طراحی انبار

طراحی انبار

اسلاید 1: طراحی انبارتعريف انبار انبارمحلي براي نگهداري كالاها و مواد است، در صنعت براي نگهداري مواد اوليه ، كالاهاي نيم ساخته ، محصولات يك واحد توليدي، قطعات يدكي دستگاهها و ماشين آلات و اجناس اسقاط ، و در تجارت به منظور نگهداري اقلام و كالاهاي خريداري شده براي توزيع و فروش استفاده مي شود.انواع انبارانبارهاي متنوع و مختلفي در عمل وجود دارد و تاكنون تقسيم بنديهاي مختلفي در مورد آنها شده است .در اينجا از نظر نقطه نظرهاي زير انواع انبارها بررسي مي كنيم:از نظر كالايي كه در آن نگهداري مي شود.از نظر چگونگي و ماهيت عملكرد.از نظر ساختماني.ازنظرانجام عمليات انبار توسط انسان يا ماشين.

اسلاید 2: كليه مواد را مي توان به گروههاي زيرتقسيم كنيم:اقلام جامد تكي مانند يك شاخه تير آهن،يك عدد ميلگرد،يك عدد پيچ اقلام جامد ظرف شده (كانتينرشده)مانند كانتينر صادراتي،يك صندوق كالا،يك پالت باراقلا جامد فله اي مانند گندم ،برنج،مواد اوليه معدني اقلام مايع كانتينر شدهمانند يك بشكه نفت،يك چليك اسيداقلام گازي شكل كانتينر شدهمانند كپسول گازاقلام گازي شكل فله ايمانند جريان گاز.علاوه بر شكل و حالت مواد ، شرايط و خصوصيات كالا در نوع انباري كه براي نگهداري آن مورد نياز است، مؤثر مي باشند. با توجه به اين مسائل مي توان انبارها را به صورت زير تقسيم نمود:انبار كالاهاي معموليمنظور از انبار كالاهاي معمولي ،انباري است كه خصوصيات مواد اوليه ، مارابه استفاده از وسايل وتجهيزات مخصوص جهت كنترل شرايط آن مجبور نمي سازد.انباردر اين انبار معمولاً به شكل جامد كانتينر شده ،بسته ها و كارتن ها مي باشد.از نظر كالايي كه در آن نگهداري مي شود.

اسلاید 3: انبار مواد قابل اشتغال يا انفجار انبارهايي كه براي نگهداري اين قبيل مواد بكار مي روند ، بايد داراي شرايط ويژه بوده ،از ايمني كامل برخوردار باشند. در انبارهايي كه مواد قابل اشتعال وجود دارد بايد تدابير حفاظتي شديدي از نظر موقعيت و محل ، نوع ساختمان ،سيستم هاي جلوگيري از حريق و ... صورت گيرد. انبارهايي كه مواد قابل انفجار در آن نگهداري مي شود بايد به شكل مخصوص و متناسب با مواد انبارشده ، درمحلهايي دور از اماكن عمومي ساخته شوند.اقلام اين انبارها مي توانند به صورت جامد تكي ،جامد بسته بندي شده،يا به صورت مايع ظرف شده و يا گازي شكل باشند.بشكه هاي نفت ، بشكه هاي بنزين،چليكهاي حاوي مواد آتشگير و كپسولهاي گازهاي قابل احتراق ، نمونه هايي از اين مواد مي باشند.انبار كالاهاي فاسد شونده بسياري از مواد از قبيل : مواد غذايي، دارويي ، و شيميايي وجود دارد كه بايد در درجه حرارت هاي ويژه اي انبار شوند. به عنوان مثال ،براي نگهداري مواد غذايي به سردخانه (انـــبار سرد)نياز مي باشد.سردخانه ها خود بر حسب نوع مواد و اقلامي كه در آن نگهداري مي شوند به دو دسته سردخانه بالاي صفر درجه و سردخانه زير صفر درجه سانتيگراد تقسيم مي شوند . از سردخانه هاي بالاي صفر درجه براي نگهداري اقلامي مانند محلول هاي شيميايي ،سرم ها،داروهاي ظهور فيلم ، فيلم ،ميوه جات سبزيجات ، پنيرو...استفاده مي شود.در سردخانه هاي زير صفردرجه ، كه دماي آنها گاهي تا32درجه سانتي گرادزيرصفرنيزمي رسد.لاشه هاي گوشت منجمدگاو،گوسفند،مرغ،كره،....نگهداري مي گردد.

اسلاید 4: انبار مواد شيميايي و سموممواد شيمياي غالباً خواص مختلف خطرناكي دارند،به طوري كه ممكن است در تماس با اعضاي بدن ، اقلام ديگر انبار،ساختمان انبار و تجهيزات حمل ونقل اثرات نا مطلوبي برجاي گذارند.بسياري از مواد شيميايي با پخش شدن در فضا ، در دراز مدت مي توانند تاثيراتي برروي حس بينائي و لامسه افرادي كه با آنها سروكار دارند ،بگذارند.تاثيرات تخريبي سموم برروي بدن انسان نياز به توضيح ندارد.لذاچنين موادي بايد در انبارهاي جداگانه با درنظر گرفتن كليه شرايط ايمني و حفاظتي نگهداري شوند.انبار مواد فله اياين گونه انبارها غالباًبراي نگهداري يك نوع از مواد فله اي بكار مي روند،ولي ممكن است از يك انبار درطول زمان براي نگهداري مواد مشابه استفاده نمود.مشخص بودن نوع موادي كه قرار است انبار شوند جهت طراحي سازه اي و ساخت آنها از ابتدا لازم است، سيلوهاي غلات ، سيمان ، تانك هاي مواد شيميايي و نفتي از اين نوع انبارها هستند. خصوصيات ويژه اين اقلام ، نحوه طراحي و ساخت آنها را از ساير انواع انبار جدا مي سازد. براي مثال ، حمل و نقل مواد جامد فله اي عمدتاً به وسيله سيستم هاي نقاله و انتقال مواد مايع فله اي توسط موتور پمپ هاي الكتريكي و لوله هاي فولادي مخصوص صورت مي گيرد.

اسلاید 5:

اسلاید 6: انواع انبار از نظر چگونگي و ماهيت عملاگر چه تمامي انبارها براي نگهداري اقلام مختلف كالا بكار مي روند ليكن مسايلي از قبيل:محل و موقعيت انبارنحوه ساختن انبارتأسيسات مورد نياز تنوع كالاهايي كه به انبار وارد مي شوندميزان حجم يا وزن مواد كه در طي زمان معييني به انبار داخل يااز آن خارج مي شود.موقعيت انبار در ارتباط با فعاليتهاي اقتصادي جامعهوجود دارند كه به همراه پاره اي مسايل ديگر،انبارها را از نظر چگونگي و ماهيت عمل آنها از يكديگر متمايز مي سازد.

اسلاید 7: براين اساس مي توان انبارها را به صورت زير تقسيم نمود .انبارهاي گمركي و ترانزيت

اسلاید 8: حجم فعاليت در اين انبارها فوق العاده زياد است ، و از راه ارتباطات هوائي ، دريايي ، راه آهن و جاده اي وظيفه تحويل اقلام و محصولات وارداتي و يا ارسال اقلام صادراتي انجام مي شود. اقلام در اين گونه انبارها ، عمدتاً به صورت واحد بار از قبيل :كانتينرهاي استاندارد ، واحد هاي بار پالتي،صندوقها و در پاره اي موارد اقلام تكي حجيم و يا وزين مي باشند. حجم بالاي مواد و اقلام ، اجازه انبار كردن آنها را به شكل ساده و به صورت انباشته(كپه اي) مي دهد . فعاليت هاي عمده در اين انبارها عبارت است دريافت ، انتقال به محل انبار ،انبار نمودن و سپس ارسال است. قابل ذكر است كه مقدار قابل ملاحضه اي از اقلام ، به خاطر بسته بندي خاصي كه دارند و به علت اينكه در محيط باز فاسد نشده و از ميان نمي روند و يا مانند آهن آلات دچار زنگ زدگي و پوسيدگي نمي گردند در اين گونه انبارها ودر محوطه سر باز نگهداري مي شوند.

اسلاید 9:

اسلاید 10: انبار هاي توزيع محلياين انبارها جهت توزيع اقلام و محصولات مختلف براي يك ناحيه يا شهر ،يا براي انبار نمودن نيازهاي ساليانه موسسات و سازمانهاي خدماتي بزرگ مورد استفاده قرار مي گيرند.در اينگونه انبارها فعاليتهاي ارسال بيش از دريافت مي باشد ، زيرا اقلام به صورت واحد بار به مقدار زياد دريافت مي شود و سپس به صورت دسته هاي كوچكتر و يا قطعات منفرد تحويل متقاضيان مي گردد. تنوع اقلام در اين گونه انبارها ،در مقابل وزن و حجم اقلام متوسط است. استفاده از سيستمهاي قفسه بندي در چنين انبارهايي مشاهده مي شود.درطراحي و تعين محل اين گونه انبارها نيز بايد نكات ويژه اي در نظر گرفته شود.انبارهاي كارخانه هاي صنعتيكارخانه داراي انبارهاي متعددي هستند . تعيين محل و برآورد فضاي انبار كارخانه ها در ارتباط تنگاتنگ با طراحي كلي كارخانه ،صورت مي گيرد.

