شیوه خراسانی در معماری اسلامی

صفحه 1:
بسم الله الرحمن الرحيم درس معمارى اسلامى شیوه خراسانی گرد آورنده: طهماسبی نمین 

صفحه 2:
شیوه های معماری اسلامی > شیوه مصری: از معماری کهن مصر ريشه گر کشورهای شرق آفریقا . مصر. سودان ۰ تا حجاز شیوه شامی: از هترو معماری بیزانس ريشه می گیرد کشورهای سوریه .فلسطین ‏ لبنا دارای ویژگی های مشترک با شیوه مصری ردن و بخشی از این شیوه در عربستان با شیوه مصری د رهم آميخته شد و دستاورد در مکه و مدینه 5 شیوه مغربی: شیوه بسیار پیشرفته كشورهاى مراكش امروز . الجزاير و جنوب اسبانيا شیوه ایرانی 

صفحه 3:
اصول معماری ایرانی ‎١‏ مردم واری ‏۴ پرهیز از ببهودگی ۲ نیارش ‏۴ خودبسندگی ‏۵ درونگرایی ‏شیوه های معماری اسلامی ‎F‏ شیوه خراسانی: قرن اول هجری تا چهارم هجری قمری (دوره سامانی و دوره غزنوی و سلجوقی) ۷ _ شیوه رازی ‏۸ شیوه آذری ‎٩‏ _ شیوه اصفهانی 

صفحه 4:
شیوه خراسانی نام یکی از شیوه‌های معماری ایرلنی است این شیوه در قرن اول هجری آغاز شد و تا قرن چهارم ادامه داشت. تأثیر اصلی را در لين مکتب از هنر ساسانیان و خصوصا بناهای طا‌فوسی چون ابوان مداین و طاق کسری دریافت کرده يود مساجد به صورت شبستانی یا چهل‌ستونی هستند. انوسيها به صورت بناهاى اين دوره مىتوانيم به مسجد جامع فهرج ‎)١(‏ و مسجد تاريخلنه دامغان (خداىخانه بیضی یا تخم‌مرغی هستند و مساجد در این عصر بسیار ساده هستند. از دامغان) (۲) اشاره کنیم. 

صفحه 5:
اولین نمونه های هنر و معماری اسلامی ایران در منطقه خراسان شکل گرفت ( قرن اول هجرى ای پذیرش دین مبین اسلام از سوی ایرانیان ) مساجد اوليه اسلام در خراسان با الهام از مسجد البی در یک فضای چهار گوش . با شبستانی در جهت قبله به وجود آمده است و سقف تنها شیستان آنها نیز برای ایجاد سایه بان و بعدها جلوگیری از آب باران با مصالح ساده پوشیده شده است . ( شبستانی ) مسجد التبی در زمان حضرت رسول اکرم ( ص ) در ابتدا . از پایه ستون که از نخل خشک همان جایی که ناقه" ایستاد ۰ سایه یانی از عناصر ساده ‎Ly‏ گردید . در مجموع خصوصیات شیوه خراسانی عبار تند از : 1. سادگی تا مرز امکان . ۲ استفاده از مصالح محل . ۳. در حد نیاز و امکان . مهمترین بناهایی که در حال حاضر در اين سبک در دسترس هستند به شرح زیر می باشند : 1 مسجد جامع فهرج «از نیمه قرن اول هجری ) ۲ مسجد تاریخانه دامغان ( تاری در زبان ترکی به معتی خدا | ۳. اصل مسجد جامع اصفهان . ( مسجد اولیه ) ۴ مسجد جامع ابرقو . ۵ مسجد جامع نائین . ۶ مسچد جامع میبد . ۷ اصل مسجد جامع اردستان ۸ اصل مسجد جامع نیریز . 

صفحه 6:
ویژگی معماری مردم واری بتاها دور شدن از تزيينات جه در داخل و چه در خارج اندک تزیینات موجود هم ادامه ساسانی است اما بسیار کم رنگ‌تر استفاده از گنبد به خاطر ارتفاع زیاد کم تر مصرف می شده است بوم آورد بودن مصالح سیر شکل گیری مساجد مساجد شبستانی آتشکده هایی که دیوار رو به قبله آنها بسته مى شد در دوره هاى بعد منبر و محراب اضافه شد 

صفحه 7:
مسجد جامع اصفهان از مهمترين و قديمىترين ابنيه مذهبى ايران است. كاوشهاى باستانشناسي نشان از آن درد هک احتمالا این مسحد پیش از تسلط اعراب بر این شهر مرکز مذهبی مهم شهر بوده و بصورت یکی از آتشکده‌های شهر اصفهان کاریری داشته‌است. کشف یک پا ستون, با تزیینات دوره ساسانمان, در منطقه شمالی مسجد. وجود بتایی قبل از اسلام را تیید می‌کند. درباره تاریخچه تغییر و تحولات مسجد اختلاف نظرهایی وجود دارد ولی به نظر می‌آید ساخت مسجد جامع به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده که در قرن سوم هجری محراب آن تخریب و جهت قبله آن اصلاح شده‌است. نکته جالب توجه در معماری این مسجد آنست که بخش‌های گوناگون آن در طول نزدیک به دوهزار سال شکل گرفتهاند و طی این سالها همواره در حال مرمت و باز سازی بوده‌است که آخرین آنهابازسازی بخش تخریب شده بر اثر یمباران هیاسماهای عراقن: در طول هشت سال جنگ ایران و عراق بوده‌است. مهم‌ترین طرحهای توسعه در دوران آل بویه و صفوبه صورت پذیرفته‌اند. سبک معماری مسجد شوه رازی است. 

صفحه 8:


صفحه 9:
مسجد فهرج پوشش طاق آهنگ Oto Gee ds منار در دوره سلجوقی اضافه شد نما از سیم گل(ماسه+خاک رس سرند شدهبخاک کاه تمیز) چفدهای دالبری و شکنجی ارتفاع نسبت به طول و عرض کمی چفدهای هلالی و مازه دار تر است( بر عکس صدر اسلام كه ارتفاع زياد نيست) 

صفحه 10:
iS el که در عصر ساسانی مرسوم بوده , تزیینات گچبری شکنجی وقوسهای ناری و تاقهای ناوی و آهنگ بکار رفته در مسجد جامع فهرج این موضوع را تایید انی با سه دهانه دارد که دهانه میانی بزرگتر از دهانه چپ و راست 

صفحه 11:
مناره گلین مسچد احتملا در دوران بعد(قرن 4 یا 5 ) به ان افزوده شده است و ورودی اصلی مسچد _که شمالی بوده_ به کنار مناره تغییر مکان داده است 

صفحه 12:


صفحه 13:
تاریخانه دامغان چفدها به مرور تغییر کرده و اکنون جنافی به شبک پارتی آجرنشینی شده ستون ها قطور و گرد ۱۵ تا ۲ متر و ارتفاع ۳ متر ‎be‏ در دوره سلجوقی ۰ فاصله دار ا مسجد دهانهمیانی شیستان اصلی بلندتر و بزرگتر ستون ها از نما جلوتر است و تا یام ادامه می یاید مسجد تاریخانه در جنوب شرقی دامغان واقع شده و یکی از نمونه‌های مساجد نخستین در ايران و قدیمی‌ترین بناهای پس از اسلام است. درباره تاریخانه و زمان ساخت بنای اولیه آن. صاحب‌نظران بحث کرده‌اند. نویسنده مرآه البلدان. دستور ساخت تاریخانه را به امیرالمومنین علی(ع) نسبت داده و آندره كدار. تاريخ ساخت اين بنا را اواسط فرن دوم هجرى ذكر كرده است. آرتور پوپ. ساخته شدن این مسجد را بین سال‌های ۱۳۰ تا ۱۷۰ هجری دانسته و محمد کریم پیرنیا تاریخ ساخت آن را حدود ۱۵۰ هجری می‌داند. در وجه تسمیه این بنا گفته‌اند که تاری به معنای خداست و تاریخانه یعنی خدای خانه. عده‌ای بر این باورند که اين مسجد قبلاً آتشکده بوده و پس از تسلط اعراب. آن را ناری‌خانه خوانده‌اند و سپس به تاریخانه معروف شده است. 

صفحه 14:
مسجد تاريخانه در جنوب شرقى 7 دامغان واقع شده و يكى از بهترین نمونه‌های مساجد نخستین در ایران و قدیمی‌ترین بناهای پس از اسلام است. درباره تاریخانه و زمان ۱92 ساخت بنای اولیه ‎tol‏ ‏صاحب‌نظران بسیاری بحث اجو کرده‌اند. نویسنده مرآه البلدان, دستور ساخت تاریخانه را به یت | امیرالمومنین علی(ع) نسبت داده و آندره گدار؛ تاريخ ساخت اين بنا را اولسط , هجرى ذكر كرده است. آرثور , ساخته شدن اين مسجد رآ بين سالهاى 130 تا 170 هجرى دانسته و محمد كريم بيرنيا تاريخ ساخت آن را حدود 150 هجری می‌داند. ۲ در ومايزمسیجد پایخانه کیهش راز ساخت طاق بر دهانه میانی شبستان - که تازکتاند مععللي لعداتداغر ووب ‎Be‏ تا دح ل تا ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 15:
بخشی از رواق جانبی مسجد تاریخار 

صفحه 16:
مسجد جامع اصفهان طرح نخستین مسجد به گونه بومسلمی(شبستان ستوندار) بوده که در سال ۱۵۶ هجری ساخته شده و کاوش ها موقعیت آن را روشن ساخته اندمحراب و بخش بزرگی از دیوار سوی قبله مسجد کهن با گچیری ناب و بی همتا در زیر کف شبستان جنوبی مسجد کنونی یافت شده است‌سوی قبله مسجد کهن با سوی قبله کنونی ۲۰ تا ۳ درجه اختلاف دارد. در سال ۲۳۶ هجری مسجد کهن ویران شده و بر ویرانه های آن مسجدی بزرگتر نزدیک به ده جریب ساخته شده که طرح شبستان ستوندار داشته است با میانسرایی در میان و شبستانهایی پیرامون آن که بخش جنوبی با شش دهانه, شمالی با چهار دهانه و شرقی و غربی با دو دهانه ساخته شده بوده است. در سده چهارم در روزگار ال بویه به ساختمان مسجد اضافه شد بدین گونه که یک دهانه به شبستان ها با کوچکتر کردن میانسرلفزوده شد.ستون های نما دارای آجر کاری شد. در سده پنجم و ششم دگرگونی های بنیادی در معماری مسجد رخ داد و مسجد به چهار ایوانی تبدیل شد. 

صفحه 17:
مسجد جامع اصفهان ستگبتا در شیوه خراسانی و بعد از ۷۰ سال کاملا تقییر می کند یک پایه ستون از دوره ساسانی در این مکان پید شده است بنای اولیه خشتی بوده است 

صفحه 18:


صفحه 19:
حیاط کوچک كاملا مريع آجرکاری زیبا در نما كج برى در نزديكى محراب ستون ظريف و باريك أولين منار داخل مسجدا/ دوره سلجوقی اولين بار مقصوره در اینجا شکل می کیر( یات تزدیک > بعدها کمرپوش اضافه می شود تکمیل تزیینات در دوره سلجوقی گچ بری الوان اا لد 

صفحه 20:


صفحه 21:


صفحه 22:
مسجد جامع نیریز یک ایوان عمیق-طاق آهنگ به مرور تفیبر کرده‌اکنون ۲ ایوانی مسجد جامع كبير نى ريؤء یکی از کهن‌ترین مسجدهای ایران و به باور برخی از آتشکده‌های زر نشتیان بوده که در این مسجد در اصل از شیوه خراسانی و اصل آن فقط شامل یک ایوان بوده است. این نوع ايوان ها و تالارهای منفرد را ه ساخت همانند دیگر بناهای « گیری» گوین. مسجد جامع نیریز مربوط به قرن چهارم هجری و ازنظر معماری و معماری نخستین اسلام . از معماری عهد ساسانی متاثر است . این مسجد که در قرون بعدی و احتمالا در شیوه رازی آجری و محراب گچبری است به دو ایوانی تبدیل شد دارای 

صفحه 23:


صفحه 24:


صفحه 25:


صفحه 26:


صفحه 27:


صفحه 28:
مسجد جامع اردستان بنایی تاریخی در شهر اردستان واقع در شمال استان اصفهان است. معمار بنا استاد محمود اصفهانی تاريخجه ساخت سید جامع ازدستان و[ می‌توان بهاسه دوره تقسیج كرد دوره نخست- قرن سوم ه.ق ,مسجد به صورت گنبدی ساخته شد دوره دوم- در قرن سوم وچهارم ه.ق از صورت گنبدی به مسجدی کوشک مانند تبدیل شد دوره سوم - در قرن ششم ه.ق در عهد سلجو قیان مسجد ویران و به صورت چهار ایوانی بنا شده‌است. مسجد جامع اردستان از © ايوان يا صفه تشكيل شده كه بشرح زير أست : صفه صاحب الزمان :صفه جنوبى كه شامل ايوان وكنبد خانه ایوان شمالی :صفحه صفا معروف است ایوان شرقى :به صفه امام حسين ويا صفه امیر جمله معروف می‌باشد ايوان غربى :به صفه امام حسن مجتبى (ع) ويا حكيم الملك معروف است 

صفحه 29:
مسجد جامع اردستان 1 مسجد جامع ۲ مدرسه علیه ۳._بقایای کاروانسرا ؟. بقاياى حسینیه ۵ آب انبار ۶ حمام 

صفحه 30:
مسجد جامع اردستان ستون ها و جرزهای با رنگ سیاه نشان دهنده مسجد اوليه از قرن دوم و سوم هجرى اين مسجد ورودی‌های متعددی دارد. ورودی اصلی که دالان طویلی است, در گوشة جنوب غربی مسجد قراردارد که ازیک سو به محلة فهره, واز سوی دیگر به دشت محال راه دارد. نمای اين ورودی از یک قوس , دو طاق نمای محرابی شکل ,دولچکی ,دونیم ستون آجری ,دو قالٍ تزیینی ودو سکوی آجری تشکیل شده‌است . 

صفحه 31:
نقشه کنونی در زمینه دیده می شود طرح بازسازی مسجد | ولیه مسجد جامع اردستان 

صفحه 32: