صفحه 1:
صفحه 2:
د
MY CITY IS BOJNURD 0
دانش آمو ز.هانيه محمد زاده
٠
a ee:
YY كع
صفحه 3:
فك 5 ِ كه
قار بخجه 0 اسن
2-95
كأ 5
* ولیخان دوم. یکی از امیران ليل شادلو بجنورد را در حدود سال ۱۱۰۰قمری(۱۶۸۹میلادی) تاسیس کرد. لین شهر در جریان
شورش حسنخان سالار (۱۲۶۳قمری/۱۸۴۷میلادی) شدیدا آسیب دیده و بهوسیله فرزندان تولیخان تعمیر شد.
* جرمگان مرکز ناحیه بوده است که قبل از شهر کنونی و ظهور و سقوط بجنورد در جریان هجوم مغول تخریب شد. بقایای
ويرانههاى لين شهر تپه باستانی چرمغان در کناره شهر کنونی بجنورد است. جرمگان. شهرکی کوچک. پررونق و آباد بوده که
در همسایگی آن بجنورد کنونی ایجاد شده است. امروزه بازه لین شهرک در اطراف بجنورد نشان از سابقه قدیمی و توسعه آن
در قرنهای اولیه اسلامی است.
* قسمت بزرگی از ناحیه بجنورد با توجه به متون تاریخی در سدههای پنجم تا هشتم هجری قلبل سکونت و آباد بوده است.
ناحیه بجنورد با شروع دوران مغول و تیموری آسیبهای فراوانی را متحمل شد. نتایج بررسی و پهنهبندی محوطههای
آن است که نقاط باستانی شناسایی شده. که به به دوران میانسنگی هزاره چهارم تا هزاره اول پیش از میلاد
اثرک نقش مهمی را ایقا کرده است.
صفحه 4:
مقدمه
QO
* استان بجنورد شامل بخشهای مرکزی ۰ رازوجرگلان .مانه وسملقان
میباشد. آب و هوای بجنورد نیمه معتدل با زمستانهای سرد تابستانهای
گرم و از نظر رطوبت از شرق به غرب بر مقدار آن افزوده میشود.بجنورد
باران و برف فراوان دارد وبه دلیل کوهستانی بودن از درجه حرارت پایینی
برخوردار است . رودخانه های مهم لن عبارتند از رودخانه اترک .
فیروزه .ارکان ۰ بازخانه ۰ شیرین دره .قره جاى فرتوت. چندیر ۰
بار «دربند و سملقان . بجنورد دارای مراتع و جنگلهای فراوان ۱
oh ملی گلستان در ۱۲۰کیلومتری غرب بجنورد قراردارد . در بجنورد
کارخلنه های پنبه پاک کنی » رب سازی پتروشیمی ,پلاستیک . ظروف
/مالمینیومی و کارگاههای آجر پزی و سفال سازی و غیره وجود دارد.
۰ 4 Oo 29
صفحه 5:
= ِا
° گرب
Y
* قالی و قالیچه .نمد و پلاس و دوخت پیراهنهای محلی از جمله صنایع دستی این شهرستان است. نمد مالی از صنایع
دستی دیرینه بجنورد است وتهیه پوست و دوخت پیراهنهای محلی و شلیته های بلند و پرچین از تولیدات دیگر آن
است. در قسمتهای مختلف بجنورد بر حسب پراکندگی قومی . مردم به زبانهای مختلف صحبت می کنند. در
دهستان گیفان » مردم تات زبان هستند وبه فارسی صحبت می کنند .گویشهایی چون طبری و سنخواستی نیز در
بعضی نقاط ايران رايج است . ترکهای مقیم بجنورد نیز يار گرماب روسیه مهاجرت کرده لند یا از ترکهای آذربایجان
می باشند یا ترکمنهای بجنورد از تیره های یموت . گوگلن .نخورلی و تیره تکه میباشند . کردها که در اصل وابسته
به ایلات شادلو . قراچور لو و زعفرانلویند در دهستانهای سملقان ,حومه و نقاط دیگر زندگی می کنند و مرد زبان
هستند. از جاذبه های گردشگری این شهر میتوان به دو جاذبه زیبا و دیدنیه بش قارداش و بابلامان نام برد.
صفحه 6:
موقعیت جغرافیایی
* بجنورد مرکز استان خراسان شمللی در شمال شرق ایران در طول جنرافیلیی ۵۷ درجه و ۲۰ دقيقه و عرض جفرفیایی
۷ درجه و ۲۸ دقيقه در جنوب رشتهکوه کپهداغ و شرق رشتهکوه آلاداغ و شمال رشتهکوه البرز قرار دارد. بجنورد
۰ متر از سطح دریا ارتفاع و تا تهران ۸۳۱ کیلومتر فاصله دارد. لین شهر از شمال با ترکمنستان و از شمال شرقی تا
جنوب شرقی با شهرهای شیروان. اسفراین و از جنوب غربی تا شمال غربی با جاجرم. آشخانه و راز همسایه است.
صفحه 7:
اقوام
* اقوامی که در بجنورد زندگی میکنند عبارتند از
* مردم فارس زبان از جمله بومیان فارسی که در محل به نام تات نامیده میشهند. کوردهاءتورکها ترکمنها و
فارسهای بومی (تاتها) مردمان بومی بجنورد و خراسان شمللی هستند. آنها در بافت میلنی شهر بجنورد و
محلات جنوب شهر بجنورد (خیابان شهید چمران. ۱۷ شهریور و Se بولوار مدرس و برخی کوچههای
خیابان شهید بهشتی) حضور پررنگی دارند. گویش تلتی زبان فارسی در خراسان شمللی امروزه تأثیر بسیاری
از فارسی معیار گرفته و در حال فراموشی است و جای خود را به فارسی معیار میدهد.
صفحه 8:
صفحه 9:
سوغات بجنورد
* از گذشته تاکنون سوغاتیهای زیادی در بجنورد وجود داشت. ولی از محبوبترین سوغاتیها میتوان به
» شکرپنیره قرهقروت. کشک و انگور کلادار یا رزاقی بوده است. از دیگر سوغانیهای بجنورد میتوان به
خشکبار» كشمش و آجيل» هلو و سیب و لواشک آشاره کرد.
oO
صفحه 10:
Y آبنبات کج ها
* آبنبات بجنورد حدود هشتاد سال است که تولید میشود و توجه افراد زیادی را به خود جلب کرده است.
بسیاری از ایرانیهای ترجیح میدهند در کنار چای خود بجای قند آبنبات داشته باشند و همین بازار آبنبات را
رونق داده است. بجنورد یکی از شهرهایی است که اکثر مسافرانی که از شمال کشور به مشهد مقدس سفر
میکنند از آن خواهند گذشت و یکی از انتخابهای زائران برای سوغاتی» آبنبات بجنورد خواهد بود. آبنبات از
شکر, لب جوهرلیمو و سفیده تخممرغ تهیه میشود. اوایل آبنبات بهصورت ساده تهیه میشد و گزینههای
زیادی برای انتخاب در دست نبود» اما امروزه میتوان آبنباتهلیی با طعمهای مختلف در شهر بجنورد یافت که
هرکدام مزه منحصربهفرد و فوقالعادهای رادارند. هل. زرشک نارگیل, زعفران» لیموء پستهای» دارچین ز
کنجد. کاکائو و ... ازجمله این آبنباتها هستند.
aS
ر مت كك و
صفحه 11:
آبنبات پستهای
خوردن پسته به هر شکلی فولید بسیاری برای ما
دارد. ازجمله فواید: مفید برای تقویت افراد بیمار
و کسانی بدنشان ضعیف است. ohio ویتامین»
آهن, کلسیم. فسفر و پتاسیم است. طعم این نوع
آبنبات خوب و جزء گرانترینهاست.
صفحه 12:
آبنبات دارجينى 3
* دارجين براى بهبود دردهاى عضلانى مؤثر
است» سبب کاهش فشارخون میشود.
مانند انسولین عمل میکند. مصرف روزانه
لن سلامت را تضمین کرده و آرامبخش
خوبی است.
صفحه 13:
ane قرهقروت ۰ لب
VY
* قرهقورت یکی از فرآوردههای حاصل از شیر است. وجود مراتع و
چراگاههای مناسب در خراسان شمالی رونق خوبی به دامداری
داده است. قرهقروت هم یکی از تولیدات وابسته به دامداری
است. در زبان ترکی قرهقروت را کشک سیاه هم میگویند. اين
محصول معمولا به رنگهای کرم روشن» زرد و قهوهای تیره
است. قرهقروت طرفداران بسیاری دارد و با آوردن نام آن و به
یادآوردن طعم ترشش دهان لب میافتد. شما میتوانید در سفر
به اين شهر قرهقروتش را بهعنوان سوغاتی شهر بجنورد تهیه
/سکنيد. قرهقروت در پیشگیری از پوکی استخوان مفید است.
رو سم ال 7“
صفحه 14:
} —o اذ See
A لور 0
یکی از محصولات مهم کشاورزی در خراسان شمللی انگور است.
اولین انگوری که در طی سال در منطقه طبرستان و حوالی
بجنورد کشت میشود. معروف به خلیلی است که در ماه تیر و
آخرین نوع آن در مهرماه برداشت میشود. کلاداری یا رزاقی نام
دارد. این انگورها را میتوان بهراحتی در شهر بجنورد یافت که
بسیار هم خوشطعم و پرخاصیت است. همچنین کشمش یکی
از مشتقات انگور است که فولید بسیاری دارد. پس میتوانید نوع
مرغوب انگور و کشمش را در سفر به بجنورد تهیه کنید و
/یهعنوان سوغات بجنورد همراه خود ببرید.
رو سم ال 7“
صفحه 15:
2 صنايع دستى
* بجنورد از فرهنك غنى و خاصى برخوردار است و آنهم به اين دليل كه اقوام مختلف
بافرهنكهاى متفاوت به بهترين شكل در كنار هم زندكى مىكنند. اين تلفيق كاهى سبب
بهوجود آمدن هنری جدید از ترکیب چند هنر میشود که میتوان به قالی دورو از
دی حراسان شمالی آشاره کرد که هنری جدید است از صایعد ی ود
میتوانیم به گلیمبافی, قللی و قالیچه ترکمن. پشتی ترکمن. زیورآلات. لباس محلی ترکمن:
_ جاجیم. کلاه کرکی. چوخه. پارچه بافی سنتی. معرق. اشاره کنیم.
ZS
۸ 4 اتب مد ۲
صفحه 16:
} 5 See
we os قالی دورو
4
بلفت قالی دورو همانند بافت قالی معمولی است. با لین تفاوت که دو بافنده همزمان به بافت آن میپردازند9)
در یکطرف دار یک بافنده و در طرف دیگر هم بافندهای دیگر مشغول است. هرکدام هم نقش و طرح
منحصربهفردی را برای بافت دارند که لین سبب میشود تا از هر دو طرف بتوان فرش را استفاده کرد. برای
بافت این فرشها از ابریشم استفاده میشود و طرحهای لن معمولا چهارفصل, یموت. قاب قاپی. ترنج و
قرچاق است. در حال حاضر تنها بافندگان لین نوع فرش اقوام ترکمن در خراسان شمللی هستند و در بین
هیچیک از اقوام و شهرهای دیگر ایران نمیتوان لین نوع بافت منحصربهفرد را دید؛ اما اين فرش به دقت و
ظرافت بالایی در بافت نیاز دارد که اين امر سیب شده افراد کمتری مشغول این کار باشند.
صفحه 17:
3 See
سنره کردی
VY
* یکی از صنایعدستی بجنورد مختص عشایر کرد به سفره کردی
معروف است که مختص این منطقه از ایران است و در شهرهایی
همچون بجنورد» شیروان؛ فاروج از پشم بافته میشود. طرحهای بکار
رفته روی این نوع دستبافته ها بسیار زیبا است و بهنوعی
بازگو کنندمی مفاهیمی است که ريشه در اعتقادات و باورها بافندهی
آن دارد. نقشهای رایج در این نوع فرشها عبارتاند از نقشهای
هندسی. حیوانی و گیاهی که جلوهی بسیار زیبایی را خلق میکنند.
6
Ly
“7 رو سم ال
صفحه 18:
= مت
چاروق دوزی ° مت
ب
* چاروق یکی از صنایعدستی قدیمی خراسان شمللی است که بر اساس تعریفی که از آن ارائه
میشود. از پوست حیوانات تهیه میشود و توسط ریسمانهای ضخیمی به پا بسته میشوند و
ریشهی آن کلمهای ترکی است.
صفحه 19:
=
۰ ۰ 0 ما كه
بازی محلی بجنیرد :کشتی با چوخه ۳ /ر
* کشتی با چوخه یکی از مهم ترین ورزشهای محلی ایران است که خواستگاه اصلی آن خراسان بزرگ میباشد. از قديم
بویئه کردها و ترک های استان برای لین کشتی اهمیّت خاصی قلثل بوده و در پرورش پهلوانان لین رشته کوشیده اند.این
ورزش به طور سنتی در جشن های عروسی - ایام نوروز... در روستاها برگزار می شد که بعدا" توسعه و رواج پیدا کرد و
مسابقات آن تقریبا" به طور مرتب در اقصی نقاط برگزار میشود.در طول تاریخ شجاعت.گذشت و جوانمردی به عنوان
یات برجسته شتی گیران محسوب می شد و نام پهلوان برای مردم بار فرهنگی داشت وبا ارزش به شمار می
رفت.معمولا" هر محله و قبیله و منطقه پهلوان مخصوصی داشت از این رو هنگام برگزاری مراسم عروسی یا مراسم عید
نوروز وقتی مسابقهای برگزار میشد آداب و رسوم خاصی داشتبه عنوان نمونه هر پهلوان با دعوت از اقوام و خویشان و
طرفداران به آنها شام میداد و بعد از پایان مراسم همه برای پیروزی پهلوان دعا میکردند و صبح زود يس از راز و نیاز با
ال ۱۳ او دود کران سیند و ذکر صلوات تا میدان همراهی میکردند کم ی ۳ ۲۱
لباس مخصوص آن میباشد که معمولا" نوعی پارچه ابریشمی خشن بود که به آن چوخه یا چقه میگفتند.
ب
]7 4 اتب مد ۲
صفحه 20:
ره }
عمارت آینه خافه مفخم . ۳۵ ر
كك 7
* يكى ديكر از ديدنى هاى بجنورد عمارت آيينه خانه مفخم است. قدمت اين بناى تاريخى به دوران قاجا
بازمىكردد و قرارهاى مهم با مقامات قاجار درلين مكان انجام مىكرفته است. لين بنابه دستور يار محمد خان
سهام الدوله بجنوردى ساخته شده و معمارى لن متعلق به ممتحن الملك شقاقى است. اين بنابا طرحهايى
زيادى همجون Ele er AB نقوش استيليزه كياهى هندسى و مقرنسء نقوش انسانى و حيولنى تزيين شده
است لین ساختمان دو طبقه است. و چهار مناره ذر سردروردی ساختمان وجود دارد که کلمه محمد در دو تا از
منارههای آن کاشیکاری شده
صفحه 21:
کت مت
حسینیه جاجرمیها ° متا
كك
* اين حسينيه مربوط به آثار دوران قاجار است. بر اساس اسناد و مدارک و
كتيبدهاى موجود لين حسيبيه توسط استاد غلامرضا بنا يردئ احداث شده
است. معمارى به كار رفته در اين بنا از معمارى سنتى يعنى معمارى
درونكرا نشلّت مىكيرد به طوريكه همه درب و ينجردها و نوركيرهاى
حسينيه به سمت حياط باز مىشوند. اين بنا دو طبقه است و وسعت آن
تقريبا 2٠ متر مربع است و طرح اصلى بناى حسينيه به شكل مربع است.
حسینیه جاجرمیها به وسیله گچبریهای زیبا. مقرنسکاری و آجرکاری
تزیین شده است این بنا دو ضلع شرقی و غربی دارد و گچبری بسیار
ماندنی و زییایی در ضلع شرقی به صورت آفریز تزیینی با کتیبه که به
صورت خط نستعلیق کار شده وجود دارد که محتوای ن» ترکیببند
( باز اين جه شورش است كه در خلق عللم است)
“WY
صفحه 22:
گر دشگاه بابا امان 0 رس
ب
0
بابا امان بجنورد یکی از زیباترین و قدیمی ترین پارک های گردشگری کشور است. این گردشگاه مکانی زیبا و
دلنشین برای مسافرانی است که 8 به شهرهای شمللی کشور و به وییه سفربه مشهد مقدس را دارند. در اين
تفرجگاه آرامگاهی وجود دارد که منصوب به شاهزاده اسماعیل فرزند امام موسی کاظم (ع) و مشهور به امام زاده بابا
امان است.وجود ۴۰۰ هزار اصله درخت از جمله درختان اقاقیا. چناره زالزالک. زردآلوء زبان گنجشک. بوته های تمشک
وحشی و... جلوه ای زیبا به لین مکان بخشیده که چشم هر بیننده ای رابه خود جلب می کند. همچنین این پارک
دارای پوشش گیاهی و درختان قطور چنار ۴۰۰ ساله و نیز چشمه هلیی است که در مرکز و اطراف باباامان جوشیده
لند و بر زیبایی های خدادادی اين پارک طبیعی افزوده اند.از مناظر زیبا و دیدنی لین پارک حیات وحش پردیسان در
ک تفریحی بلبا امان است که در آن تنوع گیاهی و جانوری خراسان شمالی
زسنی به مساحت: ۲۵۶ هکتار در غر
eo
۸ 4 اتب
صفحه 23:
صفحه 24:
ZA —o گردشگاه بش قارداش med
wy
تفرجگاه طبیعی و تاریخی بش قارداش در هفت کیلومتری بجنورد و در ابتدای جاده بجنورد به اسفراین قرار دارد. ب
بشقارداش در زبان ترکی به معنی پنج برادر است. پیش از اسلام در زمان اشکانیان و ساسانیان در این محل.
عبادتگاه قرار داشته و به سبب آقامت چهار فصل مغ هبزرگان دینی زرتشتی» به چهار مغان
شهرت بافعه است ام لین مکان بعتی بش قارداش بر آبتاس:دانستاتی تاریهی است؛طبق لین افسانه در روزگاران
در شهر بجنورد زندگی میکرهند که به ذلیل مخالفت با ظلم و.ستم حکمران تحت تعقیب ماموران plies pes
قرار داشتند. این پنج برادر به همراه هم گریختند و ماموران نیز آنها را تا این مکان تعقیب کردند. پنج برادر از خدا
1 طأت كلك كد لير هنگام پنج سوراخ در کوه ایجاد شد که برادران به آنها بنه برد و از سوراعها
گوارایی جاری شد. تا سالها قبل و پیش از خشکسالیهای شدید تعداد چشمهها پنج عدد بود که تمامی آنها آب
بسیاو داشتند لب چشمه بش قارداش در آبشناسی پزشکی جهت درمان بیماریهای تغذیهای. اشکالات کبدی.
۲۵۷۵ 3 گرا و ارات های دستگاه ادراری اهمیت خاصی دارداین لثر در ثاریخ ۱۱ دی ۱۳۸۰ .ار
بهعتوان يكى از آثار ملى ايران به ثبت رسیده است.
شوايان ز
صفحه 25:
صفحه 26:
* آتشکده اسپاخو یکی
قدیمی ترين بناهای تاریخی اسان خراسان شمللی است
که در ۱۰۶ کیلومتری og شهر بجنورد و در مجلورت رونتاق اسپاو قرار درد
و متعلق به دوره ساسانیان است. مردم محلی این آتشکده ربا نام کلیسا می
شناسند. اما تاکنون هیچ گهنه شواهدی مبنی بر حضور مسیحیان در لين منطقه
دا oA است و از ظرف دیگر شکل دایره ای محرانب. آتشدان و سوراخ هاي
درون سقف گنبد که روزنه هایی برای خروج دود است.
جایگاه آتشکده ای است که زرتشتیان باستان آن را بنا کرده اند
ان می دهد این
واه اسپاخو برگرفته از واه «هسپ» یا «اسپ» است که واه ای پهلوی است و
و case Se eles و به صورت هاسب» درآهده است و آن گونه که بزمی
آید در این منطقه در گذشته اسب پرورش می دادند.
۳ يو كه
صفحه 27:
i ۳ 7 oe
در سه کیلومتری شمال شرقی بجنورد. در روستای علی آبادباغی بزرگ با درختانی کهنسال دیده می شود که نشان از لكت
تاریخی دیده می شود که تن را کرشگ علی آباذ.می نامند. لين ساختمان متعلق بد oly cad dg Sop oh ol
هرباره معماری ساختمان آی باید گفت ان ss, ایرانی هر خراسان شمللی به شمار می bb ol Gis pia gan gilt Ga
کوشک چهار ورودی دارد که هر ورودی در یکی از جهت های اصلی قرارداد. طرح کلی آّن در طبقه همکف شامل یک حوضخانه
سقف بدى در مرک می شود که دو اقاق در ضلع شرقی و غوین ذارد پایههای آن از آجر و سنگ و سقف با استفلاه از ترهای
جوى ساحته شده است ببنا دربركيرنده أثاق هائ عسکونی و حوضخانه ای بوده است که ساکتان از آنها اسفاده می خر اد بر
زیر سقف حوضخانه رسمی بندی و کاربندی های زیبایی گچی دیده می شود که گویای هنر معماری ایرلنی است. از این بنا در
برخی از سفرنامه های قدیمی نیز نام برده شده. به عنوان نمونه چارلزمک گریگور در سفرنامه خود. به ن اشاره کرده است.
ناصرالدین شاه قاجار هم در سفرنامه دوم خود به لین باغ اشاره کرده و آن را از املاک سهام الدیله یا همان كلاه فرنگی دانسته
است. در زمان حکمرلنی سردار مفخم. حاکم بجنورد. این کوشک تفرجگاهی برای گذران وقت و شکار حکمرانان بوده است. این باغ
sub Gly) با شماره ۴۹۵۳ در سال ۱۳۷۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در سال های گذشته مرمت شده است.
مت
ب
J 4 اتب
صفحه 28:
صفحه 29:
<
درباچه سد شیرین دره وک كوبا
كأ
دریاچه سد شیرین دره در ۶۵ کیلومتری شمال غربی شهر بجنورد و
در محدوده شهرستان ملنه و سملقان قرار دارد. سد شیرین دره یکیی از
بزرگ ترین سدهای استان خراسان شمللی است که بر روی رودخانه
شیرین دره (یکی از سرشاخه های رود اترک» برای کنترل و مهار
سیلاب le تامین لب آشامیدنی مورد نیاز برای شهر بجنورد و
روستاهای مسیر خط انتقال, آب مورد نیاز صنایع و همچنین تامین
آب لازم برای بهبود و توسعه کشاورزی زمین های پایین دست ساخته
- ان ساخت این سد در مهر ماه سال ۱۳۷۵ خورشیدی
آغازشّد و در فروردین ماه سال ۱۳۸۴ به پایان رسید. دریاچه لین سد
** شناء قايقرانى؛ ماهیگیری و گردشگری» مکلنی بسیار دیدنی و me
خالب توجه و مورد علاقه گردشگران است.
JF س6 فيا
صفحه 30:
Tac خانه بانک ملی oa
لكأ
* خانه ی بانک ملی یکی از خانه های دوره يهلوى در
شهر بجنورد است که با تلفیق معماری سنتی و اروپایی
ساخته شده است. پنجره ها و برخی ورودی های بنا با
قوس کمانی پوشش يافته و بر بالای آنها قاب های
کاشی کاری شده ای ایجاد شده است. پلان بتاه سقف
شیرولنی معروف به کلاه فرنگی» سرستون ها کورنتی و
بسیاری ویژگی های دیگر لین بنا از معماری اروپایی در
سده های ۱٩ و ۱۸ میلادی اقتباس شده است.
©
© يو كه
صفحه 31:
منابع
۰
*# بجنورد-دايره المعارف بزرك اسلامى.
**دفتر تقسیمات كشورى. نقشه و جدول تقسيمات كشورى. تهران: وزارت كشوره ۱۳۸۳.
Lay Sy - باشگاه خبرنگاران - به تور,
ey . " ۳
* خبرگزاری میراث فرهنگی-«بجنورد»شهر عرفا و امام زادگان.
oO
صفحه 32:
