شرایط اقلیمی ایران

شرایط اقلیمی ایران

اسلاید 1: عنوان: شرایط اقلیمی ایران نام استاد : مهندس خانم صادقینگارش : رقیه خادمی ـ سعیده سپندار صغری خیرخواه بهار 1391

اسلاید 2: فهرست مطالب مقدمه تقسیم بندی اقلیمی ایران اقلیم معتدل و مرطوب (سواحل دریای خزر) خصوصیات آب و هوایی اقلیم معتدل و مرطوب ایران ویژگیهای کلی بافت شهری و روستایی اقلیم معتدل و مرطوب ایران ویژگیهای کلی فرم انبیه سنتی اقلیم معتدل و مرطوب ایران مصالح مورد استفاده اقلیم گرم و مرطوب ایران (سواحل خلیج فارس و دریای عمان) ویژگیهای آب و هوایی اقلیم گرم و مرطوب ایران ویژگیهای بافت شهری و روستایی اقلیم گرم و مرطوب ایران ویژگیهای عمومی فرم ساختمان های سنتی اقلیم گرم و مرطوب ایران مصالح مورد استفاده در اقلیم گرم و مرطوب ایران نکات مهم در مورد منطقه گرم و مرطوب ایران تفاوت خانه های حیاط مرکزی سواحل جنوب کشور با فلات مرکزی ایران اقلیم سرد ایران (نواحی کوهستانی و مرتفع فلات ایران ویژگیهای اقلیم سرد ایران) ویژگیهای عمومی بافت شهری و روستایی اقلیم سرد ایران دلایل استقرار شهری ها و روستاها در وسط کوهپایه ها و درجهت جنوبی ویژگیهای عمومی ساختمان های سنتی اقلیم سرد ایران نوع مصالح اقلیم سرد ایران اقلیم گرم و خشک ایران ویژگیهای اقلیم گرم و خشک ایران ویژگیهای عمومی بافت شهری اقلیم گرم و خشک ایران ویژگیهای عمومی فرم ساختمان های اقلیم گرم و خشک ایران نوع مصالح مورد استفاده در اقلیم گرم و خشک ایران

اسلاید 3: مقدمهبه شرایط جوی کره زمین اقلیم می گویند که در یونان باستان با واژه ی Clim نمایش داده می شده است که به معنای منطقه ای با شرایط مشخص از لحاظ دما، رطوبت نسبی، باد ، نور و ... بوده است.عوامل بسیار زیادی در به وجود آمدن اوضاع جوی کره زمین تأثیرگذار می باشند که می توان به خورشید، باد، رطوبت و... اشاره نمود که مهمترین و اصلی ترین عامل در میان عوامل تأثیرگذار بر شرایط جوی کره زمین تابش خورشید می باشد که البته باید عنوان گردد که در کنار عوامل نامبرده شده، عواملی مانند موقعیت جغرافیایی ( از نظر پستی و بلندی و ارتفاع از سطح دریا و دوری و نزدیکی به دریا) یا نوع پوشش زمین، عرض جغرافیایی، شدت جریان باد و جهت بادهای فصلی و ... از دیگر عوامل تأثیرگذار می باشند که در بحث مطرح شده نباید تأثیرات آنها بر اقلیم را از نظر دور نگاه داشت و باید توجه ویژه ای به آنها مبذول داشت.  نکته 1: به گونه ی دیگر، می توان گفت که اقلیم عبارتست از ترکیبی از عوامل فیزیکی و جوی یک محیط یا یک منطقه، که خصوصیات جغرافیایی یک محل آن را مشخص و تعیین می نماید. نکته 2: به شرایط جوی یا کیفیت آب و هوا در هر منطقه، اقلیم گفته می شود.اقلیم

اسلاید 4: بر اساس مطالبی که در قسمت دفع حرارت بدن و همچنین تبادل حرارتی بدن عنوان شد می توان به این نتیجه رسید که مجموع گرمایی که بدن ما در هر موقع دفع یا جذب می کند باید برابر صفر باشد تا بدن ما بتواند دمایش را در 37 درجه سانتی گراد که شرایط طبیعی و ایده آل سلول ها می باشد تثبیت نماید چرا که اگر مقدار حرارت دفع شده کمتر از میزان حرارتی که بدن ما جذب می کرده، باشد در آن هنگام دمای بدن ما افزایش یافته و حالت ناخوشایندی به ما دست می دهد که بدن ما برای مقابله با آن مکانیزم های مختلفی دارد بعنوان مثال شروع به عرق کردن می نمائیم یا فعالیت غدد و رگهای خونی و شدت جریان خود ما در این شرایط تغییر می یابد.از طرف دیگر اگر میزان حرارت دفع شده بیش از جذب شده گردد دمای بدن پایین آمده و می تواند این مسئله در کارکرد سلول های بدن اثر منفی بگذرد در این شرایط مکانیزم های دیگر بدن شروع به برطرف کردن این مشکل می نمایند که بعنوان مثال می توان به لرزیدن بدن که باعث بالارفتن دمای بدن می شود یا به تغییراتی که در جریان خون و فعالیت غدد عروقی و.. رخ می دهد اشاره کرد.البته در این قسمت باید عنوان شود که اگر بدن ما زمان زیادی در یک محیط با ویژگیهای آب و هوایی و اقلیمی بخصوص قرار بگیرد تغییراتی در بدن ما از لحاظ فعالیتهای غدد عروقی ـ فشارخون ومتابولیسم و ترشح هورمون ها ... صورت می گیرد که این تغییرات در جهت هماهنگ سازی و بالا بردن تحمل بدن ما در مواجه با اقلیم های سخت و دشوار می باشد که این موضوع شانس بقای ما را در اقلیم های دشوار، افزون تر می نماید.

اسلاید 5: تقسیم بندی اقلیمی ایران از نظر تقسیم بندی اقلیمی، فلات ایران در منطقه خشک جهان قرار گرفته است که کمربند صحراهای خشک جهان مانند صحرای عربستان و صحراهای شمال آفریقا از ایران عبور می نماید باتوجه به این که آب و هوای بیشتر مناطق ایران گرم و خشک است ومیانگین بارندگی در ایران بسیار کمتر از میانگین بارندگی استاندارد جهانی است ولیکن باتمام این اوصاف، شرایط آب و هوایی متفاوتی را در مناطق مختلف ایران شاهد هستیم از این رو محققان و دانشمندان بنا به ضروت ها و نیازها، تقسیم بندی های اقلیمی متفاوتی را در ایران ارائه کرده اند که کاربردی ترین و ایده آل ترین و قابل استفاده ترین تقسیم بندی اقلیمی ایران برای استفاده در معماری را دکتر حسن گنجی ارائه نموده است که البته این تقسیم بندی با تغییرات اندک و لحاظ کردن عرض جغرافیایی، تقریباًبرگرفته شده از تقسیم بندی کوپن دانشمند اتریشی می باشد که ایران را به 7 منطقه تقسیم کرده بود. تقسیم بندی چهارگانه آقای دکتر حسن گنجی به شرح زیر می باشد:1ـ اقلیم معتدل و مربوط( سواحل جنوبی دریای خزر)2ـ اقلیم سرد( کوهستان های شمال غربی و غرب ایران3ـ اقلیم گرم و خشک( فلات مرکزی ایران)4ـ اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی ایران)نکته 1: منظور از تقسیمات اقلیمی، مشخص نمودن نقاطی که از حیث آب و هوا کاملاً با هم تطابق دارند نمی باشد.ولیلااقل مشخصات و ویژگی های این مناطق باید تا حدود زیادی به یکدیگر شباهت داشته باشند تا بتوانن آنها رادر یکتقسیم بندی اقلیمی قرار داد.مقدمه

اسلاید 6: اقلیم معتدل و مرطوب (سواحل دریای خزر)این اقلیم در خاک ایران از بندر آستارا شروع شده و به صورت نوار باریک در حاشیه جنوبی دریای خزربعد از عبور از گرگان در استان گلستان تا مرز کشور ترکمنستان امتداد می یابد. سواحل جنوبی دریای خزربا آب و هوای معتدل و بارندگی فراوان و پوشش گیاهی بسیار غنی از مناطق منحصر به فرد ایران است کهالبته این ناحیه با وجود عرض کم از دو قسمت مجزا تشکیل شده است.1ـ ناحیه جلگه ای2ـ ناحیه کوهستانی

اسلاید 7: 1ـ ناحیه جلگه ای: این ناحیه به صورت نوار باریکی در امتداد دریا گسترش پیدا کرده است و شهرهای بزرگ و مهم ( مانند رشت ـ لاهیجان ـ رامسر ـ ساری و ...) و همین طور کشتزارهای وسیع در این قسمت قرار گرفته اند.2ـ ناحیه کوهستانی: منظور از این ناحیه قسمت شمالی رشته کوه البرز است که کوهپایه های آن از درختان جنگلی پوشیده است. مصالح مورد استفاده و همچنین فرم ساختمان های سنتی در دو ناحیه جلگه ای و کوهستانی سواحل دریای خزر به علت متفاوت بودن شرایط اقلیمی و مصالح بوم آورد از یکدیگر تا حدودی متمایز می باشند.نکته2:

اسلاید 8: خصوصیات آب و هوایی اقلیم معتدل و مرطوب ایران1ـ بارندگی فراوان در کلیه فصول سال (که این مسئله سبب اعتدال دمادر این منطقه است). بارندگی در این منطقه در فصل تابستان عموماً بصورت رگبار است.2ـ رطوبت نسبتاً بالا در کلیه فصل های سال ( که این مسئله سبب اعتدال دمادر این منطقه است) . در مناطق جلگه ای در زمستان به ندرت دما به زیر صفر می رسد و دمای هوا در روزهای تابستان ( تا )و در شب ها ( تا ) است .3ـ تفاوت کم درجه حرارت بین شب و روز (بعلت وجود دریای خزر و رطوبت حاصل از آن و ابری بودن آسمان).4ـ پوشش وسیع گیاهی ونباتی (بعلت وجود باران و شرایط مساعد منطقه) در سمت غربی دریای خزر، بارندگی بسیار بیشتر از سمت شرقی آن است. به طوری که هرچه از شرق به سمت غرب می رویم میزان بارندگی به شکل محسوسی افزایش می یابد. درصد رطوبت نسبی در منطقه غربی دریای خزر بالاست بطوری که در شهرهای رشت بندر انزلی، رامسر....رطوبت به 80% می رسد که بالاتر از محدوده آسایش انسان است ولی در ارتفاعات و مناطق شرقی رطوبت نسبی نسبت به مناطق غربی و جلگه ای کاهش زیادی پیدا می کند.نکته 3:نکته 4:نکته 5:نکته 6:

اسلاید 9: ویژگیهای کلی بافت شهری و روستایی اقلیم معتدل و مرطوب ایران1ـ بافت شهری و روستایی به حالت باز و گسترده با تراکم پائین و پراکنده ( به سبب جریان یافتن هوا و استفاده بهینه از جریان هوا) 2ـ فضاهای شهری نسبتاً باز، وسیع و بزرگ می باشند. البته در بعضی مناطق بعلت گرانی زمین و مشکلات دیگر این مسئله رعایت نشده است و بافتشهری بصورت نیمه متراکم می باشد.3ـ محوطه ها با دیوارهای نسبتاً کوتاه است( به سبب عدم مانع تراشی در مسیر جریان هوا).4ـ کوچه ها نسبتاً عریض و پهن و معمولاً در مناطق ساحلی رو به دریا هستند.5 ـ ساختمان ها تا حد امکان جدا از هم، فقط در مراکز شهری متصل به یکدیگر می باشند. نکته 7:

اسلاید 10: ساختمان در مراکز شهرها بعلت گرانی زمین به یکدیگر متصل اند.6 ـ سیستم شهرسازی و استقرار شهر و فضاهای شهری در جهت ایجاد حداکثر کوران هوا و باد و ایجاد سایه در شهر می باشد تا رطوبت زیاد هوا که عامل مخل آسایش در این منطقه می باشد کاهش یابد.نکته 8:

اسلاید 11: ویژگیهای کلی فرم انبیه سنتی اقلیم معتدل و مرطوب ایرانبه دلیل شرایط جوی حاکم بر منطقه، فرم بناها و مصالح ساختمانی به صورتی است که با دو عامل بارندگی فراوان و رطوبت بالا باید توان مقابله داشته باشند که در زیر این ویژگی ها معرفی شده اند.1ـ بام ساختمان ها عموماً به صورت شیبدار اجرا می شوند( به علت بارندگی فراوان)

اسلاید 12: از سمتی که باد غالب می ورزد و باران از آن ناحیه می تواند به ساختمان برخورد کند، بام شیبدار را تا ارتفاع پایین تر و نزدیک زمین ادامه می دهند. ( تا در زمان وقوع همزمان باد و باران که نفوذ رطوبت در این حالت در دیوارهای ساختمان افزایش می یابد از پدید آمدن این مسئله با سقف شیب دار تا نزدیک زمین جلوگیری نمایند.)2ـ وجود ایوان یا غلام گرد در پیرامون ساختمان ( برای محافظت اتاق ها از باران و رطوبت حاصل از آن).3ـ شکل گیری ساختمان به صورت برون گرا می باشد.4ـ حدف زیر زمین ( به سبب بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی در این منطقه و همچنین بالابودن رطوبت هوا، که رطوبت بعلت سنگینی اش نسبت به هوای خشک در زیرزمین جمع می گردد و تنفس را مشکل کرده و همه چیز را در زیرزمین می تواند فاسد نماید).5 ـ کف طبقه همکف بالاتر از سطح زمین و معمولاً بر روی پایه های چوبی( به علت جلوگیری از نفوذ رطوبت از طریق زمین به طبقه همکف).نکته 9:

اسلاید 13: 6ـ سعی می گردد بیشترین سطح بناها به سمت دریا قرار گیرد تا بدین طریق از نسیم دریا به ساحل و ساحل به دریا بتوان استفاده بهتری برد.7ـ سعی می نمایند ساختمان ها را تا حد امکان مرتفع بسازند تا هم ساختمان از رطوبت کف در امان بماند و هم از باد که در ارتفاع از سرعت بالاتری برخوردار است بیشتر استفاده نمایند.8ـ به علت وجود هوای مرطوب سعی می گردد ساختمان ها دارای پلان های باز و گسترده و پراکنده باشند و شکل پلان آنها به صورت هندسی طویل و باریک و سطح ساختمان رو به سمت بیشترین جریان هوا قرار گیرد.9ـ استفاده از فونداسیون به صورت پی گسترده در ساختمان های سنتی این اقلیم رایج است که این بعلت سست بودن زمین و کم بودن قدرت باربری زمین می باشد.10ـ ایجاد بیشترین کوران و تهویه طبیعی و داشتن حداکثر سایه از مهمترین عواملی می باشند که ساکنین این مناطق خواستار آن هستند تا به کمک این عوامل در شرایط آرامش و راحتی قرار گیرند.11ـ بدلیل شرایط خاص اقلیمی در اقلیم معتدل و مرطوب در تمام جهت های ساختمان ها معمولاً پنجره و بازشو قرار می گیرد تا بهترین استفاده را از جریان هوا در جهت های مختلف بتوان بعمل آورد.( که این موضوع برای رسیدن به محدوده ی آسایش در فضاهای داخلی ساختمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است).

اسلاید 14: مصالح مورد استفادهمصالحی که در سواحل دریای خزر در ساختمان های سنتی مورد استفاده قرار می گیرند. عموماً مصالح بوم آورد (بومی) بوده که بعلت پوشش نباتی گسترده در این مناطق، یکی از عمده ترین مصالح مورد استفاده ، مصالح نباتی می باشند که هم به وفور یافت می گردند و هم ارزان می باشند البته لازم به ذکر است که دیوارهای ساختمان های عمدتاً با مصالح بنایی مانند آجر، گل و خشت احداث گشته اند و خصوصیات مصالح مورد استفاده در این مناطق باید به قرار زیر باشد. 1ـ مصالح ساختمانی مورد استفاده باید دارای حداقل ظرفیت حرارتی باشند. 2ـ مصالح ساختمانی مورد استفاده باید از مصالح سبک و با ضخامت کم باشند. 3ـ مصالح نباتی بیشترین کاربرد را در ساختمان های سنتی دارند که هم به آسانی یافت می شوند و هم ارزان و با صرفه هستند.

اسلاید 15: تنها منطقه ای ا ز ایران که سقف های شیبدار بصورت عمومی و زیاد مورد استفاده قرار می گیرد سواحل جنوبی دریای خزر می باشد.نکته10:نکته11:برای فراهم کردن آسایش ساکنین در فصل تابستان، ایجاد جریان های هوا و سایه و در فصل زمستان مقابله با بادهای سرد و همچنین بادهای توأم با باران از ضرورتهای اجتناب ناپذیر سواحل دریای خزر به شمار می روندنکته12:برخلاف اقلیم های گرم و خشک و سرد که سعی بر این است تا بخشی از ساختمان درون لایه های زمین قرار گیرد در اقلیم معتدل ومرطوب برای رسیدن به آسایش سعی می گردد ساختمان ها تا حد امکان در ارتفاع بلند و از دو یا چند طرف باز و در معرض جریان هوا و به صورت برون گرا اجرا گردند.

اسلاید 16: برخلاف اقلیم های گرم و خشک و سرد که سعی بر این است تا بخشی از ساختمان درون لایه های زمین قرار گیرد در اقلیم معتدل ومرطوب برای رسیدن به آسایش سعی می گردد ساختمان ها تا حد امکان در ارتفاع بلند و از دو یا چند طرف باز و در معرض جریان هوا و به صورت برون گرا اجرا گردند. در بام اکثر بناها از خرپاهای چوبی استفاده شده است ولی ساختمان های مهم ( حمام ها ـ کاروانسراها ـ امامزاده ها ، مساجد ، مقابر) با مصالح بنایی بطور معمول ، اجرا شده اند. خرپای ایرانی ساخته شده معمولاً اعضاء و تیرهایشان به صورت افقی و عمودی در اسکلت خرپا قرار می گیرند اما در نوع اروپایی اعضاء و تیرهای خرپا بصورت مورب در اسکلت خرپا قرار می گیرند. که مزیت خرپاهای ایرانی به فرنگی این است که از فضای زیرخرپا می توان بعنوان انباری استفاده کرد و نقطه ضعف آن مقاومت کم این خرپاها در برابر زلزله و نیروهای جانبی است ولیکن در نوع اروپایی بعلت مورب بودن تیرها و اعضای خرپا نمی توان از فضای زیر خرپا بعنوان انبار استفاده کرد ولی بعلت داشتن تیرهای مورب که مقاومت نسبتاً خوبی در برابر زلزله و نیروهای جانبی دارند، استفاده از این نوع خرپاها( خرپای فرنگی) در مناطق زلزله خیز مناسب تر است.نکته 13:توضیح :

اسلاید 17: اقلیم گرم و مرطوب ایران( سواحل خیلج فارس و دریای عمان) این منطقه یک نوار ساحلی باریک می باشد که طولی معادل دو هزارکیلومتر را در بر می گیرد و از جنوب غربی خوزستان از اروند کنار شروع می گردد و تا جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان یعنی خلیچ گواتر در مرز پاکستان ادامه می یابد .ر طوبت و دمای هوا در این نوار ساحلی بسیار بالاست ولی به علت کمبود ریزش باران، فاقد پوشش گیاهی و نباتی می باشد.سواحل شمالی خلیچ فارس و دریای عمانویژگیهای آب و هوایی اقلیم گرم و مرطوب ایران: 1ـ در تمام فصل های سال رطوبت هوا بسیار بالا می باشد. (خصوصاً در تابستان ها) 2ـ در فصل تابستان هوا بسیار گرم و طاقت فرساست ولی در زمستان هوا معتدل است. 3ـ تابستان در منطقه نسبتاً طولانی مدت است و زمستان ها فقط در ماه های دی و بهمن هوا تا حدودی سرد می گردد. 4ـ اختلاف دما بین شب و روز کم است.( بعلت وجود دریا و رطوبت هوا) 5ـ در بیشتر مناطق آبهای زیر زمینی شور یا تلخ می باشد( بعلت آهکی بودن زمین و وجود یون های کلیسم و منیزیم در خاک منطقه). 6ـ به علت نزولات جوی ناچیز و خاک نامرغوب، پوشش بسیار ضعیف گیاهی را شاهد هستیم.

اسلاید 18: ویژگیهای بافت شهری و روستایی اقلیم گرم و مرطوب ایران: 1ـ بافت شهری در این مناطق بصورت نیمه متراکم است که دلیل آن ایجاد جریان هوا در شهر برای مقابله با رطوبت هوا می باشد. 2ـ فضاهای شهری نیمه محصور است که دلیل آن عدم جلوگیری از ایجاد جریان هوا در شهر برای مقابله با رطوبت زیاد هوا می باشد.

اسلاید 19: 3ـ توسعه شهرها و روستاهای ساحلی در امتداد کنار سواحل، و جهت ساختمان ها در این روستاها و شهرها به سمت دریامی باشد 4ـ مشاهده مسیل و رودخانه ها در نقاط مختلف شهر که معمولاً در اکثر مواقع سال خشک می باشند. 5ـ بافت روستایی بعلت نیاز به جریان هوا و ارزش کمتر زمین نسبتاً باز است. 6ـ دیوارهای ساختمان های شهر بلند هستند و به روی کوچه های سایه می اندازند. 7ـ اکثراً جهت کوچه ها رو به دریاست و دارای عرض کم هستند تا سایه ی دیوارهای اطرافشان کاملاً روی آنها را بپوشاند.نکته 14:همانطور که از موارد فوق درمی یابیم دو عامل اصلی و تعیین کننده در شکل ، فرم و موقعیت قرارگیری ساختمان ها و بافت شهری این مناطق برای رسیدن به آسایش ساکنین، استفاده حداکثر و بهینه از جریان هوا و سایه می باشد.

اسلاید 20: ویژگیهای عمومی فرم ساختمان های سنتی اقلیم گرم و مرطوب ایران:1ـ ساختمانها به صورت حیاط مرکزی اجرا می گردند.2ـ ساختمانها در این منطقه نیمه درون گرا هستند.3ـ ساختمانها طوری طراحی و ساخته می شوند که بهینه ترین استفاده را بتوان از سایه و کوران هوا برد.4ـ اتاق ها مرتفع و با سقف بلند می باشند ( تا هوای سرد بیشتری در قسمت پائین اتاق که محل زندگی ساکنین است جمع گردد).5ـ پنجره ها و بازشوها بلندو کشیده می باشند که در دو قسمت اتاق و در میانه دیوارها قرار می گیرند.6ـ ساختمان ها دارای ایوان های بزرگ و مرتفع می باشند( بعلت استفاده از جریان هوای دریا به ساحل و همچنین قرار دادن بخش بزرگی ازساختماندر سایه7ـ به دلیل بالا بودن تراز آبهای زیرزمینی و همچنین زیاد بودن رطوبت هوا در این مناطق، زیرزمین در ساختمان ها اجرا نمی گردد.8ـ طاقها در ساختمان های این اقلیم عموماً بصورت مسطح اجرامی شوند.9ـ در ساختمان ها از بادگیر استفاده می شود که عموماً سمت آنها رو به دریا می باشد.10ـ به علت کمبود آب برای آبیاری گیاهان حیاط و ایجاد حداکثر سایه، معمولاً حیاط خانه های این مناطق کوچکتر از نواحی مرکزی ایران ساخته می شود.11ـ جان پناه های بام ها معمولاً در اطراف بام بدلیل عدم جلوگیری از کوران هوا مشبک می باشند( چون بام ها در شب ها محل استراحت ساکنین می باشند و از طرف دیگر افراد ساکن بام با این جان پناه ها از دید اطراف محفوظ می گردند.12ـ بزرگ ترین ایوان های ایران، در این منطقه اجرا می گردند که این ایوان ها هم تهویه و هم سایه را دارا هستند و همچنین بخشی از سال زندگی ساکنین این منازل در این ایوان ها صورت می گیرد.

اسلاید 21: مصالح مورد استفاده در اقلیم گرم و مرطوب ایراندر اقلیم با شرایط جوی که بر منطقه حاکم است مجبوریم از مصالح ساختمانی با ظرفیت حرارتی پائین استفاده نمائیم تا مصالح حرارت و انرژی حاصل از تابش خورشید در طول زمان روز را در خود ذخیره ننمایند که با در نظرگرفتن این شرایط یکی از بهترین مصالح برای استفاده در این اقلیم، چوب می باشد که می تواند حرارت را بر رویسطح خود نگاه دارد و در هنگام شب با وزش نسیم خنک این حرارت را از دست بدهد ولی اگر بدلیل نبود چوب مجبور به استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی بالا باشیم حتماً باید از این گونه مصالح با ضخامت زیاد استفاده نمائیمتااگر گرمای بیرون کمتر بتواند به سمت داخل ساختمان انتقال یابد و آرامش ساکنین خانه ها را تهدید نماید.نکات مهم در مورد منطقه گرم و مرطوب ایران:نکته 15:در اقلیم گرم و مرطوب به دلیل اینکه جنس زمین آهکی است آب نمی تواند وارد زمین گردد و کوچکترین باران معمولاً سبب ایجاد سیل می شود.نکته 16:بعلت عمود تابیدن خورشید به زمین در اقلیم گرم و مرطوب سواحل جنوبی کشور در تابستان و وجود دریا، میزان تبخیر در این منطقه زیاد بوده و بطبع رطوبت هوا هم بسیار بالاست به حدی که تنفس را مشکل می نماید.

اسلاید 22: نکته 17:ساختمان ها در این اقلیم نیمه درون گرا هستند با یک حیاط مرکزی و اتاق های پیرامون آن، که به دلیل تهویه بهترخصوصاً در طبقات 2 و 3 دارای پنجره های بزرگ به سمت بیرون می باشند. نکته 19:اجرای طاق های قوسی در سواحل این منطقه رایج نیست و سقف ها معمولاً همگی مسطح می باشند.نکته 18:در بندر بوشهر که یکی از مهمترین بنادر این سواحل است عرض کوچه ها از 1 تا 5/1 متر بیشتر نمی باشد و نسبت ارتفاع دیوارها به عرض کوچه ها تقریباً ده به یک می باشد و عموماً جهت کوچه رو به سمت دریاست.نکته 20:برای تیرپوش کردن سقف در این مناطق از نوعی چوب هندی بنام « چَندَل» استفاده می کنند که صاف و بلند بوده و مقاومت بسیار خوبی در برابر رطوبت و موریانه دارد ولی قیمت آن مقداری گران است.نکته ها

اسلاید 23: نکته 22:قوسهای نیمه دایره ای اجرا شده در بالای بازشوها در سواحل جنوبی مانند قوسهای رایج در هندوستان و عربستان است و با قوسهای جناغی فلات مرکزی ایران کاملاً متقاوت است.در فصول گرم که بیش از نیمی از سال را در بر می گیرند اکثر فعالیتهای روزمره ساکنین سواحل جنوبی کشور در ایوان ها صورت می گیرد که دارای سایه و هم تهویه مناسب می باشند.نکته 23:نکته 24:بیشترین ارتفاع اتاق ها در ایران مربوط به سواحل جنوبی کشور است که ارتفاع اتاق ها در بناها به 4متر یا بیشتر می رسد.نکته 25:همانطور که عنوان شد در اقلیم گرم و مرطوب پنجره ها در ابعاد و سایز بزرگ در دیوارها تعبیه می شوند ولی هنگامی که رطوبت هوا حداکثر است یا دمای هوا بسیار بالاست باید این پنجره ها کاملاً بسته باشند تا شرایط داخل خانه قابل تحمل تر و به محدوده آسایش نزدیکتر گردد و برای رسیدن به محدوده ی آسایش استفاده از کولر گازی در این مواقع راهکار مناسبی به حساب می آید.نکته 21:بدلیل عدم اجرای زیرزمین و رطوبت زیاد، طبقه همکف معمولاً کاربرد خدماتی و انبار و آشپزخانه راداراست.

اسلاید 24: تفاوت خانه های حیاط مرکزی سواحل جنوب کشور با فلات مرکزی ایران1ـ ساختمان های سواحل جنوبی کشور معمولاً در بیش از دو طبقه اجرا می گردند که در فلات مرکزی اغلب چنیننمی باشد.2ـ ساختمان های سواحل جنوبی کشور دارای اتاق هایی با ارتفاع زیاد هستند که در فلات مرکزی معمولاً چنین نیست.3ـ حیاط خانه های سواحل جنوبی به نسبت فلات مرکزی ایران کوچکتر است.4ـ حیاط خانه های سواحل جنوبی به دلیل بلندبودن طبقات خانه در مجاورتشان معمولاً در سایه قرار دارند که در فلات مرکزی این چنین نیست.5ـ طبقه اول خانه های سواحل جنوبی معمولاً بعنوان آشپزخانه و انباری به کار می رود ولی در فلات مرکزی چنین نیست.6ـ در خانه های فلات مرکزی بخشی از ساختمان در داخل زمین اجرامی شود ولی در سواحل جنوبی چنین نیستاقلیم سرد ایراننواحی کوهستانی و مرتفع فلات ایرانهمانطور که عنوان شد دیدیم که ایران کشوری است که اکثر مناطق آن دارای آب و هوای گرم با بارندگی بسیار کم است. ولی بدلیل قرار گرفتن دو رشته کوه البرز و زاگرس با قلل مرتفع و برف گیر، شرایط اقلیمی کاملاً متفاوتی بامناطق مرکزی فلات ایران در حاشیه این دو رشته کوه به وجودآمده است. که در دامنه ی این ارتفاعات جنگلهای انبوه با بارندگی مناسب وجود دارد و ارتفاعات این دو رشته کوه سرچشمه ی رودخانه ها و قنات های کشور می باشند که در این قسمت بحث ویژه ای را در مورد این اقلیم خواهیم داشت.

اسلاید 25: ویژگیهای اقلیم سرد ایران1ـ ساکنین این اقلیم در زمستان سرمای سختی را تجربه می کنند ولیکن از تابستان بسیار معتدلی برخوردارند 2ـ بارش سنگین و زیاد برف ر ا در این مناطق شاهد هستیم خصوصاً در قسمت های شمال و شمال غربی ایران.3ـ رطوبت هوا برخلاف تصور در این مناطق کم است.4ـ بدلیل پائین بودن رطوبت هوا و شرایط اقلیمی، اختلاف بسیار زیادی بین دمای شب و روز وجود دارد.

اسلاید 26: ویژگیهای عمومی بافت شهری و روستایی اقلیم سرد ایران1ـ برای کمترکردن جریان هوا و متعاقب آن جلوگیری از تبادل حرارتی و فرار گرما در این مناطق، فضاهای شهری و روستایی بصورت کوچک و محصور می باشند.2ـ برای محدودکردن جریان هوا و متعاقب آن تبادل حرارتی و فرارگرما، بافت شهری و روستایی را فشرده، متراکم و ساختمانهارابصورت متصل به هم اجرا می نمایند.3ـ از فاکتورهای اصلی و تعیین کننده در چگونگی قرارگیری و توسعه شهرها و روستاها در این مناطق، می توان به جهت آفتابو عوارض زمین اشاره نمود.4ـ کوچه ها و معابر اصلی این مناطق به موازات خط تراز زمین قرار گرفته اند واکثراً عرض این معابر کم می باشد.5ـ معابر، خصوصاً معابر اصلی در مناطق سرد وکوهستانی، اغلب در جهت شمالی جنوبی قرار می گیرند که این علت آفتابگیری بهتر تمام سطح معبر، در راستای شمالی جنوبی در این اقلیم می باشد.

اسلاید 27: دلایل استقرار شهرک ها و روستاها در وسط کوهپایه ها ودر جهت جنوبی1ـ اگر محل قرارگیری روستا یا شهرک در پائین دره و نزدیک به رودخانه باشد در هنگام بارندگی های شدید باعث وقوع سیل می شود.2ـ در زمان شب همانطور که می دانیم هوای سرد بعلت سنگینی، در پائین دره جمع می گردد که اگر روستا یاشهرکدر پائین دره قرار گرفته باشد شدت سرما موجب سلب آرامش ساکنین روستا می گردد.3ـ جهت شمالی کوه که اکثراً در سایه وسرد است مکان مناسبی برای زندگی ساکنین روستاها و شهرک ها نمی تواندباشد.4ـ بالای کوه هم برای قرارگیری روستا مناسب نمی باشد.الف ـ زیرا ناهمواریها در بالای کوه زیاد است و ساخت و ساز در آنجا بسیار دشوار و پرهزینه می باشد.ب ـ همانطور که می دانیم شدت باد در بالای کوه بسیار زیاد است و به علت اینکه هیچ محافظی در برابر باد برای روستاها و شهرک ها در آنجا وجودندارد پس ساخت و ساز در آنجا مناسب نیست.ج ـ بعلت اینکه بالای کوه از پائین دره که معمولاً رودخانه در آنجا جاری است دور است تهیه آب برای ساکنین دشوارو پر زحمت است.دربندهادر مسیر ورودی کوچه های بن بست در مناطق کوهستانی، در ابتدای کوچه دری را قرار می دادند که ساکنین خانه های داخل کوچه بتوانند وارد این کوچه شوند تا ضریب ایمنی و امنیت ساکنین بیشتر گردد و به این کوچه که درب ورودی داشت دربند می گفتند وافراد یک دربند معمولاً باهم فامیل بودند یا از یک تیره و دارای مشترکات فکری، دینی، فرهنگی، ... یکسانی بودند که نمونه ی این دربندها در شهر همدان هم اکنون نیز وجود دارد.نکته 26:معمولاً در ایران، گذرهای سرپوشیده وپیچ درپیچ، باریک، دربندها، تراکم ابنیه و کم شدن سطوح زیربنا در روستا می تواند به دلایل زیر باشد.1ـ در وهله ی اول به علت مسائل امنیتی شهرک یا روستا می باشد.2ـ در وهله ی دوم به علت عوامل سخت اقلیمی مانندگرما وسرمای شدید وکنترل آنها می باشد.

اسلاید 28: ویژگیهای عمومی ساختمان های سنتی اقلیم سرد ایران1ـ ساختمان ها دارای حیاط مرکزی می باشند و عموماً اتاق های سمت شمالی این حیاط ها بزرگتر از سایر اتاقهای پیرامون حیاط اجرا می شوند.2ـ ساختمان ها در این اقلیم درون گرا هستند.3ـ نسبت سطح پوسته بیرونی ساختمان به حجم کل ساختمان در اقلیم سردکم است تا تبادل حرارتی و فرارگرمای کمتری صورت گیرد و گرمای کمتری از خانه بوسیله پوسته خارجی به هدر رود.4ـ ارتفاع اتاق ها در اقلیم سرد کم است( به علت آسان تر گرم کردن اتاق ها با کم کردن حجم هوای آنها)5 ـ بام ها در اقلیم سرد عموماً به صورت مسطح و تیرپوش اجرا می شوند.6ـ پنجره ها و بازشوها بصورت کوچک اجرا می شوند( برای کاهش تبادل حرارتی و فرارگرما از طریق بازشوها)7ـ در این اقلیم ایوان ها وحیاط ها کوچک ساخته می شوند.8ـ دیوارها در اقلیم سرد معمولاً بصورت قطور اجرا می گردند.( برای جلوگیری از فرار گرما و بالا بردن ظرفیت حرارتی دیوارها و ...)9ـ در اقلیم سرد ساختمان ها عمدتاً دارای زیرزمین می باشند که ارتفاع آن کم است.10ـ پلان های ساختمان در این اقلیم بسیار متراکم و فشرده اجرا می شوند.11ـ در اقلیم سرد، پائین بودن تراز کف حیاط نسبت به پیادرو را شاهد هستیم( که برای سوارشدن آب به حیاط و حرکت آب به سمت آب انبارها صورت می گرفته است)12ـ سعی می گردد در اقلیم سرد قسمتی از ساختمان داخل زمین اجرا گردد( برای جلوگیری از به هدررفتن حرارت و فرارگرما و کاهش پوسته خارجی ساختمان)13ـ پوشش سطوح خارجی ساختمان ها برای جذب هر چه بیشتر گرمای تابیده شده خورشید به رنگ تیره و ناصاف است و در پای دیوارها از ازاره سنگی یا لاشه سنگ استفاده می شود.14ـ در این اقلیم سعی می گردد که برای جلوگیری از فرارگرما و به هدر رفتن حرارت، تهویه طبیعی و کوران هوا را به حداقل رساند.15ـ بزرگترین پنجره ها در اتاق های شمالی و رو به حیاط عموماً تعبیه می گردند.

اسلاید 29: نوع مصالحعمدتاً مصالح مورد استفاده در منطقه سرد از مصالحی است که در این منطقه فراوان می باشند که عبارتند از سنگ( که برای دیوارها کاربرد دارد)، چوب درختان ( که برای پوشش سقف طبقات بکار می روند) و برای آب بندی هم از کاهگلاستفاده می کنند و مصالح مورد استفاده در ساختمان ها باید شرایط زیرا داشته باشند.1ـ در اقلیم سرد استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی بالا بسیار مناسب است.2ـ استفاده از مصالح باسطوح خارجی تیره و ناصاف در بدنه خارجی ساختمان، برای جذب حداکثر انرژی خورشیددر این اقلیم مناسب است.نکته 27:در اقلیم سرد به این علت از بام های غیر شیبدار استفاده می شود که از خاصیت عایق حرارتی برف،که دربیشتر سال بر روی بام ها وجود دارد بهره گیری شود.نکته 28:همانطور که می دانیم هر قدر مصالح ساختمانی متراکم تر گردند می توانند سریعتر گرما را از خود عبور دهند و به صورتی کلی می توان بیان کرد که در مناطق سرد باید از مصالح ساختمانی با ظرفیت حرارتی زیاد و تراکم پائین (چگالی کم) استفاده نمود تامیزان فرار گرما در فصول سرد سال درساختمانها به حداقل ممکن برسد.نکته 29:در مناطق سرد به علت سرمای زیاد هوا خصوصاً در فصل زمستان، فرم های ساختمانی که باز هستند یافرم های ساختمان هایی که ضلع شمالی جنوبی آنها بلندتر از ضلعهای شرقی غربی آنها می باشد برای اینمناطق مناسب نبوده و مناسب ترین وضعیت این است که ساختمان ها در این مناطق فشرده و پلان آنها مربع یا نزدیک به مربع باشد.نکته 30:ساختمان های دو طبقه، که فرمی نزدیک به مکعب دارند بهترین نوع ساختمان از لحاظ تنظیم شرایط محیطی و از لحاظ کنترل گرمای داخلی در فصول سرد در مناطق کوهستانی می باشند.

اسلاید 30: اقلیم گرم و خشک ایرانمقدمه: اقلیم گرم و خشک قسمت عمده وسیعی از خاک ایران را پوشانده است. دو منطقه کویر لوت و دشت کویرکه در مرکز ایران قرار دارند در حدود یک هفتم مساحت ایران را تشکیل می دهند که جزء این اقلیم محسوبمی شوند و اگر نواحی حاشیه کویر و کوهپایه ای را هم به این مساحت اضافه نمائیم به این نتیجه می رسیم که مهمترین و بیشترین اقلیمی که در ایران با آن مواجه هستیم و سر و کار داریم اقلیم گرم و خشک است که در اینقسمت به آن می پردازیم.

اسلاید 31: ویژگیهای اقلیم گرم و خشک ایران1ـ آب و هوای سرد و خشک را در فصل زمستان و آب و هوای گرم و خشک را در تابستان در این اقلیم شاهد هستیم.2ـ در اقلیم گرم و خشک، نزولات جوی بسیار کم است.3ـ میزان رطوبت هوا در حد بسیار پائین در این اقلیم قرار دارد.4ـ پوشش نباتی بسیار کم است( بعلت نزولات جوی کم، زمین ها اکثراً نامساعد برای رویش گیاهان و وجود طوفان ها یشن)5ـ در اقلیمگرم و خشک شاهد تفاوت زیاد بین دمای شب و روز می باشیم.( بعلت عدم وجود رطوبت و آب در این اقلیم)6ـ درنواحی نزدیک به کویر و مناطق کویری شاهد بادهای همراه با گرد و غبار می باشیم.7ـ در نواحی کویر و نزدیک به کویر شاهد گردبادها و طوفان های شدید شن می باشیم.8ـ تغییرات سریع و ناگهانی در وضعیت جوی این منطقه بسیار زیاد دیده می شود( به وجود آمدن طوفان های شن)

اسلاید 32: 7ـ برای حفاظت عابران از پرتوهای گرم خورشید، معابر عموماًٌ به صورت شرقی ـ غربی می باشند.8ـ برای جلوگیری از حرکت سریع باد درمعابر و به اصطلاح پیچیدن باد، معمولاً معابر را به صورت پیچ در پیچ و با شکستگی زیاد و باریک اجرا می نمایند.

اسلاید 33: ویژگیهای عمومی بافت شهری اقلیم گرم و خشک ایران1ـ بافت شهری و روستایی، بسیار فشرده و با تراکم بالاست.2ـ فضاهای شهری کاملاً محصور و بسته می باشند.( برای کاهشی تبادل حرارتی)3ـ کوچه ها به صورت درهم و پیچ در پیچ باریک هستند که در بعضی مناطق با طاق ها پوشیده شده اند( کاهش تبادل حرارتی وجلوگیری از حرکت باد با سرعت زیاد.4ـ ساختمان ها چسبیده به یکدیگر می باشند.( برای کاهش تبادل حرارتی و نفوذ گرما)5 ـ مسیر تابش خورشید و جهت باد عوامل مهم و تعیین کننده در فرم ساختمان ها، نحوه قرارگیری آنها و جهت بادگیرهاو پنجره ها و ... می باشند.6ـ بر روی گذرهای عمومی ساباط دیده می شود که برای افزایش هر چه بیشتر سایه بر روی معابر می باشد.

اسلاید 34: ویژگیهای عمومی فرم ساختمانهای اقلیم گرم و خشک ایران1ـ تمامی ساختمان ها در این اقلیم به شکل درون گرا وحصارکشی شده و بسته می باشند.2ـ عموماً پنجره ها به داخل ساختمان ها باز می شوند.3ـ تمامی بناها به غیر از حمام دارای حیاط مرکزی هستند.4ـ بیشتر ساختمان ها دارای زیرزمین ، ایوان و بادگیر می باشند.

اسلاید 35: 5ـ کف ساختمانها پائین تر از سطح پیاده روها و خیابان ها می باشد مخصوصاً این موضوع در کف حیاط هابیشتر مشهود است.6ـ طاق ها عموماً قوسی و گنبدی شکل هستند.7ـ ضخامت دیوارها معمولاً زیاد است.8ـ برای به حداقل رساندن جذب حرارت تابش خورشید توسط پوسته خارجی ساختمان، سطوح خارجی ساختمان ها را سفیدکاری می نمایند به طوری که سطوح خارجی ساختمان ها به شکل صاف و صیقلی درمی آیند9ـ سقف ساختمان های سنتی به سبب کمبود نزولات جوی و همین طور عدم وجود چوب به شکل گنبدی، خرپشتهوطاق می باشند که بدون هیچ اسکلتی با خشت خام و گل اجرا می گردند.

اسلاید 36:

اسلاید 37: 10ـ عامل مهم در طراحی و اجرای ساختمان ها جلوگیری از کوران و ایجاد سایه می باشد.11ـ تعداد و ابعاد پنجره ها و درها را تا حد امکان باید کاهش داد.( به علت کاهش تبادل حرارتی)12ـ برای کمتر کردن نفوذ اشعه انعکاس یافته خورشید از سمت زمین، پنجره ها را در قسمت بالایی بناها و دیوارهاتعبیه می نمایند.13ـ استفاده از حیاط مرکزی، که دارای گیاه، درخت و حوض آب است که زندگی خانه و اتاق ها معطوف به این حیاطمی باشد.14ـ در این اقلیم، پلان ساختمان ها فشرده است و کاهش نسبت سطح پوسته ساختمان ها به حجم آنها، رکن اساسی و مهم در این ساختمان ها می باشد.15ـ سعی می گردد برای کمتر کردن تبادل حرارتی، قسمتی از ساختمان داخل زمین اجرا گردد تا تبادل حرارتی ونفوذ گرمای خورشید به حداقل برسد.

اسلاید 38: نوع مصالح مورد استفاده در اقلیم گرم و خشک ایرانمصالح مورد استفاده دراین اقلیم اکثرا گل خشت و آجر می باشند همانطور که می دانیم این مصالح دارای ظرفیت حرارتی مناسبی هستند و گرمای ذخیره شده در طول روز در داخل این دیوار ها در موقع غروب وشب آزادمی گردد واین گرما،در کنترل دمای فضاهای داخلی نقش دارد.دراین اقلیم چوب در پنجره ها و درب ها وگاهی اوقات ستون های ایوان ها و تیر های افقی سقف ها به کار می رود .سنگ ها نیز اکثراً برای کرسی چینی و در پی های ساختمان به کار گرفته می شوند. مصالح ساختمانی دراین اقلیم باید شرایط زیر داشته باشد.1_مصالح مورد استفاد ه دراین اقلیم باید ظرفیت حرارتی زیاد داشته باشند.2_مصالح اقلیم گرم و خشک باید چگالی کم داشته باشند. دیوارهای گلی برای حصار کشی کردن دور باغها اغلب کاربرد دارند که البته،برای جلوگیری از رویش گیاهان در ملات این دیوارها از نمک طعام سود می برند که دیوارهای چینه ای در اطراف باغها نمونه ای از همین دیوارهای گلی می باشند که هنوز هم در مناطق روستایی مورد استفاده قرار می گیرد.نکته 31:

اسلاید 39: نکته33:در منطقه گرم و خشک، ساختمان هایی به نام چهار فصل وجود دارد که بخش جنوبی آنها ،تابستان نشین است که بادگیر و سرداب ها نیز در همین قسمت ساختمان ها اجرا می گردند.وبخش شمالی این ساختمان ها زمستان نشین می باشند که در فصول سرد سال به علت داشتن پنجره در سمت جنوب این بخش ساختمان از نور وگرمای مناسبی برخوردار می باشد شهرهای شوشتر و دزفول دارای اقلیمی ما بین مناطق گرم وخشک و مرطوب هستند که از مشخصات ساختمانهای احداثی دراین دو منطقه نیز این موضوع کاملا مشهود است.وشاهکار فن و هنر معماری آجری ایران را در این دو شهر می توان مشاهده نمود.نکته 32:

اسلاید 40: پایان