اسلاید 11:

اسلاید 12: انبارهاي مختلفي كه معمولاً در كارخانه ها وجود دارند عبارتند از:انبار مواد اوليهانبار محصولانبار قطعات نيمه ساختهانبار ابزارانبار قالبانبار قطعات يدكيدستگاه ها و ماشين آلاتانبار آهن آلات و پروفيلهاانبار ضايعات و قراضه هاانبار ملزومات و لازم مصرفي پرسنلموضوع قابل توجه در انبار كارخانه ها ، مشخص بودن تعداد ،مقدار، نوع مواد وقطعات ويا محصولاتي است كه در انبارها نگهداري مي شود،و به اين ترتيب و با استفاده از آمار و اطلاعات و پيشبينيهايي كه صورت مي گيرد مي توان با تقريب بسيار خوبي نياز به فضا تجهيزات حمل و نقل ،تجهيزات نگهداري و ظروف مورد نياز انبارها را محاسبه نمود.نكته قابل توجه ديگر ، به خصوص در انبار مواد اوليه و قطعات نيمه ساخته ، تنوع اقلام و طرح ظروف و روشهاي مناسب براي نگهداري آنهاست اين تنوع اقلام ،استفاده از انواع روشهاي قفسه بندي را در انبارهاي كارخانه ها معمول كرده است.

اسلاید 13: انواع انبار از نظر ساختمانمحلي كه براي نگهداري و انبار نمودن اقلام و كالاها به كار مي رود ممكن است متناسب با نوع كالا به يكي از سه صورت زير ساخته شود:ساختمان كاملاً پوشيدهساختمان سر پوشيده بدون ديوارمحوطه باز يا بار انداز

اسلاید 14: انبارهاي كاملاً پوشيدهاين انبارها به صورت هاي مختلف ، از جمله انبارهاي موقت و پيش ساخته و ساختمانهاي معمولي و دائمي با مصالح ساختماني مختلف ساخته مي شود.اين گونه انبارها براي اقلامي كه حفاظت آنها ضروري است مورد استفاده قرار مي گيرند.انبارهاي سر پوشيده بدون ديوارانبار هاي سقف دار بدون ديوار محوطه سر پوشيده اي را جهت انبار نمودن اقلام بزرگي فراهم مي سازند كه نمي توان آنها را به صورت آزاد نگهداري نمود ليكن حفاظت آنها از باران و آفتاب ضروري است.بار اندار و محوطه بازاين نوع انبار براي نگهداري اقلام حجيم و سنگين،كه به خودي خود در مقابل اثرات جوي مقاومند و يا بسته بندي محكم داشته و به صورت قابل قبولي ايزوله شده اندبه كار مي روند محلي كه به بارانداز و انبار سر باز اختصاص مي يابد بايد با توجه به نوع موادي كه ذخيره مي شوند كف سازي شده باشد و شيب مختصري نيز در آن جهت خروج آب باران در نظر گرفته شود . حفاظت انبار با استفاده از سيمهاي خاردار و بلوكه بندي ، و خط كشي اين انبارها در استفاده بيشتر از آنها اهميت فراوان دارد.

اسلاید 15: انواع انبار از نظر انجام عمليات توسط انسان يا ماشينتحويل كالا و حمل و نقل آن به داخل انبار و قفسه ها و انبار نمودن آنها و بالعكس، انتخاب اقلام كالا از داخل قفسه ها و انتقال آن به محل ارسال كالا را مي توان به دو صورت انجام داد :در انبارهايي كه از تجهيزات حمل و نقل معمولي نظير ليفت تراك ، ريچ تراك و تجهيزات مشابه به منظور حمل اقلام كالا استفاده مي كنند، نيروي انساني مستقيماً در هر يك از مراحل مذكور نقش اساسي داشته و هدايت تجهيزات حمل و نقل ، انتخاب محل مناسب و خالي در انبار را به عهده دارد . با پيشرفت سيستمهاي كامپيوتري به منظور كاهش دادن نيروي كار در انبارها و افزايش سرعت عمليات ، از اين سيستمها در انبار ها نيز استفاده شده است و در نتيجه انبارهاي اتوماتيك با كنترل كامپيوتري به وجود آمده اند.در انبارهاي اتوماتيک ، سطح بالايي از مكانيزاسيون همرا با كنترل كامپيوتري به كار گرفته مي شود.انبارهاي اتوماتيك انواع مختلفي داشته و مسايل ويژه خود را به دنبال دارد . عوامل مؤثر در انتخاب محل انباربطور كلي مي توان گفت كه عوامل متعدد و مختلفي در انتخاب محل و موقعيت يك انبار مؤثر مي باشند. تأثير اين عوامل متفاوت است و به ماهيت كار انبار بستگي دارد. در زير به بررسي عوامل مؤثر در تعيين محل يك مجتمع انبار و انبارهاي كارخانه ها مي پردازيم.

اسلاید 16:

اسلاید 17: عوامل موثر در تعيين محل يك مجتمع انبار مجتمع هاي انبار اصولاً به منظور انجام فعاليتهاي انبارداري و انبارنمودن كالاهاي معمولي ساخته مي شوند ، اين انبارها متناسب با ميزان فعاليتي كه دارند ممكن است متشكل ازيك سالن انبار ويك اتاق انباردار بوده يا هكتار ها زمين را زيرپوشش خود داشته باشند . عواملي كه در هنگام انتخاب محل چنين انبارهايي بايد درنظر گرفته شوند عبارتند از :ظرفيت مورد انتظار ظرفيت انبار برحسب مقدار كالايي كه مي توان در آن نگهداري نمود مشخص مي شود . برخي اوقات به دلايل اقتصادي يا به علل ديگري . طراح مجبور مي شود انبار را با ظرفيت معيني بسازد ، اين امر از محدوديتهايي است كه در انتخاب محل موثر مي باشد .

اسلاید 18: موقعيت تقريب مبدا و مقصد كالاهايي كه انبار مي شوند هنگامي كه يك انبار به عنوان عامل واسطه جهت توزيع كالاها و مواد دريك منطقه بكار مي رود بايد مبداء و مقصد كالاهايي كه توزيع مي شوند بررسي شده و محل انبار در جايي انتخاب شود كه در مجموع مسافت حمل ونقل و هزينه آن به حداقل ممكن برسد . نمونه روشن دراين زمينه ، توزيع كالهاي وارداتي در سطح كشور مي باشد . موضوع مورد بحث اين است كه در چه نقاطي بايد انبارهاي لازم جهت توزيع كالاها ساخته شود تا هزينه حمل ونقل در سطح كشور به حداقل ممكن برسد . حل چنين مساله اي به اطلاعات زيادي ، از جمله ميزان ورود مواد به هريك از مبادي ورودي كشور ، هزينه حمل كالا به مناطق مختلف ، مسافت بين مبادي ورودي و مراكز مصرف ، ميزان مصرف در هريك از مناطق و … نياز دارد كه با استفاده از تكنيكهاي تحقيق در عمليات ، امكان پذير مي باشد .نوع سيستم ارتباطي حمل ونقل بزرگراهها ، راههاي فرعي ، راه آهن ، راههاي آبي و هوايي ، عوامل تعيين كننده در انتخاب محل يك انبار مي باشند .

اسلاید 19: داشتن هدفهاي خاص ساختن سردخانه هاي مخصوص نگهداري ميوه ، سيلوهاي نگهداري غلات و حبوبات در كنار قطبهاي كشاورزي و ساختن سردخانه به منظور انبارنمودن صيدهاي جمع آوري شده از دريا در كنار ساحل ، از نمونه مثالهاي هستند كه نشان مي دهند چگونه بعضي از اهداف خاص در انتخاب محل انبار تاثير مي گذارند .آزادي عمل و وجود فضاي كافي براي انجام سريع فعاليتها درمواردي كه مكانهاي موجود از نظر وسعت با يكديگر مقايسه مي شوند ، ممكن است درنظر گرفتن اين عامل تعيين كننده باشد ، زيرا مشكل ترين مساله هر انبار نداشتن فضاي كافي براي تخليه ، بارگيري و يا عبور وسايل حمل ونقل است كه باعث خفقان در عمليات انبار مي گردد.محدوديتهاي مربوط به تهيه زمين دربيشتر موارد ، زمين مورد نياز براي انبارها ، بخصوص انبارهاي وسيع ، درخارج از محدوده شهرها انتخاب مي گردد. مهمترين دليل براي توجيه اين انتخاب ، فراواني زمين و ارزان بودن آن دراين مناطق است ، اما از طرف ديگر ، اين امر موجب افزايش تردد و ترافيك در مدخل ورودي شهرها خواهد شد كه بايد مورد توجه قرار گيرد. درضمن قابل ذكر است كه موضوع تهيه زمين و هزينه آن باعث گرديده تا هرچقدر نزديكي به داخل و مركز شهر بيشتر باشد به توسعه عمودي انبار و استفاده بيشتر از آن توجه زيادتري مبذول گردد .

اسلاید 20: هزينه هاي مربوط به آماده سازي زمين هزينه تسطيح و خاك برداري ، از هزينه هاي قابل توجه درامر ساختن انبار است ، لذا لازم است هنگام انتخاب محلي براي انبار ، به اين موضوع توجه كافي مبذول گردد و زمينهايي انتخاب شود كه ميزان خاك برداري و خاك ريزي آنها تقريباً معادل يكديگر باشند . يك قطعه زيمن با شيب كم ، بر قطعه ديگري از زمين كه داراي شيب زيادي است ترجيح دارد ، زيرا اولاً هدايت آب باران و فاضلاب درآن به راحتي صورت مي گيرد و درعين حال هزينه تسطيح و خاك برداري آن به حداقل مي رسد .محدوديتهاي قانوني درمواردي ممكن است پاره اي از عوامل مهم واساسي وجود داشته باشد ، ولي محدوديتهاي قانوني مانع از احداث انبار در ناحيه اي شود .همسايگي دراين مورد بايد توجه داشت كه آيا خصوصيات مجموعه مجاور با انبارهاي ما سازگار هست ؟ اگر انبار با خصوصيات قسمتهاي مجاور خود هماهنگ نباشد ، مثلاً داخل يك ناحيه مسكوني ويا نزديكي آن واقع شده باشد ، به خاطر عبور و مرور وسايل نقليه سنگين يا ساير مسائل و مشكلات ناشي از آن باعث مي شود كه خشم و اعتراض همسايگان عليه صاحب انبار برانگيخته شود و اين امر مشكلاتي را موجب گردد .

اسلاید 21: تبليغات درصورتي كه ارزش و اعتبار تبليغاتي هم مورد نظر صاحب انبار باشد ، به دست آوردن ساختماني با نماي زيبا دركنار جاده اصلي مي تواند براي وي تعيين كننده باشد زيرا در اين صورت يك ارزش تبليغاتي نيز به مجموعه اضافه مي شود .استفاده از خدمات شهري محل يك انبار بايد جايي انتخاب شود كه بتوان از خدمات شهري نظير آب ، برق ، تلفن ، خدمات آتش نشاني و… استفاده نمود .ايمني از آنجائيكه معمولاً مجتمع انبارها بيش از چند هكتار زمين را زيرپوشش مي گيرد ، عامل حفاظت مجتمع از مسائل مختلف نظير بمباران ، سرقت ، استقرار در مسيري كه درگذشته سابقه سيل داشته و … بايد مدنظر قرارگيرد. به عنوان مثال در رابطه با جريان سرقت بايد مجتمع درمحلي تاسيس شود كه حتي المقدور بتوان بشكل رايگان از خدمات دولتي استفاده نمود ويا اين سرويس را به قيمت نسبتاً ارزاني تهيه كرد .

اسلاید 22: عوامل موثر در تعيين محل انبارهاي كارخانه ها همانگونه كه قبلاً گفته شد ، در كارخانه ها انبارهاي مختلفي وجود دارد كه نقش هريك از آنها در ارتباط با مساله توليد متفاوت است . موقعيت اين انبارها در ارتباط با كل سيستم كارخانه بايد به گونه اي تعيين گردد كه جهت حمل ونقل مواد در داخل كارخانه ، حداقل مسافت پيموده شود و از افزايش هزينه اضافي جلوگيري به عمل آيد ، و سرويس و خدمات لازم نيز به راحتي در اختيار بخشهاي مرتبط با انبار قرارداده شود .انبار مواد اوليه و محصول انبار مواد اوليه ، براي سرويس دادن به بخش توليد به كار مي رود ، از طرف ديگر ، به خاطر سهولت دريافت مواد از خارج كارخانه ، بايد اين انبار در نزديكي دربي كه بخش دريافت مواد در آن جا واقع است قرارگيرد . انبار محصول نيز به منظور كاهش هرچه بيشتر حمل ونقل توليدات ، دركنار بخش توليد و در مجاورت بخش ارسال قرارداده مي شود . دريك طرح ريزي صحيح ، بخشهاي دريافت و ارسال و محل انبارهاي فوق با توجه به تجهيزات حمل ونقل و راههاي ارتباطي در بيرون كارخانه .

اسلاید 23: انبار قطعات نيم ساخته محل انبار نيم ساخته از سياستهاي نگهداري موجودي در كارخانه تبعيت مي كند . انبار قطعات نيم ساخته ممكن است محوطه كوچكي با گنجايش چندين باكس پالت يا جا ابزاري در اطراف يك ماشين بوده ، يا به فضاي قابل توجهي نياز داشته باشد . عموماً در كارخانه هايي كه خط توليد پيوسته دارند ، انبار مواد و قطعات نيم ساخته كمتر و كوچكتر از كارخانه هايي است كه براساس فرآيند توليد طراحي شده يا در بعضي موارد از يك ماشين براي توليد قطعات مختلف استفاده مي گردد . به هرحال درصورتي كه نياز به تخصيص فضاي قابل توجه به انبار قطعات يا مواد نيم ساخته احساس شود ، اين قضابايد در مجاور بخش توليد قرار گيرد و به نحوي طراحي شود كه فاصله بين محل توليد قطعات نيم ساخته با انبار آن قطعات و محل مورد استفاده از آنها به حداقل ممكن برسد .انبار ابزار درتعيين محل انبار ابزار ، عواملي از قبيل ، بزرگي يا كوچكي كارخانه ، تعداد بخشها و .... موثر مي باشد . چون هدف از ايجاد چنين انباري ارائه سريع و بموقع ابزار مورد نياز به بخشهاي مختلف توليدي و نيز بخش نگهداري و تعميرات كارخانه ( درصورتي كه انبار مستقلي نداشته باشد ) مي باشد ، لذا به حداقل رساندن فاصله آن تا محل كار مراجعه كنندگان ضروري است . اين موضوع باعث مي شود كه در كارخانه هايي كه بخشهاي توليدي متفاوت و دور از يكديگر دارند ، در كنار هربخش و درمحل مناسب ، يك انبار ابزار درنظر گرفته شود ، درچنين وضعيتي انبار مركزي ابزار بايد درمحل مناسب نسبت به انبار ابزاربخشها قرار گيرد .

اسلاید 24: انبار قالب در كارخانه هايي كه تعداد قالبها و تعداد دفعات تعويض آنها قابل توجه است يك انبار مناسب جهت نگهداري آنها ضروري مي باشد . انبار قالب بايد در جوار بخش توليد قرار گيرد .انبار قطعات يدكي دستگاهها و ماشين آلات دربسياري از كارخانه ها ، گستردگي كارخانه و تعدد و تنوع ماشين آلات و قطعات يدكي باعث مي گردد كه انبار مستقلي جهت ذخيره اين قطعات بطور جداگانه وجود داشته باشد ، محل اين انبار نيز ، تا حد امكان ، بايد به بخشهاي توليدي كارخانه نزديك باشد .انبار ضايعات و قراضه ها انتقال ضايعات و قراضه ها به محل انباشتن آنها ، معمولاً به كمك وسايل حمل ونقل موجود در داخل كارخانه صورت مي گيرد و حمل آنها به خارج از كارخانه عموماً به متقاضيان اين كار واگذار مي گردد . لذا به منظور به حداقل رساندن هزينه حمل ضايعات و اختصاص زمان كمتري از فعاليت وسايل حمل ونقل داخل كارخانه به اين كار ، بايد محل اين انبار ، كه معمولاً به صورت روباز مي باشد ، درجايي در نظر گرفته شود كه اولاً از نظر آلودگي محيط و مسائل بهداشتي اشكالي توليد ننمايد و ثانياً مسافت انتقال به حداقل ممكن برسد .

اسلاید 25: انبار ملزومات و لوازم مصرفي پرسنل از آنجا كه هدف از چنين انباري ذخيره نمودن لوازم و وسايل مورد نياز افراد و كاركنان ، چه در بخش توليد و چه در بخش اداري ، مي باشد محل اين انبار مي تواند در نزديكي هر دو بخش قرار گيرد ، ليكن نزديك بودن اين انبار به بخش توليد مطلوبتر است . بخشهاي مختلف يك مجتمع انبار بطور كلي ، يك انبار برحسب ميزان ظرفيت ، حجم كالايي كه بصورت روزانه ، ماهانه و يا سالانه در آن تخليه و بارگيري مي شود ، تعداد پرسنل ، و نقش خاصي كه در مجموعه وابسته به خود ايفا مي كند ، ممكن است به صورت مجتمعي عظيم با مساحتي بيش از صد هكتار ساخته شود ، يا به يك سالن كوچك محدود گردد .

اسلاید 26: بديهي است متناسب با نوع انبار و ميزان فعاليت آن ، تعداد بخشهاي تشكيل دهنده انبار و نيز وسعت و گستردگي آن بخشها متفاوت خواهد بود . يك مركز خدمات آتش نشاني دريك مجتمع انبار كه مجهز به ماشينهاي مناسب آتش نشاني و ساير تجهيزات لازم و پرسنلي كارآمد و آماده كار مي باشد در يك انبار معمولي يا كوچكتر ، جاي خود را به سيستم هاي اطفاي حريق اتوماتيك و يا تعدادي كپسولهاي خاموش كننده حريق خواهد داد . تنوع و حجم محدود اقلام دريك انبار كوچك جاي خود را به حجم بالاي مواد با تنوع بسيار زياد در مجتمع هاي بزرگ انبار مي دهد.ميزان تخليه و بارگيري و تعداد كاميونهايي كه در انتظار تخليه بسر مي برند از مسائل و مشكلات مجتمع هاي انبار و يا انبارهاي وسيعي مي باشد و انبارهايي كه فعاليت كمتري دارند دچار چنين مشكلي نمي شوند . اين گونه اختلافات باعث مي شود كه نتوان تحت عنوان كلي« بخشهاي مختلف دريك انبار»، بدون توجه به نوع آن سخني گفت . به اين ترتيب لزوم انتخاب نوعي انبار كه بخشهاي آن از جامعيت كافي برخوردار باشد مشاهده مي شود . به همين منظور بخشهاي ارائه شده ، تحت عنوان ً بخشهاي مختلف يك مجتمع انبار ً خواهد آمد ، زيرا چنين عنواني نشانگر گستردگي كافي سيستم خواهد بود . بديهي است انبارهايي كه در سطح پائين تري به فعاليت مشغولند حالت تعديل شده اي از موارد ارائه شده را دارا خواهند بود .

اسلاید 27: بطور كلي كليه بخشهاي مختلف دي يك مجتمع انبار را مي توان در سه گروه زير خلاصه نمود : سالنهاي ذخيره سازي اقلام كالا و موادبخشهاي اداريبخشهاي خدماتي سالنهاي ذخيره سازي كالا و مواد محل هاي ذخيره سازي و انبار نمودن مواد ـ همانگونه كه قبلاً گفته شد ـ ممكن است به صورت سالنهاي سرپوشيده يا سقف دار بدون ديوار ، ويا بارانداز ساخته شوند . مهمترين ضابطه در طرح بناي انبار ، قابليت استفاده از فضا و يا به عبارت ديگر مفيد بودن فضايي است كه ايجاد خواهد شد . مهمترين امر در هنگام طرح ساختمان انبار ، تهيه طرح استقرار تجهيزات و كالا ها براي انبار مي باشد . درمورد طرح استقرار تجهيزات و كالاها در انبار ، به تفصيل درفصل هفت سخن گفته خواهد شد. با تهيه طرح استقرار ، روشهاي انبار نمودن اقلام ، تجهيزات ذخيره سازي و تجهيزات حمل ونقل تعيين شده و كليه تاثيراتي كه بر ساختمان انبار خواهند داشت از ابتدا مشخص شده و درنظر گرفته خواهد شد ، به عنوان مثال ، درصورتي كه بدون تهيه يك طرح استقرار ، اقدام به ساختن انبار نمائيم ممكن است بدون در نظر گرفتن معياري صحيح ، ارتفاغ مفيد انبار را 5 متر در نظر بگيريم و بعداً ، درعمل با مشكل تراكم كالا و كمبود جا روبرو شويم ، درصورتي كه با تهيه طرح استقرار اوليه ، مي توانستيم به اين نتيجه برسيم كه ارتفاغ مفيد انبار بايد 7 متر باشد . مهمترين نتيجه اي كه تهيه طرح استقرار براي ما دارد ، تعيين فضاي مورد نياز ماست .

اسلاید 28: درطرح ساختمان سالنهاي ذخيره سازي كالا نيز عوامل مختلفي بايد درنظر گرفته شود . مهمترين اين عوامل عبارتند از :شكل انبار شـكل انـبار در دو مـورد هزينه ديواركشي و كارآيي عمليات حمل ونقل در انبار ، تاثير خواهد گذاشت . سطح داخلي تمام انبارها 6400 مترمربع است اما هزينه ديواركشي انبار با طول زياد و عرض كم ، بطور قابل توجهي بيشتر است و همانطوركه در زير محاسبه گرديده ، ديوارچيني انبار مربع شكل ، 80 متر از انبارهاي مستطيل به شكل نوع اول و دوم كمتر است . ( فرض بر اين است كه ارتفاع هر سه انبار يكي است ) .انبارهاي نوع اول و دوم .متر 320 = 2 ديوار طولي * 160متر 80 = 2 ديوار عرضي * 40طول مسير ديوار چيني دور انبارمتر400انبار نوع سوم .متر 320 = 4 ديوار جانبي * 80تفاوت ديوار چيني دور انبارمتر 80 = 320 – 400

اسلاید 29: همان گونه كه گفته شد . شكل انبار در بازدهي و كارآئي عمليات حمل ونقل و انبارداري كالا نيز موثر است. باتوجه به مثال قبل ، براي انبار طويلي مانند نوع اول كه داراي دو سكوي تخليه و بارگيري در طرفين خود مي باشد درصورتي كه تمام كالاهاي وارده توسط واگن وارد شده و كالاهاي صادره به وسيله كاميون حمل شوند ، حداقل مسافت براي حمل كالا 160 متر است . يعني انتقال از سكوي تخليه به يك نقطه از انبار و سپس انتقال از آن نقطه به سكوي بارگيري ، طولاني ترين مسير 200 متر است ، لذا متوسط طول مسير ، حدود 180 متر مي باشد . انبار نوع دوم همان ابعاد خارجي را دارد ولي سكوهاي تخليه و بارگيري تا حد امكان به هم نزديك شده اند ، دراين حالت حداقل مسافت حمل ونقل 40 متر و حداكثر مسافت 200 متر و مسير متوسط براي حمل ونقل كالا 120 متر است .براي انبار نوع سوم ، حداقل مسافت مذكور 80 متر ، طولاني ترين مسير 160 متر و طول متوسط مسير براي حمل ونقل كالا 120 متر است . اين مقايسه ـ كه به خاطر سهولت كار از مطرح كردن راهروها در آن خودداري شده ـ يك اصل مهم در ساختن انبار را توضيح مي دهد . ساختمان شماره 2 از 3 هردو داراي يك مساحت و متوسط مسير حمل ونقل مشابه هستند ، درحالي كه هزينه ساختن انبار نوع شماره 2 از 3 بيشتر است .اصلي كه دراينجا مطرح است اين است كه براي دستيابي به بهترين تركيب از هزينه اوليه و كارآيي عمليات ،

اسلاید 30: شكل يك انبار بايد حتي المقدور به مربع نزديكتر باشد و موقعيت استقرار سكوها طوري انتخاب شود كه باعث به حداقل رسيدن طزول مسيرهاي حمل ونقل كالاها گردد .نوع ساختمان انبار نوع ساختماني كه براي انبار انتخاب مي شود بايد به صورتي باشد كه فضاي سرپوشيده ايجاد شده كاملاً قابل استفاده باشد . چون اكثر ساختمانهايي كه جهت انبار مورد استفاده قرار مي گيرند به صورت سوله هستند ، لازم است نكاتي ، كه توجه به آنها ضروري است ، توضيح داده شود . شيب سقف ـ شيب سقف سوله هايي كه به عنوان انبار ساخته مي شوند نبايد زياد باشد به گونه اي كه اختلاف ارتفاع زيادي را در كنار و وسط انبار به وجود آورد .

اسلاید 31: نوع سقف ـ استفاده از سقف هاي خرپايي براي انبار مناسب نيست و اين امربه اين دليل است كه مقداري از فضا به اين طريق از ميان خواهد رفت ، در اين مورد استفاده از تيرهايي كه با ورق ساخته مي شوند و مقاطع معمولي مفيدتر خواهد بود . نوع درهاي ورودي و خروجي درهاي انبار از نظر عبور و مرور افراد ،تجهيزات حمل ونقل ، حفاظت و ايمني انبار ، جلوگيري از ورود و خروج افراد متفرقه و تبادل حرارتي بين انبار و محوطه بيرون از آن حائز اهميت است . ابعاد درهاي ورودي و خروجي محل عبور تجهيزات حمل ونقل بايد طوري انتخاب شود كه تجهيزات حمل ونقل بتوانند به راحتي از درها عبور كنند. بهتر است درهايي كه جهت ورود و خروج تجهيزات از آنها استفاده مي شود به صورت كشويي و يا كركره اي باشد . براي عبور و مرور افراد به انبار ، بايد تا حد امكان ، درهاي جداگانه در نظر گرفته شود . در مواردي كه عبور و مرور تجهيزات از درهاي ورودي يا خروجي انبار زياد نيست ويا تنها در مواقع خاصي صورت مي گيرد مي توان از درهاي كشويي ، كه محلي براي عبور و مرور افراد بر روي آن در نظر گرفته شده ، استفاده نمود .

اسلاید 32: نحوه دريافت و ارسال كالا فعاليت دريافت و ارسال كالا از امور روزمره در هر انبار است .در انبارهاي بزرگ كه اين گونه فعاليتها فوق العاده زياد است از ابتدا بايد اين موضوع مورد توجه طراح قرار گيرد و تدابيري اتخاذ شود تا كار تخليه وبارگيري با سرعت لازم و كارآيي زيادي انجام گيرد ، درغيراينصورت ، ممكن است صف طولاني كاميونهاي در انتظار تخليه ، علاوه بر هزينه هايي كه درمورد تاخير تحويل يا ارسال كالا از انبار دارند ، منجر به مشكلات و آشفتگيهايي در رفت و آمد وسايل حمل ونقل جاده اي و شلوغي ترافيك در محوطه انبار شوند ، ويا گلوگاههايي بين محل دريافت كالا و محلهاي ذخيره سازي آن به وجود آورند كه باعث طولاني تر شدن زمان تخليه ويا انتقال كالا به انبار شود .بطور عمده فعاليت دريافت و ارسال كالا به دو صورت انجام مي شود :در روش اول بدون استفاده از سكوهاي تخليه و بارگيري ، وسايل حمل ونقل خارجي از مسيرهايي كه به اين منظور در انبار طرح ريزي شده اند عبور مي كنند و دراين مسيرهاست كه فعاليت تخليه ويا بارگيري كالا انجام خواهدشد .

اسلاید 33: بايد توجه شود كه در مواردي از اين روش مي توان استفاده نمود كه :اولاً، محدوديت زمين مانع انتخاب چنين مسرها يي نباشد .ثانياً، چون ورود و خروج كاميونها باعث آلودگي بيشتر هوا مي گردد بايد به موضوع تهويه انبار اهميت داده شود .ثالثاً، بايد عرض مسيرها طوري در نظر گرفته شود كه امكان عبور حداقل دو كاميون از كنار يكديگر وجود داشته باشد ، به علاوه محل لازم براي مانور ليفت تراك و كالاهاي تخليه شده و در انتظار بازرسي در نظر گرفته شود . درصورت انتخاب چنين روشي ، مي توان با استفاده از ليفت تراكهايي كه شاخكهاي درهم رونده ( تلسكوپي ) دارند ، عرض راهرو مورد نياز را كمتر نمود .مزيتهايي كه اين روش دارد عبارتند از :به ميزان قابل توجهي وسايل حمل ونقل خارجي به محلهاي ذخيره سازي كالا نزديك مي شوند و به همين نسبت از فعاليتهاي وسايل حمل ونقل انبار ، كه هزينه زا هستند ، كاسته مي شود .

اسلاید 34: ترافيك به ميزان قابل ملاحظه اي كمتر مي شود ، اين امر به خاطر امكان تخليه و بارگيري در يك مسير طولاني است ، همچنين درمناطقي كه فصول زيادي از سال بارندگي دارد ، به دليل تخليه و بارگيري كالا در زير سقف و محل سرپوشيده ، اين كار با سهولت و سرعت بيشتري صورت مي گيرد .معايت اين روش عبارتند از : اولاً ، عمل نظارت بر تخليه و بارگيري و كنترل دريافت اقلام ، به خاطر اين كه ممكن است درچند نقطه به صورت همزمان انجام گيرد مشكلتر مي شود . ثانياً، دود ناشي از وسايل حمل ونقل جاده اي باعث آلوده شدن فضاي انبار مي گردد . ثالثاً، مقدار قابل ملاحظه اي از فضاي انبار به خاطر اختصاص يافتن به محل عبور كاميونها ، از بين خواهدرفت. مثالهاي فوق نمونه هايي از انبارهاي سرپوشيده بودند . در بار اندازها ( انبارهاي بدون سقف درمحوطه ) نيز مي توان عمل تخليه وبارگيري را به صورت فوق و بدون سكو انجام داد كه در موارد زيادي معمول مي باشد . روش ديگري نيز براي تخليه وبارگيري به كار مي رود كه در آنها از سكوهاي تخليه وبارگيري استفاده مي شود.

اسلاید 35: سكوهاي تخليه وبارگيري يكي از تدابير مهم به منظور انجام هرچه بهتر عمليات تخليه وبارگيري ، استفاده ازسكوهاي تخليه وبارگيري دركنار انبار مي باشد . اين سكوها باعث مي گردند وسايل حمل ونقل خارجي ( مانند كاميونها و واگنهاي قطار) ، تا حدامكان ، به محلهاي ذخيره سازي مواد نزديكتر شوند و ميزان استفاده از تجهيزات حمل ونقل داخلي ، ( از قبيل ليفت تراكها ) كه سرعت كمتري در انتقال كالا دارند ، به حداقل خود برسد . با اين كار دو هدف عمده دنبال مي شود : اولاً، هزينه حمل ونقل داخلي به ميزان قابل توجهي كاهش خواهد يافت . ثانياً، از ميزان تردد اين وسايل در محوطه انبار كاسته خواهد شد . مزيت ديگر سكوها سهولت دركار تخليه وبارگيري ، وتسريع در آن مي باشد . واين امر به علت دسترسي بهتر ليفت تراكها به وسايل حمل ونقل است . سكوهاي تخليه وبارگيري بايد متناسب با سيستم حمل ونقل خارجي ، كه بطور عمده متشكل از روش حمل ونقل جاده اي وراه آهن هستند ، ساخته شوند . در مواردي كه دسترسي به راه آهن امكان پذير مي باشد ، بايد مطالعات اقتصادي لازم صورت گرفته و منافع و هزينه هاي استفاده از آن در مقايسه با وسايل حمل ونقل جاده اي برآورد شوند و نهايتاً درمورد استفاده از آنها تصميم گيري شود .

اسلاید 36: سكوهايي كه متناسب اب دو نوع روش حمل ونقل فوق ساخته مي شوند عبارتند از :سكوهاي تخليه وبارگيري واگن بطور كلي مناسب ترين نوع سكوي راه آهن آن است كه مسير ريل به موازات انبار باشد وطوري قرارگيرد كه درهاي انبار درست مقابل واگن ها قرار گيرد ، دراين مورد بايد طول سكو به اندازه اي باشد كه بتوان بطور همزمان به تخليه ويا بارگيري چند واگن پرداخت ، درغيراينصورت بعد از تخليه و بارگيري يك يا دو واگن ، بايد واگنهابه جلو حركت كرده تا مجدداً عمل تخليه ويا بارگيري واگنهاي بعدي انجام شود . عرض بارانداز بايد متناسب با مشخصات تجهيزاتي كه براي تخليه به كار مي روند انتخاب شود .ارتفاع سكو قرارگرفتن كف واگن يا هروسيله نقليه ديگر در مقابل سكو ، از نكات اساسي درساخت سكوها است ، اين كار به دو صورت امكان پذير مي باشد ، بالا بردن ارتفاغ كف انبار و سكو تا ارتفاع لازم ، ويا قراردادن ريل راه آهن در ارتفاعي پائين تر از كف انبار ، درصورتي كه محدوديتهايي براي انجام اين كار وجود نداشته باشد . در جريان عمل ، دراكثر موارد به خاطر مشكلات و محدوديتهايي كه در مورد استفاده از روش دوم وجود دارد ، از روش اول استفاده مي شود .

اسلاید 37: سكوهاي تخليه وبارگيري وسايل حمل جاده اي درارتباط با طرح اين سكوها ،دو عامل مهم واساسي وجود دارد كه عبارتند از :ارتفاع سكو وزاويه آن ، انتخاب صحيح اين دو عامل به موارد زير بستگي دارد :حداكثر ميزان تخليه يا بارگيري پيش بيني شده ميزان فضاي موجود براي مانور وسايل حمل ونقلنوع كاميونهائي كه از سكو استفاده مي كنند ( تريلر ، كانتينر و ...)نوع تجهيزات حمل ونقل و بالابرهاي انتخاب شده براي انباردرصورتي كه سكو براي ارسال كالا است نوع محصول و واحدهاي بار ارسالي . تعيين ميزان تخليه وبارگيري روزانه در انبار و ميزان حداكثر آن از محاسبات اوليه لازم براي طرح ريزي و تعيين طول سكو مي باشد . عامل مهم ديگر ، ميزان فضاي موجود به منظور اختصاص به محوطه مانور و دور زدن كاميونهاست سكوهايي كه كاميونها عمود برآن مي ايستند و كار تخليه وبارگيري را انجام مي دهند ، به محوطه اي باعرض 35 متر نياز خواهند داشت ، درحالي كه با تقليل زاويه به 45 ، اين مقدار به 23 متر كاهش خواهد يافت .

اسلاید 38:

اسلاید 39: معمولاً زاويه سكوها بين 30 تا 50 درجه ، باتوجه به زمين و محدوديتهاي آن ، انتخاب مي شود . علاوه بر فضاي موجود ، نوع كاميونهايي كه از سكو استفاده مي كنند نيز درساخت سكو تاثير قابل توجهي دارد . با داشتن سكوهائي كه زاويه 80 درجه دارند مي توان اقدام به تخليه وبارگيري كاميون هاي تريلردار معمولي و همچنين بعضي كاميونهاي كانتينر دار كرد كه تخليه وبارگيري آنها فقس از پشت كانتينر مقدور است . همانگونه كه مشاهده مي شود ، با انتخاب چنين زاويه اي براي سكو . مقدار فضاي مورد نياز براي مانور كاميونها بازهم كاهش مي يابد . دراين جا ظرفيت زياد ، فداي كم شدن محوطه مانور مي شود . نوع سكو نيز از ابتدا بايد مشخص شود ومعلوم گردد كه آيا سكو صرفاً براي تخليه مورد استفاده قرار مي گيرد يا براي بارگيري يا هردو . ارتفاع سكو نيز از عواملي است كه بايد با توجه به نوع كاميونهايي كه از سكو استفاده مي كنند تعيين گردد . در مواردي كه ارتفاع كاميونهاي بكارگرفته شده با يكديگر اختلافي نداشته باشد ، يا اختلاف آنها ناچيز باشد ، ارتفاغ سكو به مقدار ثابتي درنظر گرفته خواهد شد ، ( اين ارتفاغ براي كاميونهاي تريلردار دحدود 140 سانتي متر مي باشد ) درغيراينصورت مي توان از سكوي شيبدار يا پله اي شكل استفاده نمود . درصورت استفاده از سكوي شيبدار ، بايد دقت نمود كه شيب ايجاد شده از 5/12% تجاوزنكند . راه حل ديگر اين مساله استفاده از پلهاي مكانيكي است كه به آنها اشاره خواهد شد .

اسلاید 40: درنظر گرفتن شرايط اقليمي درساخت سكوها به منظور جلوگيري از مشكلاتي كه در كار تخليه وبارگيري درهنگام بارندگي پيش میآيد از يكیاز سه نوع سكوهای سرپوشيده ، كاملاً سرپوشيده ، وسرباز استفاده می شود . لازم است در مناطقي كه اين مشكل را دارند از سكوهاي سرپوشيده استفاده شود . ساخت سكو در بارانداز يا محوطه انبارها استفاده از سكو به خاطر تسهيلاتي كه در تخليه وبارگيري فراهم مي سازد و نيز مزاياي ديگري كه دارد ، درباراندازها هم رايج مي باشد . اين كار ، تخليه وبارگيري كانتينرها را ، كه درب آنها از پشت باز مي شود ، امكان پذير خواهد كرد . سكوهايي كه در باراندازها مورد استفاده قرار مي گيرند به دو صورت ثابت و متحرك ساخته مي شوند .

اسلاید 41: استفاده از صفحات رابط و پلهاي مكانيكي در سكوها به منظور اتصال سكو به كف كاميون يا واگن و ورود سريع و راحت ليفت تراك ، پالت تراك و چرخهاي دستي به داخل آنها ، از صفحات يا پلهاي رابط استفاده مي شود ، كه به دو صورت قابل حمل و قابل نصب در انواع متنوعي ساخته مي شوند . شكل بعد يك نمونه قابل حمل از اين صفحات را كه بين سكوي ثابت و كاميون قرارگرفته نشان مي دهد . اين صفحات از جنس چوب ، فولاد ، آلومينيم و لاستيك ساخته مي شوند . نوع آلومينيمي به دليل سبكي و نوع لاستيكي به دليل جذب نوسانات و فشارهاي وارده و جلوگيري از انتقال آن به ساختمانيا كاميون مناسبتر است . استفاده از صفحات رابط قابل نصب را كه قابل انتقال به محلهاي مختلف سكو نيز مي باشند نشان مي دهد . صفحات مذكور در داخل شياري ، كه به همين منظور تعبيه شده ، در دو جهت قابل انتقال و حركت مي باشند . روش ديگر برقراري ارتباط بين سكوي ثابت و داخل كاميون يا واگن ، استفاده از پل مكانيكي است . اين روش ، بخصوص در مواردي كه تجهيزات حمل ونقل متنوع با ارتفاع كف متفاوت ، تخليه يا بارگيري مي شوند مناسبتر مي باشد وبا كاهش يا افزايش شيب آنها مي توان انواع كاميونها و كانتينرها را تخليه نمود . اين نوع پلها از نظر تكنيكي به صورتهاي مختلف مكانيكي و هيدروليكي ساخته مي شوند كه بعضي از انواع آن به وسيله كارگر و برخي به وسيله نيروي برق كار مي كنند .

اسلاید 42:

اسلاید 43: پي سازي و كف سازي مناسب درساختن قسمتهاي حساس انبار ، نظير پي ديوارهاي حايل ، ستونها ، راهروهاي مسير وسايل نقليه سنگين ، سكوهاي تخليه وبارگيري و ... بايد فشار بارهاي زنده و مرده در نظر گرفته شود و درمورد لزوم ، از اجزاء يكپارچه وبه هم پيوسته استفاده شود . نصب ستونهاي فلزي يا شناژ كف براي ايجاد مقاومت در زمينهاي رسي و مرطوب ، گاهي اوقات ضروري است . درمواردي كه رطوبت خاك زياد است ويا سفره اب زيرزميني فوق العاده بالاست ، استفاده از كفهاي يكپارچه ، و درنتيجه پي ريزي يكپارچه ، فوق العاده ضروري است . مقاومت كف انبار نيز در رباطه با نوع كالا و تجهيزات حمل ونقلي كه مورد استفاده قرار مي گيرند تعيين مي شود . درمحاسبات مربوط به كف انبار ، علاوه بر وزن بار مرده و زنده ، ضربه وارده بر كف نيز بايد درنظر گرفته شود وبه صورت ضريبي ثابت اعمال گردد ، زيرا تخليه وبارگيري وجابجا كردن بار در انبارها ، بخصوص در انبارهاي مواد سنگين و فلزي توام با ضربه ويا سقوط قطعات و مواد از ارتفاع بالا بر روي كف است . در مناطفي كه احتمال وقوع زلزله وجود دارد بايد در محاسبات كف و ستونها وبطور كلي تمام اجزاي ساختمان اثر زلزله نيز در نظر گرفته شود ، علاوه بر آن ، دركف سازي ، شيب كافي ( به ميزان يك يا دو درصد ) نيز بايد جهت جريان آب درمواقع شستشو در نظرگرفته شود . نكته مهم ديگر در ايجاد شيبها ، توجه به موقعيت خاص سكوهاي تخليه وبارگيري است ، زيرا با يك اشتباه ساده ، آب باران بر روسي سكوها جاري مي شود و به داخل انبار هدايت مي گردد .

اسلاید 44: مواد ساختماني مناسب طيف وسيعي از مواد ساختماني براي ساختن سالنهاي ذخيره سازي كالا و مواد به كار مي رود كه عمومتي ترين آنها عبارتند از :فولاد از فولاد به شكل مقاطع فولادي ساختماني ( تير آهن ، نبشي ، ميلگرد و .... ) ، صفحات و ورقهاي فولادي معمولي و گالوانيزه در ساختن ستونها ، ديوارها و سقف انبارها به مقدرا زيادي استفاده مي شود . درحال حاضر ، با استفاده از اسكلتهاي فلزي وسوله ، كه در بازار به صورت آماده موجود است ، انبار سريعتر ساخته مي شود .آلومينيم اين فلز نيز به صورت ورق به مقدار قابل توجهي ، در پوشش سقف و ديوار انبارها و ساختمانهاي صنعتي ، مورد استفاده قرار مي گيرد .چوب درنواحي جنگلي ، كه چوب مناسب و فراوان وجود دارد ، ساختن اسكلت انبار از چوب ، مشروط بر آنكه احتمال آتش سوزي نيز در آن در نظر گرفته شود و تدابير لازم جهت جلوگيري از آن صورت گيرد ، مقرون به صرفه است . البته در انتخاب نوع چوب ودر طرح ابعاد و اجزاء ساختمان بايد فشارها و كششهاي وارده بر ساختمان انبار مورد توجه قرار گيرد تا از انحنا و پيچ خوردن چوبها جلوگيري شود . سپس اقدام لازم جهت حفاظت از پايه هاي چوبي به عمل آيد . بطور كلي مي توان گفت كه با توجه به مسائل آتش سوزي سعي مي كنند كه از مصرف چوب در انبارها خودداري نمايند .

اسلاید 45: آجر آجر از موارد اصلي در ساختمان انبارهاست كه تقريباً دسترسي به آن در تمامي مناطق آسان است . علاوه بر آن ، عايق بودن آجري يكي از ويژگيهاي خوب و مناسبي است كه در ساختن ديوارها و سقف انبار از ان مي توان بهره گرفت . درمناطقي كه داراي آب و هواي گرم هستند ، ساختمانهاي آجري ، بطور قابل ملاحظه اي ، از ساختمانهايي كه پوشش سقف و ديوارهاي آنها فلزي است ، خنكتر هستند و در هواي سرد نيز ، ميزان هزينه گرم سازي اين گونه ساختمانها به مراتب كمتر از ساختمانهاي فلزي است .بلوكهاي سيماني ، بتوني و قطعات پيش ساخته بتوني بلوكهاي سيماني از مواد ديگر معمول در ساختن انبار هستند . ساخت انبار با استفاده از بتون آرمه ، امتيازات فراواني دارد ، از جمله نسبت به آتش سوزي بسيار مقاوم است . ساختمانهاي بتوني هرچند هزينه ساخت زيادي دارند ، اما در عوض ، هزينه نگهداري آنها ، در مقايسه با ساختمانهاي چوبي و فلزي بسيار پايين است . درصورتي كه از قطعات آماده و پيش ساخته بتوني استفاده شود ، مدت زمان ساخت بنا كاهش مي يابد ، درنتيجه هزينه كمتري مصرف مي شود . بطور كلي امروزه آنچه درساخت انبار متداول است ، تركيبي است از انواع مصالح مذكور ، مثلاً، استفاده از بتون براي ستونها ، پي ها و شناژها ، استفاده از ورقهاي فلزي براي پوشش سقفها ، استفاده از پروفيلهاي مختلف فولادي و در بعضي مواقع ، چوب براي اسكلت سقف و خرپاها .

اسلاید 46:

اسلاید 47: بخشهاي اداري ومالي گستردگي بخشهاي اداري و مالي نيز متناسب با ميزان فعاليت انبار و تعداد كاركنان و كارگران متفاوت است . اين بخشها بايد با توجه به ً نمودار سازماني ً و تشكيلات لازمه براي مجتمع طرح ريزي شوند .بخشهاي خدماتي بخشهاي خدماتي نيز متناسب با ميزان فعاليتهاي هر انبار، ممكن است محدود يا بسيار گسترده باشند . در زيربه بخشهاي خدماتي موجود دريك مجتمع بزرگ انبار اشاره مي شود :شعبه بانك جهت سهولت انجام امورماليمراكز آتش نشاني و خدمات ايمنيپمپ بنزينتعميرگاه تجهيزات حمل ونقلكارگاه نجاري ، آهنگري و جوشكاريانبار قطعات يدكي و ملزومات مصرفيپاركينگ براي استفاده كاركنانترمينال جهت استفاده كاميونها و كانتينرهاي در انتظارتخليهساختمان مسكوني براي كاركنانساختمان نگهباني و برجهاي ديده بانيرختكن و دوش براي استفاده كارگراننمازخانهرستوران و ناهارخوريسرويسهاي بهداشتي و دستشوييهاي عمومي براي كارگران

اسلاید 48: تاسيسات مورد نياز يك مجتمع انبار تاسيسات مهمي كه در انبارهاي عمومي لازمند ، عبارتند از : تاسيسات مربوط به برق ، آب ، فاضلاب و آبهاي سطحي ، وسايل گرمازا و سرمازا و تاسيسات اعلام خطر درهنگام حريق و اطفاي آن . برق ـ تاسيسات برقي انبارهاي عمومي با توجه به انرژي الكتريك مورد نيازشان ، متفاوت هستند . درصورت عدم دسترسي به شبكه برق شهر ، استفاده از ژنراتورهاي مولد برق در مجتمع انبارها ضروري مي باشد . اگر علاوه بر سالنهاي معمولي انبار ، به سالنهاي سرد و خنك ، جهت نگهداري اقالم فاسد شدني ، نياز باشد ، مولد هاي برق اختصاصي نيز در زمان قطع برق شهر بايد پيش بيني شده باشد . سيم كشيهاي برق بخصوص در داخل سالنهاي انبار ، بايد با توجه كامل به مسائل ايمني ـ كه دربخش مربوطه شرح داده خواهد شد صورت گيرد . آب ـ تاسيسات آب در يك انبار ، شامل لوله كشي آب سرد و گرم براي آشاميدن ، استفاده در دستشوييها و توالت ، شستشوي كف انبارها ، اطفاي حريق و آبياري فضاي سبز محوطه مي باشد . فاضلاب و آبهاي سطحي ـ تاسيسات مربوط به دفع فاضلاب ، جمع آوري آبهاي سطحي ناشي از شستشوي كف انبارها و بارندگي ، بايد از ابتدا مورد توجه قرار گيرد و شيب لازم براي كف انبارها ، بخصوص در باراندازها ، درنظر گرفته شود .

اسلاید 49: فاضلاب و آبهاي سطحي ـ تاسيسات مربوط به دفع فاضلاب ، جمع آوري آبهاي سطحي ناشي از شستشوي كف انبارها و بارندگي ، بايد از ابتدا مورد توجه قرار گيرد و شيب لازم براي كف انبارها ، بخصوص در باراندازها ، درنظر گرفته شود . تاسيسات گرما زا ـ اصولاً بايد براي گرم كردن هواي انبار ، از آب گرم و سيستم حرارت مركزي استفاده شود ، اين موضوع به خاطر كاهش احتمال حريق در انبارها توصيه مي شود . دراين مورد ، رادياتورهاي نصب شده بايد متناسب با سطح و حجم انبار بوده و توان گرم كردن فضاي آنرا داشته باشند . تهيوه ـ غالباً براي تهويه از تهويه هاي سقفي و پروانه هاي تعبيه شده در سقف استفاده مي شود . هنگامي كه تنظيم هوا ضرورت داشته باشد ، بايد از مكنده هاي برقي استفاده كرد و به منظور تنظيم ميزان رطوبت ، از تجهيزات تنظيم كننده رطوبت هوا نيز بايد استفاده نمود . تاسيسات سردخانه ـ مجتمع هايي كه سردخانه دارند ، تاسيسات سردخانه اي شامل : موتورها ، كمپرسورها و برجهاي خنك كننده ، بخش مهمي از تاسيسات مجتمع را تشكيل مي دهند .

اسلاید 50: عوامل موثر در طراحي يك مجتمع انبار درقسمت گذشته مواردي كه در طراحي سالنهاي انبار و ذخيره سازي مواد بايد در نظر گرفته شوند ، توضيح داده شد . بطور كلي بايد طراحي كل انبار كه شامل بخشهاي مختلف ( سالنهاي ذخيره سازي اقلام كالا ، بخشهاي اداري خدماتي ، محوطه و خيابانها و ... ) است به صورت بسيار حساب شده و سيستماتيك صورت گيرد و ارتباط متقابل واحدهاي مختلف در هنگام طراحي در نظر گرفته شود . دراين مورد ، عوامل مختلفي بر طراحي كل انبار ويا قسمتهاي مختلف آن تاثيراساسي مي گذارند كه عبارتند از :نوع كالايي كه عموماً نگهداري مي شود بديهي است يكي از عواملي كه در ابتداي طراحي انبار بايد در نظر گرفته شود ، نوع كالا و يا كالاهايي است كه انبار به منظور نگهداري آن ساخته مي شود . سوالاتي از قبيل اين كه آيا در انبار ، واحدهاي بار به صورت پالت نگهداري خواهند شد يا اقلام خرد ؟ آيا اين اقلام به صورت انباشته بر روي هم نگهداري خواهند شد يا در قفسه ؟ اگر در قفسه نگهداري مي شوند چه نوع قفسه اي لازم است و دراين ارتباط ، راهروهاي اصلي و فرعي و ورودي خروجي هاي انبار در چه موقعيتي قرار خواهند گرفت ؟ آيا اقلامي كه نگهداري مي شوند جزو مواد محترقه و يا منفجره هستند يا مواد فاسد شونده يا اقلام كالاهاي معمول ؟ و .... در بسياري از تصميم گيريهاي ما تاثيرات قابل توجهي خواهند گذاشت .

اسلاید 51: ظرفيت مورد انتظار ظرفيت يك انبار را به كمك سرمايه گذاري بيشتر و استفاده از تجهيزات پيشرفته تر مي توان به نحو قابل توجهي افزايش داد . در بسياري از كشورها ، كه تهيه زمين كافي جهت ساختن انبارهاي يك طبقه و با ارتفاع كم با مشكلاتي مواجه مي باشد ، افزايش ارتفاع انبار و رشد عمودي ساختمان آن متداول گرديده به طوري كه انبارهايي با ارتفاع دهها متر ساخته مي شوند و در آنها از تجهيزاتي كه توان بالا بري زيادي دارند استفاده مي گردد .شرايط جغرافيايي شرايط جغرافيايي و اقليمي تاثيرات مختلفي در طراحي انبار دارند . طرح تاسيسات گرم كننده و سردكننده مناسب ، استفاده از مصالح ساختماني خاص به دليل شرايط خاص جوي ، شكل ساختمان ، كف سازي و ... نمونه هايي از اين تاثيرات مي باشند . شكل بعد مناطق مختلف آب و هوائي كشور را نشان مي دهد . همچنان كه قبلاً گفته شد ، در مناطق بسيار گرم يا بسيار سرد ، حتماً بايد از مصالح ساختماني كه خاصيت عايق بودن بيشتري دارند استفاده نمود . در صورتيكه براي انبار نمودن كالاها از انبار مسقف بدون ديوار ( هانگار ) استفاده مي كنيم و در منطقه بادهاي فصلي مي وزد ، بايد براي جلوگيري از اثر تخريبي وزش باد بر روي كالاها ، ديوارهايي در جهت وزش باد ساخته شود.شكل 2مسير وزش باد در بسياري از شهرهاي كشور را نشان ميدهد .زمين هاي مرطوب و زمين هاي ساحلي و كنار رودخانه ها مسائل خاص كف سازي دارند كه ثاثيرات قابل توجهي در هزينه ها نيز به جاي مي گذارند .

اسلاید 52:

اسلاید 53:

اسلاید 54: ميزان دسترسي به زمين محدوديت زمين تاثيرات مختلفي بر روي محوطه سازي انبار ، نحوه قرارگرفتن بخشهاي مختلف در كنار يكديگر ، نوع سكوهاي تخليه و بارگيري ( قائم يا زاويه دار ) ، ظرفيت انبار و تصميم گيري نسبت به تجهيزات بالابر و ارتفاع ساختمان انبار خواهد داشت .شبكه ارتباطي جهت حمل ونقل كالا ، راه آهن ، جاده آسفالته يا جاده هاي فرعي و فاصله آن تا مجتمع انبار برروي شبكه ارتباطي مجتمع ، موثر است . بررسي اين مسائل از اقدامات اوليه به منظور طراحي انبار مي باشد . به اين وسيله وروديها و خروجيهاي مجتمع و محل تردد و پارك كاميونها مشخص مي شود . وسايل حمل ونقل خارجي مشخصات واگنها ، تريلرها ، كانتينرها و ساير تجهيزات حمل ونقل كالا ، از ديگر مواردي هستند كه بايد اطلاعات كافي راجع به آنها جمع آوري شود . اين اطلاعات براي تصميم گيري در موارد متعددي از قبيل : طراحي محوطه و شعا گردش خيابانها ، نوع سكوها و ارتفاع آنها لازم است .

اسلاید 55: وسايل حمل ونقل داخلي بطور كلي سيستم حمل ونقل داخلي و خارجي دريك انبار ، بايد كاملاً از هرنظر با يكديگر هماهنگ باشند تا بتوان با بالاترين كارآيي ، عمليات حمل ونقل و انتقال كالاها در سطح انباررا انجام داد . يك مثال دراين مورد ، تخليه كويلهاي ورق فولادي از تريلرها و حمل آن به محل هاي ذخيره سازي است . اين كار را مي توان به روشهاي متفاوتي ، از جمله با ليفت تراكهايي كه داراي گيره “Attachment” مخصوص حمل كويل هستند ، جرثقيل سقفي پلي ، جرثقيل سقفي تك ريلي ويا جرثقيل متحرك انجام داد . در شرايطي كه فعاليت تخليه وبارگيري قابل توجه است ، يا شرايط خاصي مانند محدوديت فضاي تخليه وبارگيري وجود دارد ، انتخاب يك روش صحيح ، كه انطباق سيستم حمل ونقل خارجي و داخلي ، از نظر ظرفيتي را نيز به همراه داشته باشد فوق العاده مهم مي گردد . هريك از انتخاب هاي فوق در وضعيت ساختماني انبار نيز ممكن است تاثير قابل توجهي بر جاي گذارد ، مثلاً ، انتخاب جرثقيل سقفي پلي ، از ابتدا باعث مي گردد كه ابعاد و استحكام اسكلت ساختمان انبار متناسب با آن در نظر گرفته شود . بطور عمده در تمامي موادر ، سيستم حمل ونقل خارجي نقش تعيين كننده اي دارد و بايد با توجه به آن سيستم حمل ونقل داخلي طرح ريزي شود .

اسلاید 56: توسعه در آينده توسعه انبار در آينده نيز از مسائلي است كه در هنگام طراحي اوليه بايد بدان توجه شود ، در صورتي كه اين مورد ناديده گرفته شود ، ممكن است در آينده هزينه زيادي در اين رابطه صرف شود . در صورتي كه سياست مديريت انبار در اين زمينه ، از ابتدا مشخص شود و موضع گسترش انبار در آينده در نظر گرفته شود ، مي توان استقرار سالنهاي ذخيره اقلام كالاها ، مسيرهاي عبور كاميونها ويا راه آهن ، سكوهاي تخليه وبارگيري ، محوطه سازي و ... را طوري در نظر گرفت كه در آينده بتوان با صرف حداقل هزينه ، ظرفيت انبارها را بيشتر نمود .مسائل مربوط به حفاظت وايمني و مطلوبيت محيط انبار لوله كشي آب آتش نشاني ، خروجيهاي اضطراري ، سيستمهاي خودكار اطفاي حريق ( اسپرينكلر) ، نوع تهويه ، نورگيري از فضاي بيرون ، سرقت از انبار و مسائلي از اين قبيل نيز ، بايد از ابتدا مورد توجه قرار گيرد .

اسلاید 57: بررسيهاي اقتصادي بطوركلي خدماتي كه از طريق انبارداري به جامعه ارائه مي گردد ، از طرف بخش خصوصي با انگيزه كسب سود و از طرف بخش نيمه دولتي ممكن است با همين انگيزه و يا دلايل ديگري صورت گيرد . درصورتي كه سودآوري در تاسيس يك مجتمع انبار يا سردخانه مورد نظر باشد بايد از ابتدا مطالعات اقتصادي در زمينه ميزان سرمايه گذاري اوليه ،هزينه هاي عملياتي ساليانه انبار و ميزان ارائه خدمات پيش بيني شده و با توجه به نتايج مطالعات انجام شده اقدام به تاسيس مجتمع گردد . در صورتي كه دلايل ديگري ، بجز مساله سودآوري مورد نظر باشد ، مطالعات اقتصادي جهت به حداقل رسانيدن هزينه سرمايه گذاري و هزينه هاي عملياتي ضروري خواهد بود . اين بررسيها مي تواند در زمينه هاي زيرصورت گيرد :بررسي ايجاد مجتمع انبار در محل هاي مختلفبررسي ايجاد مجتمع انبار دريك محل ، باتوجه به سيستم هاي متفاوت استقرار تجهيزات و كالاعمده ترين عوامل هزينه كه درهنگام مقايسه بايد درنظر گرفته شود عبارتند از :

اسلاید 58: الف ـ هزينه هاي سرمايه اي شامل :هزينه زمين ، تسطيح و آماده سازي آنهزينه ساختن جاده فرعي از جاده اصلي به انبار ويا خط فرعي راه آهنهزينه خاك برداري ، پي سازي ، كف سازي ، ساختمان ، محوطه سازي ، خيابان كشي و ديواركشي انبارهزينه خريد تجهيزات حمل ونقل ، ليفت تراكها و ...هزينه خريد تجهيزات انبار نمودن كالا از قبيل : انواع قفسه ها ، پالت ها و ... هزينه كارمزد وامهاي بانكي تا زماني كه استفاده از انبار شروع نگرديده است .ب ـ هزينه هاي عملياتيهزينه نيروي انساني ( حقوق و دستمزد كاركنان و كارگران )هزينه سوخت هزينه نگهداري و تعميرات تجهيزات حمل ونقل ، ليفت تراكها ، قفسه ها . پالتها و ... هزينه بيمههزينه سوخت ، آب ، برق و تلفنهزينه هاي تبليغاتيهزينه كارمزد وام بانكي

اسلاید 59: پایان