صفحه 1:
ن الرحیم
تسم الله الرحمن الر
صفحه 2:
علوم ششم,ديستان
درس ۷ نورزش و نیرو(۲)
صفحه 3:
انواع نیروها
نیروهای تماسی :
نیروی اصطکاک . نیروی مقاومت هوا . نیروی بالابری نیروهلیی هستند که برای اعمال و لثر نیرو . به
تماس با جسم نیاز است.
نیروی های غیر تماسی :
نیروی جاذبه زمین . نیروی الکتریکی . نیروی مغناطیسی نیروهلیی هستند که از راه دور و بدون تماس
دو جسم به یکدیگر وارد می شوند.
صفحه 4:
نیروهای غیرتماسی
در مسابقه‌ی مجاندازی, هل‌دادن ماشین, طتاب‌کشی و.
دو جسم در اثر تماس با یکدیگر به هم نیرو وارد میکند. آیا
موقعیت‌هایی را می‌شتاسید که دو جسم بدون تماس با هم ب یکدیگر
تبرو وارد کنند؟
وفتی توب یا مدادی از دست شم رها شود. به طرف زمين
سقوط میکند. میوهها و برگ‌ها نیز وقتی از درخت جدا می‌شوند,
به طرف زمین سقوط می‌کنند. ی تاکنون فکر کردهاید که چرا اجسام
به طرف زمین سفوط می‌کنند؟
رهانندن از دست؛ شروع به حرکت به طرف بایین میکند و یک
تغیر حرکت انفاق مىافند و مىدانيم عامل نغبير حركت, نرو
است. بنابراين ننيجه مىكيريم زمين به همدى اجسام Sig
خود نیرو وارد میکند و آنها را به طرف خود می‌کشد. این
نبرو نیروی جاذبه زمین نامیده می‌شود. نیروی جاذبه زین
روی هم‌چیز و همدکس عمل میکند. نیروی جاذبه‌ای که
مین به یک جسم وازدمیکند؛ وخ چننم امیده می‌شود:
صفحه 5:
é é نیروی جاذبه زمین
زمين به همه ی اجسام نزدیک خود نیرو وارد می کند و آنها رابه طیف خود می کشد . این نیرو +
5
نيروى كرانشى يا جاذيه
الف) جرا وقتى شمير آب را باز مىكنيم: آب بلافاصله به سمت زمين جريان بيدا مىكند؟
زمين ناميده مى شود . 1
ف ب) جرا اسكى باز در سرازيرى به طرف بايين حركت مى كند و تندى آن زياد مى شمود.
صفحه 6:
نیروی وزن
۲ نیروی جاذبه زمین روی هر کس و هر چیزی عمل می کند .
۲ نیروی جاذبه ای که زمین به یک جسم وارد می کند . وزن نامیده می شود .
۲ نکته : زمین هیچ جسمی را دفع نمی کند و فقط اجسام را جذب می کند .به همین دلیل
اجسام روی زمین وزن دارند .
صفحه 7:
| فرض كنيد در زمين مسابقدى فوتبال؛ جاذبدى زمين بر توب وارد نشود. به نظر شسما جه التفاقهابى ممكن است بيفتد؟ ١
آیا می‌دانید زمین و هفت سیاره‌ی دیگر
منظومه‌ی نسمسی با بیش از ۱۶۰ قمردر ار
نيروى گرانشی به دور خورشید می‌چرخند
و فاصله‌ی هر سیاره از خورشید هنگام
حركت در مدارش تغيير مىكند؛ أمّا هيجكاه
با یکدیگر برخورد نمی‌کنند.
صفحه 8:
ما در کنابهای قبلی عوم با مفهوم جرمآشتا شید و دیدید ه جزم هر جس به مدا ماقدی تشکیلدهندمی آنبستگی مارد
یکای اندازهگیری (واحد اندازهگیری) جرمکیلو گرم است. برایاندژهگیری جرم معمولاة از ترازو استفدهمی‌شود؛ ات بیشتر
مردم يمجاى كلمدى جرم از لم‌ی وزن استفادهمیکنند: ما م‌گویند وزن ان هندرانه ۵ کل گرم است در حالی که ین گفته
از نظرهلنی قنخیح تیست فزست این انستا كه يكوريم جرم أبن هندواته NS ISO
برای اندزهگیری وزن جسم‌ها از تیر وستج استفادهمیکنیم. به‌طور کی نبروسنج‌ها بای اندازهگیری نیو
به کار می‌روند. بکای تبرو, نیوتون نامیده می‌شود. وژن یک طالبی یک کپلوگرمی حدود ۱۰ تیوتون اس
یا وزن یک هندوانه‌ی متوسط ۵کیلو گرمی. حدود ۵۰ تیوتون است.
صفحه 9:
وزن و جرج
نکته : وزن با جرم فرق دارد .
وزن مقدار نیروبی است که از طرف زمین به جسم وارد می شود و با نیروسنج اندازه گیری می شود .
جرم اما مقدار ماده ی تشکیل دهنده ی یک جسم است که‌با ترازو اندازه گیری می شود و واحد آن
کیلوگرم است .
توجه : اکثر مردم‌به جای کلمه ی جرم از کلمه ی وزن استفاده می کنند . مثلاعی گوبند وزن لین سیب
زمینی ها ۳ کیلوگرم است در حللی که لین گفته درست نیست و بلید گفت : جرم لین سیب زمینی ها ۲
کیلوگرم است .
صفحه 10:
ay ee ۱
” ترازوهای متفاوتی برای اندازه گیری جرم ساخته شده اند .
۲ مانند: دو کفه ای . عقربه ای . رو میزی . دیجیتالی
صفحه 11:
زمين و هفت سیاره ی دیگر منظومه شمسی‌با بیش از ۱۶۰ قمر در لثر نیروی گرلنش به دور
خورشید می چرخند و فاصله ی هر سیاره از خورشید حين حرکت در مدارش تغییر ی کند اما
هیچ گاه با هم برخورد نمی کنند .
صفحه 12:
بيش از اين در علوم سال جهارم ديديم كه دو آهن ربا بدون تماس با يكديكر به هم نیرو واردمی‌کند. همچنین آهن‌رباهابدون نماس,
برخى از انواع فلزها ماتند آهن را جذب مى كنند. نيروبى كه يك آهنربا به آهن رباى ديكر وارد مى كند. نيررى مغناطيسى ناميده
می‌شود.
قطب‌های همنام همدیگر را جذب و غیرهمنم همدیگر را دفع میکند.
صفحه 13:
نیروی مغناطیسی
۲" نیرییی که یک آهن ربابه یک آهن ربای دیگر پا جسمی که جذب آهن ربا می شود . وارد
می کند . نیروی مغناطیسی نامیده می شود که نوعی نیروی غیر تماسی است .
7 نیروی مغناطیسی می تواند هم از نوع کششی باشد و هم از نوع رانشی .
صفحه 14:
نیروی مغناطیسی
ee
دو سر آهن ربا که خاصیت مغناطیسی قوی دارند . قطب های آهن ربا نامیده می شوند .
۲ هرگاه دو قطب هم نام آهن ربا را کنار هم قرار دهیم نیروی مغناطیسی از نوع رانشی است
یعنی همدیگر را دفع می کنند .
۲ هرگاه دو قطب ناهمنام آهن وبابه هم وییاییک آهن ربابه فلز آهن نزدیک شود . نیروی
مغناطیسی از نوع کششی است و همدیگر را جذب می کنند .
صفحه 15:
v
نیروی الکتریکی یکی از نیروهلیی است که بین دو جسم ایجاد می شود . لین نیرو می تواند به صورت
كششى يا رانشى بين دو جسم ايجاد شود .
” نكته : يكى از روش هاى ايجاد شدن بار الكتريكى روش مللش است . اكر شلنه اى يلاستيكى را به
موها مالش دهيم و به خرده كاغذها نزديك كنيم . خرده كاغذها جذب شانه هاى يلاستيكى مى شوند
كه دليل نيروى الكتريكى است .
صفحه 16:
دی بای ملد عد وک SPEED
کید ویکی راب نخی هد شکل از یز أويزان كنيد. يك
= مس .]سر رما ابش ابا ی یز
يك عروسك كوجك كه در آن آهنرياى كوجكى قرار دارد و معمولا براى تزثين به در يخجال مى جسياتد تهه كنيد و أن را. | | خشك يات بال دید اک ربهر
روى يك مقوای ضخیمقرر دهی. به کمک یک آهن‌ریای نبا توی. از زیر مقؤا. عروسك را به حركت درأوريد. eee
جای عروسک می‌نوانی از یک اسیاببازی چرخدار که در آنآهن یا آهن را قراردارد. ستفاده کید و اسباببازی را روی
هروه رک ول
از ان آزمیش‌هاچه تجه‌ای می كيريد؟.
Ae oe شدای انا دهد نی ی ای
بلاستبكى لش دادضد راب حرددهلى كاذ زديك كبد. جه لاقي
عم
دیش لا له بش مى لز ماش دارا خاصيتي شد است 6 ميتو جضی ازج را خودجقب ند ری که
هت جنپ راکفا مود یی گناد ميشود. ام جر دبگری از بش ای نو
دز اس بان ند
صفحه 17:
اصطکاک
در دوچرخه‌سواری وقتی می‌خواهیم سرعت خود را کم. و یا دوچرخه را منوقّف کنیم از ترمز استفاده می‌کنیم.
آيا تاكنون فكر كرددايد ترم زكردن جكونه سبب کندشدن و توقّف سريع وسيلهى نقليه موشود؟ نه تنها دوجرخه بلکه هر جسمی که روی
سطحى در حال حركت است. پس از متی حرکتش کندمی‌ود. وقتى توبى در حال حركت اسست جرا بس از طىّ مسبر كوتاهى از
حركت باز مىايستد؟ جرا راه رفنن برسطح بخ و برف دشواراست؟ جرا ... .
صفحه 18:
a هه = ثیروی اصطکاک
5
۲ نیرویی که سبب کُند شدن حرکت می شود . نیروی اصطکاک oe
نبروی مقاوست هوا
حرکت است .
۷ نیروی اصطکاک همواره خلاف جهت حرکت بر جسم اثر می گذارد .
A ۳ 5 2 ae . 5 1
مثلا : دوچرخه سواری که می خواهدبا ترمز کردن سرعت خود را کم کند وبا دوچرخه ی خود را
متوقف کند از نیروی اصطکاک زمین و لاستیک دوچرخه استفاده می کند .
اصطکاک
در دوچرخه‌سواری وقتی می‌خواهیم سرعت خود را كم؛ ويا دوجرخه را متوقف كنيم از ترمز استفاده مى كنيم
آبا تاكنون فكر كردهايد ترم زكردن جكونه سبب كُندسدن و توقف سريع وسيلهى نقليه مىشود؟ نه تنها دوجرخه بلكه هر جسمى كه روى
سطحى در حال حركت است, يس از مدّنى حركتش كد موشود. وقتى نوبى در حال حركت است جرا بس از طىّ مسير كوتاهى از
حركت باز مى|يستد؟ جرا رأه رفتن بر سطح يخ و يرف دشوار است؟ جرا .
صفحه 19:
تختهاى صاف به طول تقريى +؟ ساتیمتر تیه کید و در سحی صاف مد سطح سرمک, روی چند اب را دهد
جسی مد یک ری قمی را از بای هرا کید جسم پس از جه مسافتى روى سطح صاف میسن
بار ديكر ابن آزمايش را روى سطح برزدارى مائند موكت تكرار كنيد. ابن بار جسم بس از طن جه مساقتى مىايسند؟ اكر
آزمايش را روى سطح ناهموار خاكى انجام دهيم. جه اثقاقى مىافتد؟ اكر روى بخ اتجام مود. Sag Al
© به نظر شما بابد جه وضعيئى فراهم باشد نا جسم, مساقت ييشثرى را طى كند؟.
8 در كدام حالت جسم زودثر متوقف موثودة
© به نظر شما چا در همدى حالتها. جسم يس از مدتى بالاخرد ميا يستدة.
صفحه 20:
در آزمایش انجام شده. کدام نبرو سیب کد شدن حرکت و توقف جسم شده است؟ این نیرو در کدام جهت بر چسم وارد شده
است؟
ن حرکت می‌شود. نیروی اصطکاک نامیده می‌نشود. معمولاً بروی اصطکاک در خلاف جهت حرکت. بر
فیروبی که سیب
جسم اثر می‌گذارد.
در «آزمایش کنید» صفحه‌ی قبل» ثیروی اصطکاک در کدام حالت بیشتر است؟ آيا به نظر شما سطحى وجود دارد كه جسم
رهاده روی آن متوقّف نشود؟ در گروه خود بحث کنید.
شگفتی‌های آفرینش
( مى دانيد اكر نيروى اصطكاك نبود. جه اتفاقى مى|فناد؟ آيا زندكى بدون اصطكاك براى شما قابل تصوّر است؟ ‘J
صفحه 21:
در هریک از فقالیت‌های زیر نيروى اصطكاك بيشتر اند بهتر است با کمتر ؟ جرا؟
الف) هنكام ترمز كردن اتومبيل ب) بالا رفتن از کوه
Sele روى يخ يا برف ت) گره زدن طناب
ت) اصطکاک بین اجزای دوچرخه. ج) هنگام هل دادن یک جسم سنگین
براى افزايش اصطكاك در روزهاى برفى و سمرنخوردن انومبيلها. جه اقدامائى صورت مىكيرد؟ در اين باره اطلاعات
جع آوری و تیجه زا بد كلاس كزارقن كتيد.
صفحه 22:
يك كناب زرك را روى مير قرار دقيد و سعی کنید به کمک یک کش آن را ه حرکت درآورید. ان آزبایش را می‌توانید با
قراردادن چند کتاب روی هم. نیز انجام دهید. حال چند مداد استوانه‌ای شکل را زیر کناب قرار دهید و دوباره سعی کنید کتاب
را به کمک همان کش به حرکت درآورید. در کدام حالت, حرکت دادن کتاب راحت‌تر است و کش کمتر کشیده می‌شود؛ عّت
را توضیح دهید.
صفحه 23:
در زمان‌های فدیم برای جایه‌جایی اجسام بسیار سنگین و کاهش
اصطکاک از روشی شبیه ابن آزمايش استقاده مى كردئد. آنها به
جاى مداد از نتدى درختان كمك م ى كرفتند.
به نظر ثسما |مروزه براى كم كردن اصطكاك از جه رادهابى
استفاده می‌کنند؟
توضیح دهید چگونه یک دانش‌آموز می‌تواند یک چمدان
مسافرتى سنكين را به راحتى جابدجا HS
وقتى اتوصيل در جا5ءاى در حال حركت است» نبروى
اصطکاک بر آن ائر مىكتد و سبب كافش سرعت أن
sy ULE Ba opty اصطكاك بر كثستى يا
هواییمای در حال پرواز نیز اثر میکند؟
اند شکل, يك بركدى كاغذ را بداريد ويا سرعت زياد حركت دهيد. جه اتفاقى موافتدا جه
صفحه 24:
نیروی مقاومت هوا
GES
۲ وقتی جسمی در هوا حرکت کنّد ۰ بر ن نیروی مقاومی وارد می شود که اصطلاحابه آن نیروی
مقاومت هوا می گوبیم .
”اين نيرو مى تواند مانع حرکت و یا باعث کُند شدن حرکت جسم شود .
وقتی جسمی حرکت میکند از طرف هو برآن نیروی مقاومی وارد می‌شود که اصطلاحبهآن نیروی مقاومت هوا مىكويند. بنابراين
برای اینکه اجسام بتوانند به راحتى در هوا حركت كنند. بايد شكل آنها را به كونهاى طراحى كنيم تا نبروی مقاومت هوای وارد بر
آنها به كمترين مقدار ممكن برسد.
صفحه 25:
/ eam,
بررسى كنبد شكل جسم جه الرى روى حركث جسم دارده. و رای موی
ا يكاين سباي بلزىرازيلاى سطع مينارىرها كيد
موی ری
ماقي مین وی سطع فقی یمن اد میدس ند eos 75
لكر زيش ويددست آوردن ملك مسافت ع د دفت ضما رابلا مروف اك يروي قلوبت زر
-مقوابيبداهاد 1 سات متردر ٠١ ساتيمتر يرد و مقتهتسكل درماین را ده و
موی خی کی هرق 0
چرا هنگام شستن هوایساهای جنگی, در بش آنها Sapte Aspe
۳ این مق را ات کرد اد دیگردرآوید و آزماش را تكرار كنيد. جدول زير را كامل كثيد.
ره کید دهمایآزاشی‌اجرم ان همق ALS
زر | .مامت اتوم ).مگ سا ری سفع فیط مدای
| © تيجدى كارش خودرا دریک با چندسطرنسید
صفحه 26:
دو بادكتك را همائتد سكل الف از يك ميلهيا خط كش با و بطور مستقيم وياب يك لولدى خو دكا به وسط WSS
فوت كنيد. جه افاقى موافتد؟ كر سرعتر از دضدى قبل فوت كنيد. جه اقاقى موافتد.
۷
.يك نوار كاغذى بدعرض نفريى ؟ ساتىمتررا از
را مين كتاب قرار دهيد و قوت كنيد. ج
مىافند؟ اكرسريعترازدفعهى قبل قوت كنيد وهوا.
باسرعتبيشترى ازروى كافذ بكذرد. جه اتفاقى
the
صفحه 27:
TL. ١
آيا می‌توانید ابن اتفاق را براساس
آزمایش‌های انجا‌شده توضیح دهيد؟
با نظر معلم خود به جند كروه تقسيم شويد. هر كروه يك هوا بيماى كاغذى درست كند و هوابيماى خود را آزمایش کند؛ سیس
يك مسابقه يبن هواپیماهای ساخته شده بركزار كنيد. هواييماى كدام كرود. زمان بيشترى در هوا باقىمى ماند و مسافت بيشترى
Se bb
صفحه 28:
نیروی بالاتری “se
۲ بال های هواپیما را طوری طراحی می کنند که وقتی درحال حرکت است . هوای بالای بال دارای
سرعت بیشتری نسبت‌به هوای پایین بال شود و همین امر سبب اختلاف فشار در بالا و پایین بال و
ایجاد یک نیروی خللص به طرف بالا می شود . لین نیرو می تولند حتی از نیروی جاذبه ی وارد بر
هواپیما هم بیشتر باشد و آن را به طرف بالا حرکت دهد .
۷پس‌به هواپیمای در حال حرکت علاوه بر نیروی جاذبه و مقایمت هوا . نیروی روبه باللیی نیز وارد
می شود که اصطلاحا به آن نیروی بالاُری می گوییم .
صفحه 29: