تفکر سیستمی

صفحه 1:
لزوم تفکر سیستم ویژگی های رویکرد سیستمی ‎cece) ois med eae‏ امین وحیدی 

صفحه 2:


صفحه 3:
مسائل پیچیده در مواجهه با مسائل محیطی معمولا موضوعلتی تبلیل به محل بحث می شهند که دارای پیچیدگی باشند و راه حل ساده ای برای آن ها موجود نباشد. #در غللب چنین مسائل به راحتی متوجه می شویم که عبارت «سیستم» «سامانه»» «نظام» یا «منظومه» در محاورات مربوط به این مسائل به وفور دیده می شود. #در مواجهه با لین دست مسائل ناخودگاه به دنبال یافتن قواعد کلی حاکم و الگوی رفتاری مستله مورد بررسی خود هستیم. این امر نشان دهنده وجود «تفکر سیستمی» در ذهن ما است که البته قوت و ضعق آن با توجه به تجرییات اکتسابی متفاوت است. #در ادامه مثال هایی آورده می شود تا اهمیت داشتن چنین دیدگاهی به صورت مدون به مسائل را شرح دهیم. 

صفحه 4:
بارسلون یا منتخب جهان # به نظر شما تيم بارسلوناقوی تر است بازی می کند یا تیم منتخب جهان؟ پاسخ اکتر اهالی فوتبال بارسلونا است. #در صورتی که در تیم منتخب جهان هر بازیکن در پست خود بهتر یا برابر با بازيكن معادل خود در بارسلونا است. پس علت بهتر بودن بارسلونا در چیست؟ #علت این امر در هماهنگی بیشتر بین بازیکنان بارسلونا به نسبت منتخب جهان است. # هماهنگی ارتباط موثرتر و بهتر اجزا در راستای هدف (بردن) است. 

صفحه 5:
ریسک بالای بازار آمریکا در بحران مالی اخیر آمریکا محققین* معتقدند با وجود این که بنگاه های آمریکلیی هر یک به شخصه ریسک خود را در بزار پوشش دادند اما کل بازار آمریکا دچار ریسک بالایی شد. © به نظر شما علت اين امر جيست؟ ©ايشان معتقدند كه با وجود زير-بهينه كردن (5111-071120126) ريسك در هر يك از بنكاه هائ آمريكايى اما ريسكد كلى مقدار بالایی را داشت. علت این امر نیز مجدد در ارتباط بين بنكاد با هم در بازار كلى (سيستم) نهفته است. #بر هم كنش موجود بين بنكاه سبب مى شود كه ريسك كلى بازار برابر مجموع ريسك تك تكد بنكاه ها نشود. #در لين ميان در رفتار بازار کلی خواصی ظاهر شونده ‎aby! (Emergent Properties)‏ می شود که از قبل با نگرش «کل برابر جمع ساده اجزاست» قابل پیش این ویژگی ها در بسیاری از اوقات الگوی اصلی رفتاری سیستم را موجب می شود. © *J. Doyne Farmer is at the Santa Fe Institute, 1399 Hyde Park Road, Santa Fe, New Mexico 87501 نبود. 

صفحه 6:
رفتار عجیب نمک ها #نمك هابه عنوان ععال نمک طعام از عناضری به شدت واکتش دهنده تشکیل می شوند. #پس چرا خود نمک از لحاظ شیمیایی خنثی است؟ #به عنوان مثال نمک طعام از سدیم که فلزی بسیار فعال و کلر که گازی فعال است تشکیل شده است. #اگربه صورت جمع ساده به مجموع سدیم و کلر است نگاه کنیم نمک بلید بسیار فعال باشد. #اما وقتی لین دو عنصر در مجموعه ای که با هم «مرتبط» هستند كنار هم قرار مى گیرند «خاصیت ظاهر شونده» خنثی بودن را به عنوان رفتار کلی سیستم به نمایش می گذارند. 

صفحه 7:
مجموع اجزا کل نمی شود یکی از جملات شناخته شده در حوزه تتوری سیستم ها عبارت زیر است: #هجموع اجزا کل نمی شود» «06 201 15 28115 ‎Sum of the‏ ‎«whole‏ #لين جمله به لين معناست که یکی از عوامل اصلی موفقیت یک مجموعه در راستای تحقق هدف «ارتباط مناسب» بين اجزا است. #اكر بين اجزاى يك سيستم ارتباط مناسبى باشد سبب مى شود حاصل كار لين مجموعه خر كثار هم بيثن از مجموع حاصل كار تك تك اجزا باشد .و در مقلبل ارتباط نامناسب بين اجزا سبب مى شود حاصل كار لين مجموعه در كنار هم كمتر از مجموع حاصل كار تک تک اجزا پاشد. بیان علمی لین مسئله به لین صورت است که: «بر هم کنش سازنده بین اجزا سیب بروز هم افزایی می شود و بر عکس» 

صفحه 8:
با توجه به توضیحات بالا تعریف سیستم به صورت زیر می شود: «مجموعه ای از اجزا که در راستای تحقق هدف ارتباط معنادار (هم افزا) با هم دارند» #داشتن تفکر سیستمی به معنی دیدن مجموعه های مرتبط به صورت یک سیستم با ویژگی های مذكور ابست لذا تعريف تفكر سیستمی به شرح زیر استد # «فرآیند درک ارتباط اجزا بر هم در یک کل» #با داشتن چنین رویکردی است که می توان علل جامع. واقمی و ريشه ای و اثرات کوتاه و بلند مدت سائل را درک کرد. وبا چنین درکی است که می توان راه حل اثرگذار در کوتاه و بلند مدت ارائه کرد. 

صفحه 9:


صفحه 10:
هم بستگی شدید اجزا ® یکی از علل دشواری تحلیل مسائل پیچیدگی پیش بینی پذیری رفتار يك سیستم در محاورات معمولا به سیستم های پیچیده سیستم اطلاق می شود. یکی از علل ایجاد پیچیدگی در سیستم وجود روابط پیچیده بین اجزای سیستم است. بسیاری پیچیدگی در رولبط را ملول گسترده بودن رولبط می دانند. اما پیچیدگی به خاطر عدم قطمیت و بيش بينى دشوار رفتار سیستم و بروز خواص ظاهر شونده ایجاد می گردد. معمولا سیستم هایی که شامل عوامل انسانی می شوند به علت رفتارهای پیچیده انسانی در زمره سیستم های پیچیده قرار می گیرند. روش هاى غيرمنعطف و رياضى وار كه سعى دارند همه جيز را یه صورت ریاضی درک کرده و به صورت ماشينى ببينند را تفكر سيستمى سخت (]6 1121121613" 5375861225 11810) مى ‎wut‏ ‏به كاركيرى روش ها و متدولويى هاى حوزه تفكر سيستمى سخت به علت عدم توانايى فهم منعطف و ديناميك روابط بين اجزاء براى اين مسائل به عدم درك صحيح رفتار سيستم مى انجامد. © سازمان ها و جوامع به عنوان نمونه اى از لين سيستم هاى شامل عوامل انسانى از مهم ترين سيستم های پیچیده محسوب من تولك 

صفحه 11:
# دید یک سیستم به عنوان مجموعه اجزای آن صحیح نمی باشد. در بسیاری از موارد شکستن سیستم به اجزای سازنده سبب می شود عواملی از قلم بیافتد که در ظاهر کار وبه صورت فیزیکی در سیستم مورد بررسی ما جا ندارد. هم چنین دیدن همه عوامل اثرگذار و ابعاد متفاوت مسئله به فهم بهتر مسئله و ارلئه راه حل مناسب در راستای هدف کمک می کند. © به عنوان مثال فرض کنید مستله تحت عنوان «بهبود عملکرد کارکرد ترمز ماشین» تعریف شده است. © در نكاد اول معمولا افراد تنها راه بهبود را در تغییر ترکیب آلیاژ صفحات ترمزه بهبود مواد سیال در سیستم هیدرولیک ترمز و سایر مسائل فنی می بینند. #اما با دید جامع نگر و کل نگرلنه ‎ogMe (Holism or Holistic View)‏ بر عوامل فوق» عواملی هم چون حساسیت ‎Slay‏ ترمزء هوشیاری و زمان عکس العمل راننده وضعیت لاستیک, کیفیت آسفالت و - در مجتموعه عوامل این سیستم دیده می شود. # تفیبر در این عوامل می تواند زمان و هزینه کمتر و نتيجه بهتری در راستای کاستن زمان و مسافت توقف وسیله نقلیه داشته باشد. 

صفحه 12:
هدف مندی طبق تعریفه سیستم اجزا و ارتباط بين آن ها در راستای تحقق هدف معنا مى يابند. فلسفه وجود هر سیستمی تحقق هدف آن است. لذا تعیین هدف اهمیت بسیاری دارد. #البته تعیین هدف خود وابسته به معرفت شناسی (017 610010 نا۳۳015) سپس جهان ‎World) (oe‏ و در سطح پایین تر ارزش ها. پارادلیم فکری و استعارات سیستمی حاکم بر ذهن طراح سیستم دارد. * توضیحات این موضوعات در فصل سوم آورده خواهد شد. یه عنوان مثال اگر از فردی تعریف اتومبیل خواسته شود معمولا به لین صورت پاسخ می دهد که. «اتومبیل وسیله ای است دارای چهارچرخ که با مصرف سوخت حرکت ‎KAS op‏ # در صورتی که یک متخصص سیستم با دید هدف مندی این تعریف را به شکل روبرو بیان مى کند: «تومبیل, وسیله ای است که بدون نیاز به نیروی محرک انسانی برای حمل مسافر یا بار از نقطه ای به نقطه ای دیگر حرکت من ‎KAS‏ يعنى معمولا افراد به جاى تمركز بر هدف اجزای سیستم را در تعریفه آن ذکر می کنند. 

صفحه 13:
هدف مندی (ادامه) #در در تعریف سیستم بلید دقت کرد که تا حد ممکن هدف سیستم دقیق و مشخص تعریف شود تا هویت مشخصی برای سیستم ترسیم شود. اما در تعریف سیستم روش تحقق لین هدف تا حد ممکن بلید کلی تعریف شود تا بتوان در مواجهه با مسئله از روش های گوناگون فراخور موقعیت استفاده کرد. #در مثال تعریف ماشین می بینیم که در تعریف سیستمی هدف به وضوح ذکر شده است: (دقت كنيد كه تعریف سیستم باید با نام آن هم خوانی داشته باشد.) ‎١‏ «بدون نیاز به نیروی محرک انسانی» بیان گر مفههوم واژه «توک) ‏این نیرو می تواند باده خورشید و یا هر نیروی غیر انسانی باشد. (آزادی روش تحقق) ‏۲ «براى حمل مسافر يا بار از نقطه ای به نقطه ای» (بیان گر مفهوم واژه «مبیل») ‏یعنی ماشین بدون سرنشین جهت شناسایی با لین تعریف اتومبیل محسوب نمی شود. (محدود ‏كردن هدف) ‎ 

صفحه 14:
مرز و محیط ‎plas ©‏ عوامل جهان روی هم و روی متفیر اصلی مورد بررسی در مسئله اثرگذار هستند. ‏#اما نمی توان همه عوامل جهان را در تحلیل وارد کرد زیرا از یک سو توان ساخت مدلی که شامل تمام متغیرها و روابط بین آن ها باشد نیست. ‏#و از سوی دیگر توان تحلیل چنین مدلی میسر نمی باشد. ‏پس بلید به سیستم خود حد بزنیم و محدوده و مرز مورد بررسی خود ‎SyStem)‏ ‏5 112 يا :أ11216165 01 53:5]612) أن را مشخص كنيم. ‏#البته لین که چه متفیری درون سیستم و چه متفیری بیرون سیستم باشد به شدت وابسته به هدف سیستم است. 

صفحه 15:
ورودی و خروجی هر سیستمی باید عناصری را به متفیرهایی از محیط را به عنوان ورودی بگیرد. © نيز متغيرهايى را به محیط به عنوان خروجی به محيط بدهد. #البته بلید دقت کرد که عده ای سیستم را فقط به عنوان یک ‎Black) ols dee‏ ۳۴ که ورودی ها را به خروجی تبدیل می کند می بینند. #اغلب لین افراد.به رولبط داخل سیستم توجه نمی کنند و سعی می کنند با تحلیل های آماری طبق روند گذشته رفتار آینده سیستم را برون یابی کنند. با توجه به سرعت تقیبرات محیطی و سرعت فزایش پیچیدگی ها اين تحليل ها روابط و خواص ظاهر شونده را که در آینده روز می کنند از قلم می اندازد فلذا تحلیلی نامعتبر از رفتار سیستم ارائه می دهند. 

صفحه 16:
آنتروپی (تنوع) سرعت در محیط امروزی بسیار بالاست. © وارد كردن اين تغییرات در سیستم مورد بررسی ضروری می باشد. دیگر نمی توان بر رویکردهای و روش های استاتیک اکتفا کرد و باید سیستم ها را به صورت دینامیک مورد بررسی قرار داد. ات سبب ایجاد حالات بیدی می شود که هر یک را یک تنوع جدید می نامند. "هر چقدر لین تنوعات محیطی پیشتر شود کنترل سیستم دشوارتر شده و اگر با روند فعلی به کنترل سیستم بپردازيم بی نظمی سیستم بیشتر می شود. © لذا كنترل به عنوان يك امر ابدى موضوعيت بيدا مى كند. بى نظمى در ادبيات علمى با واژه آنتروپی(/1۳101۳0101) شناخته می شود. طبق یک قاعده کلی آنتروپی کل جهان در حال افزیش و به عبارت دیگر جهان در حال بسط یافتن است 

صفحه 17:
بازخورد کنترل سیستم ها بر این اساس است که سیستم در راستای هدف خود حرکت کند. این کنترل به دو صورت شکل می گیرد: * بازخورد منفی: کشف وضعیت فعلی در نسبت با هدف (11]01102100) وانجام اقدام اصلاحی ([20۳۳0)) برای نزدیک کردن سیستم به هدف در آینده. * بازخورد مثبت: اقدامی پیش گیرلنه (20101:701)) در جهت لین که از هدف فاصله پیدا نکنیم اتخاذ می شود و سپس فاصله از هدف سنجیده می شود ‎(Information)‏ ‏در ادبیات بازخورد بیشتر به معنی بازخورد منفی شناخته می شود. بازخورد منفی را اصطلاحا اقدام انفعالی و بازخورد مثبت را اقدام فعالانه نیز می خوانند. بازخورد و کنترل مبنای علم سایبرنتیک و سیستم های سایبرنتیکی است که در فصول بعدی بیشت توضیح داده خواهد شد. لازم به ذکر است که عده ای از محققین سیستم را فقط بازخورد ها و کنبتل های آن می دانند و بر اين مبنا سیستم را تعریف می کنند که صحیح نمی باشد. 

صفحه 18:
#پس از تعریف هدف سیستم در راستای تحقق آن با توجه به شرایط محیطی کارکردهایی ‎&,s (Function)‏ 2( 295 "هر یک از اجزای سیستم باید با توجه به تخصص خود مسئولیت انجام یکی یا چند تا از اين کارکردها را به صورت تکی يا به همراه اچزای دیگر به عهده بگیرد. #ايجاد لين ‎plu! » (Differentiations) alyls‏ کار کردهای مختلف به واسطه تفاوت تخصص و وییگی های هر جز الزامی و با توجه به متفاوت بودن کارکرد ها مورد نیاز است. #تخصیص کارکردها به اجزای سیستم مبحثی است که در مهندسی سیستم (51/5610 166110) مورد بحث قرار می گیرد. که در فصول بعدی توضیح داده خواهد شد. #بلید دقت کرد که مهندسی سپستم میان رشته ای سیستمی است که در مجموعه تفکر سیستمی سخت جا می گیرد. #به عبارت دیگر بررسی سیستم هاي غیرفنی با این متدولوژی مشکلات ذکر شده برای تفکر سیستمی سخت را در پی خواهد داشت. 

صفحه 19:


صفحه 20:
روند تاربخی علوم © در عصر كل كرليى يا عصر علامه هاء يك علامه تمام علوم عصر خود را که شامل طب ریاضیات, نجوم و ... كه انكشت شمار بودند مى دانست. ابن عصر را تا رنسانس قرن ۱۵ می دانند. #با توجه به نياززبه تخصصی شدن لین علوم تعداد رشته در عرض ۴۰۰ سال از قرن ۱۵ تا قرن ۱ به از کمتر از ۱۰ رشته به ۷۰۰ رشته (150101106() رسید. © به اين دوره عصر تقلیل گرایی گفته می شود. در شناخت‌شناسی و علوم تقلیل گرلیی یا فروکاست‌گرایی(0111510 نا 01106 136) مفهومی‌ست مربوط به تقلیل و فروکاهی طبیعت اشیاء و رفتار پیچیده پدیده‌ها به مجموع ملفه‌ها و اصول بنیادین آن‌ها. ‎i‏ گرلیی را نخستین بار دکارت ( ۱۵۹۶ - ۱۶۵۰) معرفی نمود. برای دکارت تمامی جهان همانند ‏ن می‌نموده که می‌شد با مطالعه هر یک از اجزاء و مولفه‌هایش به شناخت و فهم کل آن نائل آمد. ‏کارها و ایده‌های دکارت توسط نیوتون (۱۶۴۳ - ۱۷۲۷) گسترش يافته و ادامه پیدا کرد, که سرانجام به انتثشار اصول رياضى فلسفه طبيعى وى در سال ۱۶۸۷ انجامید. ‎ ‎ ‎ 

صفحه 21:
روند تاریخی علوم (ادامه) #در دهه ۷۰ قرن بیستم, با توجه به جدا بودن هر یک از لین رشته ها از هم دانشمندان نمی توانستند مسئله مرتبط با چند حوزه را به خوبی پاسخ دهند. #اين امر به ايجاد جند رشته ها (/1/1111]1-1015017112815) و ميان رشته ها (11122157م112661-101501) مانند مهندسى يزشكىء ‎Sug sls‏ روان شناسى صنعتی و ... انجامید. اما با اين کار تعداد رشته ها به بیش از ۲۵۰۰ رشته رسید. با توجه به تعداد بالای رشته هاء محققین به دنبال قواعدی جهان شمول بودند که بر تمام رشته های علمی حاکم باشد. #لذا فرارشته هایی (1۳۵۳۵65-01601011۳7817) مانند سایبرنتیک ‎dal 99252 «9 (Bioinformatics) <sL.,5,. (Cybernetics)‏ © مجموعه اين فرارشته ها در تثورى سيستم ها مى كنجد. 

صفحه 22:
نواع رشته ها © در انتهاى اين فصل مفاهيم جندرشته. ميان رشته و .. را شرح می دهیم. © تقاطع رشته اى (01055-1015061511123157) : استفاده از يك روش در رشته اى ديكر به منظور حل قسمتى از مسئله لين رشته بدون ممزوج شدن لين روش در لين رشته. به عنوان مثال استفاده از روش باغبانى برای بهبود کیفیت آموزش در محیط های تحصيلى. ‎ooldtal : (Multi-Disciplinary) 4 as, x» ®‏ از چند روش در رشته ای دیگر به منظور حل قسمتی از مسئله لین رشته بدون ممزوج شدن لین روش ها در لین رشته. به عنوان مثال استفاده از روش باغبانی و معماری برای بهبود کیفیت آموزش در محیط های تحصیلی. ‏چند رشته ای (1۳:61-1(1561101102777) : ترکیب و ممزوج شدن چند رشته در سطوح اساسی (فرضیات و پاردایم ها) برای حل یک مسئله با اعاد گوناگون. به عنوان مثال ایجاد متدولوژی ترکیب فضای سبز و بنا برای بهبود کیفیت آموزش در محیط های تحصیلی. ‏© جند رشته اى ‎el seu! : (Trans-Disciplinary)‏ قواعد کلی حاکم بر تعداد زیادی از رشته های علمی به صورت مجرد از رشته برای به کارگیری در رشته های دیگر. به عنوان مثال استخراج قاعده آتروبی از ‏فیزیکه شیمی ود او به: کارگیری لن مس و مدیریت. و یا استخراج قاعده خود-سازمانی (561 ‎(Organizing‏ از علوم طبیعی و استفاده از آن در تثوری سازمانی. ‎