تغذیه در دوران بارداری

تغذیه در دوران بارداری

اسلاید 1: تغذیه در دوران بارداریتهیه و ارائه: ملیحه علی آبادیكارشناس ارشد تغذيه

اسلاید 2: مقدمهاز آنجایی که حرکت در جاده تندرستی مدیون بذل توجه و دقت از همان لحظه های نخستین زندگی انسان یعنی از اوایل دوران جنینی است, اهمیت دوران بارداری بر همگان روشن می گردد. یکی از مهمترین و اصلیترین نکات در این دوران, تغذیه مادر باردار می باشد, زیرا رشد و نمو کامل جنین رابطه تنگاتنگی با تغذیه مادر داشته , تامین نیاز های او با دریافت مواد مغذی مادر عجین شده, تنها راه بر آوردن نیاز های انرژی و ساختاری او به واسطه جفت است.

اسلاید 3: مقدمهجنین رشد بسیار سریعی دارد و وزن او از یک گرم در 8 هفتگی به 3200 گرم در هفته چهلم می رسد.جنین برای چنین رشدی , احتیاج به انواع مواد مغذی دارد که باید از طریق تغذیه صحیح مادر تامین شود . سوءتغذیه طولانی در دوران پیش از بارداری , می تواند باعث سوءتغذیه جنین شود و در نتیجه ممکن است که وزن نوزاد هنگام تولد از حداقل قابل قبول ( 2500 گرم) کمتر باشد.

اسلاید 4: عوامل خطرزا در مرحله شروع بارداری سن کمتر از 18 یا بیشتر از 35 سالمحرومیت اقتصادی, اجتماعی یا فرهنگیخرافات و باورهای نادرست غذاییاستعمال دخانیات به مقدار زیاداعتیاد به مواد مخدر و مصرف الکلداشتن BMI بالاتر از 26 یا کمتر از 19.8در اولین ملاقات بارداریسابقه بارداری های متعدد با فاصله کمتر از 3 سال از زایمان قبلیسابقه اختلالات دستگاه تولید مثل یا اختلالات باروریداشتن رژیم غذایی درمانی برای یک بیماری مزمن سیستمیک

اسلاید 5: عوامل خطرزا طی مراقبت های بارداریافزایش وزن ناکافی افزایش زیاد وزنکم خونی متوسط یا شدید

اسلاید 6: مراقبت های تغذیه ای از خانم های مبتلا به سوءتغذیه پیش از بارداریBMI<18.5 :رعایت تنوع غذاییاستفاده از غذاهای پر انرژی مثل عسل, مربا و کره در وعده صبحانهاستفاده از میان وعده هایی نظیر بیسکوییت, کیک, شیرینی, شیر, خرما, میوه های تازه و خشک و انواع مغز هااستفاده بیشتر از نان وغلاتاستفاده از روغن زیتون در تهیه سالادجهت تحریک اشتها, از انواع چاشنی ها در تهیه غذاها استفاده شود.

اسلاید 7: مراقبت های تغذیه ای از خانم های مبتلا به سوءتغذیه پیش از بارداریBMI>25 :افزایش تعداد وعده های غذایی و کاهش حجم هر وعدهداشتن ساعت ثابت برای صرف غذا در وعده های مختلفمحدود کردن مصرف قند و شکر, شیرینیجات, نوشابه ها, شربت ها و آب میوه های صنعتیاستفاده از نان به جای برنج و ماکارونیاستفاده از نان سبوس دار به جای نان های فانتزی استفاده بیشتر از حبوبات پخته مصرف لبنیات کم چرب, گوشت کاملا لخم, مرغ و ماهی بدون پوستخودداری از مصرف فرآورده های گوشتی پرچرب( سوسیس, کالباس, همبرگر, کله پاچه و مغز)

اسلاید 8: مراقبت های تغذیه ای از خانم های مبتلا به سوءتغذیه پیش از بارداریBMI>25 :استفاده از گوشت های سفید به جای قرمزمحدودیت مصرف تخم مرغ, سس سالاد, کره , خامه, سرشیر و پنیر های پرچرباستفاده از میوه جات و سبزیجات بیشتر (خام)غذاها به صورت آب پز یا کبابی یا تنوریپرهیز از غذاهای سرخ کردهروغن مایع گیاهیمحدودیت مصرف دانه های روغنی مثل گردو, فندق, بادام, تنقلات کم ارزش یا پرچرب مثل آب نبات, شکلات و چیپساجتناب از غذاهای آماده و کنسروی, نمک و غذاهاتی شورفعالیت بدنی متناسب با سن و شرایط جسمیحتی الامکان 30 دقیقه پیاده روی در تمام روزهای هفته

اسلاید 9: مراقبت های تغذیه ای در بارداری و شیردهی (پزشک و ماما) اصول تغذیه صحیحرعایت تنوع و تعادل در مصرف مواد غذایی تنوع: اطمینان از مصرف همه گروه های اصلی غذایی( نان وغلات, میوه و سبزی, شیر و لبنیات, گوشت و تخم مرغ و حبوبات و مغزها)تعادل: مصرف مقادیر کافی از هر گروه (در هر گروه غذایی مواد غذایی با ارزش تقریبا یکسان قرار دارند ومی توان از یکی به جای دیگری استفاده کرد)

اسلاید 10: گروه های غذایی اصلی1-گروه نان وغلات: تامین انرژی, شامل : نان, برنج, ماکارونی, رشته, گندم, جو, ذرت مواد مغذی مهم: انرژی, بعضی از انواع ویتامین های گروه ب, آهن و مقداری پروتئین.مقدار توصیه شده: 11-7 واحد در روزهر واحد: یک برش 30 گرمی (یک کف دست) نان سنگک, تافتون یا بربری یا 4 بر ش نان لواش= نصف لیوان غلات پخته مانند برنج یا ماکارونی

اسلاید 11: گروه های غذایی اصلیگروه میوه ها و سبزی ها: تامین ویتامین ها به ویژه ویتامین های A و C و املاح معدنیمقدار توصیه شده: 5-4واحد در روزهر واحد میوه: یک عدد سیب یا پرتقال یا موز متوسط= نصف لیوان کمپوت یا میوه پخته=3 عدد زردآلو=نصف لیوان حبه انگور=یک چهارم طالبی متوسط= نصف لیوان آب میوه= 2قاشق غذاخوری میوه خشکهر واحد سبزی: یک لیوان سبزی خام برگ دار یا سالاد سبزیجات(گوجه فرنگی, کاهو, کلم, فلفل دلمه ای)= نصف لیوان سبزی های پخته

اسلاید 12: گروه های غذایی اصلی3- شیر و لبنیات: تامین کلسیم, فسفر, پروتئین و ویتامین های A و B2 , شامل: شیر, ماست, پنیر, بستنی و کشکمقدار توصیه شده: 4-3 واحد در روزهر واحد: یک لیوان شیر یا یک لیوان ماست یا 2 قوطی کبریت پنیر کم چرب یا یک لیوان کشک یا 1.5 لیوان بستنی

اسلاید 13: گروه های غذایی اصلی- گوشت, تخم مرغ, حبوبات و مغز ها: تامین پروتئین و املاحی نظیر آهن و روی. شامل: انواع گوشت سفید و قرمز, دل, جگر, تخم مرغ, عدس, حبوبات, مغز ها ( پسته, بادام, گردو)مقدار توصیه شده: 3 واحد در روزهر واحد: 60 گرم گوشت پخته= نصف لیوان حبوبات خام یا یک لیوان پخته = دو عدد تخم مرغ = نصف لیوان مغز ها

اسلاید 14: گروه متفرقهشامل انواع قند ها, چربی ها, شیرینی, روغن, کره, خامه, نمک, شکلات, سس مایونز, انواع مرباها, نوشابه های گازدار, انواع ترشی ها و شورها و غیرهمقدار توصیه شده: حداقل مقدار

اسلاید 15: نحوه مصرف مکمل ها در دوران بارداری وشیردهیمکمل آهن: افزایش نیاز در بارداری 2 برابرکه از طریق مصرف مواد غذایی تامین نمی شود. مصرف یک عدد قرص فرو سولفات در روز از هفته 16 بارداری تا سه ماه بعد از زایمان. اگر مادر دچار کم خونی شدید باشد باید دوز درمانی یعنی 4-5 میلی گرم به ازاء کیلوگرم وزن بدن.عوارض: تهوع, درد معده, اسهال یا یبوست. توصیه به مصرف قرص بعد از غذا , شب قبل از خواباز مصرف شیر و لبنیات با قرص آهن خودداری شود.

