صفحه 1:
به نام خداوند بخشاینده مهربان 6
:عنوان °
تحلیل فضاهای شهری در فرهنگ silyl ©
:استاد 6
جناب آقای دکتر کرد ©
:گرد آورندگان 9
فاطمه سلیمانی و شیوا بهرامی ©
: دانشكاه ©
آزاد اسلامى سامن ©
:رشته تحصیلر °
معماری 9
صفحه 2:
صفحه 3:
مقدمه
٩ شهر در گذر زمان همواره از پارامترهای مختلف کالبدی, اقتصادی, اجتماعی, فرهنگی
و... تأثیر پذیرفته و در نسبت با آنها کلیت خویش را شکل بخشیده و انسجام بخشیده
است.به اعتقاد صاحب نظران بسیاری مظهر و تجلی گاه ابعاد گوناگون وجودی شهر,
سیما و پیکره کالبدی و کیفیات حاصل از آن -از جمله فضای شهری- می باشد. یکی
از مهمترین اجزا و عناصر کالبدی شهری که به ویژه در نسبت با شهروند و تقوبت
حس مکان در فضای شهری موثر واقع می گردد. ترکیب نمای ساختمان ها و به
عبارت دیگر "نمای شهری" است. به بیان دیگر " شهر زمینه بصری مشترکی است که
همه شهروندان هر روز به ناكزير در معرض آن قرار مى كيرند و بابستى از آن استفده
کنند. اگر اين زمینه مشترک نمایی زشت و ناموزون داشته باشد. تأثیرات مخرب
299 و روانی بز استفاده کننده مق گذارد." بدین لحاظ تفای هز بنا eh aye yg
i>
اطلا نقد
01
fa
صفحه 4:
اين كفتار بر اين فرضیه استوار است که کیفیت مطلوب بصری و
روانی نمای شهری در معماری و شهرسازی هر سرزمین به ابعاد
جغرافیایی, محیطی, فرهنگی و اجتماعی شهر و شهروندان وابسته
بوده و در پی اثبات صحت آن مفهوم نمای شهری و کیفیات آن را در
سه موقعیت مکانی -زمانی "معماری ارویا" , "معماری سنتی ایران" و
"معماری معصر ایران" مورد بررسی قرار می دهد. در اين فرایند,
شیوه فضای
شهری ند
صفحه 5:
نمای معماری, نمای شهری
cays © نجاه تماسازق و ظراحی نما در فرایندطراحن فغمازی بنا هفواره از
آهمیت بنیادین برخوردار بوده و اين روال با کمترین نوسان تا دهه های
اخیر در هنر معماری تداوم یافته است. تنها در دهه ها و سال های پایانی
قرن بیستم بود که چالشی اساسی در تلقی مرسوم و متداول از نما در
طراحی معماری بوجود آمد. علی رغم اين, نما یکی از موثرترین عناصر
تأثیرگذار بر کیفیت بصری یک بنا می باشد و شناخت اولیه هر فرد از بناً از
این طریق صورت می گیرد. " بحث نما به مفهوم خاص آن از جایی شروع
می شود که سطوح يا سطحی مهم و اصلی که به دلیل قرار گرفتن در
معرض دید, بیشترین |
آگاهی از خاصیت
ایجاد می شود
صفحه 6:
صاحب نظران هر یک در نسبت با نمای ساختمان وظایف و انتظاراتی چون
حفاظت., ایجاد ارتباط (بین درون و برون, خلوت و شلوغ, خصوصی و
عمومی, طبیعی و مصنوع) , معرفی بناء تعریف یک جهت مشخص و...
نموده اند که وجه مشترک همه آنها ارتباط با شهر و فضای شهری می باشد.
بدین ترتیب نمای ساختمان در عرصه شهر نه در فردیت و استقلال بلکه در
ترکیپ و وحدت با سایر ابنیه در فضایی که خیابان یا ميدان ناميده مى شود به
دیده می آید و مورد ارزیابی و سنجش قرار می گیرد. از اين رو "نمای شهری
نه از طریق یک معمار و در یک amy زمانی خاص بلکه در طول زمان و
پدست سازندگان متعددی شکل می گیرد."نمای شهری دیگر حاصل کنار هم
نهادن نماهای تک بناها د 58 ee
در ابعاد زیباشناسی, نشا
صفحه 7:
نمای شهری در معماری تاریخی ایران
صفحه 8:
دراه نخست. بازترین مشخصه معماری ابرن بوشه پس از ظهور
اسلام-که آثار و عتاضر معماری بیشتری از أن به يادكار مانده است- "درون
گرانی" داسجه متی شود: این خیصه هم ار آداه زوم ,وستت های
فرهنگی مردم این سرزمین ناشی شده و هم ريشه در ویژگی های اقلیمی
Lure و الزامات تیعی ن دارد. شکل گیری عناصر و قضاهای معماری در
پیرامون یک حیاط اندرونی و مرکزی که هرگونه اشراف بصری را ناممکن
می سازد و طبیعتی محصور و کتترل شده را در اختیار بهره برداران و
ساکنین قرار می دهد. از تأثیرات درون گرایی بر سازماندهی فضایی عناصر
و.أیقبه ستی بودة اشت. ترکیب,خاصل.از هم چوارزی واخذها وسلول هاق
معمارق :دز سطع‌یی محله به شكل يرق" يافتى مى انجامد كه رويه درون
دارد و با ساختارى اركا 8888©
فضايى آن با محلات ه
گردد
صفحه 9:
نظام ساختمانی در محلات مسکونی "به ترتیبی است که نمودی از شکل بندی قضاهای داخلی
در نمای خارجی دیده نمی شود و کمتر بازشویی را در معبر پذیرا می گردد"بدین ترتیب در گذار
از گذرهای محله شهرهای سنتی آیران, نماها به دلیل خصلت درون گرایی ابنیه دارای کمترین
تنوع بصری بوده و "عناصر عمده ترکیب نما در محلات مسکونی را به طور عمده سطوح صاف
دارای اندود خشت و گل تشکیل می دهند که گه عناصر ورودی به فضای داخل مسکن آن را
قطع می کند"(بدین ترتیب " وحدت در نظام ساختمانی, عناصر و قواعد ترکیب نما در محلات
مسکونی دوره کهن که همراه با رعایت ابعاد و تناسبات یکسان (استفاده از پیمون در طرح
واحدهای مسکونی) بوده است, سیب شده است که نماهای محلات مسکونی از تجانس کامل
برخوردار باشند بطوریکه هیچ قسمتی مزیت و تفتوتی با قسمت های دیگر نداشته باشداین
قاعده شکلم , نماء تتما د, حالتیکه به یک میداد گاه با فضاه, باز با عملک د مب کن_محله.ا٩, با
صفحه 10:
اين ميدان كاه مکانی است که کوچه های اصلی و گذرهای عمده بدان می رسند و از ٩
ن ره می برند. در اطراف این میدان گاه معمولاً گرمابه, مسجد و مدرسه, آب انبار
و بازارچه قرار می گیرد." نمای شهری در اين فضا از تنوع زیباشناختی بیشتری
ابرخوردار بوده و مناظر شهری متفاوتی را در نسبت با گذرهای منتهی با آن ارائه می
نماید. "درحالی که در محلات مسکونی, اجزا و عناصر شهری به گونه ای ترتیب یافته
اند که:با سادگی:بی پنزایگن وبا زنگ ملایم خاکی"خود: شخمن:زا به:رفتن و زسیدن
به مقصد و مقصود هدایت می کنند. در نماهای عمومی شهری نحوه ترکیب عناصر و
اجزا با ترکیبات متنوع, با رنگ و تزیینات و... در هر مورد به گونه ای متفاوت و
متناسب با منظوری است که فضا برای ان خلق شده است."(اين در حالی است که
"مطالعات نشان می دهد که بدنه حیاط های قدیمی ایران علی رغم تقارن محوری در
بیشتر موارد. در مقایسه با بدنه محصور کننده فضای میدان ها از تنوع شکلی بیشتری
برخوردار بوده است"(که این خود از درون گرایی معماربی ایرانی و اهمیت فزون تر
فضای درون بر فضاء. + ein Sie ay AIS cal ae be ne گرا
«نما» و «نمایش»
حداکثر در اطراف
صفحه 11:
٩ "درحالی که در محلات مسکونی, اجزا و عناصر شهری به گونه ای ترتیب
يافته اند که با سادگی, بی پیرایگی و با رنگ ملایم خاکی خود. شخص را به
رفتن و رسیدن به مقصد و مقصود هدایت می کنند, در نماهای عمومی
شهری نحوه ترکیب عناصر و اجزا با ترکیبات متنوع, با رنگ و تزیینات و... در
