صفحه 1:
صفحه 2:
مقدمه
خشکسالی حالتی نرمال و مستمر از اقلیم است . گرچه بسیاری به اشتباه آن را واقعه ای تصادفی و
نادر مى بندارند . اين بديده تقريباً در تمامی مناطق اقلیمی رخ می دهد . گرچه مشخصات آن از یک
مه یه اه ار کاملاًتفاوت می کند . حشکسالی یک اختلال موقتی امست و با خشکی تفاوت
د چرا که خشکی صرفاً محدود به مناطقی با بارندگی اندک است و خالتی دائمی از اقلیم می باشد
خشکسالی جزء بلایای طبیعی نامحسوس است . گر چه تعاریف متفاوتی برای این پدیده ارائه شده
لیکن در کل حاصل کمبود بازش در طی یک دوره معتد ژمانی معمولاً یک فصل یا بیشتر می باشد
کمبود منجر به نقصان آب برای برخی فعالیت ها » گروهها و یا یک بخش زیست محیطی
می شود . خشکسالی بایستی در رابطه با برحی شرایط متوسط دراز مدت از موازنه مابین بارش و
لر گرفته شود , معمولاً در هر منطقه ای یک شرایط خاص بعنوان " نرمال
* تبخیر و تعرق در
- تعریف می ید
صفحه 3:
يده با زمان ( فصل اصلی وقوع این پدیده . تاخیر در شروع فصل
ربا با مراحل اصلی رشد كياه ) و نيز موثر بودن
Mute رخدادهای پارندگل ) مرقبط است.
های اقلیمی نظیر دمای بالا . باد شدید و رطوبت نسبی پا
غالباً در بسیاری از نقاط جهان با اين پدیده همراه شده و می توانند به طرز
قابل ملاحظه بر شدت آن بیفزایند
صفحه 4:
تعریف عملی خشکسالی
. تعاریف عملی به افراد کمک می کند تا شروع . خاتمه و درجه شدت خشکسالی را تشخیص دهند
برای تعبين شروع خشکسالی تعاریف عملی . میزان انحراف از میانگین بارش يا سایر متفیرهای
اقلیمی در طول یک دوره زمانی را مشخص می کند
به متوسط هاى كذشته كه WE مبتنى بر دوره آماری ۳۰ ساله است انجام می شود شه آسْتانة تعيير
شده به عنوان شروع یک خشکسالی ( مثلاً ۷۵ درصد بارش متوسط در طول یک دوره زمانی
مشخص) معمولاً یشتر به صورت قراردادی انتخاب می شود تا بر مبنای رابطه دقیق
آن بر محیط
در تعریفی عملی از حشکسالی برای کشاورزی مقدار بارندگی روزانه با مقادیر تبخبر و تعرق مقایسه
می شود تا سرعت ( نرخ ) تتعلیه رطوبت خاک تعیین شود و این روابط برحسب میزان تاثیرات
حشکسالی بر رفتار گیاه ( یعنی رشد و عملکرد ) در مراحل مختلف نمو گیاه پیان گردد
ر معمولاً با مقایسه وضعیت فعلی نسبت
ثیرات خاص
صفحه 5:
تعاریفی نظیر این مورد را می توان در ارزیابی عملی شدت و اثرات خشکسالی براساس
هواشناسی » رطویت خاک و شرایط گیاه در طی فصل:رشد مورد استفاده قرار داد و مستمراًتاثیر
بالقوه اين شرايط را بر عملکرد نهایی ارزیابی کرد بعلاوه این تعاریف عملی در تحلیل تناوب
شدت و تداوم خشکسالی برای یک دوره تاریخی مفروض نیز کاربرد دارند . لیکن چنین تعاریفی ,
های جوی در مقیاس های زمانی ساعتی. روزانه . ماهانه و سایر مقاطع زمانی و احتمالا
های مربوط به تاثیر پذیری از پدیده نظیر عملکرد محصول بسته به ماهیت تعریف , مورد استفاده
قرار
می گیرند .ندوین ماهیت اقلیم شناسی خشکسالی یک منطقه , و درک بیشتری از خصوصیات و
احتمال وقوع مجدد در شدت های مختلف این پدیده بدست می دهد