اسلاید 16: مکمل مولتی ویتامین ( ساده یا مینرال) در شرایطی که ترکیب برنامه غذایی روزانه خانم باردار از تعادل و تنوع کافی برخوردار نیست و با بعلت حاملگی های مکرر و با فاصله کم ذخایر بدنی کافی نداردمصرف مکمل های مولتی ویتامین توصیه می شود.سیاست گذاری های مرتبط با مکمل یاری توسط مسئولین بهداشتی هر کشور با توجه به وضعیت موجود صورت می گیرد ورعایت دستورالعمل های کشوری الزامی است. در کشور ما بر اساس دستورالعمل کشوری, کلیه خانم های باردار از شروع هفته 16 تا 3ماه بعد از زایمان باید یک عدد کپسول مولتی ویتامین ساده یا مینرال مصرف نمایند.

اسلاید 17: مکمل اسید فولیک: بهتر است از 3 ماه قبل یا حداقل یک ماه قبل از بارداری و در نهایت به محض اطلاع از بارداری مصرف روزانه 400 میکروگرم شروع شود. مصرف منابع غذایی غنی از اسید فولیک مانند جگر, سبزی های سبز تیره مثل اسفناج و حبوبات توصیه می شود. توجه: از شروع هفته 16 بارداری در صورت مصرف کپسول مولتی ویتامین که حاوی 400 میکروگرم اسید فولیک باشد باید قرص اسید فولیک قطع شود.

اسلاید 18: وزن گیری در طول بارداریوزن گیری با رژیم غذایی متعادل از همه گروههای غذاییاز ماه سوم وزن گیری سرعت گرفته و متضمن سلامت مادر و جنینافزایش وزن مربوط به جنین, جفت, رحم, افزایش حجم خون, ذخایر چربی و اندازه Breast وزن گیری سریع یا کند سبب زایمان زود رسکمی وزن گیری : نقص لوله عصبیوزن گیری زیاد چاقی جنین و بعد از زایمان مادربا توجه به وضعیت بدنی مادر( لاغر, طبیعی, یا چاق) میزان افزایش وزن توصیه شده متفاوت است.

اسلاید 19: میزان افزایش وزن بارداری برحسب BMI

اسلاید 20: شکایات شایع دوران بارداری:1- سوزش سردل (Heart Burn ):به علل هورمونی, افزایش حجم رحم, رشد جنین و فشار آن به معده و دستگاه گوارش و در نتیجه ریفلاکس اسید معده به قسمت تحتانی مریتوصیه کنید:افزایش تعداد وعده ها با حجم کمغذاهای آب پز وبخار پزخوب جویدن و آرام خوردنپیاده روی بعد از غذاغذاهای کم چرب وبدون ادویه

اسلاید 21: شکایات شایع دوران بارداری:کاهش مصرف شکلات, قهوه, چای, نوشابه های گازدار و سایر نوشیدنی های حاوی کافئینخودداری ازمصرف سرکه و استفاده از شیر, تخم مرغ و غذاهای نشاسته ایخودداری از دراز کشیدن یا خم شدن بعد از صرف غذاسر بالاتر از بدن در هنگام استراحتدر نهایت استفاده از آنتی اسید

اسلاید 22: 2- تهوع صبحگاهی (Morning Sickness ): نان و بیسکوییت ناشتا4 تا 5 وعده غذا در حجم کمغذاهای چرب, سرخ کرده و پر ادویهباز گذاردن پنجرهمایعات بین وعده هاغذا ها ومایعات سردآرام غذا خوردن و استراحتگرسنه نماندنرایحه آزار دهنده استراحتحمایت روحی تجویز ویتامین B6

اسلاید 23: 3- ادم بارداری: ورم مختصر در ساق و قوزک پا, در نتیجه فشار رحم و محتویات آن روی ورید های لگنی و مختل شدن باز گشت وریدی خون از پاهاتوصیه ها: محدودیت نمک و غذاهای شور, چیپس, آجیل شور , ماهی شور, شور ها وترشیجات4تا 5 بار در روز به پهلو دراز بکشد ( خون رسانی بهتر به اعضای لگنی , رحم و جنین و جلوگیری از پیشرفت ادم)ایستادن و نشستن روی صندلی با پاهای آویزان در صورت ادم جنرالیزه همراه با فشار خون و بعد از هفته 20 حاملگی, شک به پره اکلمپسی, اقدامات تشخیصی لازم توسط پزشک

اسلاید 24: 4-Pica و ویار حاملگی: پیکا خوردن مواد غذایی غیر خوراکی مثل خاک, یخ. شیوع در روستاییان و یا تاریخچه پیکا در کودکی یا خانوادهخطرات احتمالی: آنمی , گوارشیمشاوره با بیمار, نوع ماده مصرفی و علت مصرف, خطرات مصرف , بررسی کم خونی ویار: تمایل زیاد به مصرف یک ماده غذایی , قره قوروت, ترشی ها, شیرینی هاتا زمانی که تنوع رژیم را برهم نزند , تنوع و تعادل رژیم

اسلاید 25: 5- یبوست: به علت تاثیر هورمون ها, حرکت طبیعی روده ها کاهشتوصیه ها: مایعات آب , آب میوه و سوپسالاد و سبزی خوردنغذاهای پر فیبر مانند حبوبات و غلات به همراه مایعات فراوان و سبزی های خام و پخته, میوه های تازه و سالادنان ها سبوس دار مانند سنگک و نان جوبرگه, آلو و یا آب آلونان وعسلروغن زیتونپیاده رویملین های ملایم دارویی در یبوست شدیدروغن کرچک جذب ویتامین های محلول در چربی دچار نقصان

اسلاید 26: 6- پتیالیزم یا افزایش بزاق دهانترشحبیش از حد بزاق ناشی از تحریک غدد بزاقی به علت مصرف مواد غذایی نشایسته ای . گذرا , نیاز به درمان ندارد.

اسلاید 27: نکات تغذیه ای در برخورد با مشکلات و بیماریهای دوران بارداری: 1- آنمی: هموگلوبین کمتر از 11 گرم در دسی لیتر , علاوه بر مصرف مکمل:منابع غذایی حاوی آهن: گوشت, جگر, حبوبات و سبزیهای سبز تیرهانواع مغزها (گردو, پسته), انواع خشکبار مثل برگه ها , توت خشک به عنوان میان وعدهمصرف منابع ویتامین Cچای, قهوه, دمکرده های گیاهی

اسلاید 28: 2- پره اکلامپسی و اکلامپسی ( افزایش فشار خون در اثر بارداری)پره اکلامپسی با افزایش فشار خون, پروتئین اوری و ادم بعد از هفته 20 بارداری, اولین حاملگی و در سنین 20 و بالای 35 سال اکلامپسی: منجر به تشنجبستریرژیم: مقادیر دلخواه از منابع پروتئین, کالری ومایعات, محدودیت نمک نباید قایل شد.چاقی از عوامل خطر

اسلاید 29: 3- سوءتغذیه با کاهش وزن گیری: به دلیل کمبود انرژی, انواع ریز مغذی ها و درشت مغذی هاعلائم بالینی: وزن گیری ناکافی, کاهش چربی بدن, ضعف و خستگی, آتروفی عضلات, ابتلا به عفونت های مکرر, ادم, عدم تحمل سرما, تاخیر بهبود زخم, زخم های پوستی و ریزش موراههای تشخیص:وزن گیری نامناسببررسی وضعیت تغذیه:CBC , آلبومین, آهن, فرتین سرم

اسلاید 30: عوامل مستعد کننده سوءتغذیه: BMI کمتر از 18.5 , کوتاهی قد, سابقه تولد کم وزن, چند قلویی, حاملگی قبل از 18 و بعد از 35 , حاملگی های مکرر, ناآگاهی از تغذیه صحیح, درآمد ناکافی, بیماری های مزمن یا عفونی, اعتیاد...عوارض: سوءتغذیه شدید در اوایل بارداری نقایص جسمی و ذهنی در جنین و در اواخر بارداری کاهش رشد جنین و تولد نوزاد کم وزن, افزایش احتمال مرگ جنین, اکلامپسی, خونریزی و کم خونی مزمن ,عدم توانایی شیردهی و نگهداری نوزاد

اسلاید 31: سوءتغذیه ناشی از بیش خوری(Over nutrition ) : وزن گیری بیش از مقدار لازم, سبب طولانی شدن مدت بارداری, دیابت بارداری, پره اکلامپسی, ماکروزومی جنین, افزایش احتمال سزارین...

اسلاید 32: درمان سوءتغذیه: گرفتن شرح حال کامل از وضعیت تغذیه و مداخله مناسب, توصیه به مراجعه منظم برای کنترل دقیق وزن و فشار خون, تغذیه کافی ومناسب, استراحت کافی, استفاده به موقع از مکمل های دارویی, توصیه های تغذیه ای مناسب به خانم های باردار لاغر, دارای اضافه وزن و یا چاق

اسلاید 33: 4- دیابت بارداری: نیمه دوم حاملگی, عوامل خطر مرتبط: سن و وزن بارداری و سابقه خانوادگی.عوارض: نوزاد نارس, ماکروزومی, اریتمی, هایپربیلی روبینمی, مرده زایی و افزایش فشار خونتاکید بر پیشگیری از هیپرگلیسمی و کتوز, وزن گیری مناسبتوصیه ها:غذا در حجم کم و دفعات بیشترتنوع و تعادل در رژیم غذایی ,غذاهای چرب و سرخ کرده کاهشنمک کاهشمواد غذایی فیبر دار مانند سبزی, حبوبات, میوه و نان های سبوس دارکاهش قند های ساده, غذاهابا نمایه گلیسمی پایین( نان بربری, تافتون, سنگک, حبوبات) جایگزین مواد غذایی با نمایه گلایسمی بالا(لواش,سیب زمینی, هویج)

اسلاید 34: 5-دیابت آشکار یا از پیش شناخته شده : مشاوره با پزشک قبل از بارداری, تنظیم انسولین, پایش منظم قند خون, توصیه ای دیابت حاملگی

اسلاید 35: 6-عفونت های ادراری: عوامل ایجاد کننده: قلیایی شدن ادرارو کاهش حرکات پریستالتیک مجاری ادراریپیشگیری:1-مواد غذایی محرک : ادویه ها, فرآورده های گوشتی نمک سود, سیرابی, گوشت های کنسرو, مواد غذایی گوگرد دار مانند مارچوبه, تربچه, سیر و پیازنوشیدنی هایی نظیر قهوه2- اسیدی کردن ادرار با : گوشت لخم (قرمز و سفید), ماهی و تخم مرغ, پنیر, شکلات و غلاتی نظیر برنج3- شستشوی مجاری ادراری با مصرف 2 لیتر مایعات درروز

اسلاید 36: 7- فنیل کتونوری: اختلال متابولیک ارثی, کمبود فنیل آلانین هیدروکسیلاز و افزایش فنیل الانین خون, هدف ازرژیم درمانی: حفظ سطح فنیل آلانین خون در محدوده طبیعی 2 تا 6 میلی گرم در دسی لیتراندازه گیری منظم فنیل آلانین, محدودیت مصرف غذاهایی که پروتئین زیاد دارند نظیر لبنیات, گوشت, مرغ و..نکات مهم درتنظیم رژیم غذایی آسپارتامتجویز انواع مکمل های ویتامین و املاح بخصوص روی, منگنز و نیاسیندریافت ناکافی انرژی یا بیماری و عفونت سبب تجزیه پروتئین های بدن و رها شدن اسید آمینه ها از جمله فنیل آلانین

اسلاید 37: متشکرمیاعلی...