تحلیلی بر نظام ملی نوآوری ایران

صفحه 1:
RC re cre re ee ‏ا‎ ۳ [0 7 خرداد ۸۵ 

صفحه 2:
‎eon eee ee‏ كا * مو لفه ها ي نظا م ملي نو آ و ري ‎rie‏ ا ل ‎Ip Cee‏ 

صفحه 3:
|] Rent toe ence ec Fe ee cede ‏اي‎ ed Reha anal 5 ‎alh‏ ا ادانش موجب ايجاد فاز جديدى از توسعه شده ‏را ” اقتصاد دانش ‎ ‎ ‏غيير در ماهيت رقابت هوزذرذاخل وهم در خارج ازكشور وهم دربين ‏كشورها ‏ا اا ام ا ۱[ ‏ا ا 1 تكنولوزيكى شرط حيات سيستمهاى اقتصادى اجتماعى است. ‏7 كشورهاي درحال توسعه من‌جمله ابران و اقتصاد ایران با چالش روبرو است. ‎ ‎0 ‏ا ا ا‎ Rec ered! 

صفحه 4:
PR ee oer es Ea 0 نقش بخش خصوصی در 2]0)حدود ۱۵ درصد است. STE eer Se ore ho ee ieee il SO Roe Walp C Reb re ee y) ‏سح دود‎ 0-0 ‏برنامه‌های اقتصادی بطور تدریجی به سمت نیازهای بازار و‎ * 0 tere 0 

صفحه 5:
ادامة ... ۷ ‎ape Ps BRC Rea ce‏ 1 لاح قانون سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با هدف ا ل الل ا ل ا ا ل ۱ 00 0 اصلاح قانون مالياتهاى مستقيم شامل كاهش هزينههاى ب ات ك2 © اصلاح سيستم بانكى از طريق ايجاد نهادهاى اعتبارى غیربانکی و یا ایجاد بانکهای خصوصی 

صفحه 6:
ادامه ... * اكر جه فرآیند اصلاحات کند بوده است لیکن ۳۹ ييشرفت در ارتقاء شاخص‌های عمومی اقتصاد کلان ‎eye ae‏ ا ‎ne‏ 0101001101000 است) * اگر چه اقتصاد ایران مبتنی بر منابع اولیه استوار ‎arene ree roca non‏ 00 شكل كرفته است.(سهم بخش صنعت در 688 رو به افزايش است) 

صفحه 7:
جديد ال یه رد 0 به 8 كار رد مى شوند. ل 0000 نرخ رشد بيكارى زير 10 درصد تا سال 2010 بايد رشد توليد. ناخالص داخلى سالانه به عدد 8 درصد ‎ie‏ 1 

صفحه 8:
بخش ها در تولید ناخالص داخلی (برحسب درصد) ee ee ee Dnt eas Sone oes 

صفحه 9:
ST ce Sa ‏ار‎ a ایران كره عوبني مالزى منبع: بانک جهانی (۲۰۰۳). آنکتاد. (۲۰۰۴) ارزش | فزوده ) بر حسب درصد از 660۳ کشاورزی 1۹ A ( سال ۲۰۰۱ ۳۶ fy ۵۰ ral Fee و و FY صادرات ساخت نب (درصد ازكل 507 ‎(Yous‏ ٩۱ امع يه سال ۲۰۰۳) ۳۷۵۲ زا 

صفحه 10:
بزرگسالان(۱/) ده زندگی(سال) etal ail pw ۱۳ ‏نينا‎ ‎($US ‏روندهای شاخص‎ ۳ ۳۹۷۶ ههعا٠‎ 1544 ۳۷۵ موف Ce ia ‏يلين‎ (۴ نت 1 ۳.۳ ال rod ۷۳۳۸۰ 

صفحه 11:
انگیزه‌ها و محرک ها خلق و بادگیری دان زیرساخت علمی و فناوری 

صفحه 12:
سیستم ملی نو آوری 

صفحه 13:
وت لت ل كم تكنولوزيكى كا را 3 ا ل مرتبط با رشد اقتصادی گردد. دولت سیاستهایی راا#اقجراء در مىآورد تا دانش توليد و توزيع شود. سیاستهای نوآوری دولت در سه دسته تقسیم می‌شود: * سیاستهای تولید نوآوری (عرضه) و * سیاستهای اشاعه بر حسب خلق, اشاعه و کاربرد علم 

صفحه 14:
Pre pene ata evel eer Sy Ee ‏بطوریکه باید منابع از قبیل نیروی انسانی‎ 20 000 ‏ا ا‎ ‏تا بنكاه در بستر مناسب فعاليت كند.‎ - ‏اا ا ا ا رت‎ Fee eerste eee ‏ا‎ cy ‏می‌گردد‎ ‏ا ا ل ل‎ 500 0 20 eee oe ‏طرف عرضه و هم بر طرف تقاضای نوآوری تأثیر می‌گذارد.‎ 

صفحه 15:
| een ser [۳9 eS Nene) 5 1 ‏برع‎ eee re Sweeny pear es any ees a ‏ار‎ زیرساخت تکنولوژیک در مفهوم ۱5 ‎a‏ سیستم آموزشی: ‎ihe ae‏ كك السام اطلاعات می‌شود. | ocd Oo Sie) ee Stel oer Freer ree tenes te ent een on ‏ل‎ ‏دانشكاهى و مؤسسات تحقيقات عمومى بعنوان زيرساخت‎ 0 one rar ve eee) 

صفحه 16:
ی ۱ Soe nO Ss ere acd) ‏سطح ملى كليد اصلى براى اصلاح عملكرد نوآورى محسوب‎ ‏می‌گردد.‎ ‎pave FO ey PS ve cr me ee enya Ot= 0) 0 Can coy Ree SC OS col eer ‏ا ا‎ camel ‏ا ا‎ 

صفحه 17:
۱ j Silo ‏ل‎ gale: lasses yl O | oe ees ee Sore ‏و غیره دارد.‎ | محیط‌های فوق تعریف می‌شود. بطور مستقیم و غیرمستقیم ار ی رات ‎Re ere a Reena‏ ۱[ 

صفحه 18:
2370 1 يسيم روایط آنها با استفاده گنت گان محضولات ١١ل‏ ا ۱[ 2 ‏اا ا الل ا ل‎ Te-t ay ‏فأكتورها ار محيط فرتعن راعسا كسوواثير ص يديره‎ ‏اين موضوعات در همه كشورها وجود دارد. ليكن كشور به كشور‎ ‏از نظر شدت متفاوت است و لذا تفاوت 15لا در سطح‎ اا ال ا م Row Rey Crewe TOME Sy eon) 

صفحه 19:
: 1۳ بازاز ير اسان مسزان رقابتهايي است كه ‎Be igeelcee)‏ ا ۱ 4 * بنگاه برای اینکه در بازار موفق باشد باید فعالیتهای نوآورانه 0 * بنكاه تلاش م ىكند محصول و خدمات جديد كه هزينه كمترى دارد ارائه كند. 

صفحه 20:
کن است با مشکلی روبرو شود که برای حل آن ی تکنولوژیکی و یادگیری دارد. ۱7 ‏ا‎ ad ‏فرهنگ سازمانی. سیاستهای عمومی دولت. آموزش و پرورش‎ رسمی, ساختار سازمانهای عمومی, پایه‌های علوم و فناوری ا ال لك * دینامیزم فرایند یادگیری تکنولوژیکی بنگاه کاملا با مفهوم سيستم ملى نوآورى همبستكى و مرتبط است. 

صفحه 21:
هم طبیعت و ماهیت 15لا ضرورت دارد که فرایند ‎See‏ * ریادگیری تکنولوژیکی در سطح بنگاه هم در سطح افراد داخل بنگاه و هم ‎Meco ee er cane Pyare‏ ا 5 یادگیری سازمانی به یادگیری افراد داخل بنگاه برمی‌گردد. * "یادگیری سازمانی" جمع "یادگیری انفرادی" نیست. بلکه فرایند خلق دانش است كه 0000 ابد و همه افراد به آن اعتبار مىدهند و أن را قبول دارند و سيس در استراتزى و مديريت سازمان نهادینه می‌شود. 

صفحه 22:
‎Bea ۴‏ ال لا ل ا و اش قبلی و شدت تلاشهای یادگیری زیاد می‌شود توانمندی ل ‎Re‏ ‏۱ )۷ يادكيرى يك بنكاه كاملاً به دانش انباشته ‏ا از ‎Pe‏ ‎es ee Dee Ree Te OS kB nS‏ بنكاه مىشود. البته در كنار تلاش بايد آموزش داخلىء فعاليتهاى 580 و تجربه توليد را از مهمترين فاكتورهاى مؤثر بر پادگیری به حساب آوریم. 

صفحه 23:
ويژگيهاي نظام ملي نوآوري ایران 

صفحه 24:
‎ead‏ ضهن و كم رك اسن ‎ 

صفحه 25:
© در بعضى از عناصر و مؤلفدهاء سيستم ملى نوآورى ايران سا را و سا 000 leg) col pete Une coe ۵ ‏و سایق‎ esis ‏ع‎ ‎Rowe cece meyee pet kOe Muyeeol 

صفحه 26:
را 9 سر 1 ا ‎eS Reed oe nS ee dei‏ دانشكاهها و اغلب بنكاههاى صنعتى و اقتصادى ايران» دولت 0 ا 000 بجز تعداد محدودى از شركتهاى تازه تأسيسء. مشاركت و نقش ا ا ل ار ۳ دانشگاههای دولتی بیشترین فعالیتهای نو آوری و تکنولوژیکی را در کشور دارند. 

صفحه 27:
۳ دانشكاهي 1 ne een eae ‏اه بشمار می‌روند.‎ ‏داراى توانمنديهاى متفاوتى از جمله انجام تحقيقات‎ ۳ ‏ا ا‎ ec) ‏ارتباط بين مؤسسات يرُوهشى/ دانشكاهى با صنايع‎ © ۱ . ‏کشور نسبتا خوب است‎ ‏ارتباط فيمابين مؤسسات يزوهشى نسبتاً ضعيف است.‎ 0 Boot eee we Ree Ce ee Vel ee See 

صفحه 28:
لاحن هسكاريهاى بين 52 0 Coe ‏ا ا ا‎ Ota eS) ‏نازل بودن سطح همکاریهای بین‌المللی در عرصه‎ ‏پژوهش می‌باشد. اين موسسات معدود پروژه‌های‎ مشترک را با موسسات مشابه کشورهای خارجی انجام می‌دهند. 

صفحه 29:
1 ree ie np eee a | mt reed or seees oP ead نواوري ضعيف است و در ارتباط با شركتهاي كوجك و متوسط هم ظرفيت مناسب براي انجام 8:10 درونزا بوجود ‎Reser) ev oe)‏ 

صفحه 30:
0 | 00 cee Toner es Becca eR eec gre ore ROWE NTT Ce SMe Lear Seeley) ‏تجربه نشان مي‌دهد که شركتهاي چند مليتي تأثبر عميقي‎ 0 ‏او‎ ae a BL ea Fe Pei ree ey Pe goers Ie Pc Parr (eae ‏تأثير جندانى نداشتهداند.‎ 

صفحه 31:
459 1991 1 سس 02 1997 220 450 اوری و فناوري چند ‎eee ree ae‏ رسن 7 | 4389 | 36033 | 77036 1994 0 8 هد | ولمه | 4زجمة | 6دمد3 مور اد | هر | موه | در زور _— | 2116 | 231 | 37155 00 200 329 علوم 21 1 3 ۳۳9 0 تس 31 ۳ EP 0 oat 0 تس 2 وی تال 0 ۹ 0 م 11 عامل 

صفحه 32:
ات #1ولخشي پایین سياستهاي انگيزشي: با توجه به شرايط فوق و 1 هدف گذاري: هماهنگي 3 ا ا ا ا ل لك 20 ۳ نمي‌تواند انگیزش مناسبي براي سيستم ملي نوآوري و بخشهاي زيرمجموعه آن فراهم أورد. 

صفحه 33:
‎au AP‏ 0 |كنندكان: ‎PE erp Reo kee eee cae COC URN P) ‏صورتیکه اين شبکه مي‌تواند نقش مهمي در سیستم ملي‎ ‏نوآوري ايران داشته باشد. موضوع كارآفريني در مقياس‎ ‏ا ال 0 ملي نواوري‎ ruse Id ore a Bey 025 

صفحه 34:
دن ضعف سازمانهاي حمایت مالي- تجاري ‎ai‏ : ‎ee eS ae Ree | eel eae sey‏ ‎ae eee‏ 1 ‎ree‏ اتحاديه‌هاي صنفي در توسعه نواوري 0 

صفحه 35:
PR PICT | ا ا هد © حتي مؤسسات ب ل | گروههاي مصرف کننده | رتباط ضعيفي دارند. ‎fee eee‏ است بر أينكه ‎ere‏ ۳ ایران توسط ‎ir mera ee)‏ ار ا ‎pee‏ ‏برنامه‌هاي دولتي مي‌باشد. 

صفحه 36:
پیشنهادات: ‎or‏ نقش بنگاهها در نوآوري ضعيف است و بايد تقويت كردد. ‎BS SEIS CeCe eee eee nents cer‏ ‎fener ie cent eer erat eee‏ دانشگاهي انجام مي كيرد. دولت بنكاهها را تشويق مي كند تا فعاليتهاي 85:0 خود را تقويت كنند. ليكن اثربخشي ‎vere Cowra)‏ ا ا 0 

صفحه 37:
FOP Cos Per ee Pe veces ‏لكت‎ Ee OBES ES mtr Seca eae ‏ل‎ cma فعاليتهاي تحقیقات پایه توسط مراکز علمي و دانشگاهي انجام شود.و بنكاهها مسؤل كردند نتايج تحقيقات را توسعه دهند و اين نتايج را در شكل محصول و فرايندها به جامعه مر توسعه تكنولوزي و نواوري وابسته به مراكز علمي كشور 

صفحه 38:
ک 000 حالت عمومي نسبت به نيازهاي جامعه و مصرف کنندگان ‎eS eee Ree elo‏ ل 0 كارهاي جدید و فرصتهاي شکل گيري محصولات و 1 تقویت مي‌گردد. 

صفحه 39:
| در حال حاضر رقابت فیمابین بنگاهها در بسياري از | كن رقابت وجود دارد رقابتهاي متكي بر قيمت و | ‎Sayers om‏ 00 محدود ا ل ل ا ‎SR‏ ‏سطح بنگاه باشد وجود ندارد. بر این اساس دولت با ایجاد ‎on Cer mttneare ce‏ 0000 ‎ee‏ ا رقابت للك ‎tere)‏ ا ل ل 1 محور فعاليت آنها ميباشد. 

صفحه 40:
3 باید استراتژی انتخاب کند که اها] به کشور جذب شود. با توجه به منابع طبيعي وسيعي که در ایران وجود دارد و با ازار داخلي وسيعي هم موجود ‎er‏ 000 ‎eel‏ 7 5300000 خارجي محسوب مي كردد. 01 نه تنها تكؤلوثِيهاوجديد را وارد كشور موكند ‎or ae Ber eon Pare‏ 

صفحه 41:
7 0 ‎a‏ ا ا لا ل لك شيودهاي رقابت آنها 00 بر نوآوري است. 5 00000 ‎(Tech‏ ال 010 حوزههاي سنتي هم 5غالا5 ‎ee‏ ا ‎eae‏ ل شركتهاي بزرك را تأمين كتند و با ساير عاملان سيستم نوآوري در ارتباط قرار كيرند. 

صفحه 42:
ایجاد صنایع کوچک و متوسط و شکلگيري بخش خصوصي نياز به كارافرينان دارد. كارافريني در ايران ضعيف ‎ae Bee oom‏ ا ‎Fe oe er PE‏ ‎ene er ree‏ 20 برمي كردد. 

صفحه 43:
لسار نكته‌هاي مهم ضعف کارآفريني نبود يك سیستم ‎ord Re cea CONS Fn ne‏ 06 

وزارت علوم ،تحقيقات و ف ّناوري سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ايران تحلیلی بر نظا م ملی نوآوری ایران دكتر حجت‌اله حاجي‌حسيني فناوری مؤسسه مطالعات و تحقيقات ّ خرداد 85 فهرست مطا لب: • مرو ر ي بر شا خص ها ي ا قتصا د ي ا ير ا ن • مؤ لفه ها ي نظا م ملي نو آ و ري • ويژ گيها ي نظا م ملي نو آو ر ي اير ا ن مقدمه: -1سه نیروی متعامل :توسعه فعالیت‌های علمی و انقالب درفناوری(3با تأکیدبر)ITو جهانی شدن اقتصاد و گسترش سریع موافقت‌نامه‌های تجاری و تحول در مفاهیم دانش موجب ایجاد فاز جدیدی از توسعه شده که آن را ” اقتصاد دانش “ می‌نامند که سیستم‌های اقتصادی واقع در این فاز توسعه را ” اقتصاد مبتنی بردانش“ می‌گویند .این تحول اساسی در اقتصاد جهانی موجب: • • • • تغییر در ماهیت رقابت هم در داخل و هم در خارج از کشور و هم در بین کشورها نظم جدیدی درحال شکل گرفتن است که پایه‌های آن بردانش متکی است ایجاد دانش جدید و بهره برداری مناسب از آن بعنوان نوآوریهای تکنولوژیک شرط حیات سیستم‌های اقتصادی اجتماعی است. کشورهای درحال توسعه من‌جمله ایران و اقتصاد ایران با چالش روبرو است. -2نظریه نظام ملی نوآوری،تکامل یافته نظریه‌های سنتی نوآوری است. خالصه وضعیت اقتصادی ایران: • نقش بخش خصوصی در GDPحدود 15درصد است. • مبتنی بر منابع اولیه نفت،گاز ومواد معدنی و زیرزمینی است )حدود 85درصد صادرات تجاری ایران نفت و گاز است( • برنامههای اقتصادی بطور تدریجی به سمت نیازهای بازار و ‌ توسعه بخش خصوصی حرکت کرده و دولت متعهد به آزادسازی تجاری و متنوع نمودن اقتصاد شده است. ادامه ... • در این رابطه چند اقدام اصالحی انجام گرفته است: ‏o ‏o ‏o ‏o اصالح قانون سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با هدف سادهسازی ورود جریان خارجی و انتقال فناوری ‌ آزادسازی و اصالح سیستم نرخ ارز بمنظور شفاف نمودن بودجه‌های دولتی و یارانه‌ها مالیاتهای مستقیم شامل کاهش هزینه‌های ‌ اصالح قانون مالیاتی شرکت‌ها و درآمد اشخاص اصالح سیستم بانکی از طریق ایجاد نهادهای اعتباری غیربانکی و یا ایجاد بانکهای خصوصی ادامه ... • اگر چه فرآیند اصالحات کند بوده است لیکن پیشرفت در ارتقاء شاخص‌های عمومی اقتصاد کالن مشهود است(.درآمد سرانه ناخالص داخلی ایران دردهه گذشته بطور ساالنه 2درصد رشد داشته است) • اگر چه اقتصاد ایران مبتنی بر منابع اولیه استوار است لیکن بخش صنعتی نسبت ًا توانمندی در ایران شکل گرفته است(.سهم بخش صنعت در GDPرو به افزایش است) ادامه... • یکی از چالش‌های ایران اشتغال نیروی کاراست تا 5سال آینده برآورد می‌شود هرساله 000/800نفر جدید متقاضی شغل به بازار کار وارد می‌شوند. (براساس برآورد بانک جهانی ،جهت دسترسی به نرخ رشد بیکاری زیر 10درصد تا سال 2010باید رشد تولید ،ناخالص داخلی ساالنه به عدد 8درصد برسد) سهم بخش‌ها در تولید ناخالص داخلی (برحسب درصد) بخش 1992-1991 96-1995 2001-2000 2003 نفت و گاز 8/10 1/16 4/13 1/11 کشاورزی 4/22 2/22 9/18 14 صنعت 5/19 7/19 9/18 4/23 خدمات 3/47 1/42 4/45 6/52 منبع :بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران /بانک جهانی سهم بخشها در تولید ناخالص داخلی -مقایسه با کره جنوبی و مالزی ارزش ا فزوده ) بر حسب درصد از GDP ( سال 2001 کشاورزی صنعت خدمات صادرات ساخت و تولید (درصد ازکل صادرات سال )2000 ‏FDI (میلیون دالر سال )2003 ایران 19 26 54 7 120 کره جنوبی مالزی 4 41 54 91 3752 8 50 42 80 2474 منبع :بانک جهانی ( ،)2003آنکتاد)2004( ، شاخص‌های توسعه انسانی – روندهای تاریخی سال 1980 1988 1997 2003 نرخ باسوادی بزرگساالن()٪1 5/41 1/57 5/74 1/77 امید به زندگی(سال) 2/51 6/61 5/69 8/69 سرانه واقعی درآمد ناخالص داخلی(PPP )$US 4976 3715 5222 7000 روندهای شاخص توسعه انسانی 556/0 646/0 690/0 732/0 منبع :برنامه عمران سازمان ملل متحد )UNDP(،2000 تصويرکالن نظام ملی نوآوری فضای فرهنگی -اجتماعی فضای اقتصادی ـ فنی انگيزه‌ها و محرک ها بنگاه‌ها خلق و يادگيری دانش3 زيرساخت علمی و فناوری سيستم ملي نوآوري محيط اقتصاد بين‌الملل مؤسسات مالي مؤسسات ارتباطي محيط اقتصاد داخلي عرضه‌كنندگان خريداران و مصرف‌كنندگان خوشه‌هاي صنعتي شركتهاي رقيب توليدكنندگان توليدكنندگان شركتهاي رقيب خوشه‌هاي منطقه‌اي محيط فرهنگي -اجتماعي زيرساخت تكنولوژيك مؤسسات تحقيقاتي عمومي دانشگاهه ا محيط بين‌الملل علوم و تكنولوژي دولت مؤلفه‌هاي مهم نظام ملي نوآوري -1دولت :دولت نقش مهمي در هماهنگي همه فاكتورها و بازيگران ايفا مي‌نمايد تا كشور در فعاليتهاي علمي و تكنولوژيكي كارآتر ،پوياتر، رقابت‌پذيرتر و همه فعاليتها مرتبط با رشد اقتصادي گردد ،دولت سياستهايي را باجراء در مي‌آورد تا دانش توليد و توزيع شود. سياستهاي نوآوري دولت در سه دسته تقسيم مي‌شود: • سياستهاي توليد نوآوري (عرضه) • سياستهاي تقاضا • سياستهاي اشاعه بر حسب خلق ،اشاعه و كاربرد علم • سياستهاي عرضه نوآوري بوسيله فعاليتهاي دولت تعريف و مشخص مي‌شود بطوريكه بايد منابع از قبيل نيروي انساني متخصص و تأمين منابع اطالعات نوآوري را تأمين و تسهيل نمايد تا بنگاه در بستر مناسب فعاليت كند. • سياستهاي تقاضاي نوآوري به آن دسته از سياستها اطالق مي‌گردد كه مستقيماً بر روي بنگاه و مصرف‌كننده نهايي دانش تأثير مي‌گذارد تا دانش توليد شده بكار گرفته شود. • سياستهاي اشاعه نوآوري به سياستهايي اطالق مي‌گردد كه هم بر طرف عرضه و هم بر طرف تقاضاي نوآوري تأثير مي‌گذارد.  -2زيرساختهاي تكنولوژيك فعاليتهاي نوآورانه هر كشوري بستگي تام به زيرساختهاي تكنولوژيك آن دارد. ويژگيهاي ”زيرساخت تكنولوژيكي“ عمدتاً غيرقابل لمس بودن” ،همبستگي بيشتر داشتن““ ،تنوع بيشتر“ و ”ساختار ارائه سرويس مشخص و تخصصي دادن“ را دارد. • زيرساخت تكنولوژيك در مفهوم NISشامل :سيستم آموزشي ،تحقيقات دانشگاهي ،مؤسسات تحقيقات عمومي ،سيستم اختراع و سيستم انتشار اطالعات مي‌شود. ي‌شود .سيستم انتشار • ”سيستم آموزشي“ بعنوان زيرساخت مرسوم تلقي م ‌ اطالعات و سيستم مالكيت صنعتي بعنوان زيرساخت اساسي تلقي مي‌شود و تحقيقات دانشگاهي و مؤسسات تحقيقات عمومي بعنوان زيرساخت پيشرفته بحساب مي‌آيند.  -3سيستم ارتباطي oسيستم ارتباطي ( )Bridgingقسمت مهم NISبشمار مي‌رود. oفهم ارتباط فيمابين بازيگران اصلي درگير با نوآوري در سطح ملي كليد اصلي براي اصالح عملكرد نوآوري محسوب مي‌گردد. oعملكرد نوآوري در سطح كشور كام ً ال به ارتباط مناسب فيمابين بازيگران از قبيل دانشگاهها ،مؤسسات R&Dو بنگاههاي خصوصي بعنوان يك سيستم تعاوني توليد و كاربرد دانش دارد.  -4محيط حقوقي و فرهنگي oاين محيط عناصر متعددي از قبيل سيستم مالي ،فرهنگ سازماني ،روابط كار ،فرهنگ مذهبي ،آداب و رسوم اجتماعي و غيره دارد. oسيستم ملي نوآوري يك كشور با نهادينه شدن فضاها و محيط‌هاي فوق تعريف مي‌شود .بطور مستقيم و غيرمستقيم اين محيطها بر روابط فيمابين بازيگران و نحوه جريان اطالعات فني و بر بنگاههاي نوآور تأثير مي‌گذارد.  -5در سطح بنگاهها :مشخصات بنگاههاي بزرگ ،روابط آنها با كوچك‌ها و متوسط‌ها ،روابط آنها با استفاده‌كنندگان محصوالت و ارتباط بين توليدكنندگان مواد و ساير توليدكنندگان محصوالت از مجموعه فاكتورهاي مهم در NISاست .همه اين فاكتورها از محيط فرهنگي و اجتماعي كشور تأثير مي‌پذيرد. اين موضوعات در همه كشورها وجود دارد .ليكن كشور به كشور از نظر شدت متفاوت است و لذا تفاوت NISدر سطح بين‌المللي را بوجود مي‌آورد و NISبين دو كشور توسط فاكتورهاي فوق متفاوت است. • اقتصاد و پويايي بازار بر اساس ميزان رقابتهايي است كه فيمابين شركت (بنگاهها) بوجود مي‌آيد. • بنگاه براي اينكه در بازار موفق باشد بايد فعاليتهاي نوآورانه داشته باشد. • بنگاه تالش مي‌كند محصول و خدمات جديد كه هزينه كمتري دارد ارائه كند. • يك بنگاه ممكن است با مشكلي روبرو شود كه براي حل آن نياز به توانمندي تكنولوژيكي و يادگيري دارد. • موضوع يادگيري بنگاه تحت تأثير فاكتورهاي ساختار بازار، فرهنگ سازماني ،سياستهاي عمومي دولت ،آموزش و پرورش رسمي ،ساختار سازمانهاي عمومي ،پايه‌هاي علوم و فناوري عمومي كشور و محيط فرهنگي و اجتماعي كشور مي‌باشد. • ديناميزم فرايند يادگيري تكنولوژيكي بنگاه كام ً ال با مفهوم سيستم ملي نوآوري همبستگي و مرتبط است. • بنابراين براي فهم طبيعت و ماهيت NISضرورت دارد كه فرايند يادگيري در سطح بنگاه را خوب بفهميم و درك كنيم. • يادگيري تكنولوژيكي در سطح بنگاه هم در سطح افراد داخل بنگاه و هم در سطح سازمان كل اتفاق مي‌افتد .ليكن فاكتور اصلي در فرايند يادگيري سازماني به يادگيري افراد داخل بنگاه برمي‌گردد. • ”يادگيري سازماني“ جمع ”يادگيري انفرادي“ نيست ،بلكه فرايند خلق دانش است كه در سراسر سازمان جريان مي‌يابد و همه افراد به آن اعتبار مي‌دهند و آن را قبول دارند و سپس در استراتژي و مديريت سازمان نهادينه مي‌شود. • اثربخشي فعاليتهاي يادگيري يك بنگاه كام ً ال به دانش انباشته قبلي و همچنين ”شدت يادگيري“ بنگاه بستگي دارد .زماني كه دانش قبلي و شدت تالشهاي يادگيري زياد مي‌شود توانمندي تكنولوژيكي بنگاه به سرعت افزايش مي‌يابد. • ”شدت تالش براي يادگيري“ از دانش مبهم انباشته شده در بنگاه بسيار با ارزش‌تر است و در دراز مدت موجب رقابت‌پذيري بنگاه مي‌شود .البته در كنار تالش بايد آموزش داخلي، فعاليتهاي R&Dو تجربه توليد را از مهمترين فاكتورهاي مؤثر بر يادگيري به حساب آوريم. ويژگيهاي نظام ملي نوآوري ايران تصويري از نظام ملي نوآوري ايران وزارتخانه‌ها جريان ف ّناوري خارجي جريان دانش خارجي بنگاه‌هاي كوچك و متوسط در زمينه ‏High-Tech شركتها و بنگاه‌هاي بزرگ مؤسسات پژوهشي /دانشگاهي سازمانهاي پشتيبان كسب و كار .حضور در نظام ضعيف و كم رنگ است ،در صورت ،حضور .ارتباط بسيار ضعيف است صنايع تأمين‌كننده/ ‏SMEs /TNCs (ش3رم3تهايج3ند م3ليتي انجمن‌هاي كسب و كار گروه‌هاي مصرف كننده ارتباط اين مجموعه با نظام .بسيار ضعيف يا قطع است  oدر بعضي از عناصر و مؤلفه‌ها ،سيستم ملي نوآوري ايران بسيار خوب پيشرفت كرده است و مؤلفه‌هاي مربوطه بطور شايسته‌اي ايجاد شده‌اند، oاما در بعضي از موارد مؤلفه‌ها سيستم ملي نوآوري ايران بسيار ضعيف است و متأسفانه در بعضي از عناصر و مؤلفه‌ها تاكنون هيچ اقدامي صورت نگرفته است. عوامل اصلي در نظام ملي نوآوري ايران همانند ساير كشورها عبارتند از: دولت مؤسسات پژوهشي و دانشگاهي بنگاهها اما با توجه به خاصيت مالكيت بسياري از مؤسسات پژوهشي، دانشگاهها و اغلب بنگاههاي صنعتي و اقتصادي ايران ،دولت نقش اساسي‌تري را در NISايران ايفاء مي‌نمايد. بجز تعداد محدودي از شركتهاي تازه تأسيس ،مشاركت و نقش بخش خصوصي در فعاليتهاي توسعه تكنولوژي و نوآوري بسيار كم و ناچيز است .بعبارت ديگر ،مؤسسات پژوهشي و دانشگاههاي دولتي بيشترين فعاليتهاي نوآوري و تكنولوژيكي را در كشور دارند.  مؤسسات پژوهشي و دانشگاهي oاين مؤسسات از مهمترين منابع توليد نوآوري در كشور بشمار مي‌روند. oداراي توانمنديهاي متفاوتي از جمله انجام تحقيقات پايه و تا فعاليتهاي توسعه محصول و فرايندها مي‌باشند. oارتباط بين مؤسسات پژوهشي /دانشگاهي با صنايع كشور نسبتاً خوب است . oارتباط فيمابين مؤسسات پژوهشي نسبتاً ضعيف است. هماهنگي بين اين مؤسسات تا حدي ضعيف است.  ضعف همكاريهاي بين‌المللي يكي از عمده ضعفهاي مؤسسات پژوهشي /دانشگاهي، نازل بودن سطح همكاريهاي بين‌المللي در عرصه پژوهش مي‌باشد .اين مؤسسات معدود پروژه‌هاي مشترك را با مؤسسات مشابه كشورهاي خارجي انجام مي‌دهند.  ضعف مشاركت بنگاه‌هاي بزرگ و كوچك در توسعه ف ّناوري مشاركت مستقيم بنگاههاي بزرگ در توسعه ف ّناوري و نوآوري ضعيف است و در ارتباط با شركتهاي كوچك و متوسط هم ظرفيت مناسب براي انجام R&Dدرون‌زا بوجود نيامده است.  oبنگاههاي ايراني نتوانسته‌اند تكنولوژي وارداتي را بنحو احسن اصالح كنند و لذا تأثير اصالحات روي تكنولوژيها در توليد محصول محدود بوده است. oتجربه نشان مي‌دهد كه شركتهاي چند مليتي تأثير عميقي بر ساختار بازار و سرعت تغييرات تكنولوژيكي در كشورهاي در حال توسعه داشته‌اند اما اين شركتها در اقتصQاد ايران تأثير چنداني نداشته‌اند. مقايسه شاخصهاي علوم نواوری و ف ّناوري چند كشور پيشرفته ،توسعه يافته جديد و در حال توسعه تكنسينهاي شاغل ‏R&D به ازاء يك ميليون نفر تعدا د مقاالت تقاضاي ثبت شده پاتنت توسط شهروندان كشورها 1998 تقاضاي ثبت شده پاتنت خارجي در كشورها 1998 مبلغ دريافتي از فروش ليسانس ميليون دالر 1999 مبلغ پرداختي حق ليسانس ميليون دالر 1999 درصد دانشجويان علوم مهندسي 4389 1 36033 8 77036 8910 9855 21 درصد صادرات ‏HiTech از كل صادرات صنعتي 1999 27 درصد شاغلين ‏HiTech از كل نيروي شاغل 1999 درصد شاغلين خدمات ‏HiTech از كل نيروي شاغل كشور تعداد محققين در يك ميليون نفر 77-1997 هزينه در ‏R&D درصد از ‏GDP 2000 ژاپن 4909 98/2 كره 2193 1992 82/2 1997 827 1994 318 1994 4619 50714 71036 455 2661 32 32 ــــ ـ ــــ ـ 337 159 000 ــ 39 3 2004 ــ ــ ايران 590 2003 48/0 166 1994 6000 2005 1139 46 329 12 0 ــــ ـ ــــ ـ مصر 459 1991 22/0 341 1991 1108 494 37155 ــــ ـ ــــ ـ 45 4 ــــ ـ ــــ ـ تركيه 291 1996 45/0 ـــــ 2116 231 2/6 ــــ ـ جمعبندي: -1اثربخشي پايين سياستهاي انگيزشي: با توجه به شرايط فوق و عدم هدف‌گذاري ،هماهنگي و همگرايي در سياستها ،مي‌توان اظهار نمود كه اثربخشي سياستها بشدت پايين است و نمي‌تواند انگيزش مناسبي براي سيستم ملي نوآوري و بخشهاي زيرمجموعه آن فراهم آورد.  -2فقدان شبكهت3أمين‌كنندگان: در ايران شبكه تأمين‌كنندگان مواد اوليه وجود ندارد در صورتيكه اين شبكه مي‌تواند نقش مهمي در سيستم ملي نوآوري ايران داشته باشد .موضوع كارآفريني در مقياس كوچك و متوسط اهميت ويژه‌اي در سيستم ملي نوآوري دارد كه ضعف آن در ايران مشهود است.  -3فقداني3ا ضعف سازمانهاي حمايت مالي -تجاري سازي: نقش سازمانهاي حمايتي از كسب و كار در عرصه‌هاي مالي، فني و نقش سازمانهاي حامي از تجاري‌سازي و همچنين نقش اتحاديه‌هاي صنفي در توسعه نوآوري در ايران بسيار ضعيف است.  -4نقش ضعيف گروه‌هاي مصرف‌كننده: oگروههاي مصرف كننده كاال و خدمات هم نقش ضعيفي در توسعه سيستم ملي نوآوري كشور دارند. oحتي مؤسسات پژوهشي و دانشگاهي كشور با مردم و گروههاي مصرف‌كننده ارتباط ضعيفي دارند .اين دليل مهمي است بر اينكه ”فعاليتهاي نوآورانه“ در كشور ايران توسط ”طرف تقاضا“ توسعه پيدا نمي‌كند بلكه تحت تأثير برنامه‌هاي دولتي مي‌باشد. پيشنهادات: نقش بنگاهها در نوآوري ضعيف است و بايد تقويت گردد. بنگاههاي ايران معموالً كمتر به توسعه فناوري مي‌پردازند. همه فعاليتهاي نوآوري توسط مؤسسات تحقيقاتي/ دانشگاهي انجام مي‌گيرد .دولت بنگاهها را تشويق مي‌كند تا فعاليتهاي R&Dخود را تقويت كنند .ليكن اثربخشي اين سياستها ضعيف بوده است. عمده بنگاهها و مراكز تحقيق و توسعه و دانشگاهها كه فعاليتهاي نوآورانه دارند از نظر مالكيت به نحوي به دولت متصل هستند .لذا تقسيم كار بايد بصورتي انجام پذيرد كه فعاليتهاي تحقيقات پايه توسط مراكز علمي و دانشگاهي انجام شود و بنگاهها مسؤل گردند نتايج تحقيقات را توسعه دهند و اين نتايج را در شكل محصQول و فرايندها به جامعه تحويل دهند .در حال حاضر بنگاهها از نظر فعاليتهاي توسعه تكنولوژي و نوآوري وابسته به مراكز علمي كشور مي‌باشند.  فعاليتهاي نوآوري بايد تقاضا محور باشند .بنگاهها در حالت عمومي نسبت به نيازهاي جامعه و مصرف‌كنندگان حساس هستند و اين در صورتيكه تقويت گردد ،كسب و كارهاي جديد و فرصتهاي شكل‌گيري محصوالت و فرايندهاي جديد را براي بنگاهها بوجود مي‌آورد و نوآوري تقويت مي‌گردد.  در حال حاضر رقابت فيمابين بنگاهها در بسياري از بخشها ناچيز است .و در جايي كه رقابت وجود دارد رقابتهاي متكي بر قيمت و آن هم به صورت بسيار محدود مطرح است .نوع رقابت كه موتور پيش برنده نوآوري در سطح بنگاه باشد وجود ندارد .بر اين اساس دولت با ايجاد شركتهاي جديد بايد رقابت را در بين بنگاهها بوجود آورد. در سطح جهاني رقابت كليد اساسي و موتور نوآوري محسوب مي‌گردد .خصوصاً در بنگاههايي كه تكنولوژي محور فعاليت آنها مي‌باشد.  دولت بايد استراتژي انتخاب كند كه FDIبه كشور جذب شود .با توجه به منابع طبيعي وسيعي كه در ايران وجود دارد و بازار داخلي وسيعي هم موجود است ايران محل ميگردد. مناسبي براي سرمايه‌گذاري خارجي محسوب ‌ مQيكQند FDI نQQه تQQنهQا تQQكنولوژQيQهQايجQديد را وارد كQشور ‌ مQيفQشاند. بQQلكه بQQذر رQقابQترا در اQقQتصاد ‌اQ  دولت بايد SMEsرا ايجاد كند .صنايع کوچک بيشتر از شركتهاي بزرگ با همديگر رقابت مي‌كنند و ابزار و شيوه‌هاي رقابت آنها هم عمدتاً متكي بر نوآوري است. SMEsنبايد محدود به تكنولوژيهاي پيشرفته (High )Techباشند بلكه در ساير حوزه‌هاي سنتي هم SMEs مي‌توانند شبكه تأمين‌كنندگان را شكل دهند و وروديهاي شركتهاي بزرگ را تأمين كنند و با ساير عامالن سيستم نوآوري در ارتباط قرار گيرند.  ايجاد صنايع کوچک و متوسط و شكل‌گيري بخش خصوصي نياز به كارآفرينان دارد .كارآفريني در ايران ضعيف است .اين ضعف عمدتاً به نبود فرصتهاي مالي و حمايتهاي فني و ساير خدمات پشتيباني از SMEsو بخش خصوصي برمي‌گردد. از نكته‌هاي مهم ضعف کارآفريني نبود يك سيستم حمايت از مالكيت فكري متناسب با شرايط بومي است.