صفحه 1:
GMP
good manufactoring practice
FUE ET Ms ور كر قن ررك أ
PB SE Ors
صمد گلی زاده
صفحه 2:
رعایت اصول کلی بهداشت در واحدهای تولید کننده
0
Andie
هدف و دامنه كاربرد
. نكات بهداشتى در مرا حل كاشت , داشت و برداشت
واحد توليدى مواد غذائى :طرح و امكانات
واحد تو لید مواد غذا یی : ضرورت های بهداشتی
ضرورت هاى بهداشتى و سلامت فريدى كاركنان
ee ewe Ee
۳[
صفحه 3:
بسمه تعالی
پیشگفتار
استاندارد رعايت اصول كلى بهداشت در واحدهاى توليد كننده مواد
غذائى كه نخستين بار در 2600 تهیه گرد ید بر اساس
پیشنهادهای رسیده و بررسی و تائید کمیسیون فنی بهداشت مواد
غذائی برای اولین بار مورد تجدید نظر قرار گرفت و در پنجاه و
نهمين جلسه كميته ملى استاندارد فرأورده هاى كشاورزى و غذائى
ا ل را و
مواد الحاقى به قانون تاسيس مؤمسه استاندارد و تحقيقات صنعتى
ايران مصوب آذر ماه سال ©0202 به عنوان استاندارد رسمى
ع Pe
صفحه 4:
برای حفظ همگامی و هماهنگی با پیشرفتهای ملی و جهانی در زمینه
دا
خواهد كرفت , و هر كونه ييشنهادى كه براى اصلاح يا تكميل اين
ne ا ا ار
بنابراين براى مراجعه به استاندار دهاى ايران بايد همواره از
, آخرین چاپ و تجدید نظر آنها استفاده کرد
در تهیه و تجدید نظر این استاندارد سعی شده است که
ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه حتی
Fe OTE OE SD eM CE em Nat ieee pee.)
ييشرفته هماهنكى ايجاد شود .
صفحه 5:
لذا با بررسی امکانات و مهارتهای موجود و اجرای آزمایشهای لازم
اين استاندارد با استفاده از منابع زير تهيه كرد يده است
١ - استاندارد شماره 00000 مقررات بهداشتی کارگران
كاركاههاى توليد مواد غذائى
لستاندارد شمارم 9648© ليينكاربرد تاسيساتبهدا ثبتى- ©
در کارخانجات
آیین نامه مقرر اتب هداشتیوزارتبهداریمصوبتیر مام - 5
989
صفحه 6:
رعایت اصول کلی بهداشت در واحد های تولیدکننده مواد غذائی
صفحه 7:
*: | هفو دلمنه کاربرد 6
در لینلستاندارد لصولک لیب هداشتیدر جهتادارم -) - ©
کردنیکک ارخانه مواد غذلنیاز لبتدلیمرا حلک اشت دلشت
برداشت آماده سازی فرلیند کردن» بستبندی لنبار
کردن» حملو نقل» توزیع و فروشمحصولتولیدویرلی
مصرف انسانتوصیه میگردد تا از سامتو بهداشتییودن
. فسرآورده لطمینانحاصلشود
در تدوینلینلستاندارد بیشتر در نظر بوده که - 6-6
. از نظر بسهدلشتمواد غذلئیلصوللساسیعملیارلله گردد
صفحه 8:
صفحه 9:
a
— 5 = جلو گیری ار آلوده شدن به و -O-(-O
. و آلوده کننده هاى هوا
2-0-2-0- مواد اوليه بايد از آلود كَى به وسيله فضولات
انسانی » حیوانی ,صنعتی و کشاورزی که برای تندرستی
انسان زیان آور هستند حفظ گردند و اين مواد زائد باید به
طریقی جمع آوری و دفع گردند که از آلوده شدن مواد غذائى
جلو كيرى به عمل آيد .
©-2-01-2- جلو كيرى ان آلوده شدن توسط آلوده كنند ه هاى
هوا مانند ذرات معلق حاصل از کارخانه های مواد شیمیائی »
صنعتی » و مشابه آن .
©-2-0- كنترل ابيارى هنكام كاشت و داشت مواد غذائی از
مصرف آبهای آلوده خودداری گردد .
صفحه 10:
--0- کنترل آفات و بیماری و مبارزه آر طریق
روشهای شیمیائی فیزیکی و بیولوژیکی باید تحت نظر
مستقیم متخصص صورت پذیرد و از ایجاد آلود گی توسط
بقایای سموم و افات مواد غذائی جلو گیری به عمل آيد .
جذين معيارهائى بايد طبق توصیه مسئولا ن اجرائی که دارای
اختیارات قانونی هستند هم آهنگ و اجرا شود .
صفحه 11:
7 رز ee eee rc ee ead
SSS ane Se er Oe noe es
كنار كذلشته شوند كه باعنا ودكىنكردند لينمواد بعد بايد أ
ee ee eT Bey ا ار
- محافظت در برابر آلودگی و آسیب دیدگی حفاظت مواد اولیه از آلو دگی به
وسیله آفات » مواد الوده کننده » فیزیکی . بیولوپ یکی وغیره باید احتیاط کافی
موزل داشت -
صفحه 12:
انبار كردن در منطقه برداشت و توليد
۳ ل ا ا Ieee)
3 SSS Ree we TS
بريد
506
ا
وسايل نقليه جهت حمل و نقل محصول برداشت شده و يا مواد خام اوليه از تو ليد
و انبار بايد به ميزان كافى وجودداشته و طورى ساخته شده كه باعث الودكى
محصول نگردد و به آسانی قابل نظارث باشد
صفحه 13:
4 لقدلماتصلیی اید ببه طریقیصورتپذیرد -6
ail ازمواد خام و اولیه گردد تا از فساد جلو
گیریشدم و صدمه و لطمه برسد . از وسایل
ختصاصین ظیر سردخانه (وسایلسرد کر) بر
ale اد و بعد مسافتباید لستفادم شود
عایتموازین ب هداشتمحیط در مکانهانیکه --9
. مواد خام یا اولیه برداشتمیشوند
شرلیط بهداشتی محلک اشتو برد لشت 6-0-0
ذر و نهال مواد غذائی را نباید در مناطقی که دارای
اد زیان آور » فلزات سنگین سموم دفع آفات و غیره
‘ کاشت و برداشت کرد به طوری که مقدار این
اد زیان آور از حد مجاز قانونی در فراورده نهایی
بیشتر گردد
صفحه 14:
۳-۱-۲- جلو گیری از آلوده شدن به وسيله زباله » فضولات و
آلوده کننده های هوا
-1-۲-۱- مواد اولیه باید از آلودگی به وسیله فضولات انسانی >
حیوانی > صنعتی و کشاورزی که بای تندرستی انسان زیان آور
هستند حفظ گردند و این مواد زائد باید به طریقی جمع آوری و
دفع گردند که از آلوده شدن مواد غذائى جلو كيرى به عمل آيد .
۳-۱-۲-۲- جلو گیرری از آلوده شدن توسط آلوده کننده های هوا
مانند
ذرات معلق حاصل از کارخانه های مواد شیمیائی » صنعتی ؛ و مشابه
آن .
صفحه 15:
صفحه 16:
تولید -2-2
روشها -2-7-2
نحوه برداشت و تولید باید منطبق با اصول بهداشتی بوده ؛
باعث آلود کی فرآورده نشده و برای سلامت مصرف
, کننده خطری به وجود نیاورد
وسائلو ظروفد 2-2-2
صفحه 17:
onl تولیدی مواد غذا ثی : طرح وامکانات
تشکیاات و لحدهایتولیدیمواد غذا نییاید در مناطقی --6
لحدلتقنواندا کسقا از مرالکز آ مه کنتنتم از قتبیلدلمدازیها»
مرغداریها > کارخانه هاوتولید کنندم مواد شیمیامی< محل
تجمع زباه و به طور کلیمرلکز توليد كنندم دود »
كردو غبار » بوهاوزنندم و رادیولکتیو و با طور کلی
سایر مواد آلودم کنندم طبققولنینو ضولبط ارگانهای
مربوطه ف-اصله مناسبدلشته باشد . لینولحدها در مناطقسیل
كير نبايد لحدلثشوند
صفحه 18:
6-.0- لستفادم وسایلن قلیه چرخ دار [0 Sehr es
جاده ها و محوطه ای که مورد استفاده واحد تولیدی مواد غذا
ئى قرار مى كيررند و در اطرافه و يا نزديكى آن قرار
- دارند بايد داراى سطح سخت و هموار ( اسفالت - بتون
سنكفرش و غيريه) جهت عبور وسايل نقليه جرخ دار باشند
جاده ها و محوطه بايد داراى شيب مناسب براى دفع هرز
00 او
صفحه 19:
ساختمانه و لمکانات- ۳-؛
ساختمانها و متعقاتآنباید داریاستحکام لازم بسوده PO
و از نظر فتیدر شرلیط رضایتب خشین گهداریشوند
فضایک افیک ار یجهتلنجام کلیه عملیاتبه نحو -6-0
مطلوببوجود دلشته باشد
ساختمانولحد تولیدویاید به نحووطرلحیشدم P-O-O-
باشد که به لسانیوبه قدر کافیقابلنظارتبوده ونظارت
پر ز پدلاحرسززماپاوخرویط سوایمگوگ زدد
صفحه 20:
ساختمانباید طوریلحدلثگرد د که از ورود لفاتو مواد -3-4-
الودم كنندم محیطیمانند دود -گردو خاکوغیرم جلوگیریگردد
مرلحلىاز توليد كه لمكاناودكىمتقابلبينلنها وجود دارد -4-3-5
بايد از هم جدا شوند)با لستفادم از لطاقهاىمجزااز همويا ديوارم
هاىوجدا كنندم تا سقف
ساختمان بايد طو رى باشد كه امكان كنترل بهداشتى از مرحله -4-3-6
ورود مواد اوليه تا توليد فراوردهنهائى امكان يذيرباشد
ظمنا تدابیر لازم جهت استفاده از گرما و سرمای مناسب در مراحل تولید
و نگهداری فراورده نهائی در نظر گرفته شود
صفحه 21:
تسالها - 4-7
از ی 4-3-7-1
aby LASS | ز موادی ساخته شوند که دارای شرایط زیر باشند
.غير قابلنفوذ بساشند -7
ابلشستشو باشند -2
از مواد سمیساخته نشده باشد _و
pater esa
دارلعدرز وشکافنباشد -و
فشوییاید دارلیپنجره مشبکودر صورتلزوم شتر گلو باشد -6
ارلیشیبمناسببه طرف ک فشوویاشد -7
محللتصا لک فودیوارها زاویه دار نبوده و بسه صورتنحنییا پسخویاشد -و
از نظر تظافتتوظد عفونیلسانباشد -و
در صورتىكه لمكانتماسكفبا مواد لسيدى_ قليائىويا تركيباتخورند
وجود دارد بايد از نظر جنسنسبتبه لزمواد مقاوم باشد
صفحه 22:
دیوارها عمجت
دیوارها باید از موادی ساخته شوند که دارای شرایط زیر باشد
لبدر لننفوذ نکند-
غیر قابلنفوذ وجذبباشد-
قابلشستشو ونظافتب اشدو همچنینضد عفونیکردنانلسانباشد-
رنكووشندلشته باشد و فاقد مواد سمىياشد-
Sane D Ort a)
۳ a eee a ee et ee eT EB)
که بتوان به سهولت نظافت نمود .
صفحه 23:
سقفه -3- ۸-9-7
سقفها باید طوری طراحی و ساخته و تکمیل گردند که از
تجمع كثافات جلو كيرى شده و تراكم بخار آب و رشد
قارج درآن به حداقل برسد . و نیز از نظر نظافت آسان
, بوده و رنگ روشن داشته باشد
صفحه 24:
ار(
ينجره ها بايد سالم و تميز بوده و طورى ساخته شده باشند كه ا ز
جمع شدن كريد و غبار جلو كيرى شده و در مواريدى كه بان
می شوند باید مجهز به توری باشند . پنجره و توری باید به
iL] ای ار Aga OS
داخل و خارج ساختمان دارای شیب نندی بوده تا به عنوان
طاقچه مورد استفاده قرار گیرد
صفحه 25:
دررها -4-3-7-5
ل ل ل
ا 0
پله ه 0
6 را ار ۱ 0
قرار گیرند که دارای نرده و حفاظ مناسب بوده > سطح آنها لفز نده
نبوده و ياكردها از نور مناسب برخورد ار باشند و به راحتى شسته
.و ضد عفونى كردند
يله ها بايد حدلقل(0© سانتيمتر عرضو ارتفاع بين2) تا -
(00 سانتیمتر دلشته باشند
صفحه 26:
آسانسورها -4-3-7-7
آسانشورها باید شرایطی را که در مورد کف ودیوارها»
سقف ».روشنایی و تهویه سالن ها دکر شده دارا باشد . از
نظر ایمنی دارای وضعیت مناسب بوده و مجهز به وسایل
, اغلام خطر باشد
در قسمتتولید مواد غذلئیک لیه وسایل» -.8 - 3-4
نجهیزلتوتاسیسات
ees Opp Ie PG pe Bi
مواد غذائى و مواد اولیه در اثر جمع شدن بخا و چکیدن
قطرات آب جلو گیری شده و مانم فظافت نگردد اين وسایل
» تجهیزات و تاسیسات باید به صورّت مجزا بوده و با
نحوی ظراحی و ساخته شوند کهرشند کپک و تجمع گرد و
ar le حداقل بربند . کلیه وسايل و تجهیزات و تاسیسات
. بایدابه آسانی قابلآنظافت باشد
صفحه 27:
4-3-9- و بردزموادومانند
ee eee ree oreo.
. عغونینمود پرهیز گردد
محلزندگیو لسترلحتلفراد » محلنگهداری -4-3-10
res poed CCCs Ct es ig ل ات
. محلتولید مجزا بودم و در ارتباط مستقیم با آننباشد
Po رله ورود و خروج ولحد توليد مواد غذلئى -4-3-11
, باید قابلک نترلباشد
صفحه 28:
لمکاناتبهداشتی -(6
منبع با مخزنتامینآب_ ) - 6 - 6
آببه مقدار کافیمطابقبند ( 2 - ©) لين -60-62-0-0
لستاندارد با فشار و حرارتمناسبباید در دسترسباشد .
در صورتلزوم مخزنذخیره لبو توزیع. بسهداشتینباید
وجود دلشته بباشد و در کلیه مرا حلاز ود کیآبمصرفی
. جلو كيرويه عملليد
يخ بايد از لبمطابقبند © - © ليناستاندارد_ -0-60-0-2©)
تهیه شد 0 وبه طوریتولید و نگهداریشود که از لیجاد
آلودگیدر آنجلوگیریگردد
صفحه 29:
لستفادم از بخار 4ج
بخاری که در تماس مستفیم با مواد غذائی یا سطرحی که با مواد غذائی در
تماس هستند به کار می رود باید عاری از مواد زیان آور برای سلامتی
. انسان باشد
آبخیر قابلآشامیدنکه در تولید بخار « سرد کردن« -4-06
آتشنشانیو لبیار یف ضاوسبز به کار میرود در ارتباط با مواد
غذلئینیست
بايد دارای لوله کشی مستقل و مجزا که به وسیله رنگ امیزی از لوله های
آب آشامیدنی متمایز شده است وجود داشته باشد . لوله کشی باید به نحوی
بل که از آلو Gliese اشامت بر اد رجود نضاوت ان جور
. (اتصالات متقابل) و پس زدن جلو گیری شود
تاسیساتدفع فاضلا بايد با ضوابط استاندار دهاوزيست. © - 6 - 4
. محيطىمطابققتدلشته باشد
صفحه 30:
دفع. ف اضلاب-۲-۱-)-)
تاسیسات لازم جهت این کار باید دارای سیستم مجهز و
موثر بوده و همواره منظم و در شرایط خوبی
نگهداری شود . کلیه خطوط انتقال و کانا لهای جمع
آوری فاضلاب و پساب نیز دارای ظرفیت مناسب
بوده به نحوی که بئوا ند حدا کثر مواد زائد انتقال دهد
و همچنین طوری ساخته شود که موجب آلودگی منابع
. آب آشامیدنی نگردد
در كليه ولحدهائة وليدويايد لمكانات-60-6-8
صفحه 31:
تعویض لباس وجود داشته باشد . تاسیسات بهداشتی
( توالت - دستشویی و حمام ) باید طوری طراحی شوند
که مواد زائد آنها به طور بهداشتی دفع گردند این
مکانها باید دارای .رو شنائی کافی -تهویه » دما مناسب
و شرایط بند 6۴ -۵- . این استاندارد بو ده ومستقیماً
با محل تولید مواد غذائی در ارتباط نباشند .
صفحه 32:
دستشو ثی ها مجهز به آب سرد و گرم با شیر مخلوط کن
صابون و وسیله بهداشتی جهت خشک کردن دستها بوده و باید در
مجاورت توالتها قرار گیرند و طوری ساخته شده باشند که
افراد پس از شستشوی دستها ناگزیر از برگشت به محوطه
توليد مواد غذانی باشد تا از سرایت آلود گی به محیط تولید
جلوگیری نماید و چنانچه از حوله کاغذی استفاده می شود
(حوله و سطل زباله به مقدار کافی در جوار محل شستشو
موجود باشد و نیز به افرد اموزش داده شود كه بعد از توالت
ملزم به شستشوی دستها باشند . حتی الا مکان شستشوی
دستهاا زشیر های پدالی استفاده گردد
صفحه 33:
دستشوئیدر محوطه تو Cen
کلیه دستشوییهای موجود در محوطه تولید باید مطابق مشخصات
PRS Degen yee eer reper
اشتى مستقيما به لوله فاضلاب اصلى خارج از محيط توليد به
. طور بسته منتقل گردد
صفحه 34:
. وسایلو تجهیزلتضد عفونیکردن 6-6-۰
وسایل و تجهیزات کافی جهت نظافت و ضد عفونی کردن وسایل
و لوازم کار باید به مقدار کافی وجود داشته باشد . اين
تجهیزات باید از جنس مقاوم در مقابل خوردگی یا زنگ زدگی
بوده و به آسانی قابل نظافت باشد . آب سرد و گرم به مقدار و
. فشار کافی در دسترس باشد
صفحه 35:
ot ٩ روشنناتی-
در کلیه محلهای تولید » نور طبیعی یا مصنوعی کافی
بايد وجود داشته و در صورتى كه از نور مصنوعى
استفاده مى شود نبايد شدت نور باعث تغيير رذ
: محیط شود و دامنه آن کمتر از مقادیر زیر نباشد
در كليه محلهاى بازرسى مواد اوليه ( 00 © شمع فوت)
0 لوكس ( در كليه
محلهای کار ( 000 شمع فوت) 0000 لوکس
در مناطق ديكر( 000 شمع فوت ) (000 لوكس لامب
و حباب جراغهائى كه روى مواد غذائى را در هر
مرحله اى از توليد روشن مى كنند بايد از نوع مقاوم
و با حفاظ بوده كه در صورت شكستن از آلودكى
١ل د
صفحه 36:
تهویه -۷-و-
Os ا ا ل ل ل Site)
ORS See recs
تا بر حسب نوع فعاليت از ازدياد دما و تراكم بخار و
۱
سالم در جریان باشد چنانچه از هوا کش برای
تغویض هوا استفاده شود باید محل نصب در
منطقهاى باشد كه هواى الوده و كثيفى را در اثر
. ايجاد فشار منفى به داخل محوطه وارد ننمايد
صفحه 37:
صفحه 38:
نكهدارىموقتيسمانده هایغر خورلکی 0 - 6 - 6۴
جهت نگهداری موقت يس مانده هاى غير خوراكى قبل از
انتقال از. واحد تولیدی امکانات مناسب باید فراهم گردد و
این امکانات طوری طراحی شده باشد که آفات به آنها
دسترسی نداشته و همچنین از آلودگی مواد غذائی » آب
آشامیدنی . تجهیزات () ساختمانها و جاده های ارتباطی
.جلو گیری شود
صفحه 39:
تجهیزلتو لوازم - 6 - 6
کلیه تجهیزلتو لوازمیکه لمکاندارد به نحوویا مواد غذا -4 9 6
یی
تماس حاصل نماید . باید از موادی ساخته شده باشند که سمی نبوده و با مواد غذا
. یی ترکیب نشده و بو و مزه خاصی را به مواد غذا یی انتقال ندهد
این وسایل و تجهیزات جاذب مواد خارجی نبوده در برابر زنگ زد گی و خورند
گی مقاوم باشد و نیز به تو ان آنها ر | به آسانی و به دفعات تمیز و ضد
عفونی کرد. سطوح آنها بايد صاف و صیقلی و بدون شیار و شکاف و درز
باشندباید از به کار بردن چوب و مو اد دیگری که نمی توان آنها را به خوبی
تمیزوضد عفونی کرد خودداری نمود مگر در موارای که استفاده از آنها
.باعث الودگی نشود
صفحه 40:
رعایتلصولب هداشتیدر طرلحی» ساختو نصبت جهیزلت -4-5-2
كليه ماشين!-لخو تجهيزلتبايد به نحوى طرلحى -4-5-2-1
ا ا ا ا ل SES
دمو به سهولتقابلبازرسى نظافتو ضد عفونىيائند
ظروف نكهدارى يس مانده هاى غير خوراكى بايد سالم و -4-5-2-2
بدون نشت بوده و جنس آن از فلز و یا مواد نفوذ ناپذیری ساخته شود
که نظافت و شستشوی آن آسان و دارای سرپوش مناسب باشد . یاد آ
rey) ا SD Se re Cerne
بکار می روند باید نشانه گزاری شوند تا از سار وسایل متمایز گشته
. و براى مواد خوراكى مورد استفاده قرار نكيرند
صفحه 41:
کلیه سردخانه ه بايد مجهز به -2-5-2-2 ۶
دستگام لندازم گیرعو ثبتک نندم تغییرلندما و
رطوبتباشند
9
صفحه 42:
ولحدتولیدیمواد غذا یبی: ضرورتهى -
بسهداشتی +
0-0 نگهداری
ساختمان ها » تجهیزات » لوازم و تمامی امکانات فیزیکی
دیگر واحد تولیدی مواد غذا یی و همچنین کف شوی ها
و کا نالهای هدایت فاضلاب باید در شرایط خوبی
نگهداری شوند به نحوی که سالنها عاری از هر گونه
بخار » و ١ بهاى زايد باشد .
صفحه 43:
ا 0
ا ال ا ل لتك
معيارهاى مربو طه باشد .
ee Se eee cn enc! لودكى مواد غذا يى » كليه
تجهیزات و لوازم باید بر حسب ضرورت به طور مکرر تمیز
شده و ضد عفونى كردد .
2-9-8-. در زمان نظافت وضد عفونى سالنها » تجهيزات و
لوازم - 1 ب و مواد شوينده يا ضد عفو نى كننده بايد احتياط
كافى را مبذول داشت تامواد غذايى الوده نشوند . شوينده ها
ال ا ل Eee Ley
بايد مناسب بودهواز نظر قانونى مجازشناخته شوند.
صفحه 44:
سطوحی که در تماس با مواد غذا یی می باشند پس از ضد
عفونى بايد كاملا با آب سالم شستشو شوند . ویزگیهای اين
اب بايد مطابق با استانداردهاى شماره 00000
.و00959)اب اشاميدنى باشد
يساز يايانكار روزلنه و همجنيزندر مولقعه G-AP-O-
مختلفبر حسبضرورتو نوع فعا إيتكفهاوديوارها »
كفشويها و كانا لهاىهليتفاضلانبو لبزار توليد موا
. د غذا ییباید تماما و کاملاتمیزگردند
رختکنها و سرویسهوی هدلشتی( توالها » -.
. دستشوییها وحمام ها ) بايد دائمأ تمیز نگهداریشوند
صفحه 45:
صفحه 46:
ee
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
شماره استاندارد 40559