هر مورد به گونه ای متفاوت و متناسب با منظوری است که فضا برای ان
خلی بنده است:" ینز حالی ایست:که "بطالعات نسان می,وهد. که پدنه
حياط هاى قدیمی ایران aby ole تقارن محوری در بیشتر موارد, در مقایسه
با بدنه محصور کننده فضای میدان ها از تنوع شکلی بیشتری برخوردار بوده
استکه این خود از درون گرایی معماریی ایرانی و اهمیت فزون تر فضای
درون بر فضای برون ناشی می گردد. زیرا به طور کلی در" فرهنگ درون
گرا «نه ۷37775 1۳7 5 بسیار
صفحه 12:
از یک سو میدان و مرکز اصلی شهر به شیوه ای سازماندهی و طراحی می شود که در
آن فارغ از اينکه هریک از چهارگانه پیرامون آن- بصورت خاص- چه ویژگی های
معماری را عرضه می دارند, نما و نمایش بارزه قضایی اصلی میدان بوده و استقرار
عناصر و ورودی های آن ها در بدنه های میدان نیز, نوعی ارتباط متقابل و چندگانه را
دز ابعاد: زیباشناختن ومعناشناختن بین آن:ها برقزار می:نماید: از سوی:دیگر حور
شهری چهارباغ واژه ای جدید را در متن شهر وارد نموده و از اين ره در مقابل محور
خطی, ارگانیک و درون گرای بازار در استخوان بندی شهر محور خطی, مستقیم و ذانا
برون گرایجدیدی با ماهبت و الزامات متفاوت را در شهر مطرح.می نماید. "از آين
پسب‌فخماری نه در خذربناهای منفرة:بلکه,در خذ مجموعه هاق تهری مطرخامی گرزد.
معماری شهری و ایجاد و خلق فضای شهری هدف اصلی شهرسازی مکتب اصفهان
است". بدین گونه است که در اصفهان دوره صفوی حتی پل ها نیز به عنوان عناصری
شهری تلقی می گردند و در جهت ارتقاء کیفی منظر شهری به کار گرفته مى شوند.
در اين دوره "اكرجه به دليل نحوه خاص شکل گیری نماهای شهری, نماهای بناهای
وحدت لتتكلى بين
خيابان و ... با اين
صفحه 13:
معماری معاصر در ایران
صفحه 14:
روند تحولات معماری معاصر ایران مبین گذار از درون گرایی به برون گرایی, ©
خصوصی به عمومی, درون زایی به برون زایی و تمرکز به تشتت است. این دوره
که از اواخر دوره حکومت قاجاریه و بویژه پس از سفرهای ناصرالدین شاهبه فرنگ
به این سو قابل بررسی است, ريشه های خود را از مکتب اصفهان و عناصر معماری
و شهرسازی ان می گیرد و با تلفیق عناصر و مفاهیم وارداتی از فرنگ با آن: نوعی
معماری التقاطی با تکیه بر مفاهیم درونی پدید می آورد که سبک تهران اش می
نامند. در دوره قاجار معماری رسمی به تیع تجدد طلبی چهره ای برونی می یابد و
خیابان در مفهوم جدید خویش لبه های خود را برای جایدهی عناصر خدماتی بر می
گزیند. "پدیده ای که در ايران به آن معماری خیابانی اطلاق می گردد, معماری ای
است که در تعامل با خیابان و با داشتن توجه به نمای رو به خیابان شکل گرفته
است. این پدیده برای نخستین بار در محور چهار باغ اصفهان ظاهر شد اما تنها در
دوره قاجار به طور سیستماتیک شکل گرفت". بدین ترتیب در حالی که "خیابان در
مکتب اصفهان عملکرد تفرجی دارد اما در سبک تهران به عنوان یک فضای شهری با
هویت و زنده خود را مطرح مي کند". لذا در معماری که تا اين زمان اساساً درون
گرا بوده و خانه های مسکونی آن برای ایجاد ارتباط با بیرون متکی بر حياط مركزى
بودند و کمتر به نمای بیرونی رو به معبر توجه می نمودند, تدریجاً به تقلید از معماری
اروپا و با استقرار عناصر در لبه های خیابان های جدیدالاحداث, نماهایی شکل گرفتند
که علی رغم غیربومی و نوظهور بودن تقارن و هارمونی مناسبی داشتند و همین امر
نوعی وحدت و یکپارچگی به نمای خیابان می بخشید. بدنه میدان توپخانه و خیابان
© زار و باب همایون نمونه های مناسبی در اين زمینه هستند
صفحه 15:
7 با آغاز حکومت پهلوی فرآیند تحولات معماری و شهرسازی کشور تغییری ماهوی يافته
و "براى اولين بار در تاريخ شهرنشینی و شهرگرایی کشور, دولت بر آن می شود چهره
شهر را نه بر مینای تفکر و تحول دروئی بلکه بر اندیشه و تغیبری برونی دگرگون
سازد". در پی آن. دخالت های هوسمان گونه ای در سازمان فضایی. شهر کهن صورت.
می گرد و" به کنخ در تاريخ دگرگونی های شهر, تا اين زمان مرسوم می بوده
است, دگرگونی های کالبدی در درون آن جستجو می شود نه در ورای سازمان و بافت
موجود شهر, اين دخالت الگوی خویش را از دگرگونی های کالبدی-قضایی حادث شده
در شهر قرن نوزدهمی-شهر صنعتی- می گیرد".1ین نگرش که کمترین توجهی به سنن
و رسوم کهن مردم ندارد نوعی معماری را در لبه خیابان-به عنوان نماد تجدد- ترویج
می تمایذ که بی هیچ ملاحظه ای به یکباره همه قواعد و مغیارهای آزموه شذة و
اندیشیده شده معماری و شهرسازی بومی را نادیده می گیرد و بیشترین بازشوها را
يدون alee هركونه قضلى جنايشي .به روي معبر مى كشايد. أبز, معماري عِمو.
ts درون گرای 3 8 : - ١ خود رادر
صفحه 16:
آف‌قوازات لین نگرس داوم ود آن دز سال‌ها و ده‌های ندید Bays
پا رونق یافتن بخش ساختمان در دهه 1350, توجه به معماری زمینه هر روز
کنتر شده و اغتشاش و نابسامانی های بصری در بدنه خیابان ها افزایش
یافت. در اين حالت هر بنا به عنوان یک طرح مستقل معماری و جدا از سایر
بناها در بدنه خیابان تلقی شده و بی توجه به پارامترهای کیفیت نمای شهری
طراحی و اجرا گردید. امری که علی رغم تحولات گسترده اجتماعی-فرهنگی
آو علمی-آموزشی همچنان ادامه یافته است
صفحه 17:
نیم نگاهی به میادین تهران
:میدان چیست
در لفت نامه به معناى محوطع
011 نه تعدو ره
لعریف شده و در زبان
در دنیای امروز کلمه میدان ۳ ‘ ۱ » ای خاص مطرح
گردیده و گاهی اوقات
صفحه 18:
در تمامی شهرهای ایران میادین بصورت بزرگ و کوچک و 9
شاخص و غیر شاخص وجود دارند. احداث میادین از زمان قدیم
مخصوصا" از زمان حکومت صفویه رونق خاصی داشته است
که بارزترین آن دو میدان در اصفهان بوده و میدان نقش جهان
یکی از | اين دو ميدان شاخص مي باشد میدان ن
میدانی ج ۱
صفحه 19:
تقسیمات فضایی یک میدان
صفحه 20:
ميدان ها به سه محدودهفضایی تقسیم میشوند اول هسته میانی و دوم ©
.. حلقه و یا رینگ ترافیکی و حوزه سوم محدوه و لبه تجاری و مسکونی و
شهر تهران فعلی دارای دهها میدان می باشد که بعضی از اين مبدانها ©
پصورت نماد شهری و بعضی دیگر از نظر موقعیت و دسترسی منطقه ای
. و محلی می باشند
میدان های مهم قدیم اصلی شهر تهران بنام ها و موقعیت های محلی ©
ناميده مى شد كه چند میدان اصلی و قدیمی شهر تهران در ذیل ذکر می
| شود
سبزه میدان- چاله میدان- میدان مشق- میدان اعدام- میدان راه آهن-
میدان باغشاه- میدان دروازه قزوین- میدان تویخانه- میدان بیست وچهار
اسفند- میدان بیست وپنج شهریور- میدان ژاله- میدان فوزیه- میدان
شهیاد- میدان فردوسی- میدان شاهپور- میدان شوش- میدان تجریش-
میدان کاخ- میدان مخبرالدوله- میدان ارگ- میدان گمرک- میدان ولیعهد-
لمیدان هقث حوض نارمک- میدان شاه عبد العظیم- میدان شاه- میدان ونک
چندین میدان دیگر که بعد ازپیروزی انقلاب بعضی از اين میدان ها تغییر نام ©
آاده و بعضی دیگر اصالت وصلایت خود:زا از دسبت:داده اند
°
صفحه 21:
درآمدی بر مفهوم خیابان به عنوان فضای شهری نگرشی
بر نظریات و تفکرات معاصر
صفحه 22:
خیابان‌ها چارچوب و بدنه و ساختار اصلی فرم هر شهر را ٩
تشکیل می‌دهند.خیابان‌ها درحقیقت جزئی از فضاهای عمومی
شهر هستند که با ایجاد ارتباط بین بخش‌ها و فعالیت‌های مختلف
یک شهر,همانند شریان‌ها در بدن,آن را زنده و پویا نگه
می‌دارند.به عبارتی خیابان‌ها محل اتصال و ارتباط فضاها و
فعالیت‌های شهری به یکدیگرند.نمونه‌ی واقعی زندگی ساکنین
یک شهر اعم از فعالیت‌های عمومی و خصوصی در خیابان‌های
آن وجود دارد.همین فعالیت‌ها است که هماره با هر چیز دیگری
كه نمایاتگر آرزش‌های ساکنین یک شهر باشد سرانجام در کالید
شهر انعکا
صفحه 23:
در اين مقاله سعی شده با بررسی اجمالی مفهوم فضاهای شهری, پیشینه‌ی مفهوم
خیابان به عنوان یک فضای عمومی شهری مورد واکاوی قرار گیرد.در اين راستا با
تبیین جایگاه خیابان در شهر,به روش توصیفی به بررسی آراء.افکار و نظریات
.اندیشمندان پیرامون خیابان و فضای شهری پرداخته خواهد شد
به اين ترتيب با دیدگاه فوق و تبیین جایگاه خیابان در شهر,خیابان در معنای امروزی
به مفهوم فاضیی شهری و محملی برای قرآیندهای اجتماعی-مکانی تلقی
می‌گردد. ازاین‌رو برنامه‌ریزی و طراحی در آنها حساسیت و ظرافت خاصی را طلب
.می‌نماید
صفحه 24:
صفحه 25:
علی رغم آنکه نخستین توقعی که از یک پیاده راه می رود, 9
روانی حرکت و ایمنی است, چه بسیارند مواردی که فرد پیاده
در مسیر حرکت خود در پیاده رو با موانعی چون رامپ پارکینگ
یک واحد مسکونی که به فضای پیاده رو تجاوز نموده, پله ی
ناشی از اختلاف سطح, مسیر سواره ای که مسیر پیاده را بدون
هيج علامت هشدار دهنده ای قطع موده ود .. مواجه مى شوند
صفحه 26:
در حال حاضر پیاده روهای شهری بدون توجه به مکان آن شبیه هم طراحی 9
مي لبوند:یاده روهاز جداکتره بز اسان ماز کفی:شهروندان:وانن جوچه نه
تفاوت مکانی و نحوه رفتار شهروندان در هر مکان, فارغ از آن که اين پیاده
رو بخشی از یک خیابان عبوری است یا یک خیابان تجاری, از یک الگوی کلی
تبعیت می کنند. الگویی که بر اساس آن دو مسیر پیاده به صورت تواری
پاریک در دو طرف یک مسیر پهن سواره واقع شده و عموماً توسط جدول,
جوی آب, ردیف درختان و با باغچه های نواری از هم جدا شده اند. در بهترین