داروها و انواع آن

داروها و انواع آن

اسلاید 1: استفاده از گیاهان دارویی به منظور درمان با تاریخ زندگی انسان هم زمان بوده است. انسان در تمام دوران تاریخی چاره ای جز توسل به گیاهان نداشت. اگر چه در نیم قرن گذشته استفاده از داروهای شیمیایی و سنتزی به شدت رواج یافت .تاریخ طب در کشور ما مربوط به دوره آریایی می باشد و اوستا (۶۵۰۰ ق.م) اولین کتابی است که از گیاهان دارویی سخن گفته است. به نقل از اوستا اولین پزشک ایرانی تریته پدر گرشاسب پهلوان بوده است که از کاربرد گیاهان دارویی و عصاره آنها اطلاع داشته و مقام او در طب نظیر مقام ایمهوتپ (۳۵۰۰ ق.م) در مصر باستان، انقلبیوس در یونان و آسکولانیوس در روم(سه رب النوع درمان) بوده است.

اسلاید 2: قدیمی ترین گیاه دارویی در طول تاریخ ” هوم” گیاه مقدس آیین زرتشت بوده است. در کتابهای پهلوی هوم را سرور همه گیاهان و استفاده از آن را باعث عمر جاویدان می داند. تاریخ استفاده دارویی از پیاز و ادویه به ۴۵۰۰ ق.م و به نقل از هردوت استفاده از گیاهان دارویی میرح (Commiphora)، کاسیا (Cinnamomu) سیناموم (Cinnamimum Zylanica) آنیز (Pinpimella anisum) مارجورام (Oroganum margorana) در مومیایی کردن اجساد به ۵۲۰۰ ق.م می رسد.قدیمی ترین کتاب چینی منسوب به شینون (۲۸۰۰ ق.م) ۱۰۰۰ گونه دارویی را شرح داده، ماردوکاپالیدین (۷۱۰ ق.م) ۶۴ گونه دارویی را کشت نموده است، در الواح سومری چگونگی کشت گیاهان را شرح داده، بقراط (۳۷۷ ق.م) کاربرد دارویی ۴۰۰ گونه دارویی را شرح داده است. ظهور دانشمندانی نظیر سقراط، دیوسکورید، رازی، هروی، ابن سینا، ابوریحان بیرونی، جرجانی، خاندان بختیشوع سبب گسترش این علم در جهان گردیدند.

اسلاید 3: قدیمی ترین کتاب چینی منسوب به شینون (۲۸۰۰ ق.م) ۱۰۰۰ گونه دارویی را شرح داده، ماردوکاپالیدین (۷۱۰ ق.م) ۶۴ گونه دارویی را کشت نموده است، در الواح سومری چگونگی کشت گیاهان را شرح داده، بقراط (۳۷۷ ق.م) کاربرد دارویی ۴۰۰ گونه دارویی را شرح داده است. ظهور دانشمندانی نظیر سقراط، دیوسکورید، رازی، هروی، ابن سینا، ابوریحان بیرونی، جرجانی، خاندان بختیشوع سبب گسترش این علم در جهان گردیدند. گیاهان دارویی رستنیهایی با تاریخچه جالب توجه و ممتاز هستند. علاوه بر قدمت، گستره نفوذ این گیاهان در تاریخ ادیان و ملتها بسیار شایان توجه است بطوریکه در جای جای حوادث مهم تاریخی، سیاسی، اجتماعی و دینی، این گیاهان قرین توجه بوده و یا منجر به بروز حوادث مهمی شده اند. در بوندهشن (دایرةالمعارف زرتشتیها) به اسامی فرشتگان اداره کننده روزهای یک ماه اشاره شده که با نام گیاهان دارویی انطباق دارد، زعفران و نسترن از آن جمله اند.

اسلاید 4: در سوره دهر، آیات پنجم و ششم می خوانیم “نیکوکاران عالم در بهشت شرابی نوشند که طبعش در لطف رنگ وبوی کافور است. در تاریخ اسلام، نام یهود بنی قریظه با حوادث مهم صدر اسلام قرین است.بنی قریظه نام طایفه ای از یهود بوده که در ابتدا به شغل دباغی اشتغال داشته اند و از این گیاه در فرآوری پوست استفاده می کرده اند.امروزه می دانیم که تاننها گروهی از مواد موثره هستند که در رسوب پروتیین نقش دارند و این اثر باعث خاصیت میکروب کشی، ضد خونریزی و انقباض بافتهای مختلف می شود. بنا براین برای رسوب دادن پروتیین پوست، در دباغی مورد استفاده قرار می گرفته است. 

اسلاید 5: دارو شامل همه مواد غیر غذا است که برای تاثیر گذاری بر روی ساختمان یا عملکرد قسمتی از بدن بکار می رود و شامل همه اقلامی می شود که برای پیشگیری تشخیص و تسکین و درمان بیماری استفاده می گردد و از ریشه یونانی Droque به معنای herb گرفته شده است

اسلاید 6: منابع تهیه دارو سنتتیک ( صنعتی ) نیمه صنعتی طبیعی

اسلاید 7: داروهاي موجود در داروخانهPrescription= داروهاي با نسخهOTC= داروهاي بدون نسخه =Over The Counter

اسلاید 8: داروهاي با نسخه Adult coldآنتي بيوتيك ها : مقاومت دارويي به خصوص آنتي بيوتيك وسيع الطيف مانند Cefixime ، Azithromycin Amoxiciln ، Cephalexin به دليل مصرف بيش از حد آنتي بيوتيك ها دچار مقاومت باكتريايي شده و كارايي ندارندداروهاي مغز و اعصاب داروهاي قلبي و عروقي

اسلاید 9: تمامي داروهاي تزريقي با ارائه نسخهكورتون هاضد درد هاي مخدر ترامادولداروي phenazopridin

اسلاید 10: روش های تجویز داروبه عوامل زبر بستگی دارد: 1-نوع پاسخ مورد انتظار 2-محل اثر دارو 3-خواص شیمیایی دارو 4-حالت بیماری 5-مقدار داروی موثر

اسلاید 11: اشكال داروييبر اساس روشهای مختلف مصرف دارو اشکال دارویی گوناگون ساخته شده اند؛ ۱. روش خوراکی : به شکل جامد مانند قرص و کپسول، به شکل مایع مانند شربت و الگزیر.۲. روش تزريقمانند آمپول و ویال.۳. روش استنشاقی : مانند اسپری و بخور.۴. روش موضعی : مانند پماد، کرم، قطره و شامپو.۵. روش پوستی : مانند چسب پوستی.۶. روش داخل رکتال : مانند شیاف.هر روش دارای مزایا و معایبی است مثلا روش تزریقی اغلب دردناک است و فراهم نمودن شرایط استریل گاه دشوار ولی روشی مطمئن است .

اسلاید 12: اشكال خوراكيقرصها (Tablet) اشکال دارویی جامد هستند که از فشرده شدن گردها و گرانولها به وجود می‌آیند و شامل اشکال زیر می‌باشند:قرصهای فشرده شده(Compressed Tab.)که از فشرده شدن ساده مواد اولیه تهیه می‌شوند. مانند استامینوفن.قرصهای چندبار فشرده شده(Multiple Compressed Tab.)این نوع قرصها یا به صورت دولایه مجزا برروی هم فشرده شده‌اند یا یک قرص در درون قرص دیگر وجود دارد. علل تهیه این شکل قرص عبارتست از:•ناسازگاری شیمیایی مواد داخل قرص.•باز شدن دارو در چند مرحله.•تمایز فرآورده یک کارخانه از فرآورده‌های مشابه.مانند آ.س.آ. (استیک سالیسیلیک اسید)قرصهای با پوشش قندی(Sugar coated (S.C.) Tab.):در این شکل دارویی هسته مرکزی را با شربت پوشش داده‌اند. طعم و بوی دارو حس نمی‌شود و دارو در مقابل نور به طور نسبی محافظت می‌شود. قرصهای S.C عموماً دارای ظاهر زیبا و خوشرنگ هستند از این رو شایعترین اشکال داروی مسموم کننده کودکان است. ساخت پرزحمت و وقت‌گیر آنها از معایب آنها است. به قرصهای S.C دراژه نیز گفته می‌شود. مانند ایبوپروفن(Ibuprofen) که داروی ضد درد است.

اسلاید 13: قرصهای دارای پوشش لایه نازک (Film coated (F.C.)Tab.):در این نوع قرصها یک لایه پلیمری نازک برروی هسته مرکزی کشیده شده است. مزایای آن مانند S.C است با این تفاوت که ظاهر زیبایی ندارد. مانند پروپرانولول (Propranolol ) اين ها را مي توان نصف كردقرصهای دارای پوشش روده‌ای(Enteric coated (E.C.)Tab.):در این نوع قرص پوشش روی قرص در پ‌هاش (pH) اسیدی نامحلول و در پ‌هاش قلیایی محلول است از اینرو اینگونه قرصها در روده باز می‌شوند. معمولاً داروهایی را که در اسید معده تخریب می‌شوند و یا برای معده اثر تحریکی دارند را به این شکل تهیه می‌کنند. همچنین با توجه به تفاوت پ‌هاش در نقاط مختلف روده می‌توان دارو را طوری طراحی کرد که در قسمت معینی در روده باز شود و اثر خود را در آن ناحیه اعمال کند. مانند بیزاکودیل(Bisacodyle) که داروی مسهل است. سولفاسالازین (Sulfa salazine) که در درمان کولیت زخمی کاربرد دارد. اين ها را نمي توان نصف نمود.

اسلاید 14: قرصهای گونه‌ای(bucal )و زیر زبانی(sublingual ):فرآورده‌های گونه‌ای را در بین گونه و آرواره قرار می‌دهند و فرآورده‌های S.L را در زیر زبان قرار می‌دهند. در ایران شکل بوکال (گونه‌ای) موجود نیست. این اشکال دارویی برای موادی به کار می‌روند که یا در اسید معده ناپایدارند، یا جذب کمی از روده دارند و یا توسط آنزیمهای دستگاه گوارش و کبد به طور وسیعی بی‌اثر می‌شوند. ایزوسورباید (Isosorbide) که داروی ضد آنژین صدری است، نمونه‌ای از قرصهای زیر زبانی است.قرصهای جویدنی(chewable):قرصهایی هستند که باید در هنگام مصرف جویده شوند. عموماً دارای موادی هستند که مزه خوشایندی دارند. داروهایی را به این شکل می‌سازند که حتماً باید در معده و یا در هنگام ورود به روده کاملاً باز شده باشد. مانند قرصهای ضد اسید و داروی مبندازول (Mebendazole ) که یک داروی ضد کرم است

اسلاید 15: قرصهای جوشان(effervicent tab):قرصهای جوشان، قرصهایی هستند که در داخلشان اسید تارتریک، اسید سیتریک و بی‌کربنات سدیم وجود دارد ودر اثر مجاورت با آب گاز دی‌اکسیدکربن (CO2) آزاد می‌کند. CO۲ آزاد شده علاوه بر متلاشی کردن قرص سبب ایجاد مزه مطلوب و پوشیده شدن مزه نامطلوب بخصوص مزه شوری فرآورده می‌شود. قرصهای جوشان برای ترغیب کودکان به مصرف دارو بسیار مناسبند ضمن اینکه فرآورده‌هاییکه در محیط مایع ناپایدار هستند را می‌توان به این شکل تهیه کرد و سپس در هنگام مصرف به صورت محلول درآورد. مانند قرص جوشان ویتامین C.قرصهای جوشان شدیداً به رطوبت حساس هستند. از اینرو باید آنها را در قوطی حاوی دارو نگهداری کرد و تا از قبل از مصرف نباید آنها را از جلد درآورد

اسلاید 16: قرصهای پیوسته رهش (Sustained Release (S.R.)Tab.):قرصهای پیوسته رهش یا طولانی اثر قرصهایی هستند که به واسطه اعمالی که روی آنها انجام شده است، فرآورده خود را در مدت زمان طولانی تری آزاد می‌کنند. مزایای این دارو عبارتست از:•کاهش دفعات مصرف دارو•افزایش رغبت بیمار به مصرف•کاهش عوارض جانبی•به صرفه بودن از نظر اقتصادیلازم به تذکر است که هر دارویی را نمی‌توان به این شکل تولید کرد ویا هر دارویی رالازم نیست به این شکل درآورند. مانند تئوفیلین طولانی اثر (Theophyline S.R)

اسلاید 17: قرصهای دارای یک شیار و دو شیار ( Scored & Double scored Tab.):قرصهای یک شیاری و دو شیاری قرصهایی هستند که به ترتیب برروی آنها یک شیار و دو شیار کشیده‌اند. قرصهای فوق را می‌توان با قرار دادن چاقو و وارد کردن فشار به ۲ یا ۴ قسمت تقسیم کرد. مانند دیگوکسین (Digoxin) که در بیماران قلبی استفاده می‌شود

اسلاید 18: شربتهاSyrup)) فرآورده‌هایی مایع تغلیظ شده حاوی شکر و یا مواد جانشین شونده آن می‌باشند. شربت‌ها از بهترین فرآورده‌های خوراکی بخصوص برای کودکان می‌باشند. در شربت‌ها مزه نامطبوع مواد دارویی به واسطه شیرینی شکر و همچنین چگالی زیاد مایع حس نمی‌شود. باانکه شکر پرمصرف‌ترین شیرین کننده در تهیه شربت می‌باشد، اما در مواردی از مواد شیرین کننده دیگری نظیر دکستروز، سوربیتول، گلیسیرین، ساخارین وهیدروکسی اتیل سلولز نیز استفاده می‌شود. علاوه بر شکر سه ماده اول پس از ورود به بدن در نهایت به گلوکز تیدیل می‌شوند (مواد Glucogenic) در حالیکه دو ماده آخر چنین خاصیتی را ندارند. (Non Glucogenic).استفاده از شربتهای حاوی مواد Glucogenic برای افراد مبتلا به دیابت مناسب نیست. مانند شربت مولتی‌ویتامین.

اسلاید 19: الگزیرهاالگزیرها محلولهای خوراکی و شیرین‌شده هیدروالکلی می‌باشند. در این فرآورده‌ها با استفاده از الکل سبب حل شدن موادی می‌شوند که در آب نامحلول یا کم محلول و در الکل محلول است. میزان الکل الگزیرها بسته به نوع ماده موثره متفاوت است. به علت وجود الکل در فرآورده، باید در ظرف حاوی فرآورده کاملاً محکم بسته شود و فرآورده باید دور از حرارت باشد. الگزیرها در مقایسه با شربت‌ها دارای شیرینی و چگالی کمتری دارند.مانند الگزیر دیفین‌هیدرامین (Diphyn Hydramine

اسلاید 20: سوسپانسیون‌ها[ویرایش]سوسپانسیون‌ها از مخلوطهای ناهمگن مایع می‌باشند که در آنها یک ماده جامد نامحلول، در آب پراکنده شده است. سوسپانسیون‌ها گاه آماده هستند و گاه در هنگام مصرف فرآورده تهیه می‌شوند. علل تهیه مواد به صورت سوسپانسیون عبارتست از:مزه نامطلوب یک ماده در حالت نامحلول بسیار ناچیز است. برخی مواد در حالت محلول ناپایدار هستند اما در حالت سوسپانسیون پایدار هستند. برخی مواد را نمی‌توان در حلال مناسب حل کرد اما با تهیه سوسپانسیون آن‌ها می‌توان یک فرآورده مایع را تهیه کرد. سوسپانسیون‌ها را باید در ظرف دهان‌گشاد که در بالا دارای فضای خالی باشد (برای بهتر مخلوط شدن فراورده در هنگام تکان دادن)، به دور از یخ‌زدگی، نور و حرارت زیاد نگهداری شود.مانند آلومینیوم‌ام‌جی‌اس (Al.Mg.S) که به صورت سوسپانسیون آماده در دسترس است. آموکسی‌سیلین (به انگلیسی: Amoxicillin) که به صورت پودر برای تهیه سوسپانسیون در دسترس است.

اسلاید 21: پودرها Powder یا گردها ذرات ریز یک ماده دارویی هستند که فعالیت خاصی برروی آنها انجام نگرفته است. پودرها را گاهی برای مصارف خارجی به کار می‌برند. برای مصارف خوراکی عموماً آنها را برای مصرف در مایع حل می‌کنند. از معایب این روش مصرف می‌توان عدم امکان پوشاندن طعم دارو و عدم حفاظت دارو در برابر عوامل ناپایدار کننده مثل رطوبت و اکسیژن را نام برد. همچنین پودرهایی که به آب دوستی زیادی ندارند نمی‌توان به راحتی در آب حل نمود. مثالی از این مورد مانند داروی سولفات باریم که یک داروی حاجب می‌باشد.

اسلاید 22: كپسولکپسولها پوسته‌های ساخته شده از ژلاتین هستند که ماده دارویی را می‌توان در آنها جای داد. عموماً در مقایسه با قرصها ماده موثره بیشتری را می‌توان در کپسولها جای داد. بر حسب نوع ساخت، کپسولها به دو نوع سخت Hard Gelatine و نرم Soft Gelatine تقسیم می‌شوند. ژلاتین پوسته کپسول در آب سرد نامحلول است اما می‌تواند تا ده برابر وزن خود آب جذب کند. از این‌رو در مجاورت با مایعات دهان خیلی سریع نرم ولیز می‌شود و به همین دلیل بلع آنها اسانتر از قرصها می‌باشد. ژلاتین در دمای ۳۷ درجه سانتیگراد ذوب می‌شود از این رو پس از بلعیده شدن در معده ژلاتین ذوب شده وماده دارویی آن آزاد می‌شود. ژلاتین ذوب شده نیز هضم می‌شود. از انواع Gelatine Soft مي توان به pearl TNG و امگا 3 و ژلوفن اشاره نمود.

اسلاید 23: کپسولها می‌توانند رطوبت محیط را به خود بگیرند و یا رطوبت موجود در پوسته را از دست بدهند. با توجه به همین مسئله باید از قراردادن کپسولها در محیط مرطوب خودداری کرد زیرا علاوه بر تغییر شکل کپسول امکان ناپایدار شدن فرآورده داخل کپسول نیز می‌باشد. همچنین در محیط خشک کپسول می‌تواند بسیار شکننده شود و مقداری از پودر آن در هنگام مصرف خارج شود در نتیجه مقدارماده موثره کمتری مصرف می‌شود و هم طعم دارو حس می‌شود. کپسولها چنانچه در کنار هم قرار گیرند به یکدیگر می‌چسبند و امکان جدا کردن آنها نیست. حس نشدن بو وطعم دارو از مزایای کپسولها است. از کپسولهای سخت می‌توان به کپسول آموکسی‌سیلین اشاره کرد. واز کپسولهای نرم می‌توان نیتروگلیسیرین و ویتامین A اشاره کرد

اسلاید 24: Caplet كه دارويي مابين قرص و كپسول است مثل cold stop

اسلاید 25: فرم هاي تزريق داروداروهای تزریقی یا محلول قابل تزریق، محلولی است استریل که حاوی یک یا چند ماده دارویی است و از طریق تزریق وریدی، عضلانی و زیر جلدی به کار می‌رود.آمپول ها: ظروف شيشه اي هستند كه جهت نگهداري داروهاي تزريقي بكار مي روند ،اين فراورده ها يكبار مصرف هستند و هنگامي كه سرآمپول باز مي شود بايد مصرف شود ونمي توان آنها را براي استفاده مجدد نگهداري كرد. توصيه آمپول متوكاربامول

اسلاید 26: Vial كه پودري شكل است و بايد با آب مقطر مخلوط شودInjection و بايستي گفت:داروهاي تزريقي يا محلول قابل تزريق، محلولي است استريل كه حاوي يك يا چند ماده دارويي است و از طريق تزريق وريدي، عضلاني، زيرجلدي و يا ساير راه هاي تزريق به كار مي رود. نوع تزريق به ماهيت دارو و شرايط درمان بستگي دارد. انتخاب نوع تزريق بستگي كامل به نوع، مقدار و همچنين زمان اثر دارو دارد (در مواردي كه ميسر باشد، هميشه راه خوراكي دارو ترجيح داده مي شود). تذکر :جزء در موراد استثنا هیچ یافته قطعی مبنی بر اینکه روش تزریقی به مصرف خوراکی داروها ارجحیت دارد وجود ندارد، بلکه معایبی مانند درد ، امکان انتقال عفونت، هزینه درمانی بالا، نیاز به افراد کارشناس جهت تزریق ، عدم امکان حذف دارو و در صورت تزریق بیش از حد ، ایجادآبسه در محل تزریق و.... را نیز به همراه دارد .

اسلاید 27: فرم موضعيSolution مخفف آن solCream مخفف آن sol مثل بتامتازونOintment مخفف آن pomad يا ointGel مثل پيروكسيكام يا ديكلوفناكLotion مخفف آن Lotهمه اينها Topical (جلدي )هستند يعني بر روي پوست ناحيه خاصي استفاده مي شوند.

اسلاید 28: پماد : چرب ترين نوع اشكال پوستي است كه به دليل چربي بالا اثر خوبي روي پوست در برابر از دست دادن رطوبت ايجاد مي كند. پمادها چرب بوده و به راحتي با آب شسته نمي‌شوند و براي زخم ها و يا سطوح داراي ترشح زياد مناسب نمي باشند. پمادها نسبت به کرم های موضعی ظاهر چرب تری دارند و از جمله خصوصیات پماد ها موضعی این است که می توانند برای مدت طولانی تری ماده دارویی را درتماس با پوست نگهدارند .كرم : به انواع امولسيون هاي روغن در آب و آب در روغن تقسيم مي شوند. پايه كرم قابليت نفوذ مناسبي درون پوست دارد، لذا در مورد داروهايي كه نفوذ آنها به پوست مهم است كاربرد دارد. كرم هايي كه به شكل امولسيون روغن در آب هستند به راحتي با آب شسته مي شوند. ژل : وقتي پايه چرب قابل استفاده نباشد به كار مي رود. مثلاً‌ در شرايطي كه دارو رساني به پوست مورد نظر پزشك باشد، پايه چرب مانع از جذب مناسب دارو مي گردد و لذا از ژل كه پايه محلول در آب دارد استفاده مي شود. لوسيون : به شکل دارویی مایعی گفته می شود که در آن مواد پودر شده نرم ونامحلول در یک حامل مایع پراکنده شده اند . لوسیون های موضعی پس از مالیده شدن بر روی موضع به سرعت خشک شده و لایه نازکی از ماده موثر دارویی خود را روی پوست باقی می گذارند. درمواقعی که مالیدن یک فرآورده دارویی موضعی برروی نواحی وسیعی از پوست لازم است، با استفاده از لوسیون ها می توان تمام نواحی مورد نظر پوست را بطور یکنواخت با لایه نازکی از فرآورده ها پوشاند

اسلاید 29: كلا پماد ها قويتر از كرم ها هستند ولي چرب تر و مات تر هستند ولي كرم ها آب دوست هستند ولي پماد ها آب گريز هستندPatch مثل چسب هاي ترك سيگار و ضد آنژين صدري

اسلاید 30: قطره هاي موضع خاصاشكال دارويي چشمياشكال دارويي چشمي شامل قطره، پماد، ژل، محلولهاي شستشوي چشمي، لنزها و محلولهاي شستشوي لنز مي باشند.اشكال دارويي چشمي حتماً بايستي استريل باشند و ذره نبايد در اين اشكال وجود داشته باشد. شامل :Ophtalmic ointStile ointOphtalmic DropEye Drop قطره ها رايج ترين اشكال دارويي چشمي هستند. روش استفاده از اشكال دارويي مورد استفاده در چشم اهميت زيادي دارد. در مصرف قطره هاي چشمي، يكسان بودن مقدار قطره مصرفي (دوز مصرفي) و پرهيز از آلوده شدن ظرف آن بسيار مهم است.

اسلاید 31: اشکال دارویی گوشی (ear)قطره های گوشی برای درمان یا پیشگیری از عفونت های گوش به کار می روند .اشکال بدون نسخه نیز وجود دارد که برای شناگران قابل استفاده است . این قطره های حاوی الکل و استیک اسید هستند که برای خشک کردن حفره گوش وجلوگیری از رشد قارچ ها وباکتری ها بکار میروند . قطره های گوشی نباید بیش از چند دقیقه سوزش یا گزش ایجاد نمایند . اشكال دارويي بيني (nose) اشكال دارويي بيني يا به منظور اثر موضعي شامل ضداحتقان و ضدالتهاب و يا به منظور اثربخشي سيستميك (عمومي) به كار مي روند. اشكال قطره، قلم و اسپري هاي بيني در اين دسته قرار مي گيرند.قطره چشمي را مي توانبراي گوش يا بيني استفاده نمود ولي برعكس اين مورد صادق نيست

اسلاید 32: شياف ها (suppository) : معمولاً در شرايطي كه فرد قادر به مصرف قرص يا شربت و ساير اشكال خوراكي نمي باشد نظير مواقعي كه تهوع دارد و يا براي ايجاد اثر در همان موضع، به كار مي رود. شياف ها داراي اثرات موضعي و سيستميك (عمومي) هستند. شياف ها اشكال جامدي هستند كه در محل مايع شده (ذوب) وماده دارويي را آزاد مي‌كنند. به عنوان مسهل، ضد درد و ضد تب نظير استامينوفن و آسپرين به كار مي روند. اگر به عنوان مسهل استفاده نمي شوند بهتر است پس از دفع مدفوع به كار روند تا انحلال (ذوب) و جذب آنها كامل صورت گيرد.

اسلاید 33: تنقيه (انما) : اشكال دارويي هستند كه از راه مخرج وارد روده بزرگ مي شوند و معمولاً‌براي رفع يبوست به كار مي روند نظير محلولهاي سديم فسفات.

اسلاید 34: اشكال دارويي تنفسي- اسپري ها اشكال دارويي تنفسي به انواع آئروسل هاي تنفسي با دوزهاي تنظيم شده و پودرهاي خشك استنشاقي و نبولايزر تقسيم مي شوند :ام دي آي (MDI): اسپري هايي هستند داراي محلول، سوسپانسيون يا امولسيون دارو در مخلوطي از گازهاي حامل كه تحت فشار نگهداري مي شوند. دارو با دوز مشخص در هر پاف به شكل قطراتي داراي قطر مشخص آزاد مي شود. معمولاً‌ براي درمان آسم به كار مي‌روند.نبولايزر: دستگاهي است كه براي تجويز دارو به شكل بخار براي تنفس به كار مي رود. با توجه به اين كه قابليت حمل و نقل آن مشكل است بيشتر در بيمارستان ها كاربرد دارد. نبولایزر در بيماري هاي عفوني ريوي شديد و حملات آسمي به كار مي رود. يك محلول مايع وارد دستگاه مي شود و پس از تبديل به ذرات ريز توسط يك قطعه دهاني استنشاق مي شود.

اسلاید 35: Nasal sprayOral spray

اسلاید 36: انواع قرص ها از نظر مصرف Chewable Tab.Effervicent Tab.

اسلاید 37: بسته بندي داروها اشكال دارويي را به صورتهاي مختلف بسته بندي مي كنند و در اختيار بيمار مي گذارند كه تعدادي از آنها عبارتند از:بليستر: ورق حاوي قرص يا كپسول از جنس پلاستيك آمپول: ظرف شيشه اي كه يك يا دو طرفش باريك شده باشد. ويال: شيشه با درپوش آلومينيومي و لاستيكي براي مصرف چندباره.تيوپ: ظرف لوله اي از جنس آلومينيوم براي بسته بندي كرم، پماد و ...بطري: ظرف شيشه اي مخصوص بسته بندي فرآورده هاي مايع.