سیب زمینی

سیب زمینی

اسلاید 1: دانشجو : قدير خانه شيراستاد ارجمند:مهندس بياتي

اسلاید 2: موضوع:سيب زميني

اسلاید 3: مشخصات گیاهشناسی: سیب زمینی تعلق به خانواده بادمجانیان((solanaceaeدارد.جنس solanumدارای گونه های زیادی بوده ولی تنها گونه tuberosum,تعداد بسیار محدود دیگر هستند که تولید غده می نمایند. قسمت هوایی این گیاه در اثر سرمای زمستان خشکیده واز بین می رود ولی غده های باقی مانده در خاک می توانند در بهار سال بعد جوانه زده وگیاه جدیدی را تولید نماید. بنابراین سیب زمینی ازنظرساقه های زیرزمینی کهدر انتهای غده ها تشکیل می شود گیاهی است دائمی ولی ازنظرساقه هایی وبرگها یکساله است.

اسلاید 4: ساقه های هوایی از روی چشمکهایی که روی غده مادری وجود دارند خارج شده و حامل برگ وگل ومیوه می شود.در بعضی از انواع ساقه ها به حالت مستقیم وعمودی ودر بعضی دیگر کم وبیش برروی زمین قرار می گیرد .ساقه ها در اغلب نژادها تو خالی هستند. رنگ ساقه اغلب سبز است ولی در بعضی اوقات نیز به رنگهای قرمز وبنفش در می آیند. برگهای سیب زمینیدر ابتداء ساده ولی در مراحل رشد بعدی به صورت مرکب پرزدار بوده ومقدارواندازه برگچه ها متفاوت است .

اسلاید 5: گلهای سیب زمینی به رنگهای مختلف از سفید تا ارغوانی وبنفش تیره دیده می شود .تعداد گل در گیاه متفاوت است . دربعضی از واریته ها گلها قبل از عمل لقاح می ریزند در صورتی که دربرخی دیگر عمل لقاح صورت گرفته ومنجر به تولید میوه وبذر می گردد. میوه ها در همه نقاط ظاهر نمی شوندوگلها فقط درآب وهوای ملایم وییلاقی منتهی به میوه می شود . رنگ میوه اغلب سبز است ولی دربعضی اوقات نیز به رنگ سیاه ویا بنفش درمی آید .بذر سیب زمینی بندرت برای ازدیاد بکار می رود زیرا نهالی که از بذر به دست آید،هیچگاه محصولی شبیه پایه مادری نخواهد داد .بذر سیب زمینی تنها برای ایجاد واریته های جدید در کارهای تحقیقاتی ودر آزمایشگاه استفاده می شود.

اسلاید 6: استولونها یا ساقه های زیر زمینی از جوانه هایی که در قسمت زیر زمینی انتهای ساقه وجود دارند تو لید می شوند که در مراحل بعدی می توانند به درجات دیگر منشعب شوند .غده های تازه از ضخیم شدن انتهای استولونها حاصل می شوند . قرارگرفتن غده مادری درعمق مناسب کمبود نور وزیر خاک بودن کامل غده ها، تولید استولونها و غده های تازه را افزایش می دهد .بر عکس چنانچه از روی استولونها خاک رابرداریم ونور به آنها برسد،ساقه های هوایی ایجاد می شود همچنین در مواقع قطع شیره گیاهی از برگها به طرف استولونها (بیماری قارچی ریز کتون)،غده ها تازه در نزدیکی سطح خاک و در موارد ی نیز در نزدیکی برگها به وجود می آیند .طول استولونها نسبت به نوع سیب زمینی فرق می کند و عوامل خارجی نیز روی طول استولونها ناثیر دارند .استولونهای کوتاه ویکسان عمل برداشت را آسان می کنند به جوانه هایی که روی غده سیب زمینی وجود دارند چشمک می گویند واز نوع مر کب اند .چشمکها بسته به گونه های مختلف درعمق های متفاوت روی غده ها قرار می گیرند.غده های سیب زمینی نیز بسته به ارقام مختلف دارای شکل،رنگ وقطرمختلفی است .تغییرات آب وهوایی به ویٍٍژه مواقعی که پس از یک دوره خشک طولانی،آب زیادی در اختیار گیاه قرارگیرد

اسلاید 7: ،تغییراتی درشکل غده ها به وجودم می آید که نسبت به گونه های مختلف سیب زمینی متفاوتند .این تغییرات را می توان دربدشکل شدن وترک خوردن غده ها،کوچک مانده وغده های به اصطلاح زنجیره ای مشاهده کرد.غده سیب زمینی از لایه های مختلفی تشکیل شده است .پوشش خارجی غده همان پوست یا پیریدرم است .از وظایف پیریدرم محافظت غده در مقابل رطوبت وبیماریهای قارچی است .دیواره سلولهای چوب پنبه ای ازاسید های چرب پلی مریزه شده با وزن مولکولی زیاد تشکیل شده است .سلولهاي غير فعال چرب پلی مریزه شده با وزن مولکولی زیاد تشکیل شده است .سلولهای غیر فعال چوب پنبه ای باعث می شود

اسلاید 8: که پوست به رنگ قهوه ای درآید .رنگهای دیگرپوست مربوط به ماده آبتوسیانین است که در جداره سلولهای پارانشیمی قرار می گیرند.چنانچه پوست غده به وسلیه عواملی صدمه ببیند،لایه سلولهای زیرین((Phellogen (فلوژن=لایه زاینده پوست گیاهان دولپه ایٍ)قادند باذخیره کردن ماده سوبرین که یک نوع اسید چرب پلی مریزه شده است ،پس از مدت کوتاهی محل زخم را به طور موقت شفا دهد (برای ذخیره شدن سوبرین نفوذ اکسیژن ضروریاست ) هم زمان باآن لایه کامبیوم آوند ها که به طرفین رشد می یابند با تولید لایه هایی از سلولهای چوب پنبه ای محل زخم را کاملًا ترمیم می کنند

اسلاید 9: قسمتی که مستقیما زیر پوست قرار دارد کورتکس نام دارد وبه ضخامت حدود 2 میلیمتر است . سلولهای کورتکس دارای مقدار کمی نشاسته ولی برعکس دارای مقادیر زیادی پروتئین است قست دیگر که به پارانشیم ذخیره موسوم است ،لایه آوند های چوب وآبکش را می پوشاند . این قسمت دارای دیواره نازکی است که سلولهای پارانشیمی آن مملو از نشاسته است

اسلاید 10: اهمیت اقتصادی وارزش غذایی وداروی :در 100 گرم غده سیب زمینی حدود 75تا 80 گرم آب ،21 گرم کربوهیدرات (قسمت اعظم آن ازنشاسته و مابقی آن قندهای حلال است ) حدود 2 گرم پروتئین (50 درصد آن از آمیدها واسید های آمینه ) 1/1 گرم املاح معدنی به ویژه پتاس و بالاخره مقادیری چربی وسلولز وجود دارد سیب زمینی چهارمین گیاه زراعی از نظر مقدار تولید بعد از گندم ،ذرت وبرنج است .اهمیت سیب زمینی بخاطر ارزش غذایی خاص، سازگاری خوب با شرایط آب و هوایی وشرایط انباری وحمل ونقل آسان آن است .

اسلاید 11: از این نظر دراقصی نقاط جهان به کشت آن اقدام می شود . مهمترین مناطق تولید سیب زمینی درایران استانهای زنجان ، آذربایجان شرقی وغربی ،همدان ،اصفهان ،فارس وخراسانمواد تشکیل دهنده سیب زمینی بسته به نوع رقم ،نوع زمین ،روش کشت ،مقدار کود ،میزان رسیدگی غده وشرایط انباری متفاوت است .همان طوری که ملاحظه می شود در سیب زمینی مقادیر زیادی ویتامین مثل ویتامین C و ویتامین های A,B وجود دارد . پتاس درسیب زمینی به حد کافی موجود است . در این گیاه مواد رنگی،اسیدهای آلی،هورمونها ودیاستاز نیز وجود دارد

اسلاید 12: غده های تازه دارای مقادیر زیادی ویتامین C اند که با بزرگ شدن غده ها از مقدار آن کاسته می شود مواد پروتئینی درلایه خارجی پارانشیم ذخیره ای نزدیکی چشمکها و مقداری نیز درمغز غده وجود دارد . مقدار نشاسته به طرف قسمت داخلی غده زیادتر می شود وبعد دوباره کمتر شده ودرمغز به کمترین مقدار خود می رسد. پوست گرفتن سیب زمینی به نشاسته و ویتامین آن کمتر صدمه می زند تا مواد پروتئینی ومعدنی آن با مصرف 300 گرم سیب زمینی در روز بیش از 50 درصد نیاز ویتامین C و پتاسیم انسان تامیین می شود.

اسلاید 13: مقدار ماده سمی سولانین نسبت به ارقام مختلف متفاوت بوده ودرغده های سبز وقرمز بیشتر است . عموما غده هایی که جوانه زده ویا در حال جوانه زدن هستند ماده سولانین درآنها بیشتر است وخوردن آن ممکن است باعث مسمومیت شود سیاه شدن درموقع پختن مربوط به واکنشهای شیمیایی است که درآن تیروزین به ملانین تبدیل می شود همچنین دراثر ترکیبات آهن وفنل نیز تغییرات شیمیایی دیگر بوجود می آید که باعث سیاه شدن آب در موقع پختن سیب زمینی می گردد.

اسلاید 14: در آمریکا واروپا از سیب زمینی فراورده های خشک تهیه می کنند این فراورده ها عبا رت اند از برش سیب زمینی ،سیب زمینی حبه ،گریت سیب زمینی ،پوره سیب زمینی ،وپودینگ میوه ای سیب زمینی همچنین ازسیب زمینی خلال سیب زمینی تهیه می کنند که به صورت منجمد نگهداری وآن را درموقع مناسب مصرف می نمایند

اسلاید 15: از نظر گیاهشناسی سیب زمینی که ازبذر تولید می شود داریریشه اصلی عمودی بوده که مقدار زیادی ریشه های فرعی آن رااحا طه می کنند .سیب زمینی که از غده تولید می گردد دارای ریشه های افشان است . ریشه ها از قسمت انتهای ساقه و تعداد اندکی نیز از استولونها منشعب می شود اکثر ریشه ها در قسمتهای سطحی خاک پراکنده می شوند ولی تعدادی نیز وجود دارند که از طریق شکافهای موجود در خاک دراعماق زیادی نفوذ می کنند .

اسلاید 16: خاصیت دارویی سیب زمینی قابل توجه است سیب زمینی ضدآسکوربیک (بیماری ناشی از کمبود ویتامین c )است .از آن به عنوان یک ملین استفاده می کنند همچنین مدر است . خوردن آن برای زنان شیرده توصیه شده است چون باعث افزایش شیر آنها می گردد

اسلاید 17: از سیب زمینی درصنعت استفاده های فراوانی می شود .نشاسته ی سیب زمینی به عنوان یک ماده ی خام صنعتی موارد استعمال زیادی دارد. از آن درصنعت الکل سازی استفاده می گردد در تهیه ی محلولهای غذایی سیب زمینی نقش مهمی دارد که درآزمایشگاههای میکرو بیلوژیکی به منظور کشت میکروار گانیسمها کاربرد زیادی دارد

اسلاید 18: شرایط آب وهوایی سیب زمینی محصول فصل خنک ،روز بلند وحساس به سرما است.به علت تطابق این گیاه به شرایط آب هوایی مختلف ، تولید آن در کلیه کشورهای دنیا گسترش ÷یدا کرده است. سیب زمینی بر اساس منشا پیدایش (ارتفاعات آمریکای جنوبی ) طالب آب وهوای خنک ومرطوب است. معهذا پراکندگی کشت این گیاه در اقصی نقاط جهان نشان می دهد که بر اثر اصلا ح نبات ارقامی حاصل شده اند که در هر نوع آب وهوایی حتی در نزدیکی قطب شمال که بیش از 6تا 8 هفته زمین خالی از یخبندان نیست با جوانه زدن قبلی آنها کشت می گردند.

اسلاید 19: حداکثر کشت در ارتفاعات بین 1500تا 2500 متر امکان پذیر است.دمای مناسب برای رشدونمو بین 16تا21 درجه ودرزمان تولید غده 12درجه سانتیگراد است. دمای بیش از 20 درجه در خاک مقدار محصول را کاهش داده ودر29درجه سانتیگراد تولید غده ها در دمای 8تا10درجه سانتیگراد انجام می گیرد. دمای اپتیمم کمی بالاتر است

اسلاید 20: دمای زمین به طور متوسط در اثنای دوره اصلی رشد ونموحدود 17 درجه ساتیگراد استو میزان مناسب دمای هوادرروز حدود 20ودرشب بین 12تا14 درجه سانتیگراد است .رشد ونمو دردمای بیش از26درجه سانتیگراد متوقف می شود. هر قدر زمین سبک تر باشد،به بارندگی ورطوبت هوای زیادتری نیاز است. عمق آبهای زیرزمینی نیز باید در حدود متعارفی باشد حداکثر عملکرد محصول درمناطقی به وجود می آید که دارای تابستان طولانی وپراکندگی مناسب باران باشد.پراکندگی مناسب باران به ویژه درزمان نیاز حداکثر گیاه یعنی پس از گل دادن دارای اهمیت ویژه ای است.

اسلاید 21: نیاز آبی مطلق این گیاه چندان بالا نیست .در صورتی که اگر پراکندگی باران دروضعیت مناسبی باشد،می توان تقریباًً درکلیه نقاط کشت گردد. افزایش عملکرد و نشاسته بالا درشرایطی به وجود می آید که سیب زمینی درآب وهوای خنک کشت وکار می شود گرمای اوایل تابستان نیز کافی باشد درزمان گل دهی ،خشکی ورطوبت زیاد از حد،هر دو زیان آور است از زمان گل دهی به بعد ،آب کافی ولی نه بیش از حد برای بزرگ شدن غده ها وبه عبارت دیگر برای افزایش عملکرد لازم است .

اسلاید 22: خاک وکود مورد نیاز خاک:سیب زمینی درخاکهای سبک شنی که دارای مواد الی کافی باشد بهترین نتیجه را می دهد. خاک های سنگین برای کشت این گیاه مناسب نیست. زمین های شن رسی ویا رس شنی باهوموس متعادل برای این گیاه بسیار مناسب است. به عبارت دیگر خاکهایی که به غده سیب زمینی اجازه رشد ونمو وهوای کافی در اختیار غده وریشه قرار میدهند .خاک زیر کشت این گیاه باید آهن،آلومینیم ومنیزیم کافی داشته باشد

اسلاید 23: کود:احتیاج سیب زمینی در مراحل اولیه رشد نسبت به کودها به علت مواد غذایی موجود در غده ها زیاد دربسیاری از نقاط سیب زمینی را پس از برداشت درانبار چوبی نگهداری می کنند بدین منظور برای انواع بهاره از یک لایه پوشش کاه وخاک وبرای انواع دیررس از لایه های متعدد کاه وخاک استفاده می کنند.

اسلاید 24: نیست ولی به تدریج احتیاجات آن طی رشد گیاه افزایش یافته وبه ویژه درمراحل تشکیل گل نیاز آن به حداکثر می رسد. کمبود مواد غذایی ابتداء در روی برگهای تحتانی مشاهده می شود که در مراحل بعدی به کلیه نقاط دیگر سرایت می کنند. برای انواع سیب زمینی کود های متفاوتی در نظر می گیرند مثلاًً برای انواع زودرس کودهایی در دسترس گیاه قرار می گیرد که سریع قابل جذب باشد

اسلاید 25: کود دامی:به طورکلی سیب زمینی از کود حیوانی به نحو مطلوبی استفاده می کند، چه این کود در زراعت آن وچه در تناوب زراعی به گیاهان دیگر داده شود. کود دامی پوسیده برای ازدیاد عملکرد وتولید محصول با کیفیت عالی فوق العاده مناسب است. زمان استفاده از کود حیوانی بستگی به نوع خاک وشراط آب وهوایی منطقه دارد. ولی درهر صورت کود دامی را کاملاً با خاک مخلوط می کنند.

اسلاید 26: کود سبز:کود سبز به خوبی می تواند در زمین های سبک وکم هوموس جایگزین کود دامی شود به ویژه اگر درکود سبز از گیاهان استفاده شود که دارای ریشه های عمیق وزیادی باشند وبه این ترتیب خلل وفرج خاک را برای استفاده بهتر سیب زمینی فراهم کند. به این علت کود سبز تقریباً تنها کود موثربرای زمین های سبک در زراعت سیب زمینی به حساب می آید.کود سبز بهترین عامل افزایش عملکرد در این نوع خاکها است وتاثیر مثبتی نیز بر روی ذخیره آب ، اصلاح خاک ومرغوبیت محصول دارد ولی در خاکهای سنگین نمی تواند جای کود حیوانی را بگیرد.

اسلاید 27: کود شیمیایی:10 تن سیب زمینی (گیاه کامل) به طور متوسط 50کیلوگرم ازت ،20 کیلوگرم P2O5 ،80 K2O ،30کیلو گرم cao و15 کیلو گرم Mgo از زمین خارج می کند که قسمت نا چیز آن ازطریق کود حیوانی ولی قسمت اعظم آن از طریق کودهای شیمیایی تامین می شود آزمایشهای متعددی نشان داده اند که حدود 40تا80 کیلوگرم ازت خالص در یک هکتار برای این گیاه از هر لحاظ مناسب است

اسلاید 28: سیب زمینی به کود فسفره زیاد احتیاج ندارد به ویژه خاکی که حاوی حدود 6 میلیگرم فسفر در100گرم باشد برعکس فسفر نیاز سیب زمینی به پتاس زیاد است به ویژه در زمین های سبک وییلاقی پتاس در افزایش مقدار نشاسته،خاصیت انباری وسفت شدن پوست وگوشت سیب زمینی نقش بسزای ومیزان مصرف کود پتاس درپتاس 150تا200 کیلوگرم در هکتار است

اسلاید 29: کاشت وزراعت کاشت:سیب زمینی را به روس غیر جنسی توسط غده های آن زیاد می کند با پایان یافتن دوره استراحت غده ها آماده جوانه زدن می شوند و اولین جوانه ها در قسمت نوک سیب زمینی به وجود می آید.چنانچه جوانه های انتهای قطع شوند جوانه های واقع در قسمت های تحتانی شروع به رشد می کنند .جوانه های موجود درچشمهای سیب زمینی مرکب هستند به عبارت دیگر هر چشم در سیب زمینی دارای چندین جوانه است و معمولاً در هر چشم یکی از این جوانه ها رشد کرده و از رشد بقیه جوانه ها جلو گیری می شود

اسلاید 30: امروزه وسایل مکانیکی برای قطعه قطعه کردن غده ها وجود دارد .ولی اگر تقسیم غده با دست انجام گیرد،بهتر است چون هر قطعه حداقل دارای یک یا دو جوانه می باشد. میزان مصرف غده ها برای یک هکتار بین 600تا100 کیلوگرم می باشد وگاهی این مقدار به 5/1تن می رسد.

اسلاید 31: مراقبت های زراعی: سیب زمینی که یکی از گیاهان صنعتی و خوراکی مهم به حساب میآید، جزو گیاهان وجینی است .گیاهان وجینی در ابتدای دوره ی رشد به کندی رشد کرده وبه همین علت به مدت چندین ماه زیر فشار علف های هرز قرار می گیرد چنانچه از علف کش های شیمیایی بنا بر دلایلی استفاده نشود باید مزارع زیر کشت را به طورمداوم وجین کرد .

اسلاید 32: این عمل با کولتیواتر انجام می گیرد که طی عملیات آن درز دوطرف ردیف های کشت شده خاک ریخته می شود.این عمل یعنی خاک دادن پای بوته یکی دیگر از مهمترین عملیات داشت این گیاه است که باید در جهت تشکیل غده ها انجام گیرد با عمل خاک دادن تولیدجوی وپشته میشود و بنا بر این آبیاری در مناطقی با باران کم به طریقه نشتی انجام می گیرد ،احتیاج سیب زمینی نسبت به آب زیاد است و حداکثر این نیاز به ویژه در مواقع تشکیل غده ها که همزمان با گل دادن گیاه توأم است ،به چشم می خورد

اسلاید 33: بیماری ویروسی اغلب خسارت زیادی به بار می آورد علائم این بیماری تغییر شکل برگ ها است که توسط ویروسهایSوAوXوY باعث می شود .بیماری های باکتریایی و قارچی زیادی نیز به این گیاه سرایت میکند که مهمترین آنها بیماری سفیدک (phytophtora infestans) وریز کتون قهوه ای (rhizoctonia solani)و بیماری لکه قهوه ای(alternaria solani) است آفات مهم سیب زمینی کرم ریشه ،آگروتیش و اسفنجیده و نیز سوسک کلرادو و شته است

اسلاید 34: برداشت وانبار كردن سيب زميني :معمولاَ سيب زميني را زمان برداشت مي كنند كه برگهای گیاه شروع به رد شدن کند. علائم دیگر رسیدن محصول ،سخت شدن پوست غده ها وجدار شدن آسان سیب زمینی از استولونها است. که به طور کلی در مناطق سردسیر برداشت محصول دیر رس قبل از وقوع اولین یخبندان ودر مناطق گرمسیری برداشت انواع بهاره قبل از فرا رسیدن اولین گرمای تابستان است.

اسلاید 35: باید توجه داشت که پوست سیب زمینی پس از برداشت زیاد سخت نیست وبه این علت نسبت به ضربات حساس است. معمولاً سیب زمینی را در سبزیکاری سطوح کوچک پس از برداشت چند ساعتی در هوای آزاد قرار می دهند تا به این وسیله خاکهای چسبیده به غده ها خشک شوند واز آن جدا گردند.

اسلاید 36: البته باید دقت داشت که این عمل درمقابل تابش خورشید نباید انجام گیرد زیرا تشکیل ماده سمی سولانین در مقابل نور خورشید افزایش می یابد.دوره استراحت غده ها بعد از برداشت این امکان رامی دهد که بلافاصله پس از تمیز کردن ،سیب زمینی را درجه بندی کرد.به منظور نگهداری سیب زمینی وبرای جلوگیری از پوسیدگی وچرودکید گی آن باید در هفته های اول در دمای بین 10تا15 درجه سانتیگراد ورطوبت نسبی 85تا95 درصد نگهداری کرد.

اسلاید 37: . پس از پایان دوره استراحت دمای انباری را پایین می آورند . دمای انباری بستگی به ارقام مختلف سیب زمینی دارد ارقام زودرس را در4 درجه و سایر ارقام را درحدود 7 درجه سانتیگراد نگهداری می کنند.

اسلاید 38: منابع: پروش سبزی تالیف:دکتر محمد حسین دانشورسبزی کاری تالیف دکتر غلامعلی پیوست