعی می‌باشد.

اسلاید 64: داروین هنوز در حال تحقیق و آزمایش با ایده‌هایش در زمینه انتخاب طبیعی بود که نامه‌یی از الفرد والاس دریافت کرد که نظریه‌اش را تقریباً مشابه مال خودش می‌دانست. این منجر به انتشار فوری هر دو نظریه با هم شد.

اسلاید 65: داروین بیان کرد که تمام موجودات زنده به هم مرتبطند، و این به معنای این است که کل حیات می‌بایست ناشی از تکامل شکل‌های اولیه محدودی از حیات (و شاید تنها یک شکل اولیه از حیات) باشد. او این فراید را «نزول با اصلاحات» نامید

اسلاید 66: درون جامعه علمی امروز بیش از ۹۹ درصد دانشمندان از نظریه تکامل به عنوان توضیحی برای پدیده حیات حمایت می‌کنند

اسلاید 67: داروین ولی نتوانست منبع این تغییرات را توضیح دهد. مانند خیلی از پیشینیانش، داروین به اشتباه فکر می‌کرد که ویژگی‌های به ارث رسیدنی محصولی از استفاده یا عدم استفاده بوده، و اینکه ویژگی‌هایی که توسط یک سیستم حیاتی در طول حیاتش کسب می‌شود به فرزندانش منتقل می‌شود. داروین به دنبال مثالهایی مانند پرندگانی که از روی زمین تغذیه می‌کنند پاهای قوی تری به خاطر تمرین بدست می‌آورند، و بال‌های ضعیف تری به دلیل پرواز نکردن بدست می‌آورند تا آنجا که بطور مثال شتر مرغ اصلاً پرواز نمی‌توانست بکند، بود.

اسلاید 68: این اشتباه «به ارث رسیدن ویژگی‌های کسب شده» خوانده می‌شود و بخشی از نظریه قلب ماهیت گونه‌ها بود که در سال ۱۱۱۸ هجری شمسی توسط ارائه شد. در اواخر قرن۱۹ میلادی این نظریه به لامارکیسم شهرت یافته بود بیان می‌کرد که ویژگی‌های کسب شده توسط یک سیستم حیاتی در طول حیاتش قابل به ارث رسیدن هستند.

اسلاید 69: در سال ۱۲۵۹ هجری شمسی، آزمایش‌های آگوست ویسمن نشان داد که تغیراتی که در یک شخص به دلیل استفاده یا عدم استفاده به وجود می‌آیند نمی‌توانند به ارث برسند. این باعث شد که نظریه لامارکیسم طرفدارانش را به تدریج از دست بدهد.

اسلاید 70: اطلاعاتی که احساس فقدانشان وجود داشت و می‌توانست به توضیح اینکه چگونه خصوصیات از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند را گرگور مندل فراهم آورد؛ تحقیقاتی که بنیان علم ژنتیک را بنا نهاد. آزمایش‌های مندل بر روی چندین نسل از گیاه نخود فرنگی نشان داد که نحوه عملکرد وراثت به این طریق است که در هنگام تشکیل سلول‌های جنسی در زمان لقاح کردن، اطلاعات وراثتی جدا شده و مجدداً با هم آمیخته می‌شوند.

اسلاید 71: مندل اسم این اطلاعات را «عوامل» گذاشت ولی بعداً به نام ژن شهرت یافتند. ژن‌ها واحدهای اصلی وراثت را در یک سیستم حیاتی تشکیل می‌دهند. آنها شامل اطلاعاتی هستند که پرورش و رفتار سیستم حیاتی را جهت می‌بخشد.

اسلاید 72: ژن‌ها از DNAیک مولکول بلند که حامل اطلاعات می‌باشد درست شده‌اند. این اطلاعات در دنباله nucleotides در DNA کد و ذخیره میشود، همانگونه که دنباله حروف در کلمات در یک صفحه کاغذ حاوی اطلاعات میباشند. ژن‌ها مانند دستورالعمل‌های کوتاهی بوده که از حروف الفبای DNA درست شده‌اند. مجموعه ژن‌ها وقتی در کنار هم قرار میگیرد، اطلاعات کافی را جهت ساختن و اداره یک اندامگان فراهم می‌آورد همانند یک کتابچه راهنما که اطلاعات کافی را جهت ساخت و اداره یک وسیله فراهم می‌آورد. این دستور العمل هایی که توسط این حروف DNA مکتوب شده‌اند میتواند تغییر کنند: زمانی که جهشی اتفاق می‌افتد دستور العمل‌های درون یک ژن ممکن است عوض شوند. درون یک سلول، ژنها در کرموزوم‌ها که بسته هایی جهت حمل DNA میباشند حمل میشوند. ژنها در کرموزوم‌ها به مانند دانه‌های تسبیح مرتب پشت سر هم قرار گرفته‌اند. بر زدن آرایش کرموزوم‌ها ترکیب جدید و یکتایی در ژنهای فرزندان ایجاد میکند.

اسلاید 73: نخستین جانداران پرسلولی که به خشکی آمدند جلبکها و قارچها بودند. این دو نوع جاندار در روی سطح زمین نوعی مشارکت زیستی دوطرفه به نام همیاری ایجاد کردند و گلسنگها را ایجاد نمودند.اولین جانوران ساکن خشکی حشرات بوده‌اند.اولین مهره داران ساکن دریا نوعی از ماهی‌ها، که کوچک و بدون آرواره بودند (مانند لامپری) بودند. پس از آن ماهی‌های آرواره دار ایجاد شدند.اولین مهره داران ساکن خشکی، دوزیستان بوده‌اند.پس از خزندگان نوعی دیگر از جانداران پدید آمدند که سازگاری بیش تری با محیط داشتند که خزندگان هستند.بعد از انقراض پنجم انواع زیادی از جانوران از جمله اغلب خزندگان از بین رفتند و باعث شد تا منابع غذایی بیش تری برای بقای پستانداران و پرندگان فراهم شود.

اسلاید 74: بزرگترین نمایش روی زمین: مدرکی برای تکامل عنوان دهمین کتاب نویسنده و زیست شناس تکاملی انگلیسی ریچارد داوکینز است. نویسنده در این کتاب به تشریح تکامل زیستی می‌پردازد. کتاب صوتی این کتاب نیز به همراه خود کتاب منتشر شده‌است که ریچارد داوکینز و همسر وی لالا وارد آن را قرائت می‌کنند.

اسلاید 75: از زمان داروین به بعد، شواهد مبنی بر صحت این نظریه به‌طور قابل ملاحظه‌ای محکم‌تر و فراگیرتر شده‌است و علوم زیست‌شناختی اخیر چون ژنتیک، بیوشیمی، فیزیولوژی، بوم شناسی، رفتارشناسی جانوری و به ویژه زیست‌شناسی مولکولی با فراهم آوردن شواهد محکم‌تر و جزئیات بیشتر بر نظریه تکامل صحه گذاشته‌اند.چنانکه امروزه، تکامل یا فرگشت همچون کروی بودن زمین، یک واقعیت صحیح علمی در نظر گرفته میشود. تکامل همچنین باعث شد در میان دانشمندان، فلاسفه و متکلمان مناقشات بسیاری در مورد خلقت جریان گیرد.

اسلاید 76: تکامل در انسان

اسلاید 77: مقبول‌ترین نظریه در میان دیرین‌مردم‌شناسان امروزین در باب تکامل انسان این است که انسان کنونی که با نام علمی انسان خردمند خردمند مشخص می‌شود زیرگونه‌ای از انسان خردمند است که خود از انسان راست‌قامت تکامل یافته و انسان راست‌قامت هم از انسان ماهر تکامل یافته بود. همگی این جانداران در سرده انسان جای می‌گیرند که گونه‌های متعدد دیگری هم از آن برخاسته بودند (مانند انسان نئاندرتال و انسان راست‌قامت) اما امروزه نسل تمامی آن‌ها منقرض شده‌است. انسان خردمند در حدود ۲۰۰ هزار سال پیش در شرق آفریقا پدیدار شد و گروه‌های کوچکی از آن‌ها در حدود ۵۰ هزار سال پیش به دیگر نقاط دنیا مهاجرت کردند، به این ترتیب نسل تمامی انسان‌هایی که در خارج از آفریقا زندگی می‌کنند به این مهاجران می‌رسد.

اسلاید 78: کپی‌های بزرگ (شمپانزه، بونوبو، گوریل و اورانگوتان) نزدیک‌ترین جانداران در حال حیات به انسان‌هایند. با این حال انسان از هیچ‌یک از آن‌ها تکامل نیافته‌است و مسیر تکاملی ما و آن‌ها میلیون‌ها سال پیش از هم جدا شده‌است. از میان آن‌ها شمپانزه و بونوبو دو گونه نزدیک‌تر به انسان‌اند. نیای مشترک سرده شمپانزه و سرده انسان در حدود ۶ تا ۷ میلیون سال پیش می‌زیسته‌است.

اسلاید 79: تکامل و مسیحیت

اسلاید 80: بسیاری از ادیان این نظریه را خلاف تعلیمات دینی خود تلقی می‌کنند و با پذیرفته شدن و یا آموزش آن مخالفت می‌کنند. این موضوع در کشورهایی مانند آمریکا از مسائل جنجالی سیاسی کنونی می‌باشد و غالباً تعداد زیادی از اعضای جناح‌های محافظه‌کار بر ضد آموزش این نظریه در مدارس دولتی فعالیت می‌کنند. مخالفت با تکامل گروهی از مسیحیان را به تلاش برای جایگزین کردن آن با مفهوم طراحی هوشمند رهنمون کرده‌است. اما اخیرا واتیکان مدعی شده‌است که این نظریه با دیدگاه مسیحیت درباره خلقت تطابق دارد. به گزارش مهر به نقل از تلگراف، اسقف اعظم جیانفرانسکو راواسی رئیس شورای پاپی فرهنگ واتیکان اظهار داشت درحالی که کلیسا نسبت به نظریه داروین در گذشته رویکرد خوبی نداشته‌است، ایده تکامل را می‌توان در سنت آگوستین و سنت توماس آکویناس دنبال کرد. جوزپه تانزلا نیتی استاد الهیات دانشگاه پاپی سانتا کراس در رم یادآور شده‌است که سنت آگوستین متأله قرن چهارمی هرگز با واژه تکامل آشنایی نداشت اما می‌دانست که انواع زندگی به آرامی در طول زمان متحول می‌شوند. آکویناس نیز در قرون وسطی چنین دیدگاهی داشته‌است. وی همچنین به پاپ پیوس دوازدهم اشاره کرد که بیش از ۵۰ سال پیش تکامل را به عنوان یک رویکرد موثق علمی به رشد انسان توصیف کرده بود. به عبارت دیگر جمع کثیری از مسیحیان به ما می‌گویند که در صورت صحت این نظریه، می‌توان گفت خداوند خالق سازوکار خود تکامل بوده‌است.

اسلاید 81: تکامل و اسلام

اسلاید 82: دیدگاه مخالف به عقیده محمد حسین طباطبایی، در هر حال نظر قرآن خلقت ثبوتی و دفعی است و نظریه تکامل از دید قرآن مردود است. محمدتقی مصباح یزدی، نظریه خلقت قرآن را معجزه می‌داند و تصریح می‌کند که حقیقت اعجاز از منظر نظریه‌های علمی قابل فهم نیست.

اسلاید 83: دیدگاه میانه‌رو مرتضی مطهری و علی شریعتی داستان خلقت بشر در قرآن را نمادین می‌دانند. جعفر سبحانی: تکامل الزاماً مبطل نظریه ناظم الهی نیست، زیرا طرفداران نظریه ناظم الهی می‌توانند بگویند که ناظم الهی برای خلق جهان و موجودات پیچیده تر طرح بلند مدتی برگزیده‌است.

اسلاید 84: ناصر مکارم شیرازیبا این که بسیاری کوشش دارند میان این فرضیه [تکامل] و مسئله خداشناسی تضاد قائل شوند و شاید از یک نظر حق داشته باشند؛ چرا که... جنگ شدیدی میان ارباب کلیسا از یک سو و طرفداران این فرضیه از سوی دیگر به وجود آورد... ولی امروزه برای ما روشن است که این دو با هم تضادی ندارند؛ یعنی ما چه فرضیه تکامل را قبول کنیم و چه... رد کنیم، در هر دو صورت می‌توانیم خداشناس باشیم... آیات قرآن هر چند مستقیما درصدد بیان مسئله تکامل یا ثبوت انواع نیست، ولی ظواهر آیات (البته درخصوص انسان) با مسئله خلقت مستقل سازگارتر است، هرچند کاملا صریح نیست. ظاهر آیات خلقت آدم، بیش‌تر روی خلقت مستقل دور می‌زند؛ اما در مورد سایر جانداران قرآن سکوت دارد

اسلاید 85: دیدگاه موافق در دیدگاه علی مشکینی و یدالله سحابی، قرآن به تکامل تدریجی و پیوستگی نسلی تصریح کرده‌است

اسلاید 86: دوران مدرن

اسلاید 87: علوم زیست شناختی در قرن بیستم

اسلاید 88: در آغاز قرن بیستم به نظر می آمد که ماهیت سیال و بسیار پیچیده ی موجودات زنده را نمی توان با همان روش های قاطعی که در علوم فیزیکی بسیار موفق بوده است، بررسی کرد. تصور می شد که دانش زیست شناختی ابتدائی تر و کیفی تر از علوم فیزیکی است. همچون خاصیت شیمی قرن هیجدهم. این عقب ماندگی ظاهری که بیشتر آن محصول پیچیدگی ذاتی فرایندهای زیست شناختی است، در حال حاضر تقریبا رفع شده است. از همان روش های قاطعی که در علوم دقیقه بکار می رود می توان در زیست شناختی نیز استفاده کرد و تعداد روزافزونی از محققین علمی برجسته از فیزیک و شیمی دست برداشته و به مطالعه علم جدید زیست شناختی روی آورده اند.سر انجام ما داریم در می یابیم که چرا زیست شناسی مسائلی ویژه خود دارد که باید با علم تجربی و مشاهده ای و با در نظر گرفتن هر دو جنبه کمی و کیفی آن بدان پرداخت. موفقیت های چشمگیر فیزیک و شیمی تضمین کرده است که اکنون زیست شناختی باید کلیدی از برای حل مسائل علم طبیعی بدست دهد و فهم جهانی را که در آن زندگی می کنیم دستخوش تحول سازد، جهان که به کوشش هایی وسیع تر و همچنین هماهنگ تر از آنچه علم در گذشته انجام داده است، نیاز دارد.

اسلاید 89: زیست شناسی تجربی راه یافتن شیمی و فیزیک به زیست شناسی، محدود به پیدایش دو علم جدید زیست شیمی و زیست فیزیک نبوده است. این نفوذ فیزیک و شیمی در زیست شناسی همه بر جنبه های دیگر زیست شناسی تاثیر شایانی داشته است.

اسلاید 90: خصلت زیست شناسی در قرن بیستم

اسلاید 91: زیست شناسی تنها در نبرد برای اثبات وجود تکامل پیروز شده است، اما هنوز نبرد های دیگری است که زیست شناسی باید بدان دست یازد، از جمله اینکه چگونه تکامل به وجود می آید و حیات بر روز زمین چگونه آغاز شده است.

اسلاید 92: مسائل اساسی زیست شناسی – مسائل وراثت، کشاورزی و تولید غذا و مسئله جمعیت انسانی در دوران به اصطلاح انفجاری جمعیت، در نتیجه بهبود روش های درمانی و تکنیک های کنترل بیماری- در اصل مسائلی سیاسی هستند که در برگیرنده ی تلقی های گوناگون نسبت به مسائل زیست شناختی می باشند. زیست شناسی درگیر مسائل بسیار مهم نظامی نیز شده است – مسئله مشروعیت سلاح های نابودی جمعی، به ویژه سلاح های اتمی و تابش های رادیو اکتیو آن. این های حیاتی ترین مسائل جهان امروزند که بر زیست شناسی تاثیر می گذارند. جای تعجب نیست که زیست شناسی به صورت یک موضوع شلوغ و نامنظم باقی مانده است، با اینهمه سر انجام اصول ساده و عمومی این علم دارند خود را نشان می دهند.

اسلاید 93: زیست شیمی کشف و تقلید عملیات شیمیایی بسیار ظریف درون بدن موجودات زنده است که به طریق شیمیایی کنترل می شوند. زیست شیمی نه تنها به دلیل موضوع متفاوتی که با آن سر و کار دارد، یعنی شیمی فرآورده های حیات، بلکه همچنین به علت روش های متفاوتی که بکار می برد، به صورت رشته ی علمی جداگانه ای رشد پیدا کرده است. هدف زیست شناسی تنها بررسی ساختمان مولکول های موجودات زنده نیست، بلکه نحوه واکنش کلی این مولکول ها را چه به صورت جداگانه و چه به شکل ترکیبی در نظر می گیرد. زیست شیمی به همین منظور به روش های گوناگونی دست یافته است تا ارگانیسم های کامل یا اندام های کامل را با این روش ها هم به صورت سالم آن و هم به شکل قطعه قطعه شده مورد بررسی قرار دهد

اسلاید 94: انگیزه زیست شیمی همیشه یک انگیزه انسانی یا انتفاعی بوده است. از یکسوی بهبود امر درمان و از سوی دیگر پیشرفت کشاورزی و صنایع قدیمی همچون آبجوسازی. ولی زیست شیمی در واقع فرایندی مستقل نیز است که از خود نیرو می گیرد. زیست شیمی در اصل از مطالعه موضوع تخمیر برخاسته است و به عنوان یک علم جداگانه با مبحث مستقل از کشف تقریبا اتفاقی بوخنر در 1897 پیدا شده است

اسلاید 95: زیست شناسی مولکولیموضوعی که اکنون تحت عنوان جداگانه ی زیست شناسی مولکولی نامیده می شود، از یک سوی از زیست شیمی سایه گرفته و از سوی دیگر از پیشرفت های آنالیز ساختمانی بلورها ناشی شده است. شیمی آلی کلاسیک، میکروسکوپ الکترونی و علم وراثت نیز در پیدایش این علم نقشی داشته اند. خاصیت اساسی زیست شناسی مولکولی در این است که به بررسی ساختمان و کارکرد موجوداتی می پرداز که ابعاد آن ها از سلول ها، که با روش های زیست شناختی مطالعه می شوند، کوچک تر و از مولکول ها که با روش های شیمیایی مورد مطالعه قرار می گیرند، بزرگ تر است. این علم به ویژه با مولکول های پروتئین و اسید نوکلئیک سر و کار دارد. اکنون این علم یکی از مهیج ترین و رو به رشد ترین شاخه های علم زیست شناسی به شمار می آید. به دست دادن تاریخ دقیق آغاز این علم بسیار دشوار است، و شاید بتوان گفت با مطالعات اولیه دبلیو. تی. استبوری (1961-1898) درباره ی ساختمان پشم در آغاز دهه چهارم این قرن شروع شده و نخستین بار با انتصاب استبوری به سمت استاد « ساختمان زیست مولکولی» در 1945 رسما پذیرفته شده است.

اسلاید 96: تولید مثل مولکولینتایجی که از این کشف ساختمانی حاصل شد، بسیار عظیم بود. این بزرگ ترین کشف در زیست شناسی است. این کشف ساختمان مولکول ها را با کل دانشی که در طول ده ها سال در زمینه توارث و کروموزوم به دست آمده بود، پیوند داد.یاخته شناس ها از مدت ها پیش حدس زده بودند که جوهر تولید مثل، که به شهادت میکروسکوپ در کرموزوم آغاز می شود، عبارت است از تکثیر یک ساختمان زیر مولکولی؛ و با یک منطق ساده نشان دادن که این امر نمی تواند همچون یک همانند سازی از طریق جسمانی باشد یا حتی همچون عمل چاپ صورت گیرد – زیرا در این صورت مولکولی که به وجود می آید باید قرینه محوری مولکول مادر باشد – بلکه باید تولید مثل را فقط تولید مثل خطی دانست؛ که در آن یک خط نظیر خود را، نقطه به نقطه، به وجود می آورد. اما مارپیچ در اصل، خطی است که تاب برداشته است و جفت شدن دقیق مولکول های پورین و پیریمیدین در آن، باعث می شود تا خطی داشته باشیم که نظیر خود را بتواند به وجود آورد، و بدنی ترتیب تولید مثل دقیق اسید نوکلئیک امکان پذیر شود.

اسلاید 97: اهمیت زیست شناسی مولکولی همه این کشفیات یاد شده به تازگی به دست آمده است و به رغم وسایل انتشارتی نوین هنوز در مجامع علمی و به ویژه در محافل روشنفکری ارزیابی نشده است. جبری مسلک ترین آدم ها نیز خواب نمی دیدند که ماهیت نوع انسان و همچنین ماهیت هر موجود دیگر به دقیق ترین شکلی بر روی یک خط رمز مولکولی به طول یک چهارم اینچ و در مولکولی که چند میلیونیوم اینچ عرض دارد تعیین شود. به هر روی این کشف بلندترین گام در راه کشف آنچه که «رمز حیات» خوانده شده است، می باشد و اکنون می نماید که این تنها آغاز کشف رازی است که درون رازهای دیگر پنهان است.

اسلاید 98: مهلت زندگی بشر آن قدر کوتاه است که مشاهدات وی اجازه دیدن «تکامل در عمل» را نمی دهد

اسلاید 99: محققزمان کارمندلدووریبیتسونباوری وسوتنیوهانسنگارودمورگانبیدل وافروسیگلدشمیتالیورایوری و دیگرانهرشی و چیسواتسن و کریکنیرنبرگ واوچوا(1900)18661901190219021903190919101935193719401944195219531961جفت ذرات مادی عامل جدایی وراثتعامل دارای قابلیت جهشمفهوم آللعوامل مادی به عنوان جزئی از کروموزومرایج ساختن کلمه (ژن)ژن،آنزیم تولید می کندژن، مرکز متمایزی در کروموزوم هر ژن یک آنزیم تولید می کندژن یک واحد شیمیایی است نه یک واحد فیزیکیفضای ژن می تواند تقسیم شود(شبه آلل)ژن ها اسید نوکلئیک دی اکسی ریبوز هستند(DNA)ویژگی به DNA بستگی دارد نه به پروتئینمدل DNA با چهار باز آلیکد DNA برای تعیین ترکیب پروتئین

اسلاید 100: اینک اعتقاد بر این است که همان فرایندی که طی روزگار دراز باعث ایجاد تغییرات تکاملی شده است امروز هم در کار است. برخی از شواهد این ادعا بطور تجربی کشف شده است.

اسلاید 101: مسائلی که اخیرا مورد پژوهش قرار گرفته و بعضی از آنها حل شده است عبارتند از: 1) منابع تنوع در جمعیت های طبیعی؛ 2) تثبیت تنوع های جدید در جمعیت ها؛ 3) نیروهای جهت دهنده تکامل و 4) ساز و کار انفراد که از طریق آن انواع جدید می توانند از جمعیت های خویشاوند جدا شوند.

اسلاید 102: این نظریه امروز با نظریه جهش که به تعلیل منشا تنوع می پردازد تکمیل شده است.

اسلاید 103: دیدگاه امروزی در مورد منشا حیات در سرتاسر تاریخ زیست شناسی، منشا حیات موضوع بحث بوده است. قدیم ترین و پر هوادارترین نظریه ای که در این زمینه اظهار شده است نظریه خلق الساعه است. نظریه خلق الساعه از نخستین ایام تاریخ زیست شناسی تا نیم قرن گذشته، مقبولیت عام داشت. ارسطو مانند بسیاری از معاصران و پیروان خود معتقد بود که مگس و بسیاری از موجودات ریز دیگر به طور خلق الساعه از گل و لای جویبارها و برکه ها ایجاد می شود. امروز موضوع آفرینش به شیوه خلق الساعه در چارچوب دیگری مطرح می شود. مباحثات طبیعت شناسان جدید درباره منشا حیات حول موظوع امکان پیدایش حیات در گذشته دور بوسیله ترکیب مواد معدنی موجود در «سوپ» اولیه دور می زند. چنین چنین تصور می شود که انرژی ضروری برای شروع ترکیب از منبعی مانند صاعقه تامین شده است.

اسلاید 104: ژنتیک در قرن بیستم پس از کشف کار مندل در سال 1900، بصورت علم درآمد. بنیادهای علم ژنتیک عصر حاضر ریشه در دوران باستان دارد. تولد یک علمعلم ژنتیک بعد از سال 1900 بسرعت گسترش یافت و بزودی جای شایسته خود را در بین علوم زیست شناختی بدست آورد. در رشد انفجاری اولیه دانش ژنتیک پژوهشگران متعددی سهم داشتند. در این دوران 5 دانشمند زیر از دیگران مشهورتر بودند: ویلیام بیتسون انگلیسی؛ لوسین کوئه نو فرانسوی؛ و.ا. کاسل آمریکایی؛ و.ل. یوهانسن دانمارکی؛ و کارل کورنس آلمانی.

اسلاید 105: دووری و نظریه جهش (موتاسیون)کالبد شناس و فیزیولوژیست سوئیسی آلبرشت کولیکر (1905-1817) نظریه داروینی تکامل از طریق انتخاب را مورد انتقاد قرار داده و فرضیه ای را که تغییر ناگهانی می نامید، جایگزین آن ساخته بود. وی این نظریه را از هوگو دووری (1935-1848)؛اخذ کرده بود. نظریه جهش توانست به شرح تنوع مشاهده شده در طبیعت بپردازد. جهش ها تغییراتی ناگهانی هستند که بدون تدارکات قبلی قابل رویت و بدون هیچ گونه اشکال انتقال قابل مشاهده بوجود می آیند.

اسلاید 106: طرح نظریه جهش در سال 1901 مخالفت های بسیاری بویژه در میان پیروان داروین برانگیخت. برخی از زیست شناسان معتقد بودند نظریه دووری با نظرات رایج مورد قبول تفاوت دارد. در واقع نظریه جهش نه تنها با فرضیه انتخاب طبیعی داروین تضادی نداشت؛ بلکه همانطوریکه بعدها مشخص شد، از طریق معلوم نمودن منشا تنوع و کثرت، که با نظرات پیروان لامارک که داروین آنها را با بی میلی پذیرفته بود فرق داشت، موجب تقویت نظرگاه و دعوی داروین شد. داروین در نظریه خود هیچ جایی برای تغییرات ناگهانی و ژرف در نظر نگرفته بود. نظریه جهش زمانی مورد پذیرش بسیار قرار گرفت که مشخص شد که انواع کوتاه همانند انواع بلند می توانند بطور ناگهانی بوجود بیایند و پایدار بمانند.

اسلاید 107: بیتسونویلیام بیتسون (1926-1861) زیست شناس تجربی دانشگاه کمبریج بلافاصله پس از کشف نوشته مندل در سال 1900 به آن علاقه مند شد. طبق گفته ر.س. پانت شاگرد و همکار نزیک بیتسون، او در 8 مه 1900 نخستین کسی بود که در انگلستان نوشته مندل را معرفی کرد. در آن دوران نوشته مندل کشف شد، بیتسون به پرورش گیاهان مشغول بود و تا آن موقع دستاورد های با ارزشی ارائه کرده بود. اگر در سال 1900 اثر مندل را نیافته بودند، به نظر می رسد از لحاظ تاریخی این امکان وجود داشت که بیتسون خودش بتواند این قوانین را کشف کند. کنفرانس پیوندزنی که در سال 1906 تحت نظر «انجمن سلطنتی باغبانی» برگزار گردید، بیتسون واژه «ژنتیک» را در مورد این علم نوپا بکار برد. این واژه در چاپ 1909 کتابش مورد استفاده قرار گرفت کرسی استادی ژنتیک در سال 1909 در دانشگاه کمبریج تاسیس یافت و بیتسون نخستین استاد آن بود.

اسلاید 108: کوئه نولوسین کوئه نو (1951-1866) که بعنوان جانورشناس بی مهرگان برای خود شهرتی کسب کرده بود، بلافاصله پس از کشف نوشته مندل، با تحقیق بر روی موش مطالعات ژنتیکی خود را آغاز کرد. او در 1902 مورد ساده ای از وراثت در موشها را اعلام کرد که طبق اصول مندل بود و در 1903 تحلیل بسیار مفصلی از پوشش های متنوع موشها و رنگ آنها به چاپ رسانید. او نه تنها نسبت های مندلی را کشف کرد، بلکه به تحقیقات ژنتیکی با تحلیل های شیمیایی پرداخت تا حلقه های ارتباط میان ژن و خصوصیات را نشان دهد. کوئه نو از مجموعه نوشته های خود که در 1911 کامل گردید، آثار بنیادی و معتبری در زمینه ژنتیک جوندگان منتشر ساخت و به مطالعات ژنتیکی سرطان در موش ها پرداخت و سپس بطور گسترده در عرصه های وسیع تر زیست شناسی مطالبی انتشار داد.

اسلاید 109: کاسل و.ا. کاسل (1962-1866) بیدرنگ در ایالات متحده اصول نویافت مندل را در مورد پستانداران بکار بست و در سال 1903 پنج نوشته در مورد موضوعاتی چون وراثت در گربه براق، سفیدی پوست (زالی) انسان، وراثت جنسیت و قانون وراثت مندل منتشر ساخت. این آثار ثمره پژوهش های گسترده در مورد پوشش های ویژه بدن خوکچه هندی، خرگوش، موش،موش صحرایی و دیگر پستانداران بود. کاسل دیگرجنبه های ژنتیک پستانداران و در عین حال اندازه و شکل بدن آن ها را مورد بررسی قرار داد و در این زمینه صاحب نظر شد. در سال های آخر عمر بنا به علایق شخصی به اهلی کردن حیوانات، بویژه اسب ها پرداخت.

اسلاید 110: ویلهلم.ل. یوهانسن دانمارکی (1926-1857) عالم ژنتیک و فیزیولوژیست گیاهان در رشد و تکامل اولیه ژنتیک به عنوان یعلم دارای نقش برجسته ای است. نخستین نوشته یوهانسن با عنوان «درباره وراثت و تنوع» در 1896 به چاپ رسید؛ او در 1898 تحقیقاتی پیرامون جو و لوبیا انجام داد که جزو آثار بنیادی علم ژنتیک است. یوهانسن در آن دوران خود را وقف ژنتیک کرد و در سال 1905 مدیر «موسسه فیزیولوژی گیاهی» دانشگاه کپنهاگ شد.یوهانسن در همان سالی که نوشته مندل کشف شد (1900) مقاله ای تحت عنوان «خطوط خالص» منتشر ساخت که در برانگیختن علاقه نسبت به علم ژنتیک تاثیری شگرف داشت.یوهانسن بعدا توجه خود را به صورت بندی اصول ژنتیک معطوف ساخت و نخستین کتاب درسی این رشته را با عنوان «عناصر علم ژنتیک» در سال 1905 منتشر ساخت. این کتاب در تاریخ پیدایش این علم نقطه عطفی به حساب می اید. کلمه ژن که در سال 1903 بوسیله یوهانسن مهر قبول خورده بوده در این متن بکار برده شد. اصطلاحات ژنوتیپ و فنوتیپ هم بوسیله یوهانسن تثبیت شد و برای تمایز میان ژن ها و خصایص بکار رفت.

اسلاید 111: در قرن بیستم توجه صاحب نظران بیشتر معطوف به تعیین نحوه تکامل و علت به وجود آمدن اشکال جدید تکامل و تعیین زمان و مکان وقوع آن بوده است. هنوز این تحقیقات به سرانجامی نرسیده است و در واقع پاسخ به چنین پرسش هایی بود که اختلاف های عقیده اصلی علم زیست شناسی آشکار شده است.

اسلاید 112: نظریه نئو مندلی تکامل از طریق جهش و انتخاب طبیعیچند دهه گذشته شاهد باز پردازی نظریه داروین در زمینه انتخاب از راه نظریه مندلی ژن ها بود. به جای تحولات غیر قابل تشخیص که از سوی داروین طرح شده بود، تغییرات جهشی ناشی از جابجایی ژن ها، تکثیر ژن ها، دوگانگی کروموزوم ها یا کروموزوم های چندگانه و جهش ژن، عنوان شد. در این نظریه همه این تغییرات به دلایلی رخ می دهد که هیچ ارتباط با خصلتی که حیوان بالغ از طریق انطباق با محیط به دست می آورد، ندارد. بر اساس این نظریه امر انتخاب از طریق تاثیر بر روی ژن ها یا ترکیبات ژنی عمل می کند، نه از طریق تاثیر بر صفات و خصلت ها. انتخاب طبیعی مانند غربال کار می کند، و به یک شیوه دترمینابل ریاضی ترکیب ژنی جمعیت را دگرگون می کند. توفیق در انطباق با محیط به سادگی به یک رشته عوامل مطلقا اتفاقی بستگی دارد. ظاهرا از طریق کارهای آماری، زیست شناسان ریاضی یک نوع حیوانی و حتی شقاق یک نوع به دو نوع مجزا و آفرینش یک نوع جدید صادق دانشد. اما بهر روی به علت دشواری کنترل کمی محیط ها و بالاتر از آن به دلیل سیر آرام و جریان تکامل، اثبات عملی این نظریه سخت دشوار است.

اسلاید 113: توارث خصلت های مکتسب

اسلاید 114: تا کنون هر کوششی در زمینه اثبات توارث مکتسب، به شکست انجامیده است

اسلاید 115: یک دسته قناری وحشی صد سال پیش درختانی را به عنوان آشیانه انحصاری خود برگزیده بودند. این پرندگان جیک جیک می کردند ولی آواز نمی خواندند. پرنده بازها این پرنده های را در مکان های مختلف آوازهای گوناگون یاد دادند، اکنون فرزندان هر یک از این ها حتی آن ها که تعلیم ندیده اند به همان سبک والدین خود آواز می خوانند. نوعی از این عادت مکتسب در توارث انسان نیز رخ داده است.

اسلاید 116: زمان درازی نمی گذرد که ما سخن گفتن یاد گرفته ایم – تخمینا 200 تا 1000 نسل از آغاز تکلم ما می گذرد. حتی اکنون نیز برای سخن گفتن به آموزش نیاز داریم. به هر روی مغز و گوش انسان عمیقا تحول پیدا کرده است، تا حدی که قسمت قابل توجهی از غشای مغز ما منحصرا به این منظور اختصاص داده شده است، در حالی که در مورد انسان های اولیه این حالت وجود ندارد. تا از مکانیسمی که چنین تغییرات انقلابی سریعی از راه آن صورت می گیرد اطلاع حاصل نشود، نمی تواند این نوع توارث را به صورت یک نظریه منسجم درآورد. اما این واقعیت هشداری است علیه هر نوع محدودیت جزمی و صرف اتکا به یک نوع انتقال خصلت ها در تکامل. این مساله – مساله مهم توارث و تکامل- نه تنها نظرا بسیار اهمیت دارد بلکه حل آن از جهت عملی نیز نتایج مهمی را به دنبال خواهد آورد

اسلاید 117: . اکنون حیات را می توان با اصطلاحات بسیار دقیق تری تعریف کرد و همراه با ان شرایطی را که حیات در آن می تواند به وقوع افتد، روشن تر دید. زندگی را اکنون می توان نه به صورت محدودی که انگلس توصیف کرد،«وجه حرکت پروتئین»، بلکه به عنوان وجه تولید و تجدید تولید مولکول های همسان، تعریف کرد. آنچه که ما از شکل بیرونی حیات موجودات زنده می بینیم در واقع بازتاب ساختمان های درون مولکول هاست. اکنون بیش از پیش آشکار می شود که کلیات جدیدی که در زیست شناسی اهمیت شایانی دارند در شرف پیدا شدن هستند. کشف های اصلی زیست شیمی در مورد ماهیت شیمیایی غالب حیات و مشا شیمیایی آن، هنوز باید به زبان یک نظریه عمومی زیست شناسی برگردانده شود. چنین نظریه ای ذاتا باید تکاملی باشد؛ یعنی باید وضع کنونی را نتیجه شرایطی درگذشته بداند

اسلاید 118: موضوعات مرتبط با تکامل

اسلاید 119: Example of present day evolution تغییر در سوسک فلوریدا از گلوکز دوست به گلوکز مخالف به دلیل مبار زه با طعمه

اسلاید 120: واکسن: هدیه ای از تکاملواکسن فلج اطفال نمونه قدیمی اما بسیار خوبی از هد یه های تکامل است.واکسنی که در حال حاضر برای مصونیت در برابر فلج اطفال به صورت خوراکی در اختیار اطفال قرار می گیرد، ویروس زنده ی عامل این بیماری است.این ویروس زنده از لحاظ ژنتیکی ضعیف شده است. بنابراین دستگاه ایمنی بدن ما از عهده آن بر می آید. در نتیجه، ویروس ضعیف شده نمی تواند در بدن ما بیماری ایجاد کند ( به جز ۱ تا ۲ نفر در هر میلیون نفر که واکسینه شده باشند).

اسلاید 121: در سال ۱۹۹۴ زنی ادعا کرد که معشوقش ( یک پزشک ) برای انتقام جویی ، به او خون آلوده به ویروس ایدز ( HIV ) تزریق کرده است. بنابر ادعای آن زن، پزشک متهم بارها به او ویتامین B تزریق کرده و در یکی از تزریق ها از مقداری خون آلوده استفاده کرده بود. هیچ شاهد و مدرکی در این باره وجود نداشت و پزشک نیز ادعا می کرد که آن زن با افراد دیگری ارتباط داشته و به از این راه آلوده شده است. در این جا ، درخت های فیلوژنی به کمک قاضی آمدند و ثابت کردند که تکامل ، در عرصه قضاوت نیز می تواند راه گشا باشد.ویروس ایدز به سرعت دچار جهش می شود ، حتی در بدن یک فرد.اگر ویروس ایدز از بدن فردی به بدن فرد دیگری منتقل شود، تفاوت هایی بین ویروس فرد دهنده و فرد گیرنده وجود دارد.همین طور که ویروس از فردی به فرد دیگر منتقل می شود، بیش تر تغییر می کند و طی زمان متفاوت تر می شود.بنابراین توالی ماده ی ژنتیک ویروس ایدز در دو فردی که از دو منبع متفاوت به این ویروس آلوده شده اند، بسیار متفاوت است.بنابراین، اگر سخن زن حقیقت داشته باشد، ویروس بدن او با ویروس بدن فردی که خون آلوده از او به زن تزریق شده است، شباهت زیادی خواهد داشت.بررسی پرونده ی پزشکی زن نشان داد، در آوریل ۱۹۹۴ که او برای اهدای خون مراجعه کرده، به ویروس آلوده نبوده است. بنابر ادعای او ، در آگوست همان سال به او خون آلوده تزریق شده و او چند ماه بعد ، ادعای خود را تسلیم دادگاه کرده است. مساله ای که پرونده را پیچیده کرد این بود که پزشک متهم ، خود به ویروس آلوده نبود. اما بررسی ها نشان دادند که در مطب آن پزشک از دو بیمار، یکی آلوده به ویروس ایدز و دیگری آلوده به ویروس هپاتیت C ، نمونه ی خون تهیه شده بود . بررسی فیلوژنی ویروس های به دست آمده از آن زن و فرد آلوده به HIV ، ادعای زن را ثابت کرد. پزشک به قتل درجه دوم و در نتیجه ۵۰ سال زندان محکوم شد.

اسلاید 122: ایده های داروین به سرعت برداشته شد و تا حد زیادی سوء استفاده شد توسط اقتصاددانان و سیاسیون چپ و راست.Herbert Spencer : ابداع اصطلاح ”بقای اصلح“ ، طرفدار ”داروینیسم اجتماعی“ ، رقابت غیر قابل تنظیم اقتصادی منجر به پیشرفت اجتماعی ، راه روشنی برای توجیه امپریالیسم، استثمار ، نژاد پرستی،و تبعیض جنسی است.Karl Marx : بکارگرفته شده ایده ”تنازع بقاء“ به حمایت از ایده پیشرفت اجتماعی از طریق انقلاب توسط پرولتاریا.

اسلاید 123: الگوریتم ژنتیک (Genetic Algorithm - GA) تکنیک جستجویی در علم رایانه برای یافتن راه‌حل تقریبی برای بهینه‌سازی و مسائل جستجو است. الگوریتم ژنتیک نوع خاصی از الگوریتمهای تکامل است که از تکنیکهای زیست‌شناسی فرگشتی مانند وراثت و جهش استفاده می‌کند. در واقع الگوریتم‌های ژنتیک از اصول انتخاب طبیعی داروین برای یافتن فرمول بهینه جهت پیش‌بینی یا تطبیق الگو استفاده می‌کنند.الگوریتم‌های ژنتیک اغلب گزینه خوبی برای تکنیک‌های پیش‌بینی بر مبنای رگرسیون هستند. مختصراً گفته می‌شود که الگوریتم ژنتیک (یا GA) یک تکنیک برنامه‌نویسی است که از تکامل ژنتیکی به عنوان یک الگوی حل مسئله استفاده می‌کند.مسئله‌ای که باید حل شود ورودی است و راه‌حلها طبق یک الگو کد گذاری می‌شوند که تابع fitness نام دارد هر راه حل کاندید را ارزیابی می‌کند که اکثر آنها به صورت تصادفی انتخاب می‌شوند. کلاً این الگوریتم‌ها از بخش های زیر تشکیل می‌شوند : تابع برازش - نمایش – انتخاب – تغییرمسئله ی ۸ وزیر را بوسیله ی این الگوریتم حل کنیم . هدف مشخص کردن چیدمانی از ۸ وزیر در صفحه ی شطرنج است به نحوی که هیچ یک همدیگر را تهدید نکند.

اسلاید 124: اخلاق از منظر علم زیست شناسی تکاملی

اسلاید 125: اخلاق تكاملي مي كوشد بر شكاف ميان فلسفه و علوم طبيعي پل بزند. به اين ترتيب كه استدلال مي كند انتخاب طبيعي حسي اخلاقي را در انسان القا كرده است، طبعي براي نيك بودن. ادوارد ويلسون (E.Wilson) پدر زيست شناسي اجتماعي، در فصل پاياني كتاب «سوسيوبيولوژي: تلفيق نوين» (۱۹۷۵) مي نويسد «اكنون دانشمندان و متخصصان علوم انساني همه بايد اين احتمال را در نظر بگيرند كه زمان آن فرا رسيده است تا اخلاق موقتاً از دست فيلسوفان خارج شده و زيست شناختي سازي شود.»چالشي كه پيش روي زيست شناسان تكاملي نظير ويلسون قرار دارد آن است كه نيكي را با ارجاع به نظريه تكامل تعريف كرده و سپس تبيين كنند چرا انسان بايد نيك باشد.

اسلاید 126: زيست شناختي سازي اخلاق در سال ۱۸۷۱، با انتشار كتاب «تبار انسان» اثر چارلز داروين آغاز شد. در اين دنباله «اصل انواع» داروين ايده هايش درباره تكوين تكاملي را در مورد انسان به كار برد. او نشان داد كه انسان بايد از شكلي كم سازمان يافته تر _ در واقع از چهار پايي دم دار و پرمو... ساكن دنياي قديم (آفريقا و آسيا _ م) اشتقاق يافته باشد. مهم ترين مشكلي كه داروين در اين تبيين مي ديد، استاندارد بالاي كيفيات اخلاقي مشهود در انسان بود. داروين در مواجهه با اين معما، فصل بزرگي از كتاب خويش را به تبيين هاي تكاملي حس اخلاقي اختصاص داد و استدلال كرد كه بايد در دو گام اصلي تكامل يافته باشد.

اسلاید 127: نخست آنكه، ريشه اخلاق انسان در غرايز اجتماعي نهفته است. براي آنكه موجودي قادر به انجام مسئوليت هاي والديني باشد نيازمند مكانيسم هايي اجتماعي است كه در مراحل پيشين تاريخ تكاملي لازم نبودند. دوم آنكه با توسعه قواي عقلي، انسان توانست درباره اعمال گذشته و انگيزه هايشان بينديشد و به اين ترتيب با اعمال و انگيزه هاي ديگران و نيز خودش موافقت يا مخالفت كند. اين به ايجاد يك وجدان انجاميد كه تبديل به «مراقب و داور برين» تمام اعمال شد.

اسلاید 128: داروين تحت تاثير مكتب فايده باوري معتقد بود كه اصل بيشترين خوشبختي، از سوي موجودي اجتماعي با ظرفيت هاي فكري بسيار تكامل يافته و داراي وجدان، ناگزير به عنوان معياري براي شايست و ناشايست در نظر گرفته خواهد شد. آيا داروين براساس اين ادعا ها مي تواند به دو پرسش بنيادي اخلاق پاسخ گويد؟ نخست آنكه چگونه مي توان خير و شر را از هم تمييز داد؟ و دوم، چرا ما بايد نيك باشيم؟

اسلاید 129: داروين اصل بيشترين خوشبختي را به عنوان معيار شايست و ناشايست مي پذيرد. به اين ترتيب در صورتي مي توان حكم به نيك بودن يك عمل داد كه بيشترين خوشبختي را براي بيشترين تعداد فراهم آورد، خواه لذت را افزايش دهد خواه درد را كاهش و پرسش دوم _ چرا بايد نيك باشيم؟ داروين در پاسخ اين پرسش خواهد گفت انسان به لحاظ زيست شناختي تمايل دارد كه همدل، فداكار و اخلاقي باشد زيرا در تنازع بقا امتياز محسوب مي شود.

اسلاید 130: پس از داروين مهم ترين نقش در اخلاق تكاملي توسط هربرت اسپنسر (H.Spencer) پرشورترين مدافع اين نظريه و خالق نظريه داروينيسم اجتماعي، ايفا شده است. نظريه اسپنسر (۱۹۰۳ _ ۱۸۲۰) را مي توان در سه مرحله جمع بندي كرد. از ديدگاه او، كسب لذت و پرهيز از درد به تمامي اعمال انسان جهت مي بخشد. از اين رو غير اخلاقي را مي توان با تسهيل لذت انساني يكي دانست. دوم آنكه لذت را به دو طريق مي توان كسب كرد، يكي با ارضاي اميال سود خويش جويانه و ديگري با ارضاي اميال سود ديگري جويانه. اين بدان معنا است كه خوردن غذاي دلخواه خويش و غذا دادن به ديگران هر دو براي انسان تجربه هايي لذت بخش اند. سوم آنكه همكاري دوجانبه ميان انسان ها براي هماهنگي اميال سود خويش و سود ديگري جويانه لازم است و به همين دليل است كه اصول انصاف در انسان پديد آمده تا صفات خودخواهانه و فداكارانه را به تعادل درآورد.

اسلاید 131: توصيف او از داروينيسم اجتماعي تا به امروز جنجالي بوده است زيرا عمدتاً آن را «توجيهي براي برخي از نفرت انگيز ترين نظام هاي اجتماعي كه بشر تاكنون به خويش ديده است.» براي مثال نازيسم آلمان دانسته اند. فلسفه اسپنسر، به ويژه در آمريكاي شمالي در قرن نوزدهم، از محبوبيت و رواج گسترده اي برخوردار شد اما در قرن بيستم به طور چشمگيري افت كرد.

اسلاید 132: نخستين فيلسوفي كه مصرانه استدلال كرد قوانين هنجارگذار را نمي توان از واقعيت هاي تجربي استنباط كرد، ديويد هيوم (D.Hume) بود. هيوم (۱۷۷۶ _ ۱۷۱۱) در «رساله اي درباره طبيعت انسان» (۱۷۴۰) مي نويسد: در هر نظام اخلاقي كه تاكنون با آن روبه رو شده ام، همواره پي برده ام كه نويسنده مدتي به شيوه معمول استدلال ادامه مي دهد و به اثبات وجود يك خدا يا انجام مشاهداتي درباره امور انساني مي پردازد، سپس ناگهان شگفت زده در مي يابم به جاي روابط عادي ميان گزاره ها يعني «است» و «نيست»، با هر گزاره اي كه روبه رو مي شوم به نوعي با يك «بايد» يا يك «نبايد» در ارتباط است. اين تبديل، نامحسوس اما داراي بزرگ ترين پيامد است.

اسلاید 133: آنچه هيوم در نظام هاي اخلاقي محكوم مي كند همين تبديل تبيين نشده و نامحسوس از «است» به «بايد» است. اينكه قضيه چه «است» و چه «بايد» باشد، به نظر هيوم دو موضوع مستقل هستند كه ارتباطي با هم ندارند

اسلاید 134: توماس هاكسلي (T.Huxley) در كتاب «تكامل و اخلاق» به اخلاق تكاملي ايراد مي گيرد و مي نويسد: «دزد و قاتل همانقدر از طبيعت پيروي مي كنند كه يك آدم نوع دوست و نيكوكار. تكامل كيهاني شايد به ما بياموزد كه تمايلات خير و شر در انسان چگونه ممكن است پديد آمده باشند، اما، في نفسه، از ارائه دليلي بهتر از دلايل قبلي براي آنكه چرا آنچه كه خير مي خوانيم به آنچه كه شر مي ناميم ارجحيت دارد ناتوان است.»اما اخلاق تكاملي تنها از سوي كساني كه ادعاي هيوم را تائيد مي كردند مورد حمله قرار نگرفته است. يك استدلال هم تبار ديگر عليه اخلاق تكاملي نيز توسط فيلسوف انگليسي، جورج ادوارد مور (G.Moore) مطرح شده است. مور (۱۹۵۸ _ ۱۸۷۳) در سال ۱۹۰۳ كتابي زمينه ساز تحت عنوان «مبادي اخلاق» منتشر ساخت كه يكي از چالش گرترين مسائل را پيش ر وي اخلاق تكاملي نهاد. يعني مغالطه طبيعت باورانه،

اسلاید 135: براي دانشجو همين كافي است كه عبارت جادويي مغالطه طبيعت باورانه را زمزمه كند، آنگاه مي تواند به سراغ سئوال بعدي برود و مطمئن باشد كه نمره كامل را از امتحان گرفته است.» اين مغالطه طبيعت باورانه چيست و چه مشكلي براي اخلاق تكاملي به وجود مي آورد؟مور علاقه مند به تعريف «خير» است و به ويژه آنكه آيا «خير» كيفيتي بسيط است يا مركب. به نظر مور، كيفيات بسيط تعريف ناپذيرند چرا كه نمي توان آنها را با استفاده از كيفيات بنيادي تر توصيف كرد. از سوي ديگر كيفيات مركب را مي توان با استفاده از ترسيم طرح كلي كيفيات بنيادي شان تعريف كرد. از اين رو، «زرد» را نمي توان در قالب اجزاي تشكيل دهنده اش تعريف كرد، در حالي كه «رنگي» را مي توان تشريح كرد زيرا از چندين رنگ منفرد تشكيل شده است. «خير» از نظر مور كيفيتي بسيط است كه نمي توان آن را با استفاده از كيفيات بنيادي تر توصيف كرد. ارتكاب مغالطه طبيعت باورانه يعني تلاش براي تعريف «خير» با ارجاع به ساير كيفيات طبيعي كه به طور تجربي پژوهش پذيرند. اين دريافت از «خير» هم براي داروين و هم براي اسپنسر مشكلات جدي به وجود مي آورد. هر دو آنها به پيروي از بنتام و ميل خير اخلاقي را با لذت يكي دانسته اند، اين يعني آنكه آنها مرتكب مغالطه طبيعت باورانه شدند زيرا خير و لذت با هم يكي نيستند. از اين گذشته اسپنسر نيكي را با «تكامل عالي» يكي دانسته و به اين ترتيب بار ديگر مرتكب مغالطه طبيعت باورانه شده است.

اسلاید 136: در سال ۱۹۴۸، در كنفرانسي در نيويورك، دانشمندان تصميم گرفتند پژوهش ميان رشته اي جديدي را بين جانورشناسان و جامعه شناسان راه اندازي كنند. «زيست شناسي اجتماعي» (Sociobiology) نامي بود كه به اين رشته جديد داده شد، با هدف يافتن قانونمندي هايي در رفتار اجتماعي جانوران و انسان كه از اعتباري عام برخوردار باشند. آنچه مورد تاكيد قرار گرفت بررسي زيست شناختي، يعني غيرفرهنگي رفتار بود. اما اين رشته از حد مذكور فراتر نرفت تا آنكه ادوارد ويلسون در سال ۱۹۷۵ كتاب «زيست شناسي اجتماعي: تلفيق نوين» را منتشر ساخت. ويلسون زيست شناسي اجتماعي را «بررسي نظام مند مبناي زيست شناختي تمام رفتارهاي اجتماعي» تعريف مي كند. از ديدگاه ويلسون هنگامي كه بحث به پرسش هاي اخلاق مي رسد زيست شناسي اجتماعي دست كم به طور موقت فيلسوفان را بي كار مي سازد.

اسلاید 137: او معتقد است كه اخلاق را مي توان زيست شناختي تبيين كرد و مي نويسد: «هيپوتالاموس و سيستم ليمبيك... خود آگاهي ما با تمام عواطفي _ نفرت، عشق، گناه، ترس و غيره _ كه فيلسوفان اخلاق در آرزوي راه بردن به معيارهاي خير و شر به آنها رجوع مي كنند، را در برمي گيرد. پس آنگاه ناگزير بايد پرسيد كه هيپوتالاموس و سيستم ليمبيك از كجا آمده اند؟ آنها از طريق انتخاب طبيعي تكامل يافته اند. براي تبيين اخلاق بايد همين گزاره زيست شناختي ساده را دنبال كرد. در پي اين دريافت، نتيجه مي شود كه اخلاق نيز تحت فشار انتخاب طبيعي تكامل يافته است. جامعه پذيري، فداكاري، همكاري، ياري دوجانبه و غيره همگي در چارچوب ريشه هاي زيست شناختي رفتار اجتماعي انسان تبيين پذيرند. كردار اخلاقي به بقاي گونه هاي اخلاق گراي انسان در بلند مدت كمك كرده است.» به عقيده ويلسون، شيوع افراد خودخواه اجتماع را آسيب پذير خواهد ساخت و در نهايت به انقراض كل گروه خواهد انجاميد. مري ميجلي (M.Midgley) با اين نظر موافق است. از ديدگاه او، خودخواهي از نظر ژنتيكي هزينه سنگيني دارد و در «حيوان و انسان» (۱۹۸۰) مي نويسد: «گونه اي كه همواره خودخواه باشد يا تك زي خواهد شد يا منقرض

اسلاید 138: ويلسون در «سوسيوبيولوژي» با برابر ندانستن نيكي با يك كيفيت طبيعي ديگر نظير لذت بخشي برخلاف داروين از مغالطه طبيعت باورانه پرهيز مي كند. يعني او به نخستين پرسش اساسي ما در اخلاق _ خير چيست؟ - پاسخي نمي دهد. اما همچون داروين به پرسش دوم پاسخ مي دهد، چرا بايد اخلاقي باشيم؟ زيرا ما به لحاظ ژنتيكي تمايل داريم كه اخلاقي باشيم. اين ميراثي است كه از اعصار كهن آن گاه كه گونه هاي اخلاق گراتر و اخلاق گريزتر از سوي انتخاب طبيعي زيرفشار آمدند. از اين رو ما براي نيك بودن نيازي به وحي الاهي يا اراده قوي نداريم؛ بلكه صرفاً آنكه به طور ژنتيكي از پيش براي نيك بودن تجهيز شده ايم. اين پاسخ روي «بايد» هيچ تاكيدي ندارد، چرا كه اين اختيارمان نيست كه ما را وا مي دارد تصميم به نيك بودن بگيريم، بلكه ميراث ژنتيكي ماست.

اسلاید 139: دانشجويان فلسفه معمولاً اخلاق را به سه حوزه تقسيم مي كنند: فرا اخلاق، نظريه اخلاقي هنجارگذارانه (تجويزي) و اخلاق عملي. فرا اخلاق در جست وجوي مباني امكان پذير اخلاق است. آيا هيچ واقعيت اخلاقي در خارج وجود دارد كه بتوان نظريه هاي اخلاقي را از آن استنتاج كرد؟ نظريه هاي اخلاقي هنجارگذارانه اصول يا مجموعه هايي از اصول را براي تمييز اعمال اخلاقاً نيك از اخلاقاً بد پيشنهاد مي كنند. اخلاق عملي نيز به مقولات اخلاقي خاص نظير به مرگي (اتانازي، كشتن بيماران لاعلاج از سر ترحم _ م) يا رشوه نظر دارد.

اسلاید 140: اما اين رده بندي براي جا دادن اخلاق تكاملي در كليت آن رضايت بخش نيست. در عوض تمايز سه لايه ديگري از اخلاق مناسب به نظر مي رسد: اخلاق توصيفي، اخلاق تجويزي و فرا اخلاق.

اسلاید 141: اخلاق توصيفي خطوط كلي باورهاي اخلاقي را آنچنان كه نزد اخلاق مختلف است ترسيم مي كند و مي كوشد چرايي آن را تبيين كند. براي مثال تقريباً تمام فرهنگ هاي انساني برآنند كه زناي با محارم اخلاقاً ناشايست است. مي توان استدلال كرد علت پيدايش اين باور آن است كه براي گروهي كه آن را مدنظر دارد امتياز بقا فراهم مي كند.

اسلاید 142: نظريه هاي اخلاق تجويزي معيار هايي به دست مي دهند كه براساس آنها مي توان داوري كرد چه اعمالي نيك و چه اعمالي بد هستند. معياري كه اخلاق تكاملي از آن دفاع مي كند چيزي نظير اين خواهد بود: اعمالي كه توانايي بقا را در بلند مدت افزايش مي دهند در زبان تكامل نيك و اعمالي كه اين توانايي را كاهش مي دهند بد هستند. با اين حال هنوز اين رشته در اخلاق تجويزي به شكلي مطمئن جا نيفتاده است. پيامدباوري، فريضه شناسي، اخلاق فضيلت و قراردادهاي اجتماعي هنوز بر بحث هاي اخلاقي سايه انداخته اند. اين تا حدي ناشي از زياده روي هاي داروينيسم اجتماعي است اما در عين حال ناشي از طبيعت غيرشهودي معيارهاي فوق يا مشابه است.

اسلاید 143: اخلاق تكاملي در ارائه پاسخ هاي جالب در فرا اخلاق موفق تر بوده است. براي مثال مايكل روز استدلال مي كند كه اخلاق توهم جمعي ژن ها است، كه ما را كنار هم نگه مي دارد... ما نيازمند آنيم كه به اخلاق باور داشته باشيم و در نتيجه به لطف زيست شناسي مان، به اخلاق باور داريم. هيچ بنياني در «خارج» و فراسوي طبيعت انسان وجود ندارد.به نظر مي رسد از اين ميان اخلاق توصيفي جالب ترين زمينه براي اخلاق تكاملي باشد، موضوعي كه به ويژه با پژوهش هاي انسان شناختي و جامعه شناختي تناسب دارد. در اين اخلاق مسئله اصلي آن است كه گذشته از هر چيز مردم چه باورهايي اخلاقي دارند، اما در هر سه زمينه چالش هايي وجود دارد كه اخلاق تكاملي بايد با آنها روبه رو شود.

اسلاید 144: متن مقاله خانم دوريس شرودر (D.Schroeder) مربي فلسفه دانشگاه لنكستردر موضوع اخلاق تكاملي تاریخ بیولوژی تالیف گاردنر آیا براستی انسان زاده میمون است؟، ترجمه و تالیف محمود بهزاد. داستان تکامل و خلقت انسان، دکتر یدالله سحابی. بحث تکامل از نظر قرآن، آیت‌الله علی مشکینی. داریوش آشوری. فـرهـنــگ عـلــوم انـســـانـی (انگلیسی - فارسـی تهران، ۱۳۷۴. علامه طباطبایی. «جلد ۱۶». در تفسیر المیزان. صص ۲۶۹ و ۲۷۰. مصباح یزدی. «درس ۳۳». مرتضی مطهری. «جلد ۱». در مجموعه آثار. صص ۵۱۴ و ۵۱۵. جعفر سبحانی و محمد محمدرضایی. اندیشه اسلامی ۱. دفتر نشر معارف، ۱۳۸۷. صفحه ۷۹تا ۸۱. علی غفارزاده و حسین عزیزی. اندیشه اسلامی ۲. دفتر نشر معارف، ۱۳۸۷. صفحه ۴۸. ناصر مکارم شیرازی و دیگران. «جلد ۱۴». در تفسیر نمونه. ذیل تفسیر آیات ۲۶ تا ۴۴ سوره حجر. علی غفارزاده و حسین عزیزی. اندیشه اسلامی ۲. دفتر نشر معارف، ۱۳۸۷. صفحه ۴۸. یدالله سحابی. قرآن مجید، تکامل و خلقت انسان. تهران: شرکت سهامی انتشار. صفحه ۵۶. بعضی از منابع و ماخذ