اطلاعاتى از اين نوع در تهیه راهبردهای تقلیل اثرات و واکنش این پدیده و طرحهای آمادگی بسیار
esol منودمند ۰
صفحه 6:
۹
fe
(0
جنبه هاى مختلف در زمينه خشكسالى
هواشناسى
هيدرولوزيكى
كشاورزى
اقتصادى - اجتماعى
صفحه 7:
خشکسالی کشاورزی
خشکسالی کشاورزی اثرات ویژگیهای مختلف هواشناسی یا هیدرولوژیکی
خشکسالی را به اين پدیده کشاورزی بویژه کمبود بارش , اختلاف بین تبخیر و
تعرق واقعی و پتانسیل . کمبود رطوبت خاک » افت سطح آب زیرزمینی یا
+ مخزن و ۰.۰ مرتبط می سازد . نیاز آبی گیاه بستگی به شرایط جوی غالب
مرحله رشد آن و خصوصیات فیزیکی و
بیولوژیکی خاک دارد .تعریفی خوب از خشکسالی کشاورزی آن است که
بتواند حساسیت متغفیر گياهان زراعی را در طی مراحل نمو گیاه از سبز شدن تا
ee
لحاظ نماید . کمبود رطوبت
می تواند باعث تاخیر جوانه زنی شود که موجب کاهش تراکم بوته در هکتار
و نقصان عملکرد نهایی گردد
لیکن چنانچه رطوبت خاک فوقانی(سطح الارضی) برای نیازهای مراحل اولیه
رشد کافی باشد کمبودهای رطوبتی درلایه های
نیازهای آبی گیاه بوسیله بارندگی یا آبیاری بر عملک
. نخواهد داشت
خصوصیات زیستی گیاه خاص
لایه های فوقانی خاک به هنگام کاشت
ن خاک در صورت تامین
نهایی گیاه تاثیر چندانی
صفحه 8:
صفحه 9:
اد کمبود بارش می تواند موجب تخلیه سريع رطوبت خاک شود که تقریباً باافاصله برای متخصصان کشاورزی
مشهود است ولی
این کمبود بر سطح آب مخازن تا ماهها پر تولید نیروی برق آبی یا مصارف تفریحی تاثیر
نمی گذارد
بعلاوه آب موجود در سیستم های ذخیره هیدرولوژیکی (مثلاًمخازن برودخانه ها ) معمولاً در مقاصدی
مختلف و رقابتی ( مانند کنترل سپلاب . آبیاری . تفرج ۰ یستگاههای حیا
وحش ) بكار مى رود . رقبت بر سر آب دراين سیستم های ذخیره ای دراطی دوزه خشکسالی شدت می گیرد
و منازعات مایین استفاده کنندگان آب به طرز قابل ملاحظه ای افزایش می یاب
نی + نبروی برقآبی > ز
خشکسالی هیدرولوژیکی و آمایش سرزمین ( کاربری اراضی ) گرچه اقلیم عامل اولیه ای در بروز خشکسالی
هیدرولوژیکی است ولی سایر عوامل نظیر تغییرات کاربری آراضی ( مانند جنگل زدایی ) . تخریب اراضی و
+ ساخت بدها همگی بر خصوصیات هیدژولوژیکی جوزه اثر می گذارند
صفحه 10:
پیامد اثرات خشکسالی
پیامد اثرات توام با خشکسالی های هواشناسی . کشاورزی و هیدرولوژیکی تفاوت های آنها را بیشتر
آشکار می کند . زمانی که خشکسالی آغاز می شود . بخش کشاورزی بدلیل وابستگی بیش از حد به
ذخيره رطویتی خاک » معمولأً نخستین بخشی است که تحت تاثیر قرار می گیرد , درطی دوره های
ممتد خشکی . چنانچه کمبود بارش ادامه یابد ؛ رطوبت خاک به سرعت تخلیه مى شود در اين
صورت اتکاء مردم به سایر منابع آبی بایستی این کمبود را مرتفع سازد مثلاًآنهایی که متکی
به منابع آبهای سطحی ( نظیر مخازن و دریاچه ها ) و آبهای زیرزمینی هستند معمولاً دیرتر از سایرین
تحت تا قرار مى كيرئد . يك خشكسالى كوتاه مدت كه 7 تا 1 ماه به طول مى انجامد بسته به
حصومیات هیدرولوژیکی و یازهای مس فلزباجتمالا قرات انبیکی بر ۱
. همراه دارد
بخش ها به
صفحه 11:
راهکار چیست؟
حتی در حد یک قطره؟
olay tals باز ماندن دوش در حمام و .... را بارها و بارها شنیده اید. اما اين تمام
ماجرا نیست! هر چیزی که دور و برتان می بینید از آب آمده است. صبحانه, ناهاره شام
زی و دامی تهیه می شوند که به میزان
صرفه جویی در آب باید الگوی زندگی مان را
و حتى ميان وعده های شما از محصولات >
بل توجهی مصرف آب دارند
سعيم بای همه یزیا یه آنداوه مسرقك كم ةا بتراليم ادصلىي سيرك مرست: آلب
:داشته باشیم. نگاهی به مصرف حدودی آب برای تولید هر محصول بیندازید
تا ۱۰ لیتر ۸۵4 یک برگ کاغذ
یک کیلو گندم تا ۱۵۰۰ لیتر
یک کیلوگرم برنج
گرم گوشت مرغ تا 8۰۰۰
یک لوگ
dis
ت گاو تا ۱۵۰۰۰
یک دستگاه خودرو تا ۸۰۰۰۰۰ لیتر
صفحه 12:
خراسان شمالی و دست خالی کشاوززان
صفحه 13:
صفحه 14:
رود کارون
رود کارون عنوان پرآب ترين و بزركترين رودخانه ايران را يدك مى كشد و اسناد
تاریخی نشان مى دهند كه اولين تمدنهاى بشرئ در كنار اين رود ايجاد شده اند. اين
رود با ۹۵۰ کیلومتر طول به عنوان طولانى ترين روة ايران نيز شناخخته مى شود واتنها
رود کشور است که در بخشی از آن کشتیرانی صور
اهواز از رودخانه كارون به دست مى آيد و كشاورزى و توليد برق مصرفى بدون وجود
مى كيرد. آب آشاميدنى كلانشهر
كاهش شديد آب رودخانه كارون منجر به تجمع حشرات و حيوانات موذی در سواحل
بح سال ۱۳۹۲ به
از ۱ متر رسید و این نشان می دهد که خشکسالی به خوبی توانسته آن
نزدیک کند. حالا کار به جایی
كاه های آن شد: است. ارتفاع آب این رود در اهواز
ابه مرگ
Ke
39) il Sani ys gw Glas ela GU Sa.
کت ادامه دهند چه رسد به کشتی ها
صفحه 15:
صفحه 16:
زاینده رود و نابودی تاریخ
ماجرای زاینده رود و اوضاع نا به سامانش را همه به خوبی می دانند. سال ۱۳۷۹ بود که
زاینده رود در نتیجه عوامل مختلفی رخ داد؛ روزهای اول فقط بحث خط لوله انتقال آب
به یزد بود؛ اما بعدها پای کرمان. کاشان و قم و استان های دیگر نیز
شد. چندی بعد داستان برداشت بیرویه آب در بالادست رودخانه
طور متوسط
ن آب پمپاژ شده از رودخانه به پیش از کل
رود رسید. صنایع بزرگ, پالایشگاه و نیروگاهها در حاشیه رودخانه پدید آمدند و روز به
كرده اند براى ادامه حيات به آب احتياج دارند و كر اين مايه
حتمی است! مثلا همین خواجوی زیبا به
:همکن است فرو بر
خشک شدن زايندة رود در اضفهان یعنی افزایش گرد و غبار, ek
«رفتن پل ها و مرگ صنعت گردشگری
صفحه 17:
صفحه 18:
گرد و غبار خوزستان
فکر می کنیدوقتی خشکسالی بساطش را بهن کند فقط تشنگی به جان زمین می افند؟
نه! این غول آن قدرها قدرت دارد که از گرد و غبار هم یک نابود کننده بسازد و آن را به
جان مردم بياندازد. مثال بارزش خوزستان است که همه چهره غبار گرفته اش را بارها
يده إيد. تا به حال از خود يرسيده ايد اين كرد و غبارها از کجا می آیند؟ شاید کمتر
کسی بداند که اين بستر حشک شده و ترک برداشته هور العظیم. بزرگترین تالاب استان
خوزستان است که چند سالیست با نابودی و مرگ دست و پنجه نرم می کند. حفاری
6
پی در پی برای به دست آوردن نفت؛ حشک شدن آیر
Fea sew
خشك أن منبع عظيمى از ريزكردها شد كه با وزش باد به سمت شهرهای مختلف استان
.خوزستان هدايت مى شوئد
البته نقش منابع خارج از ايران را نمی شود نادیده گرفت چرا که جنوب شرقی کشور
نیز به دلیل توقف عملیات کویرزدایی و نابودی تالاب های بین النهرین سهم مهمی
را در آمدن این مهمان نانخوانده ایفا می کند؛ اما هستند کارشناسانی که نقش این کشور را
در تولید ریزگردها رد می کنند و تمام مشکلات به وجود آمده را ناشی از منابع داخلی
.ایران می دانند
صفحه 19:
صفحه 20:
صفحه 21:
صفحه 22:
دریاچه ارومیه
پلکه مساویست با اعتلال های جدی در زندگی ساکنان منطته. دریاچه اروميه
که خشک
شود نمک اهش را به سمت شهرها ادامه می دمد. آن
مشکلات حادی دامن گیر مردم می شود و نوش دارو يس از مرك
إسهراب هيج فايده اى ندارد
و خاک با باد جابه جا شده
وقت است که
دو نوع از پستانداران در معرض نابودی به نام گوزن زرد ایرانی و قوج و میش ارمنی نيز
به واسطه این دریاچه زنده هستند که همین مساله اهمیت حفاظت از این دریاچه را
«چندین بزای نمی BF
من پرسید چرا اینگونه شد؟ وقتی پروژههای جاءطلبانه توسعه اقتصادی-آبی یکی پس از
دیگری تن درياجه را
ژخمی می کنند و بی توجه به همه چیز بر رو
کیلومتری ساخته می شود. تا همین جا هم باید خدا
خداوند تاب آورده و سایه اثر
آن بزرگراه
شاکر بود که این نعمت ۱۵
ش همچنان بر سر ایران است. جالب آنکه تا سال
ی از ۲۰۰ سد بر روی رودخانه های حوزه آ
بردارى» با بياث مراحل طراحى بودثذ و اين خود مى توائد فاجعه لى بزاى
مهم باشد
ابریز دریاچه در مرحله آما
صفحه 23:
صفحه 24:
تین وی یز زاس بان
استاندارد جهانی تخمین زده و گفته می شود که این برداشت بی رویه, ۲۹۷ دشت از
دشت ایران را بهقهقرا خواهد برد
سازمان محیط زیست سرعت استفاده از منابع آب ز:
اشکال دارند و اگر به آنها نیز توجه
نکنیم» می شوند قاتل خاموش این نعمت ارزشمند؛ چرا که یزان هدر رفت آب به
خاطر عدم رسیدگی به شبکه انتقال به ۳۵ میلیارد مترمکعب می رسد. گزارش شرکت
این در حالی است که شبکه های آبرسانی مان نیز
آب و فاضلاب و دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران نشان می دهد که تا شهریور ماه
سال نود و چهان: 1۰ درصد از شبکه آب کشور فرسوده شده و ۱۳ درصد از کل هدر
به دلیل فرسودگی
.رفت آب ایران تا این تاریخ
آن ندید نمی قلود: با
نشده و در نتیجه زیست بوم ها نیز نو
صفحه 25:
gue که نارش به حالت ترمال بزمی کردد و شرابطحشکسالی هواشنامی بایان می پذیرد» تا زمان
احیاء مجدد منابع آبهای سطحی و زیرسطحی پیامدهای سوءاین پدیده ادامه می یابد . در ابتدا ذخایر
رطوبت خاک و به دنبال آن جریانهای سطحی , مخازن و دریاچه ها و آبهای زیرزمینی جایگز؛
مى شود
ممكن است اثرات خشكسالى در بخش كشاورزى به دليل وابستكى آن به رطوبت خاك سريعاً از بين
برود ليكن ادر سابر يلكش ا عه التكى ل وساي کطعی ولا زب اک اب كستند نا ماهها يا حتى
مالها طول بکشد.. استفاده کنندگان از آبهای, زیرژمیتی كه معمولاً آجر:
ن افرادق هستند كه به هنكام
بروز خشکسالی تحت تاثیر آن قرار مئ كيرند ديرتر ان سايرين بازكشت به وضعيت عادى سطح آب
مينى را تجربه مى كتند . طول دوره تجديد ذخيره منبع تابعى از شدت و تداوم خشكسالى و
Col gale Gh Ube
صفحه 26:
بحران آب در جهان
ایران تنها کشوری نیست که در سال های اخیر با مسئله بحران آب درگیر است
بلکه جهان در حال تجربه بحران آب است. بیش از یک میلیارد از
به آب سالم آشامیدنی و نیمی از مردم جهان به بهداشت مناسب
.ندارند
بدون تغییرات اساسی, بسیاری از مناطق جهان آب کافی برای تولید غذا و رشد
جمعیت علی رغم اعمال سیاست های کنترل جمعیت ندارند. نابودی گونه های
دیگری هستند که در بسیاری از نقاط جهان اتفاق
و مى توانند باعث تغییر روش زندگی نسل های آینده بشوند. بحوان آب
«جهان» یک بحران مدیریتی است
صفحه 27:
دیدگاه هواشناسی
هواشتاسان de NS SU Ly gL Ste مسطول آکه تج با کر انگر ی اب ودرآنی مین گردد: تعریف کرده اند
بستابرلی نشکا لیازنظرهولشناسی !ساسا ببه حالواز خشکیناشیاز کسمبود بسایندگی اطاقمیشود ..
La راز دید گام هولشناسیدر ک شورهایمختافودر زمانهایم ختافستفایتمیاشابه همین
دلیل از این دیدگاه به کار بردن یک تعریف از خشکسالی که درقسمتی از جهان متداول میباشد.
تبرای دیگر جاها مناسب نبوده بطوزی که مثلا
هر لیا لمتحده در سل ۱۹۵ : ب ایشرکمتر آز.0/۷ میلیمتر دو 8۸ QA
۲-درانگلستاندیسل ۱۹۳ :پسانزده روز متوا سا مجموعه بایشک متر از ۲۵
كشو سيور eA sh eee LENT
کشور هند در سال:۱۹1: کناهشبایشف صاولقعی(مونسودا بسیشراز دو بسرلبر متوسطلنحرلف
۵-در کشور بانلودر سال۱۹14: سکدویه شثررونه بسلونب ایش:
بسعنولنمعيايىبرلى ch Sh jg bla ELS شاده لست
بسعاوم. لهمیندید گام tye 59 مير إستكه لندازم كسيريهائهولشناسئ| يلين شانه بسروز خشكسا وم باشد
صفحه 28:
بطور کلی می توان به علل عمده زیر برای وقوع خشکسالی و بیابان زایی اشاره کرد :
۱- استقرار سلولهای پرفشار جنب گرمسیری با دامنه نوسان بین عرض های ۲۰ ي 4١
۲- عامل بری بودن
۳- عدم صعود و جابجایی شدید هوا
6- جریانات دریایی سرد و بالاراندگی آبها =
۵- وزش بادهای گرم سوزان
1- موانع کوهستانی
۷- استقرار کم فشار حرارتی
صفحه 29:
نتیجه گیری
ایران به عنوان یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین با مشکل کم
آبی مواجه است رشد فزاینده جمعیت و نیاز به محصولات کشاورزی و دامی و
محدودیت منابع آب و خاک به عنوان بستر اصلی تولیدات کشاورزی مسئله کم
آبی را به گونه ای بسیار جدی فرا روی کشور قرارداده است . در واقع
خشکسالی نیز به عنوان یک پدیده طبیعی همچون سایر پدیده های طبیعی به
مدد دانش, آگاهی ببرنامه ریزی و مدیریت صحیح قابل پیش لبنی و کتترل ۱
و عتسارتهای ناثنی از آن :را نی تران:به: حداقل رساند
بحران آب و محدودیت منابع آب در حال حاضر برای بسیاری از کشورها و در
آینده ای نزدیک برای کلیه کشورهای جهان به صورت یک معضل
مى بایست موردتوجه قرار گیرد چرا که اين محدودیت رشد و تعالی کشورها
را می تواند تحت الشعاع قرار دهد
صفحه 30:
شدت و حجم خسارت ها و روند ی آن ها بهگونه ای است که ایجاب
تر و اساسی تری به خصوص جهت پیشگیری این وقایع
به عمل آورد . آمار و ارقامی که هر ساله از طرف وزارت کشور اعلام می شود
خسارت های وارده به مزارع در باغ ها و تأسیسات شهری و روستایی ,خسارت
های ناشی از عدم پوش گیاهی . جنگلی و مراتع .مسائل و مشکل های مربوط
به فرسایش خاک و هدر رفتن این سرمایه . انهدام رویش گاه های طبیعی و
می کند تدابير
منابع يست محیطی که امید زیادی به احیای دوباره آن ها می باشیم .سهم
بالاتری از آمار را به خود اختصاص می دهد ولی هميشه در حاشیه قرار
.كرفته اند.يس بياييد قدر اين نعمت بزرگ الهی را بدانیم و درحفظ آن بکوشیم
صفحه 31:
بق آمار دیگری از سازمان توسعه و همکاری اقتصادی وابسته به سازمان ملل تا سال ۲۰۳۰ میلادی 4۷ از مردم
جهان در مناطقی زندگی میکنند که با مشکل جدی کمآبی روبرو است. متأسفانه در تمام سالیان اخیر؛
هرساله افزایش یافته است و اگر با همین فرمان
میت ملی آمریکا
به گونهای که گزارش آژانسر
مصرف سالانه خود دسترسی داشته باشد که اگر به کمتر از ۵۰۰ متر مکعنپا پرسد؛ بیآبی نامیده میشود. همین
روزها در دهلی پایتخت هند از کشورهای به اصطلاح ناژه توسعه يافته در كروه بیست,
آبرسانی مزید بر گرمای هو شده و کمآبی بیسابهای گریبان مردم را گرفته است.
شده با
۰ تانکر به صورت غیرقانونی از لولهها آب بزداشته و به قیمت گزاف به کسانی میرسانند که دسترسی به
آب لولهکشی ندارند یا آبشان
ih west
صفحه 32:
صفحه 33:
کشاورزی ناموثر
با وجرد ينکه برای کشاورزی به آب احتیاج است؛ اما روش ها و راهکارهایی وجود
مقدار به حداقل کاهش یابد و آلبته عواید بیشتری نصیب کشاورز کند؛
راهکارهایی که معمولا در حد حرف باقی می مانند. همین امر موجب شکل گیری مفهوم
درک آن بد نیست بدانید هنگامی که تنها ۱۲ درصد از
کشاورزی ناموثر می شود که
ترین میزان از مصرف آب ایران مربوط به بخش
مترمكم مز سال
تم زاره اناري رانو لو ادوس ابعووان حسما سکب آب سبا ها
ميليارد مترمکعب آن مورد استفاده بهینه قرار می گیرد. این در حالی است که ۲۷ درصد
تولید
ناخالص ملىء ۲۳ درصد اشتغال و ۸۰ درصد از غذای جامعه از بخش کشاورزی تامیر
ی قوف
صفحه 34:
منابع و مآخذ
«drought." Encyclopaedia Britannica. Encyclopaedia Britannica
Online Academic Edition. Encyclopaedia Britannica, 2011. Web. 03
‘Aug. 2011. <
htto://www.britannica.com/EBchecked/topic/171904/drought>.
Breshears, David D., et al. "Regional vegetation die-off in response
to global-change-type drought." Proceedings of the National
Academy of Sciences 102.42 (2005): 15144-15148.
.سینا خاتمی, کاوه مدنی, روزنامة اعتماد. شمارة ۰۲۱۹۳ ۱۳۹۳/۱۲/۱۰
.عزيزي قاسم. "النینو و دوره هاي خشكسالي-ترسالي در ایران." 84-71
خیرگزاری مهر. ۱۵ .«خشکسالی ۲۵ درصد از مردم حهان را تهديد م ىكند»
.شهريور ۱۳۹۱
صفحه 35: