حفاظت در برابر پرتوها

صفحه 1:


صفحه 2:
‎aes oe 28 2a!‏ ) مهندسی محیط زیست اانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مراغه ‎ 

صفحه 3:
ATOMIC ENERGY ORGANIZATION OF IRAN (AEO!) 2010 INTERNATIONAL ATOMIC ENERGY AGENCY ( ۱ (IAEA) ۷ * ‏اس ۷۱ ۳ ۰ م‎ ۱ ‏آزانس بین المللی انرژی اتمی‎ ۶ 

صفحه 4:
‎٠‏ خطراماج غبر يون سار ‏3۹ يون ساز ‎DANGER NOMMONANG ADT‏ | ‎ ‎ 

صفحه 5:
لا فلسفه حفاظت در برابر اشعه لا فیزیک پرتوها برخورد پرتوها با مواد لا کمیت ها و یکاها در حفاظت در برابر اشعه لاآشكار سازى برتوها و كاربرد آشكارسازها 4 لا اثرات بيولوزيكى برتوهاى يونساز لا حفاظت در برابر پرتوگیری خارجی و داخلی بدن لا بسته بندی» حمل و نقل مواد پرتوزا و پسمان ها لا استانداردهای پایه حفاظت در برابر اشعه کاربرد و حفاظت پرتوهای غير يونساز قوانین حفاظت در برابر اشعه و آیین نامه های اجرایی آنها 

صفحه 6:
معدمه : امروزه کاربردهای صلح جویلنه پرتوهای یونساز در مراکز مختلف صنعتی, پزشکی» کشاورزی و آموزشی و پژوهشی گسترش قابل توجهی داشته و در آینده در حال حاضر بیش از بیست هزار پرقوکار در ایران در شاخه های مختلف با مواد پرتوزا و دستگاه های پرتوساز در یک گستره وسیع فعالیت می نمایند که همواره از سوی پرتو های ناشی از لین نوع فعالیت ها در مخاطره می باشند. همچنین افراد غیر پرتو کار نیز ممکن است بدلیل عدم اطلاعات و آموزش کافی؛ در موارد خاص در معرض اين توها قرار گرفته و لثرات ناشی از این اشعه ها باعث بروز بیماری های خاص در آنها گردد. لذا ضروری است پرسنل و مسئولین واحد های ایمنی و بهداشت در بخشهای مختلف صنعتی» پزشکی, کشاورزی و غیره که با اینگینه پرتوها در ارتباط هستند دارای اطلاعات کافی در لین زمینه بوده تا با استفاده از قوائین موجود از جان افراد در مقابل صدمات احتمالی محافظت نمایند. خواهد دافت. Radiation Epidemiology and Dosimetry Course September 9-12. 2019 

صفحه 7:
معد مد : حفاظت انسان و معیط زیست در برابر اثرات زیانبار مواد و دستگاههای پرتوزا از طریق وضع قوانین و مقررات مربوطه و همچنین کنترل و نظارت بر رعلیت آنهاء علم فیزیک بهداشت نامیده می شود و حفاظت در برابر اشعه در واقع حرفه ای است که حفاظت انسان. محیط زیست و نسلهای آینده را در برابر اثرات بیولوژیکی پرتوها بر اساس اصول علمی تدوین شده در دانش فیزیک بهداشت بر عهده دارد. با وجود اينکه کاربرد پرتوهای بونساز در امور مختلف بسیار مفید و بعضا منحصر به فرد می باشد لیکن عدم رعایت كات ایمنی می تولند خطرات جدی برای کارکنان. مردم محیط ریست و حتی نسل های أده به همراه داشته باشد. خطرات بالقوه اینگونه پرتوها به فوریت و پس ۱ مواد پرتوزا در بیش از یکصد سال پیش کشف گردیده است. با پیشرفت در زمینه شناسایی خطرات و توانایی در اندازه گیری پرتوهای یونسازه رهنمودهای مربوطه در خصوص اقدامات حفاظتی رو به گسترش و توسعه نهاد. بطور کلی هدف حفاظت در برابر اشعه. استفاده از مزایای کاربرد پرتوها در زمینه های گوناگون و کاهش هر چه بیشتر خطرات ناشی از اثرات آن توسط کارکنان» مردم. محیط زیست و نسلهای آینده می باشد. Alpha Beta 

صفحه 8:
Rucatioa Emission / propagation of Microwave light bulb energy through space or cellphone UV lamp material medium as waves radio / TV laser or particles heatlamp — x-rays <High frequency THE ENERGY SPECTRUM nie es 

صفحه 9:
RADIOACTIVE SOURCES Solar Radiation Nor 3 uclear Ne, Medicine ۳ Cosmic Rays or = ‘eS. Fash dott Radon 5 Consumer Products fa Each Other Radioactive UN Waste Nuclear ES Tenet 6 Food 6) Power a Radiation Drink 

صفحه 10:
فلسفه حفاظت در برابر اشعه اثرات پوتوهای یونساز به دو دسته تقسیم مى شوند. |- اثرات قطعى : ‎(Gpchustr)‏ 3 هنكامى كه ميزان دز دريافتى نسبتاً زياد باشد. اثرات قطی پدیدار می گردند و سبب از بین رفتن تعداد زیادی از سلولهای بافتی می شوند. لین امر ممكن است به از بين رفتن عملكرد اندامهای آسیب دیده نیز منجر گردد. همواره یک سطح آستانه دز وجود دارد كه بايين تر از آن, اثرات قطعى بروز نمى نمايند. حفاظت و ايمنى در برابر اثرات قطمى با بايين نكه داشتن دز در زير سطح آستانه تضمين مى كردد. ۲- اثرات احتمالی : (عاس»»0) : اثرات احتمللی در تمام سطوح پرتوگیری اتفاق می افتند. یکی از عواقب خطرناک اینگونه پرتوگیریها احتمال بروز سرطان می باشد که معمولا چند سال بعد از پرتوگیری اولیه ممکن است آشکار شود بروز اینگونه اثرات در یک شخص هم محتمل است و هم همکن است که هرگز اتفاق نيافتده لیکن با افزایش ذزء احتمال وقوع آن بیشتر می شود. 

صفحه 11:
LORE :Os Low Os Rewownbl Orktevable Jol ‏با عنایت به فرضیه غیر آستانه ای. اصول حفاظت در برایر اشعه نیازمند تدوین و آماده نمودن سطح پرتوگیری با حداقل ممکن آن می باشد. الب این‎ ‏امر با در نظر گرفتن عوامل مختلفی از قبیل پرتوهای طبیعی موجود در محیط که کاهش آنها به سمت صفر امکان پذیر نیست صورت می پذیرد. این‎ معیار و مفهوم تحت نام اصل ‎ae pL DLR‏ کمتر موچه شدنی شناخته شده است. بدین معنی که بایستی ‎line‏ 38 دریافتی موجه بوده و به حداقل ممکن» کاهش یابد. 

صفحه 12:
فلسفه حفاظت در برابر اشعه با توجه به مطللب یاد شده و به منظور دست یلبی به اهداف حفاظت در برابر اشعه لازم است سیستم حفاظت را المللی حفاظت رادیولوژیکی (1026196) در سال ۱۹۹۱ میلادی ارائه شده است رعایت گردد. ای یولوژیکی ی که توسط کمسیور اساسی ز اد إن بين : ‏توجيه ذمودن فعاليت برقوى‎ -١ ‏هركونه فعاليت در رابطه با منابع برتو بايستى قابل توجيه باشد. بعبارتى ذيكر سود حاصل از فعالیت پرتوی براى جامعه بيش از ضرر أن باشد.‎ : ‏بهینه نمودن حفاظت در برابر اشعه‎ -۲ در وآقع همان اصل 90369 را) بوده و بایستی احتمال پرتوگیری از منلبع پرتو به کمترین مقدار ممکن برسد و انجام اقدامات حفاظتی در برابر هزینه صرف شده و با در نظر گرفتن موازین اقتصادی و اجتماعی موجه و ۱ ان پذیر باشد. ۳- رعایت حدود ذز : / برتوكيرى افراد از نابعپرتوقبل کنترل مى بايست با رعايت حدود دز و كنترل خطر ناشى از برتوكيريهاى بالقوه أن باشد. 

صفحه 13:
فیزیک پرتوها اتم و ساختار آن : تمام چیزهایی که در اطراف ما وجود دارندمنند هواء خاک, لب و بالاخره اجسام و مواد عملاً از تعدادى عناصر شيميايى تشكيل يافته لند كه اين تعداد حدود ‎٩۱‏ عنصر طبیعی در کره خاکی است که سبکترین آنها هیدروژن و سنگین ترین آنها ارنیوم می باشد. اجزای تشکیل دهنده اتم : آخرین و مناسب ترین تصور از ساختمان اتم این است که اتم از دو ناحیه قابل تشخیص به شرح زیر تشکیل شده است : الف - ناحیه م رکزی به نام هسته شامل پروتون ها و نوترون ها (نوکلئون ها)- ب - ناحیه خارجی ‎pil‏ محیط بر هسته شامل الکترون ها با توجه به اینکه الکترون ها حامل بار الکتریکی منفی و پروتون ها حامل بار الکتریکی مثبت می باشند همواره یک نیروی الکترواستانیکی جلذب بین هسته و الکترون ها برقرار است. 

صفحه 14:
فیزیک پرتوها در ساختار اتم دو محدودیت زیر وجود دارد : الف - تعداد لایه های مجاز که الکترون ها روی آنها حرکت می کنند محدود است. ب - تعداد الکترون های موجود در هر لایه نیز محدود است. لايه هابا حروف 06 , ما , 09 ,و 0 و ... نشان داده میشهند و حداکثر تعداد الکترون ها روی هر لایه به ترتیب ۰۳ ۰۸ ۰۱۸ ۳۲ و ... می باشند. ساده ترين اتم؛ هیدروژن است که یک پروتون در هسته و یک الکترون در لایه 6 دارد. ” تعدد پروتون های هر اتم را عدد آتمی نامیده وه 1 نمایش می دهند. “ تعداد نوترون هاى هر اتم را عدد نوترونى ناميده و به (0) نمایش می دهند. ” تعداد كل نوكلثون هاى (مجموع بروتونها و نوترونها) هر اتم را عدد جرمى ناميده و به 8 نمايش مى دهند. 

صفحه 15:
Periodic Table of the Elements ce i ‏ل‎ ‏ل‎ ‎1 ‎iE ‎1 ‎1 ‎~ ‎- ‎a ‎۳ ‎9 

صفحه 16:
فیزیک پرتوها طبقه بندی هسته ها : همانگونه که اشاره شد هسته عبارت است از لتم بدون فضای خارجی آن. معمولاً هسته را با همان نماد لتم یعنی 7 © و,, © نشانگر دو هسته عنصر فسفر هستند. هسته ها را مى توان به طريق زير طبقه بندى نمود: الف) طبقه بندی بر اساس تساوی اعداد پروتونی» نوترونی و جرمی : لا ایزوقوپ ها : هسته هایی هستند که تعداد پروتون های آنها یکسان است. wr re 1 ۳ ۳ eee : © ‏وم هایس‎ . 3% = O, 5% ١ ‏ل و , وه‎ ۱ ایزوتون ها : هسته هایی هستند که تعداد نوترون های آنها یکسان است. 

صفحه 17:
أایزومرها : هسته هلیی هستند که عدد جرمی و عدد اتمی آنها یکسان است پلی خواص هسته ای آنها متفاوت می باشد ( از نظر نیمه عمر و 9 ترازهای انرژی) . ایزومر با انرژی بالاتر در یک حالت نیمه پایداربوده و با نوشتن ۳۳ پس از عدد جرمی مشخص می شود . مانند : آ وم مه ۰ إيا نيمه عمر ع ساعت) و ‎gg Te‏ ( با نيمه عمر ‎٠١ © 1.١‏ سال ) ايزومر يكديكرند. ب) طبقه بندی بر اساس پایداری هسته ها : هسته هایی که ترکیب پروتون ها و نترون هایشان پادار نیست دستخوش واپاشی می شوند. اینگینه هسته ها دا نابايدار بوده وها كذشت زمان تغییر نموده به هسته های جدیدی تبدیل می شوند. 9 ۰ اسان جاح ‎ele‏ ا اکترون های آتم هسته های پا آنها ممکن است تا 

صفحه 18:
فیزیک پرتوها انواع واپاشی : ‎-١‏ وابلشى بتا منفی (الکترون) : در اين نوع واپاشی یک واحد به عدد اتمی هسته پرتوزا اضافه می شود. یعنی یک نوترون به پروتون تبدیل می شود که حاصل آن یک الکترون است. ۴- واپلشی بتا مثبت (پوزیترون) : در لین نوع واپاشی یک واحد از عدد اتمی هسته پرتوزا کاسته می شود. یعنی یک پروتون به نوترون تبدیل می شود که حاصل آن یک پوزیترون ۳- گیراندازی الکترون (00) : در لين نوع واپاشی نیز یک واحد از عدد اتمی هسته پرتوزا کاسته می شود با لین تفاوت که در لین حالت هسته. بدلیل پروتون های اضافی یک الکترون را از مدارهای داخلی اتم گیر می اندازد و در نتیجه یک پروتون آن به نوترون تبدیل می شود. ۴- واپاشی آلفا : در لين نوع واپائی از تعداد پروتون ها و نوترون های هسته پرتوزا هر یک به میزان دو واحد کم می شود. یعنی از عدد جرمی آن به میزان چهار واحد کاسته شده و حاصل آن یک هسته هلیم :1 (ذره آلفا) می باشد . مانند : 

صفحه 19:
فیزیک پر توها ۵- تولید گام :هر گاه هسته ای به هر علت در حالت تهییجقرار گیره ثرژی تهییج خود را به صورت فوتون تكاما ساطع مى كند. در غالب واباثنى های آلفا و باه هسته دختربه حللت تحریک شده قرار می گیرد که لین انرژٍی تحریکی هسته به صورت فوتون های گاما از هسته تلبش می شود تا هسته به ترا انرژی بائين تر يا بايدار بركردد. نمايش عمومى تولید گاما را می توان به صورت زیر نمایش داد : معادله پرتوزایی : طبق تعریف ۰ آهنگ واپاشی را پرتوزایی گویند يعنى برتوزايى عبارت است از تعداد هسته هايى كه در واحد زمان واپاشی می كنند ( تعداد واباششى ها ادر واحد زمان) . با توجه به تعريف برتوزايى » مى توان نشان داد که تعداد هسته های پرتوزا نسبت به زمان به صورت نمائى كاهش مى يابد . 

صفحه 20:
فیزیک پر توها : ماده برنوزابى سه ‎٠‏ « ص ‎Pn‏ ۱ و() - تعداد هسته هایپرتوزلیلولیه (0) - تعداد هسته هایبرتوزا پسراز گ ذشتیمان) ‎ct =‏ با کت تدیل و عارت اس از احتسال واباشی که ل ار ‎> ‎ ‎ ‏با توجه به انکه پرتوزلیی (0)) با تعداد هسته های پرتوزا (0)) متناسب است (2600 < 60) در لین صورت میتوان نتیجه گرفت که پرتوزلیی نیز ‏تسبت به زمان یه صورت نمائی کاهش می يابد. ‎ ‎ ‎ 

صفحه 21:
فیزیک پرتوها نیمه عمو: نیمه عمر عبارت است از زمان لازم برای آنکه نصف هسته های پرتوزا واپاشی کنند یا مدت زمانی است که طی آّن پرتوزلیی به نصف مقدار اولید می رسد. با توجه به این تعریف و معادله پرتوزایی می توان به سادگی نشان داد که : aly > ®/8= O° 12 = نس ی ,۵ 8 > نیمه عر عنصر پرتوزا و ه < تعداد نیمه عرها ۱ یکاهای پرتوزایی : ‎years‏ 4750000000 یکای قدیم پرتوزایی » کوری ‎(Cure)‏ می باشد که به 60 نشان داده می شود. هر کوری برابر است با تعداد ۳۰۷ 00 26 واپاشی در ثانیه. .= ‎don-222‏ ‏یکای جدید پرتوزایی» بکرل (اصمجسع()) می باشد که به 29 نشان داده می شود. ‎ail jradium-226‏ هر بكرل برابر است با تعداد يك واياشى در ثانيه. 11 1007 ‎ye‏ 8 days Tt, ‏ل‎ ‎: 16-5۷00 گام ‎(stable nuclide)‏ بنابراین نتیجه می شود : 

صفحه 22:


صفحه 23:
فیزیک پر توها طیف امواج الکترومفناطیسی امواج راديوثى ۳ | اتعدايكس ‎esas‏ ‏مادون قومز ‎ae Lots‏ ‎ist(ev)= 10” ist(ev)= 107° |‏ ‎its 5 (Hz)= 10” ___ vit A(Hz)= 10" |‏ [ *10 -(0) طول موج 107° ‎(m)=‏ طول موج —— 

صفحه 24:
برخورد پرتوها با مواد یونش و برانگیزش همواره لین امکان وجود دارد که به هر ‎GLb‏ یکی از الکترون های موجود در لتم از لایه مربوطه جدا شود . چننچه این الکترون از میدان کولنی هسته کاملاً خارج شود می كوييم لتم يونيزه شده استء كه در لين حللت يك يون مثبت و یک الکترون آزاد خواهیم داشت. چنانچه الکترون جدا شده از لایه. کماکان در میدان کولنی هسته باقی بملند در لین صورت فقط یک جابجلیی الکترون با کسب انرئٍی از لایه پایین تر به لایه بالاتر انجام شده است که الکترون بلافاصله با آزاد نمودن آن انرژی به لایه خود باز می گردد. در لین حللت میگوییم که لتم برانكيخته ويا تهييج شده است . طبیعی اس پیشترین انتقال انرژی به ماده از طریق پوتش خواهد بود. پرتوهای بونساز: به پرتوهایی اطلاق می شود كه هنكام عبور از ماده قادر به يونسازى در لتم هاى أن ماده برتوها (000408) » از نظر ساز و کار برخورد. پرتوهای یونساز را الأ برقو هاى مستقيم يوفسازة شامل ذرات باردار نظير آلفاء بتاه يروتون و يون هاى سنككين. ل برتوهاى غير مستقيم يونساز: شامل يرتوهاى . کمیسیون بین المللی یکاها و اندازه گ من عي باذ توك اما كاما و توترون. مما 

صفحه 25:
برخورد پرتوها با مواد برخورد برتوها با مواد به شرح ذيل مى باشند : برخورد فره بتا با ماده : ايجاد اث و کی سا برخورد فرهآلا با مده با لکتروهای مدری ایجاد ثر ونش و یا رانگیزش می کند وبا هسته نم در انرژی های بالا برخورد انجام مى دهد. لا برخورد پرتوهای ایکس و کلطلبا ماده : پرتوهای ایکس و گاما بر خلاف ذرات باردار دارای برد مشخصی نبوده و شدت آنها نسبت به ضخامت ماده بصورت نمائى كاهش مى يابد. فتون های ایکس و كاما معمولاً به یکی از راههای زیر با مدهبرخوردانجام می دهند: (اثر فتو الکتریک - براكندكى كمبتون - توليد جفت يون - واباشى فتونی) لآ برخورد نوقوون با ماده: نوترون ها ذراتى هستند با جرم بروتون و بدون بار الكتريكى كه بر خلاف يروتون ها در حالت أزاد هم واباشى مى کنند. برخورد نوترون ها با ماده را به دو طريق كلى تقسیم می نمایند: الف) برخوردهای از نوع براکندگی : پراکندگی کشسان و غیر کشسسان ب) برخوردهای از نوع گیراندازی : جذب. پرتوزا کردن» شکافت و درهم پاشی = 

صفحه 26:
برخوره پرتوها با مواد شكافت در هسته هاى سنكين و ايجاد نوترون : 1 060014 ٍ ۰ ۳ برخورد نوترون با اتم کلسیم و ایجاد پرتوی اما : 

صفحه 27:
02208( کمیت ها و يكاها در حفاظت در برابر اشعه انرژی برت انرٍی عبارت است از تونلیی انجام کار و کار عبارت است از جابجلیی نقطه لثر نیرو و یکای هر دو در دستگاه بین المللی یکاها ژول () می باشد . یک ژول عبارت است از کار نیروی یک نیوتن در فاصله يك متری (۱ ۳ 0 4 < لم یکای انرژی در حفاظت در برابر اشعه, الکترون ولت (0«) است. یک الکترون ولت عبارت است از انرژی کسب ثمده توسط یک الکترون در خلاء هنگامی که از اختلاف پتانسیل یک ولت عبور کند. (40 ل 20039« ع) پرتودهی و آهنگ پرتودهی : پرتودهی کمیتی است که برای سنجش میزان فتون های ایکس و گاما در هوابکار برده می شود. لین کمیت کل بارهای هم علامت تولید شده توسط فتون ها در واحد جرم هوا را اندازه گیری می کند. الا يكاى جديد برتودهى كولن بر کیلوگرم (/0) هوا می باشد. یک 0/66 عبارت است ازلأن مقدارتابش ایکس و گاما كه بتواند در ثسرليط متعارفى يك كولن بار الكتريكى هم علامت در يك كيلوكرم هوا توليد نمايد. 

صفحه 28:
کمیت ها و یکاها در حفاظت در برابر اشعه لآ یکای قدیم پرتودهی رونتگن (0) می باشد که به ‎)٩‏ نشان داده می شود . یک ۲ عبارت است از آن مقدار تلیش ایکس و کاما که بتولند در شرلیط متعارفی ۲.۵۸ "027 لا کون بارالکتریکی هم علامت در یک کیلوگرم هوا تولید نماید. آهنگ پرتودهی کمیتی است که کل بارهای هم علامت تولید شده توسط فتون ها در واحد جرم هوا را در واحد زمان اندازه گیری می کند و یکاهای آن عبارتند از 6/() (جدید) و ‎(v2.8) Blo‏ كرما و آهنى كرما : کرما ‎Cau! eed (Korea)‏ که مجموع انرٍی جنبشی اوليه ذرات باردار توليد شده در اولين برخورد از برتو هاى غير مستقيم يونساز را در واحد جرم ماده اندازه كيرى مى كند. لا يكاى جديد كرماء كرى است و يكاى قديم آن راد مى باشد. لآ يكاى جديد آهنى كرماء كرى بر ثانيه و يكاى قديم آن راد بر ثانيه مى باشد. 

صفحه 29:
کمیت ها و یکاها در حفاظت در برابر اشعه دز جذب شده و آهنگ دز جذب شده : دز جذب شده (0): کمیتی است که انرژی جذب شده از کلیه پرتوها در واحد جرم هر ماده را اندازه گیری می کند. یکای جدید دز جذب شده در دستكاه بين المللى يكاهاء رول بر کیلوگرم ماده می باشد که نام ویژه آن گری است و به (69۲) نشان داده می شود. یک گوی عبارت است از انرژی معادل یک ژول ناشی از ناعپرتو ها که به یک کیلوگرم از مدهمنتقل می شود. یکای قدیم دز جذب ‎(rer) al ound‏ می باشد. يك وا عبارت است از انرژی مادل ۱۰" ژول ناشی از انوعپرتوها که به یک كيلوكرم از ماده متتقل مى شود dread = (0? Gy . ‏(قدیم‎ Rls ‏(جدید) و‎ آهنگ دز جذب شده ("0) کمیتی است که انرژٍی جذب شده از کلیه پرتوها در واحد جرم هر ماده را در واحد زمان اندازه گیری می کند و یکاهای آُن عبارتند از: جدید : ‎(Cpls)‏ علبه *0 > ولو 4 

صفحه 30:
اتمت ‎acess‏ رات دز معادل و آهنگ ذز معادل : دز معادل ‎Cas! eS (Dyn)‏ كه اثرات بیولوژیکی ناشی از جذب انع پرتوها در ‎Cab‏ را منظور می درد و برابر است با حاصل ضرب متوسط دز جذب شده از پرتو 8) در بافت ( م 097) “7 در ضريبى بنام ضريب توزين يرتو (م(0). ضریب توزین پرتو (,2) + ضریبی است که کیفیت برتو ( نوع و انرژی پرنو ) را جهت محاسبه دز معادل در نظر می گیرد . يكاى جضيد دز معادل در دستكاه بین المللی یکاها, همانند یکای دز جذب شده یمنی ۱1/۴6 است. که نام ویه آن سیورت (96۲۳)) می باشد و به 69 نشان داده می شود. يك سيورت عبارت است از الرژی معادل یک ژول ناشی از پرتوی خاص که به یک کیلوگرم از بافت منتقل می شود (با احتساب ضریب توزین پرتو) . یکای قدیم دز معادل رم () می باشد . . ‏عبارت است از انرژی معادل ۱۰" ژول ناشی از برتوی خاص که به یک کیوگرم از بافت منتفل می شود (با احتساب ضریب توزین پرتو)‎ (er) 

صفحه 31:
کمیت ها و يكاها در حفاظت در برابر اشعه آهنگ دز معادل ( پم ) کمیتی است که اثرات بیولوژیکی ناشی از جذب انواع پرتوها در بافت را در واحد زمان در نظر می گیرد و برابر است‌با حاصل ضرب متوسط آهنگ دز جذب شىده از برتو © در بلفت ( "م ج0) ۳" در ضریب توزین ‎(Op) gin‏ 5 یکاهای لن عبارتند از داب© (جديد) و داصح (قدیم). دز مؤثر: دز مقثر () كميتى است كه علاوه بر اينكه نقش برتوهاى مختلف را در بروزاثرات بیولوژیکی منظور می دار نقش پرتوگیری بافت هاى مختلف بدن را نيز در نظر مى كيرد. یکاهای دْز موثر همانند یکاهای دز معادل بوده و سیورت (بب©) و رم (ص) مى باشند. 

صفحه 32:
آشکارسازی پرتوها آشکارسازها : همزمان با رشد فن آوری هسته ای و کاربرد آن در کشاورزی» پزشکی, صنایع و غیره. اشکارسازهای پرتو نیز توسعه يافته و در انواع مختلف عرضه شده اند. اثبکارسازهای پرتو در موارد گوناگون از جمله اندازه گیریهاه کنترل واکنش های هسته ای» پژوهش و .. نقش اساسی را دارا بوده و می باشند. آشکارسازهای کازی (اتاقک یونش - شمارندهتناسبی - شمارنده کایگر مولر) آشکارسازهای سرسوزنی آشکارسازی نوترون کاربرد آشکارسازها : یکی از مهمترین کاربرد آشكارسازها , ذْیمتوی پوتوها می باشد.دزیمترها آشکارسازهایی هستند که پاسخ آنهاپانگر انرژی جذب شده در مواد مختلف از جمله مده حساس آشکارساز و نيز افت بدن و به عبارت دیگر کمیت های دزیمتری پرتوها(دز جذبی و دز معادل) می باشد. انواع جستجوگرهای قابل حمل محیطی وجود دارند که متداول ترین آنها شمارنده های گایگر -مولر و اتاقک یونش می باشند. 

صفحه 33:
آشکارسازی پرتوها ساختمان داخلی شمارنده گایگر مولر G—M tube source Am-241 ratemeter 

صفحه 34:
انتخاب 38 ‎70s‏ ‏5 3 99 انتخ بزیمتر برای کاربردی مشخص عبارتند | از عوامل موّثر در انتخاب یک دزیمتر « 2 ۰ برخی از 0 — 9 قلبل حمل بودن - استحکام مکانیکی - سهولت کاربرد و قرلئت - رفع آلودگی - قلبل اعتماد بودن و علاوه بر اینها؛ دزیمتر بلید ب توجه به نوع پرتو درجه بندی شده و دارای ویژگیهای ذیل باشد: ۳[ توانایی واکنش در مقابل پرتو ورودی زمان پاسخ الأ وابستکی به انرژی الآ وابستگی به جهت پرتودهی = 

صفحه 35:
روش های دْزیمتری فردی : لس دزیمتری پرتوگیری خارجی : اگر منبع پرتو در خارج ازبدن قرار داشته باشد. پرتوگیری با استفاده از روش دزیمتری پرتوگیری خارجی تعبین می شود. الآ دزيمترى برتوكيرى داخلى : اكر منبع برتو در داخل بدن قرار داشته باشد. برتوكيرى با استفاده از روش دزیمتری داخلی تعیین می شود. لا دزیمتری مهل کار : جهت کسب اطمینان بیشتر از نتیج دزیمتری داخلی و خارجی؛ اجرای برنامه های دزیمتری محيط كار ضرورى است (به وییّه در مواقع بروز سوانح پرتوگیری و مواقعی که دسترسی به سایر روش ها میسر 2 1-0 قدیمی ترین و متداول ترین دزیمتر فردی است که برای تعیین پرتوگیری خارجی بکار می رود. 

صفحه 36:


صفحه 37:
اخير کاربرد آن بسیار توسعه یافته است. انرٌی پرتو در کریستال ‎god‏ فلورايد (013)) ذخيره 

صفحه 38:
لین اثرات معمولا وقتی بروز می کنند که پرتوگیری از یک حد آستانه بیشتر باشد. ملتهب شدن پوست. تغبیرات خونی, آب مروارید و ... از اثرات قطعی پرتوها می باشند. 85 : اثرلتی هستند که برای بروز آنها معمولا آستانه دز وجود ندارد: نظیر سرطان های مختلف و عوارض سوء روى نسل هاى آينده. : لين اثرات عبارتند از: ايجاد وقفه در تقسيم سلول - موتاسیون ژنی - شکست کروموزومی یا تغییر ترکیب و ساختمان کروموزوم های آسیب دیده که منجر به تولید سلول های دختر غیرطبیعی می گردد. 1101 لثر رادیو شیمی از آثار غیر مستقیم پرتو بر سلول می باشد که موجب تغییرات در اجزاء شیمیلیی آن می گردد. به طریقی که مولکول های یونیزه شدهءبا عناصر شیمیایی مولکول مشابهی که قبلا یونیزه شده وارد عمل می گردند. به طور مثال, تولید آب اکسیژنه در بدن که سمی و کشنده سلول می باشد. 

صفحه 39:
اثرات بیولوژیکی پرتوهای بونساز اثرات زودرس و تأخیری پرتو بر انسان : لاثوات زودرس : اثرات پوستی (لثر سرخی ملایم -آثرتاول مرطوب - لثر مرگ سلولی) ثرات روی عناصر خونی ( اثر روی گلبول های قرمز و إيجاد أنمى - سفيد و ايجاد لکوپنی - پلاکت ها و یجاد کاهش ‎Called‏ منز استخون) اثرات روی سلول های جنسی (اثر روی بیضه ها - ثر روی تخمدان ها4 اثرات روی جنین (اثر روی تخمک - اثر روى جنين به هنكام اندام سازی روى جنين به هنكام رشد). اثرات عموائرات پرتوگیری قمام بدن : اكر تمام بدن تحت تأثير يرتوبا دز بلا قرار كيرد ممكن است اثرات ذكر شده بيه هر يك از اعضاى بدن يكجا بروز كند. لثر عمومى برتو روى اعضاى مختلف بدن تقريباً متفاوت مى باشد. به عنوان مثال بس از پرتوگیری حدود ۴ كرى علائم زير مشاهده مى كرددة پس از چند ساعت. سردردء استفراغ؛ اسهال وب - يس از جند روز جوش هاى كوجك در دهان و كلو و كم شدن تدريجى وزن بدن - در طول دومین هفته, بهبودی وضع ظاهری و از بینرفتن علائم ذكر شده قبلى» ولى كاهش وزن با دامنه هاى متفاوت له درد طول سوم للد بروز علائم قیلی با شدت بیشتر همرء با عقیمی, ثبات وزن علامت بهیودی بیمار است. شخض پرتودیده ای که در سومین هفته نیزبه ندریج وزنش کم شود در چهارمین هفته به احتمال قوی خواهد مُرد. احتمال مرگ و میر در دریافت دزی به میزان ۵ گری حدود ۵۰14 می ‎(DSO = S By) ah‏ 

صفحه 40:
) اثرات ژنتیکی» کروموزومی و بی نظمی بر روی سلول های انسان از عوارض مشخصه اثرات تأخیری می باشند. ب) اثرات سرطان زایی - مسئله ای که در مطالعه علاثم دیررس ناشی از يرتو وجود دارده طولانی بودن زمان ظهور و احتمالی بودن وقوع آنها است. 

صفحه 41:
حفاظت در برابر پرتوگیری خارجی پیتو گیری خارجی عبارت است از پرتو گیری سلول ها و بافت ها از منلبع پرتو که در خارج از بدن قرار دارند. منلبع پرتو که در مراک مختلف مورد استفاده قرار می گیرند معمولا یا به صورت چشعه باز و یا بسته و یا دستگاه پرتوساز می باشند. در هر سه مورد خطر پرتوگیری خارجی وجود دارد و فقط در مورد دستگاه های پرتوساز در زملنی که دستگاه خاموش باشد خطر پرتوگیری وجود ندارد. 2 : : ; م براى حفاظت افراد در برابر برتوكيرى خارجى فنون زير بكار كرفته مى شود : ‎i‏ السأ به حداقل رساندن زمان برتوكيرى (عامل زمان) ‎Q‏ به حداکثر رساندن فاصله از منبع پرتو (عامل فاصله) لس ایجاد حفاظ در مقابل منبع پرتو (عامل حفاظ) ‎eee‏ ی ‎ ‎ 

صفحه 42:
پرتو گیری داخلی عبارت است از پرتو گیری بدن انسان» بوسیله منابع پرتوزایی که وارد بدن شده اند. پرتگیری انسان از عناصر پرتوزای موجود در محیطء اعم از محیط كار و با محیط زیست امکان بذير مى باشد. راه هاى ورود عناصر برتوزا به بدن انسان : راه هاى ورود مواد يركوزا بهادرون بدن به شرح زير مى باشنده سا استنشاق هواى آلوده خوردن و آشامیدن مواد غذایی و آب آلوده جذب از راه پوست سالم بدن وجود زخم بر روی پوست بدن قراد گرفتن بدن در معرض پرتوهای نوترون شکل دیگری از آلودگی داخلی بدن, ورود عمدى عناصر يرتوزا به بدن انسان مى باشد كه همانا تجويز راديودارويى ها به بيماران در يزشكى براى تشخيص يا درمان بيمارى ها است. 

صفحه 43:
حفاظت در برابر پرتوگیری داخلی بدن عملکرد بیولوژیکی عناصر پرتوزا در بدن : رفتار عناصر برتوزا در يدن انسان از بدو ورود ما خروج از بدن» يبه عبارت يجتر رفتار بيولوزيكى آنها در بدن یکی از مباحث بسيار مهم آلودگی داخلى به عناصر برتوزا مى باشد. عملكردعناصر برتوزا در بدن را ميتوان طى مراحل زير تشسريح نمودة الأ مرحله نشست و يا ورود به بدن (قابل انتقال و يا غير قابل انتقال) ‎alo yo‏ جابجایی بوسیله نشست در مایعات بدنی و انتقال ‎alo yo‏ توزیع بوسیله جریان خون و جذب در اعضاء و بافت ها ‎alo ya‏ دفع از بدن بوسیله ادرار - تعرق - بزاق دهان و یا بازدم (در صورت گازی شکل بودن) ‏سمیت پرتوی : علمی که به بررسی عوارض فیزیکی و بیولوژیکی ناشی از ورود و نشست عناصر پرتوزا در بدن می پردازد به نام سم شناسی پرتوی خوانده می شود. ‎ 

صفحه 44:
حفاظت در برابر پرتوگیری داخلی بدن راه های حفاظت در برابر آلودگی داخلی بدن انسان : همنطوریکه در پیش اشاره شد مواد پرتوزا می توانند از سه راه عمده به درون بدن راه یابند: لاستنشاق هوای آلوده به كازها و كرد و غبار برتوزا ‎cali]‏ يعنى نوشيدن آب آلوده و خوردن مواد غذابى آلوده ‏لاجذب از راه بوست سالم و یا زخم ها ‏بر لین اساس معیارهای حفاظتی برای مقابلهبا راه یافتن مواد پرتوزلبه درون بدن‌به نحوی طرح ریزی‌عی گردند کمیا راههای ورودی به بدن بسته شوذده يا انتقال مواد برتوزا از منبع به طرف انسان قطع كردد. ‏کنترل منبع پرتوزا (جدا سازی محل کار - حفاظ گذاری - کاهش زمان مجاورت با منبع و ...) ۳۳77 ‏کنترل فرد(استفده از وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار) ‎ ‎ ‎ 

صفحه 45:
حمل و فقل مواد پرتوزا عبارت از مجموعه عملیلنی است که جهت جابجلیی رادیوایزوتوپ هاء پسماند های پرتوزا و محموله | های چرخه سوخت هسته ای انجام می گیرد. این مقوله کلیه عملیات طراحی, ساخت. آماده سازی بسته هاء نگهداری و انبارداری مواد پرتوزا را در طول حمل در شرایط عادی و هنگام سانحه دربر می گیرد. دسته بندی مواد پرتوزا : الأمواد آزاد يا مستئنی (پرتوزایی فوق العاده کم) لأسن هاى معدن اورانيوم و نمك هاى تغليظ شده آنهاء سوخت تازه و هكزا فلوريد اورانيوم [پسماند های پرتوزای سطح پایین رادیوایزوتوپ ها الاجشمه هاى صنعتى 7 الأسوخت هاى مصرف شده 

صفحه 46:
طبقه بندی و علامت گذاری بسته ها : لأطبقميى - بر جسب سفيد : در صورتیکه میزان معادل دز در سطح بسته از ۵ میکرو سیورت بر ساعت تجاوز نکند و انديكس انتقال صفر باشد. الأطبقه دو - بر جسب زرصبا دو خط قرع : در صورتيكه ميزان معادل دز در سطح بسته از ۰.۵ میلی سیورت بر ساعت و انديكس انتقال از يك تجاوز نكند. اطبقه سه - بر چسب زرد با سه خط قرمزء در صورتیکه میزان دز در سطح بسته از ۲ میلی سیورت و اندیکس انتقال از ۱۰ تجاوز نکند. 

صفحه 47:
بسته بندی» حمل و نقل مواد پرتوزا و پسماند ها © استفاده از مواد پرتوزا در مصارف ثروگاه های هسته ‎cel‏ بزشنکی, صنعتی, تحققات و کشاوروی هانند دیگر صنایع. همراه با تولید مواد زائد و ضایعات بلا استفاده (پسمافد) است. * همجنين مواد پرتوزا را نمی توان با هيج روش شناخته شده شیمیایی و یا مکانیکی از بین برد و تنها راه از بین رفتن آنها فروباشى و تبديل آنها به عناصر بايدار مى باشد. دور ربزى و دفع نهابى بسماندهاى برتوزا : روش های متفاوت و متداول پسمانداری عبار تند از: انبار نمودن لاتخليه در دريا الآدفن كردن 

صفحه 48:
هدف اصلی تدوین استانداردهای پلیه حفاظت در برابر اشعه کشور پیشگیری از بروز اثرات قطعی و محدود كردن بروز | اثرات اختمالی ناشی از پرتوهای بونساز است. مقررات عمومی فعالیت پرتوی : سا جهت انجام هر فعالیت پرتوی اصل توجیه پذایری باید رعایت گردد. یعنی هیچگونه فعالیت پرتوی مجاز نیست, مگر آنکه سود حاصل از آن در مقایسه با اثرات زیانباری که ممکن است برای افراد یا جامعه داشته باشد با در نظر گرفتن موازین اقتصادى و اجتقاعى و سابر عواعل, أشكار و مشخص راشدد 7 مقررات اداری و فنی فعالیت پرتوی : ‘ جهت کاهش خطای انسانی در ایجاد سوانح بلید کلیه پرتوکاران واجد شرلیط و آموزش دیده باشند و اصول ایمنی و راحتی انسان هنگام طراحی دستگاه ها و تیه دستورالعمل حابهکونه ای رعلیت کردد که امکان خطاهای کاری منجر به سانحه را به حداقل ممکن برساند. همچنین باید تجهیزات مناسب و سیستمهای ایمنی نیز به گونه ای تهیه گردند که احتمال خطای انسانی هر چه بیشتر کاهش یابد و هنگام بروز اشکال, مداخله به سهولت انجام پذیرد. 

صفحه 49:
استانداردهای پایه حفاظت در برابر اشعه مقررات پرتوگیری شغلی : لامستولین فعالیت پرتوی 1 لاکارکنان فعالیت پرتوی كر ۵ ۲/ آساتقسیم بندی نواحی کار امونیتورینگ فردی و محل کار "گر 1 ی ۱۰ لاسابقه پرتوگیری رک مت له شوت بو پرتوگیری اورژانس و مداخله سابرنلمه اورژلنس (مشخص کردن مسئولیت ها برای اطلاع رسانی به مسئولین ذیربط و اقدامات اولیه اورژانس - دستورالعمل نحوه ارتباط با سازمان های نیربط از جمله: نیروی انتظامی» بیمارستان» آتش نشانی و سایر سازمان های مربوطه - شرح روشها و وسایل برای ارزیابی سانحه) لاحفاظت کار کتلنی.که در عملیات مداخله شرکت.می کنند (پرتوگیری کارکنان پرتوزدا نباید از حداکثر حد دز سالانه پرتوگیری شغلی تجاوز كندء مگر: برای جلوگیری از مرگ یا آسیب شدید - برای پیشگیری ازدریافت دز جمعی قایل ملاحظه - برای جلوگیری از گسترش فاجعه. در چنین شرايطى بايد سعی گردد که پرتوگیری شغلی کارکنان از دو برابر حداکثر حد دز سالانه کمتر باشد. 

صفحه 50:
< کاربرد و حفاظت پرتوهای غیر یونساز استفاده از پرتو های غیر یونساز در امور پزشکی» صنعت» مخابرات» آموزشی و پژوهشی و غیره بسیار افزایش يافته است و در نتیجه تعداد افرادی که همه روزه در محل کار و زندگی خود در معرض تابش اینگونه پرتو ها قرار می گیرند رو به افزایش نهاده است. در نتیجه بررسی اثرات ببولوژیکی این پرتوها بر انسان دیگر موجودات زنده و ‎GS‏ حاصل از پرتوگیری آنها و نهايتاً وضع مقرراتی برای استفاده صحیح و بی خطر یا کم خطر از اینگونه پرتوها مورد توجه بسیار قرار گرفته است. معرفی پرتوهای غیر یونساز: بخشی از پرتوهای الکترومغناطیسی كه انريى آنها براى ايجاد يونش در ماده كافى نيست را يرتوهاى غير يونساز . امواج مافوق صوت نيز به عنوان يرتوهاى غير يونساز در نظر كرفته مى شوند. براى بررسى اثرات بيولوزيكى يرتوهاى غير يونساز و كنترل أنهاء لين يرتوها به جند دسته تقسيم مى شوند: يرتوهاى ماوراء بنفش (900)) - نور مرئى (009)) - مادون قرمز (002) - ميكروويو (0000) - راديويى ‎(RP)‏ — فركانس ين (“0ما) - فركانس بسيار كم (*0م01) - فركانس به شدت كم (*0ما©) - مافوق ‎(DG) ogo‏ كوي 

صفحه 51:
ت زیر به منظور حفاظت در برابر پرتوهای ماوراء بنفش بسیار مهم است: نع شیشه. يرتوهاى ماوراء بنفش با طول موج هاى كمتر از ۳۰۰ نانومتر را به خوبی جذب مى کنند. ساغلب اجسامی که در برایر نور معمولی کذر هستند. در ‎ie‏ ردیکه شدت پرتوهای ماورء بنفش زیاد است. استفاده از عینک مخصوص ضروری است (جوشکاری). ير براى حفاظت در برابر يوتوهاى مادون قرمز در نظر كرفتن نكات زير مهم است: ‎ates ell‏ يرتوهاى مادون قرمز با طول موج هاى بيشتر از ؟ ميكرون را جذب مى ك4 اغلب پرتوهای مادون قرمز توسط آب به خوبی جذب می شوند. باندن غیر ضروری پرتو حنی المقدور جلوگیری شود. ایش فاصله نسبت به منبع ارسال کننده پرتو مادون قرمزء شدت پرتو کاهش می ینک مخصوص برای کسانی که در مقابل سطوح داغ (فلزات و یا شيشه ذوب هکس کرک لل اسه .سس ياي ججح تست از 

صفحه 52:
اصول و مقررات کلی مرتبط با حفاظت در برابر پرتوهای غیر یونساز : آساعدم ارسال پرتوهای غیر یونساز در موارد غير ضرورى. آساکاهش سطح پرتو تا حداقل ممکن در تمام موارد. لساتوجه به اصول و مقررات حفاظت در برابر پرتوهای غیر یونساز موجود در محل كار. ‎als tsi‏ كاركنان با يرتوهاى غير يونساز به خطرات بالقوه این پرتوها و خطرات احتمللی آنها در صورت عدم مراعات مقررات حفاظت در پرتو. لساستفاده از عللقم خطر مناسب روی وسایل تولید کنده با اسسفاده کننده از پری‌های غیر بوتساز و درمجل استفاده از آنها و جلب توجه کارکنان به این علائم و مراعات کلیه نکات ایمنی تذکر داده شده. لامشخص کردن نواحی که ورود به نها برای مردم یا کارکنان غیر مجاز است و کنترل ورود به اين نواح ‎٠.‏ , لسأتوجه به دستورالعملهاى مربوط به نحوه استفااه از دستكاهها و تجهيزات. ‎١‏ لسأعدم تعمير يا سرويس دستكاه هاى مولد يرتوهاى غير يونساز توسط افرادی عادی و غیر مسئول. لسأمراجعه به يزشك در صورت برتوكيرى. السااستفاده از وسايل حفاظت شخصى كه استفاده از آنها الزامى است. See 

صفحه 53:
قانون حفاظت در برابر اشعه : با توجه به گسترش روزافزون کاربرد اشعه (پرتوها) در امور مختلف و ضرورت حفاظت کارکنان» مردم. نسل های آینده و محیط در برابر اثرات زیان آور اشعه قوانین حفاظت در برابر اشعه تدوین شده است. قانون فوق مشتمل بر بیست و سه ماده و شش تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ ۲۰/۱/۱۳۶۸ مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۳۰/۱/۱۳۶۸ به تأیید شورای نگهبان رسیده است. آیین نامه اجرایی قانون حفاظت در برابر اشعه (مصوب ۱۳۶۹) : در جلسه مورخ ۲/۲/۱۳۶۹ بنابه پیشنهاد شماره ۳۲۳۵۲/۴۳۰ مورخ ۸/۹/۱۳۶۸ سا قانون حفاطت در برابر اشعه مصوب ۱۶۸ را به تصوی رساند» امه به منظور حسن اجراى قانون در برابر اشنعه مصوب 1728 تنظيم و تدوين كرديده است. آین نامه فوق مشتمل بر بيست وسه ماده وسيزده تبصره مى ‎BDL‏ 

صفحه 54: