صفحه 1:
صفحه 2:
تفسیر سوره حمد
استاد ارجمند: سلیمان عباسی
<< ع
@ ۱۳۹۷ gl
مرو یا
نامعل وكا ررد
صفحه 3:
8
* تفسیر سوره مبا رکه حمد
#مشخصات سوره:
> ترتیب چینش: 1
> تعداد آیات: 7
> تعداد کلمات: 29
> تعداد حروف: 143
> تعداد لفظ حلاله الله: 2
> ترتیب نزول:1 با 5
صفحه 4:
* تفسیر سوره مبار که حمد
——EEEE———————————|
< سایر اسامی سوره:
» ام الکتاب. ام القرآن » فلفحه الکتاب. فاتحه القرآن
» السَبعٌ المثانی “الشّفاءء الشّافيه
الآساس 7 » السّلاه
> الکافیه. الوافيه < المُناجاه. التّفويض
> الکنز » الثور
> تعلیم المساله. السوال > الحمذالاولی الحمدّالقصری
> الخمد. الدّعاء. الشّكر ۱ ۱
صفحه 5:
** تفسیر سوره مبار که حمد
> مکان نزول:
> هراد
؟ مدفى بقول مجاهد)
< مكي: قول أقوي جقول ابن عباس و (ool
صفحه 6:
0
* تفسیر سوره مباركه حمد
» آهنگ سوره حمد
- این سوره از زبان بندگان است و سوره های دیگر سخن خدا.
7 طرز مناجات و سخن گفتن را به بندگان آموزش می دهد.
- ارتباط نزدیک و بی واسطه خدا با انسان و مخلوق با خالق.
- شروع با حمد و ستایش و با ایمان به مبدا و معاد ادامه می یابد.
صفحه 7:
0
* تفسیر سوره مبا رکه حمد
تج
» سوره حمد. اساس قرآن:
“در حدیثی از پیامبر (ص) نقل گردیده:
سوره حمد برترین سوره است.
* سوره حمد. أَمْ الکتاب است.
سوره حمد شفای هر دردی است الا مرگ.
* در هیچ کتاب آسمانی دیگری مانندش وجود ندارد.
صفحه 8:
8
ee
تفسیر سوره مبا رکه حمد
سوره حمد
*ذر بز ذازئه مراحل س.گانه ایمان است بعتر ؟
« اعتفاد به قلب. اقرار به زبان و عمل به ارکان»
صفحه 9:
0
* تفسیر سوره مبا رکه حمد
تج
اگر قرآن را به سه بخش تقسیم کنیم. بخشی از قرآن توجه به
خداوند است و بخشی توجه به رستاخیز و بخش دیگر نیز احکام
و دستورات است.
م وم o ets حمد آمده | ۳
فرمايش ا در خصوص نا وت سورع
حمد:
مركن نورهبی حمد را بخواند پاداش او به اندازه کُسی است که دو
سوم قرآن را خواند است.
صفحه 10:
0
* تفسیر سوره مبا رکه حمد
تاکید بر تلاوت سوره حمد:
*_ بخشیدن روح و ایمان
نزدیک شدن به خدا
* _صفای دل و Salles
نیرومند ساختن اراده و تلاش در راه خدا
© ایجاد فاصله بین انسان و گناه
امام صادق(ع): شیطان چهار بار فریاد کشید:
۱ روزی که از درگاه خدا رانده شد ۰ ۲. هنکامی که از بهشت رانده شد
۳ هنگام بعشت پیامبر(ص)__۴. نازل شدن سوره حمد
صفحه 11:
0
*تفسير سوره مباركه حمد
» هفت آیه سوره هر کدام به مطلب مهمی اشاره
دارد:
> بسم الله الرحمن الرحیم ذکر, سرآغاز, ذات پاک خدا
» الحمد لله رب العالمین شکر. سرچشمه مواهب از ذات پاک خداست
> الرحمن الرحیم رجاءرحمت و رحمانیت
> مالک یوم الدین خوف. معاد. دادگاه عظیم
» اياك نعبد و ایاک نستعین اخلاص. توحید در عبادت
» اهدنا الصراط المستقیم دعا و تضرع. نی
خداست)
یه هدلیت . «شاربه هدلیت همهبه سوی
» صراط الذین انعمت علیهم... اقتدا به ارواح پاک
صفحه 12:
0
* تفسیر سوره مبا رکه حمد
ررب 1 1 ابر 21
> پسم اللّه الزحسن faa il
> علامت ادب شروع کار:
» مدخل صدق (صادقانه وارد شوید)
> مخرج صدق (صادقانه خارج شوید)
پیامبر اکرم(ص):
هر کار مهمی که بدون نام خدا شروع شود. بی فرجام است.
صفحه 13:
0
*تفسیر سوره مبار که حمد
م۳(
پیامبر اکرم (ص) فرمودند:
کل Al ذی با یبدا فيه ببسم له الرّخمن] الرحیم abil
(کنزالعمال. حدیث ۲۴۹۱)
هر کار مهمّی که با «بسماله الرحمان الرحیم» آغاز نشود.
بیفرجام است.
ی Je a و عّ له قال: کل أمر ذى بال آم يُذكر فيه يسيم
از خداوند عزیز و جلیل نقل کرده است که فرمود: هر کار ارزشمندی که
در آن بسم الله ذکر نشود ناقص است.
lei by ج ۷۶ ص ۳۰۵
qo
صفحه 14:
0
#نفسير سورة مباركة حمد
م۳(
در نخستين آياتى كه بر پیامبر وحی شده. از سوی خداوند
دستور آمد؛
«اقرا باسم ریک »
تنها در سورهی توبه است که بسم اللّه ندارد.
چون اعلان جنگ به جنایتکاران مکه و پیمان شکنان آغاز شده و به
همین دلیل با توصیف خداوند به « رحمان و رحیم » سازگار نیست.
صفحه 15:
0
*تفسیر سوره مبار که حمد
بسم الثه الرحمن الرحیم ۱۱۴ بار بر پیامبر اکرم (صلی اللّه
عليه وآله) نازل شده است؛ در ۱۱۳ سوره به عنوان سرفصل
آمده و از آنجا که اول سوره برائت بسم ail نازل نشده و در
سوره نمل علاوه بر ابتداى سوره. در آيه «إنّه من سلیمان و
اثه بسم اللّه الرحمن الرحیم» نیز این جمله مبار که آمده است
مجموعاً ۱۱۴ آیه میشود.
صفحه 16:
** تفسیر سوره مبا رکه حمد
نکاتی:
محتواى ذكر بسم الله:
ضرورت ابتدا به آن در همه سوره ها:
< شي 4
صفحه 17:
** تفسیر سوره مبار که حمد
ea)
بسم الله جز سوره است. ay
اصولاً ثبت «بسم الله» در متن قرآن مجيد در آغاز همه سوره ها خود كواه زنده
این اسر استاما ذن مياق ذانشمتداخ :اهل كسنق اختتلاف نظن وجو قارق:
۲ الله جامع ترين نام خداوند است.
کلمة فاسم* که اصل آن از فسموه به معنی بلشدی و ارتفاع است. بعد از اسم
کلمه له است که جامع ترین نام از نام های خداوند است.
صفحه 18:
0
* تفسیر سوره مبا رکه حمد
EE
2 *آیه شریفه
حمد: »
معناي حمد: ستایش در قبال عمل و کمال اختياري »
تفاوت حمد با مفاهیم مشابه: >
تفاوت حمد با مدح: »
عقليا:غدم:عقل صاحب كمال 5
اخجياري ها غيواتياري :بودن كمال »
١ تفاوت حمد با لشتكرة »
وصول با عدم وصول لثر کمالٍ >
ae
صفحه 19:
pan سوره مبار که حمد
ال
< آثار حمد:
> علامت انسانیت انسان
> روشني بخش برزخ و قیامت
> عامل تزايد نعمت
> عامل رقابت با ملائک و ...
صفحه 20:
0
* تفسیر سوره مبا رکه حمد
> تکمله:
» جامعترین حمد در سور حامدات
> ناتواني متنعمان از حمد و شکر
» شمول حمد بر تسبیح. تحمید و تهلیل
» مشکور و محمود حقيقي
» حمد بهشتیان
> گستره حامدان و مسحان
3 0
صفحه 21:
> مفیهوم
»> استعمال ربّ: ۲
» به تنهايي: مختص
خالق ۳
» مضاف: مشترک خالق
و مخلوق
> ريشه رب: ربب نه ربو
> انواع ربوبیت:
صفحه 22:
0
* تفسیر سوره مباركه حمد
عالمین:
»> معنا: جمع عالم
> استعمال:
» همه جوامع انساني: هدي للعالمین
> همه عوالم امکانی: و ما رب العالمین
DO
صفحه 23:
** تفسیر سوره مبا رکه حمد
*آیه شریفه 3
> الرحمن الرحیم:
> تفاوت با آٍیه یک:
» آیه یک: مطلق و موسع
> آیه سه: قیود انحصار حمد
< تکمیل معناي رب العالمین
روایت: ان لله عزوجل مائه رحمه...
DO
صفحه 24:
** تفسیر سوره مبا رکه حمد
*آیه شریفه 4
> مالک:
> مفهوم: مسلط مطلق الاختیار
» ملک
» ملیک
DO
صفحه 25:
0
* تفسیر سوره مبا رکه حمد
> انواع مالکیت:
> اعتباري
> حقيقي محدود
» ظرف بروز: قیامت
> فتعالی الله الملک الحق
»قل لا املك لنفسي ضرا و لا نفعا الا ما...
e
a
صفحه 26:
تفسیر سوره مبا رکه حمد
> مفیهوم بوم:
> جهان آخرت: یوم الاخر
> بخشي از زمان: ایام خر
> ظهور: کل یوم هو في شان
صفحه 27:
تفسیر سوره مبا رکه حمد
> دین:
> مفهوم: خضوع مقابل برنامه خاص
» استعمالات قر آنی:
ag" قيامت
» عمل و اطاعت
aor < بندي: ظهور حقیقت کامل دین
DO
صفحه 28:
cas ما
> براهین اثبات حمد براي خداوند:
> لله
> رب العالمين
> الرحمن
> الرحیم
> مالک یوم الدین
DO
صفحه 29:
0
* تفسیر سوره مباركه حمد
ea]
کقرائت:
< ملک عدم اضافه مالک به زمان
ک مالک:
» تفکیک مالکیت حقيقي و اعتباري
> اعم بودن مالک از ملک
> ظرفیت یوم نه مملوکیت آن
DO
صفحه 30:
تفسیر سوره مبا رکه حمد
» تکمله آبه:
» جمع خوف و رجاء
> فعلیت قیامت:
» لقد کنت في غفله من هذا فکشفن...
> کلا لو تعلمون علم الیقین لترون...
؟ رویت بهشت و جهنم در شب معراج
> وسطیت برزخ نسبت به دنیا و قیامت
3 0
صفحه 31:
تفسیر سوره مبا رکه حمد
#آيه شریفه 5
> عبودیت:
> مفهوم عبودیت
> انواع: مطلق و حقيقي با محدود و اعتباري
> اضلاع عبودیت:
< عبد
> معبود
> عبادت
صفحه 32:
*#*تفسیر سوره مبار که حمد
> حصر عبودیت در خداوند:
> قیود مذکور در آبات قبل
> آیات ناظر به نظام فاعلي و غايي
» ضعف مطلق انسان موحد و ملحد
> انحصار عدم غفلت در خداوند
» انحصار حمد برای خالق
DO
صفحه 33:
*#تفسیر سوره مبار که حمد
ال
< حقیقت عبودیت:
> تنها راه تقرب:
» ايجابي
»> سلبی
< هدف آفربنش
> یقین عبادي
DO
صفحه 34:
o>
که
مبار
سوره مب
تفسیر
نز
بت:
د د
ات 3
دهد بدا ۱ ۱ ۱
< بعرو يي
J
سو
عت ر
طا
بت وا
دد
عبود:
بطه عبر
راب
<
صفحه 35:
** تفسیر سوره مبار که حمد
[ا تج
> تقدبیم ایاک:
> مشاهده الله قبل از هر جيز
> مشاهده جمال معبود برای تسهیل عبادت
< تشدید وسوسه شیطان در نماز
> بي توجهي به عبد و عبادت
> تقدیم مخاطب بر متکلم و خطاب براي حرمت
> توفیق و پاداش عبادت از سوي خداوند
DO
صفحه 36:
تفسیر سوره مبا رکه حمد
> گستره ضمیر جمع:
»> مصلي عوام: فقط خودش
» مصلي خاص: خودش و سایر مصلین
مصلي اخص: خودش و سایر موجودات
DO
صفحه 37:
**تفسیر سوره مبا رکه حمد
> استعانت:
> مفهوم: مطلق طلب عون و کمک > گستره: همه
شئون انسان
» حصر استعانت در خداوند
صفحه 38:
*#تفسیر سوره مبار که حمد
> انواع استعانت:
> راستین
> دروغین
< مراتب استعانت:
> ادنی: اول خود سپس خداوند
decir < همراهی خود و خداوند
> اعلی: همه کاره بودن خداوند
DO
صفحه 39:
puma سوره مبار که حمد
سس
> ريشه نیاز مضاعف انسان به استعانت:
وجود شیطان
> استعانت و مفاهیم قریب:
» استعانت
> توکل
تفویض
DO
صفحه 40:
تفسیر سوره مبار که
حمد
©آيه شريفه 6
< اهدنا:
bo <
مفهوم هدایت:
> ارائه طریق
> ایصال به
به مطلوب
صفحه 41:
** تفسیر سوره مبار که حمد
ِلْْج7ببب ۳۳۳۳
> انواع هدایت:
5 تشريعي
5 تكويني:
> ومن پومن بالله بهد قلبه
> والذین جاهدوا فینا لنهدینهم..
> والذین اهتدوا زادهم هدی...
٩ مه
صفحه 42:
** تفسیر سوره مبار که حمد
ِلْْج7ببب ۳۳۳۳
» حقیقت هدایت: نور باطن نه ظاهر
»> نتیجه هدایت: نور:
> دنیا: و جعلنا لهم نورا بمشی...
< عقبي: نورهم بسعي بین ایدبهم
DD
صفحه 43:
** تفسیر سوره مبار که حمد
EEE
> منشا هدابت:
خداوند: والله بهدي من clin الي ...
> غير خداوند:
< قرآن: ان هذا القرآن بهدي...
> انبیاء: وجعلناهم لنمه بهدون...
> پیامبر: انک لتهدي الي صراط...
> اخیار بشر: و من قوم موسي...
DD
صفحه 44:
pan سوره مبار که حمد
> نقطه مقابل هدایت:
> ضلالت: ناظر به راه
> غوایت: ناظر به هدف
»> پاسخ درخواست هدایت:
> و من یومن بالله بهد قلبه
> آن تطیعوه تهتدوا
> يهدي اليه من اناب
> نورا نهدي به من نشاء من 0
DD
صفحه 45:
pan سوره مبار که حمد
الل 171
> عموميت نياز به هدايت:
> كمراه: rol نياز
> مهتدي:
> ثبات در صراط
> نامحدود بودن كمال
DD
صفحه 46:
pan سوره مبار که حمد
تج
> درخواست هدایت جمعی:
> امنیت جامعه در گرو هدایت فراگیر
» وحدت مقصد و راه-همياري در مسیر
» حرکت تنها عامل ضعف جسم و روح
»> ضرورت حرکت هماهنگ امت با امام
DD
صفحه 47:
** تفسیر سوره مبار که حمد
ال
» صراط مستقیم:
> مفهوم صراط مستقیم
< حقیقت صراط مستقیم: > غیر متغیر
> غير يراكنده
> راه و هدف مطمئن
< قطعيت بيروزي
DD
صفحه 48:
pan سوره مبار که حمد
ِلْْج7ببب ۳۳۳۳
> ضرورت صراط مستقیم
< مصداق صراط مستقیم:
> دینا قیما...
> آن اعبدونی...
> یعتصم بالله...
an
DD
صفحه 49:
** تفسیر سوره مبار که حمد
| 0[
> انواع صراط:
> به سوي صعود(نزدیک)
> به سوي سقوط (دور)
> به سوي سرگرداني
DD
صفحه 50:
pan سوره مبار که حمد
تج
»> عدم امکان تعجیز خداوند
»> حرکت: ضروري انسان
> مواجهه قطعي کفار با عذاب
> انحصار راه در مسیر الهي
3 0
صفحه 51:
** تفسیر سوره مبار که حمد
EEE
بستر صراط مستقیم:
در دنیا: امام مفترض الطاعه <
در آخرت: چسر علي النار »
> لغزش از صراط مستقیم:
» خروج از صراط عمودي: هوي
< خروج از صراط افقي: نکوب
60
صفحه 52:
** تفسیر سوره مبار که حمد
ال
> تکمله:
1 اتحاد سالک و صراط:
> تقریر اول: متشکلات دین:
> اصول: اعتقاد
> متوسطات: اخلاق
> فروع: احکام
> تقریر دوم: حقیقت راه: فقط سالک
DO
صفحه 53:
اتسين سوره سا رعسحمه
|
2< معبت خداوند 9 سالک:
> قیومیه مطلق: و هو معکم...
»> خاص و ویژه:
> مومنان: ان الله...
> کافران: ان ربک...
DO
صفحه 54:
** تفسیر سوره مبار که حمد
ال
bl po <3 3 سبیل:
» نسبت: روح و جسم
> رابطه:
> فرع منتهي به اصل
> فرع درون اصل
تفاوت:
» وحدت و تعدد
» خلوص و غش
DO
صفحه 55:
** تفسیر سوره مبار که حمد
4 عدم دسترسي شیطان به صراط مستقیم
5 جایگاه اصحاب صراط مستقیم:
> بالاتر از مومنین ۰ ذو مراتب
DO
صفحه 56:
pan سوره مبار که حمد
تج
> انعمت:
> مفهوم نعمت:
> لغوي
> قرآني
مصداق نعمت: هدايت
» نعمت یافتگان در قرآن
DO
صفحه 57:
** تفسیر سوره مبا رکه حمد
» انواع نعمت در قرآن:
»> كاذب
< مادي
معنوي:
> دلیل اصالت
> مصادیق
> آثار
صفحه 58:
** تفسیر سوره مبار که حمد
ال
> مراتب نعمت یافتگان:
> اصحاب اليمين
» السابقون
» نعمتهاي بهشتي:
»> مشوب
> ناب
DO
صفحه 59:
pan سوره مبار که حمد
ال
< المغضوب:
> مفهوم غضب
< برخی مصادیق:
بان رتست الله
»> فعلیهم غضب من AU
> غضب الله عليهم
DO
صفحه 60:
** تفسیر سوره مبا رکه حمد
تج
> الضالین:
> مفهوم ضلالت
< کاربرد ضلالت در قرآن
» بستر ضلالت در قرآن:
» هوي: جائیه 23
> بت: ابراهیم 30
> گناه کفر: بقره 26
» قبول ولایت باطل: حج 4
» جهل: بقره: 198
3 0
صفحه 61:
**تفسیر سوره مبار که حمد
| 0[
> مصادیق ضلالت در قرآن:
< ضال:
> تبدیل ایمان به کفر: بقره 108
» شرک به خداوند: نساء 116
> کفر ورزیدن: نساء 136
»> عصیان به خدا و رسول: احزاب 36
> سرپرست گرفتن کفار: ممتحنه 1
oS
60
صفحه 62:
** تفسیر سوره مبار که حمد
ea)
مضل: >
» ابلیس: ص 82
< سامری: طه 85
> فرعون: طه 79
> خداوند: حاثیه 23
we §
DO
صفحه 63:
** تفسیر سوره مبار که حمد
تج
> تکمله:
» تفاوت مغضوب و ضال:
» گمراه لجوج - گمراه
> بهود - نصاري
» ضال مضل - ضال
> تفاوت عامل هدایت و اضلال
> ريشه ذکر «ل» علاوه بر «غیر»
ol) وحدت >
DO
صفحه 64:
** تفسیر سوره مبار که حمد
EEE
» همراهی با متنعمان:
» ظرف همراهي: دنیا و عقبي
> زمینه همراهي: معیت همه جانبه
» حد همراهي: پیوستن به متنعمان
» قلّت سالکان طریق:
> لا تستوحشوا في طربق الهدي...
» الناس ثلاثه: فعالم رباني و متعلم...
> لاملان جهنم من الجنه و الناس...
DO
صفحه 65:
pan سوره مبار که حمد
EEE
شمول توحيدي سوره: >
ذات: الله >
صفات: الرحمن الرحیم >
عبادي: اياك نعبد >
> افعالى: اياك نستعين
DO
صفحه 66:
pan سوره مبار که حمد
[0 |
سوره: Wg) »
< حمد:
> لله. رب العالمين: الرحمن, الر حیم. مالک یوم الدین
> تسلیم:
> ایاک نعبد و اياك نستعين
سوال:
> اهدنا الصراط المستقیم
DO
صفحه 67:
**قرآن در کلام دانشمندان جهان
* نولدکه, خاورشناس آلمانی (م, 1930)
نولدکه در زبان سامی و لغات شرقی تخصص یافته و
شهرت کسب کرده است و مهمترین اثر او «تاریخ
قرآن» است که بعد از تألیف آن به دریافت جایزه
آکادمی فرانسه نائل شد. او مینویسد:
«قرآن با منطق علمی و روش اطمینانبخش و
قانعکنندهای که دارد دلهای شنوندگان خود را به سوی
خويش توجه داده و انها را طرف خطاب قرار میدهد.
همواره بر دلهای کسانی که از دور با آن مخالفت
میورزند تسلط یافته و آنها را به خود میپیوندد.
فضیلت قرآن با داشتن سادگی و بلاغت خاص خود به
اوج کمال رسیده است. اين کتاب توانست از مردمی
وحشی و بیتربیت» ملتی متمدن ایجاد کند که تعلیم و
تربیت دنیای خویش را بر عهده گرفتند».
DO
صفحه 68:
**قرآن در کلام دانشمندان جهان
* بانو ستان رانی تنس هلندی
او در مورد معارف قرآن کریم میگوید:
«محتوای این کتاب آسمانی کاملاً با عقل و خرد و
فطرت بشری مطابقت دارد و از مطالب زننده و
خلاف عقل به کلی پاک است. قرآن درباره زنان؛
قضاوتی عادلانه دارد و برخلاف بعضی از مرامها
و ادیان که جنس زن را تا به سر حد بردگی تنزل
دادهاند و ارزشی برای او قائل نیستند. وی را از
مزایا و حقوق انسانی برخوردار ساخته و مقام
شامخی برای او منظور داشته است».
DO
صفحه 69:
**قرآن در کلام دانشمندان جهان
* پرنس بورگیز, مورخ ایتالیایی
وى که بسراسون سسائل تازیخی رقاب ریادي: ماشقد اه
مینویسد؛
«متتلچین همین که دن پیروی قیزآنزو جواندن ان و ععال نه
قوانین و احکامش سستی نشان دآدند, نیروی سعادت و
هزشته سیادت تین با اين:بىاعتنابى از آنها دوز sal a ante
همه عزت و قدرت و خرسندی و عظمت از افق حیات آنها
رخت بربست و به جایش اهریمن اسارت و بندگي جانشین
شد. دشمنان از این فرصت استفاده کردند و بر آنها تاختند و
حلقهوار چون میکربهای اجتماع آنها ۷ در ميان كرفتند و
آنها را به روزگار کتونی اسیر و مقيد a les . آری این همه
بدبختی: تیرهروزیهای ee عات بدن
قوانین obs ن بوده. د ابت دام بر ao
اسلام (قرآن) نیست. قیقتاً چه ایرادی را میشود بر
این آیین پاک گرفت؟!».
DO
صفحه 70:
**قرآن در کلام دانشمندان جهان
؟ آلوارو ماچوردوم کومینز
شاعرء نویسنده, روزنامه نگار و محقق اسیانیایی
میگوید:
«عدهای از من خواستند بعضی از سورههای قرآن را
برایشان ترجمه کنم» من هم سوره کوتاهی را
نود باتنورت ودرا که ازتزگانگی وید
میگوید. این سوره و موسیقی آن آنچنان زیبا بود
که برای من شاعر بسیار مهم بود. همچنین سوره
فاتحةالکتاب را که درباره جهانی بودن خداوند است
ترجمه کردم. به اين ترتیب بود که جهانی بودن و
بگانگف. خداوند مرا بع انن تتبجهررساندنکه ادن دم
مردمیترین و منطقیترین دین برای از بین بردن
تاآراتیها و مشکلات اسروری انتت»
3
صفحه 71:
و آخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمین