عملیات کشاورزی

عملیات کشاورزی

اسلاید 1: مرکزبابلپروژه تحقیقی درس: عملیات کشاورزینام استاد :گرد آورندگان: جناب آقای مهندس شهریار کاظمیعلی کاظمی حامد سلیمان زادهمهدی گرجیانمسعود قاسم پوراحمد رستمعلی بهار 1389به نام خداوند بخشنده مهربانآفتابگردانسویاذرتفلفلدانشگاه پیام نور

اسلاید 2: 3مشخصات گیاهشناسیآفتابگردانسویاذرتفلفلآفتاب گردان نام علمي هليانتوس انوس(Helianthus annuus L.) گياهي است ديپلوئيد(2n=34) يك ساله و از تيره مركبه(compositea) كه به صورت بوته اي استوار و بلند قامت رشد مي كند. طول دوره رشد آفتاب گردان بسته به رقم و كليه عوامل محيطي، از حدود 80 تا 150 روز متغير مي باشد.آفتاب گردان ريشه راست و توسعه يافته اي دارد. رشد ريشه تا مرحله رويت طبق سريع است. پس از آن ، از سرعت رشد ريشه كاسته مي شود و در پايان گرده افشاني متوقف مي گردد. پتانسيل نفوذ ريشه آفتاب گردان در خاكهاي نفوذپذير ، گرم و مرطوب به حدود 3 متر مي رسد.در خاكهاي نفوذپذير ، ريشه هاي جانبي در بوته اي به سن يك ماه و با ارتفاع حدود 30 سانتي متر ممكن است توسعه افقي زيادي داشته و فاصله 60 سانتي متري بين دو رديف كاشت را پر كرده باشند.پديده خورشيد گرائي در آفتاب گردان را مي توان با وجود سلولهاي موتوري در بافت خرطومي دمبرگ و نيز در قسمت فوقاني آخرين ميانگره ساقه( پايه طبق) و مكانيسم پمپ پتاسيم تفسير نمود.گل آذين آفتاب گردان به صورت طبق و شامل يك نهنج بزرگ است كه ممكن است در مرحله رسيدگي به حالت محدب، مقعر و يا مسطح مشاهده شود. در حاشيه نهنج ، براكته هائي مشاهده مي شوند كه برگهائي تعيير شكل يافته اند. در هر طبق تا 4000 گل مشاهده مي شود كه به صورت مارپيچ آرايش يافته اند. مكان گلها روي مارپيچ به نحوي است كه بنظر مي رسد گلهاي زايا بر روي كمانهايي كه از مركز طبق مي گذرند توزيع شده اند.گلهاي حلقه خارجي طبق عقيم هستند، ولي هر يك داراي پنج گلبرگ طويل با رنگ زرد طلائي مي باشد. چون گلبرگها به شكل زبانهاي طويلي مي باشند، به اين گلها، گلهاي زبانه اي گويند. هر گل لوله اي شامل يك جام گل لوله اي شكل كوتاه به رنگ قهوه اي يا ارغواني مي باشد كه از پنج گلبرگ تشكيل شده است. در هر گل ، پنج پرچم بهم پيوسته ديده مي شود كه لوله اي را تشكيل مي دهند. خامه از ميان اين لوله عبور مي نمايد. گلها واقع در ناحيه مركزي طبق بسيار بهم نزديك بوده و ممكن است به دليل تراكم شديد توليد دانه ننمايند. لقاح، به دليل اينكه پرچم هاي زودتر بلوغ مي يابند(protandrous) از نوع دگر گشني مي باشد

اسلاید 3: 4سازگاری شرایط رشدآفتابگردانسویاذرتفلفلطيف سازگاري آفتاب گردان وسيع است و از عرض جغرافيايي حدود 40 درجه جنوبي تا 55 درجه شمالي و از ار تفاع صفر تا 2500 متر از سطح دريا(بسته به عرض جغرافيايي) كاشته مي شود.با توجه به اينكه آفتاب گردان طبيعتاً گياهي گرمادوست است، هيچگونه عكس العملي به بهاره سازي ندارد و انواع وحشي آن روز كوتاهي مي باشند، به احتمال زياد گياهي روز كوتاه مي باشد ولي اكثر ارقام زراعي آفتاب گردان نسبت به طول روز بي تفاوت مي باشند.آفتاب گردان گياهي است با گرايش گرما دوستي ، اما دماهاي پائين را بهتر از ذرت تحمل مي كند و در ميانگين دماي شبانه روزي 10 تا بيش از 32 درجه سانتي گراد رشد مي كند . دماي مطلوب رشد آن 20 تا 25 درجه سانتي گراد است. رشد مطلوب آفتاب گردان در ميانگين دماي شبانه روزي حدود 18 تا 22 درجه سانتي گراد بدست مي آيد. افزايش دما به مقادير بالاتر از حد مطلوب موجب كاهش طول دوران رشد گياه، ميزان رشد و عملكرد محصول مي گردد.دماي پايه براي رشد آفتاب گردان حدود 6 درجه سانتي گراد است. در دماي 9 تا 10 درجه سانتيگراد(درخاك) با سرعت قابل قبولي جوانه مي زند. از آنجايي كه آفتاب گردان بخوبي دماهاي بالا(ميانگين شبانه روزي هوا حدود 28 تا 30 درجه سانتي گراد) را تحمل و عملكرد اقتصادي توليد مي نمايد.تداوم رشد گياه در دماهاي زير 10 درجه سانتي گراد سبب شده است كه آفتاب گردان محصول مناسبي براي نواحي سرد ايران با فصل ردش كوتاه مانند شهر كرد و همدان باشد. ارقام زودرس آفتاب گردان در نواحي داراي فصل رشد حداقل 120 روزه (بدون يخبندان) عملكرد اقتصادي توليد مي كنند.آفتاب گردان به خوابيدگي بوته حساس است. به همين جهن نواحي بادخيز ، بخصوص وقوع باد شديد طي دوران پر شدن دانه و رسيدگي ، مناسب بشمار نمي رود.آفتاب گردان ريشه توسعه يافته اي دارد كه گياه را به خشكي مقاوم مي سازد، مشروط بر آنكه خاك عميق بوده و تراكم و خربي ساختهاي خاك محدود كننده نفوذ ريشه نباشد.آفتاب گران به ساختمان خاك حساس است، ولي به بافت خاك حساسيت زيادي ندارد. اما بافتهاي ريز با محدوديت تهويه كه دچار آب ايستادگي مي شوند و بافتهاي درشت كه از لحاظ ظرفيت آبگيري و حاصلخيزي فقير هستند و نيز خطر خوابيدگي محصول در آنها زياد است مطلوب به شمار نمي روند.حساسيت آفتاب گردان به پي اچ خاك زياد نيست و در دامنه پي اچ 6 تا 8 رشد مي كند. گياه به خاكهاي اسيدي سازگاري خوبي ندارد و در محدوده پي اچ خنثي رشد بهتري دارد. در صورتي كه پي اچ خاك كمتر از 6 باشد، لازم است پي اچ خاك را به 6 رسانيد.آفتاب گردان در گروه گياهان نسبتاً مقاوم به شوري قرار مي گيرد. عملكرد آفتاب گردان از شوري حدود 5 دسي زيمنس بر متر آسيبي نمي بيند. شوري حدود 9 دسي زيمنس بر متر سبب حدود 25 تا 30 درصد و شوري حدود 12 دسي زيمنس ب رمتر سبب حدود 50 درصد كاهش عملكرد آفتاب گردان مي گردد.

اسلاید 4: 6تاریخ کاشتآفتابگردانسویاذرتفلفل حداقل دماي خاك در عمق كشت براي جوانه زدن و سبز شدن بذر آفتاب گردان حدود 8 تا 10 درجه سانتيگراد است. معمولاً اين حرارتها در خاك بسته به عوامل خاك و اقليم با رسيدن ميانگين دماي شبانه روزي هوا به حدود 10 تا 15 درجه سانتي گراد تأمين مي گردد. طول دوره رشد ژنوتيپ مورد كاشت، زمان وقوع اولين سرماي كشنده(حدود 3- درجه سانتي گراد) در پاييز و انجام رشد رويشي كافي از عوامل تعيين كننده انتخاب تاريخ كاشت آفتاب گردان مي باشند.در نواحي اقليمي با زمستان سرد، تاريخ كشت بايد بر اساس فرار از سرماي پائيزه تنظيم گردد. در نواحي با زمستان نيمه سرد تا كمي سرد، تاريخ كاشت بايد در جهت حصول رشد رويشي كافي قبل از ورود به فاز زايشي انتخاب شود. در اقليم هاي فوق الذكر، بهتر است كاشت با رسيدن ميانگين دماي شبانه روزي هوا به حدود 12 درجه سانتي گراد انجام شود. در نواي اقليمي با زمستان ملايم، كاشت مي تواند بر اساس ميانگين دماي سردترين و گرمترين ماه سال ، در پائيز و يا در اواسط بهمن تا اوايل اسفند(به عنوان كشت بهاره) انجام گيرد.در نواحي داغ خوزستان مانند اهواز و دزفول كه ميانگين دماي سردترين ماه سال بيش از 10 درجه سانتي گراد بعمل آيد در نواحي با تابستان خنك تر، كاشت به صورت بهاره و با رسيدن ميانگين دماي شبانه روزي هوا به حدود 12 درجه سانتي گراد انجام گيرد. تاريخ كاشتهاي دير هنگام سبب برخورد دوران پر شدن و خشك شدن دانه با هواي خنك پائيزي مي گردد. مطالعات نشان داده اند كه دماهاي پائين سبب افزايش فعاليت انزيمهاي اشباع زدائي اسيدهاي چرب شده و نسبت اين اسيدها در روغن افزايش مي يابد. مقدار اسيد چرب غير اشباع لينولئيك بيش از سايرين افزايش مي يابد و كيفيت تغذيه اي روغن جهت انسان و نيز جهت مصرف در صنعت مارگارين بهبود پيدا مي كند. فعاليت انزيمها اشباع زدائي پس از رسيدگي فيزيولوژيك دانه (رطوبت دانه حدود 45 درصد) و تا زماني كه رطوبت دانه به حدود 35 درصد برسد، ادامه پيدا مي كند. بر اين اساس ، انتظار مي رود كه كيفيت مصرفي روغن آفتاب گردان و همچنين سوياي توليد شده در نواحي اقليمي با زمستان سرد، كه در آنها دوران رسيدگي دانه به دماهاي پائين برخورد مي كند، بهتر از كيفيت مصرفي روغن توليد شده در ساير نواحي اقليمي كشور باشد.تاريخ كاشت آفتاب گردان در شرايط ديم ساحل خزر به ميزان و توزيع بارندگي بستگي دارد. از نظر دمائي ، كاشت در زمانهائي كه ميانگين دماي شبانه روزي هوا بين 10 تا حداكثر 15 درجه سانتي گراد باشد، مناسب بنظر مي رسد. هر چه مقدار باران ساليانه كمتر باشد، تاريخ كاشت زودتري بايد انتخاب گردد. بهر حال، عدم امكان ورود به زمين در اثر خيس بودن خاك ناشي از وقوع بارندگي، عاملي است كه نقش مهمي در تعين تاريخ كاشت دارد. در اكثر نواحي ديم ساحل خزر بهتر است با توجه به دما و امكان ورود به زمين، كاشت در اولين فرصت انجام شود. امكان موفقيت كاشت آفتاب گردان ديم پائيزه در نواحي اقليمي با زمستان ملايم و تابستان خشك با بيش از 350 ميلي متر باران ساليانه قابل بررسي مي باشد.

اسلاید 5: 6روش کاشتآفتابگردانسویاذرتفلفلآفتاب گردان را معمولاً در روش آبياري سطحي به صورت جوي و پشته مي كارند. اما در صورتي كه بافت خاك سبك تا متوسط باشد و يا از آبياري باراني استفاده مي شودف كاشت در روي زمين مسطح انجام مي شود كاشت معمولاً با استفاده از رديف كار گياهان وجيني انجام مي گيرد.عمق كاشت بذر به بافت خاك بستگي داشته و از 3 تا 5 سانتي متر تغير مي يابد.فاصله رديفهاي كاشت 60 تا75 سانتي متر و فاصله بين بوته ها در روي رديف كاشت 15 تا 25 سانتي متر براي كاشت آفتاب گردان مناسب مي باشد. با اين حال، توجه شود كه فاصله رديف 60 سانتي متر براي كشت مضاعف(دو محصول در سال) و در شرايطي كه مقدار زيادي بقاياي گياهي محصول قبلي( جويا گندم) در زمين باقي مانده است، مناسب نيست. زيرا پشه ها بخوبي فرم نمي گيرند و مقدار زيادي بقاياي گياهي در محل پشته تجمع مي يابند.قبل از كاشت، بايد بذرها را با سموم قارچ كش مانند كاپتان(به نسبت 2 در هزار سم خالص)، كاربوكسين(به نسبت 2 در هزار سم خالص) و يا تيرام( به نسبت 5/1 در هزار سم خالص) ضدعفوني نمود.درصورتي كه برداشت با دست انجام مي شود، تراكم بوته در روي رديف كاشت را كم مي گيرند تا طبقهاي بزرگي تشكيل شوند و در نتيجه بريدن تعداد كمتري طبق ضرورت داشته باشد. در اين شرايط و در صورت امكان( از نظر شيب زمين براي انجام آبياري سطحي) ، جهت رديفهاي كاشت را شمالي-جنوبي انتخاب مي كنند تا اكثر طبقها در زمان رسيدگي به طرف شرق آويزان باشند و قطع طبقها تسهيل گردد. با اينكه آفتاب گردان به شوري خاك نسبتاً مقاوم است، اما براي كاهش خسارت شوري ممكن است روش كاشت را همراه با مديريت آبياري تغيير داد. آبياري سنگين و يك در ميان پشته ها تا رسيدن بوته ها به مرحله 2 تا 3 برگي مي تواند شوري خاك را به منطقه جانبي استقرار بذر انتقال دهد و از آسيب شوري به بذر هاي در حال سبز شدن و گياهچه هاي جوان بكاهد. كاشت در طفين پشته عريض همراه با آبياري سنگين اوليه روش مناسب ديگري براي كاهش خسارت شوري بشمار مي رود.در روي پشته عريض، دو رديف كاشت به فاصله 30 تا 40 سانتي متر كاسته مي شود. بهتر است آفتاب گردان را در شرايط ديم ساحل خزر روي زمين مسطح و با استفاده از رديف كارهاي وجيني مخصوص شرايط ديم كشت نمود.در صورت محدوديت مقدار باران مي توان از روش كاشت درون جوي استفاده بعمل ورد. براي شرايط ديم، عمق كاشت بذر بين 5 تا 8 سانتي متر،‌فاصله رديفهاي كاشت بين 55 تا 75 سانتي متر، فاصله دو بوته در روي رديف كاشت بين 25 تا 35 سانتي متر و تراكم 4 تا 6 بوته در متر مربع، بسته به رقم ، وضعيت رطوبتي خاك و روش برداشت، مناسب بنظر مي رسد.

اسلاید 6: 6کود دهیآفتابگردانسویاذرتفلفلوجود تعادل عناصر غذايي در خاك براي به حداكثر رسيدن عملكردهاي دانه و روغن آفتاب گردان مطلوب مي باشد. توليد هر تن دانه آفتاب گردان موجب خروج 40تا 60 كيلوگرم نيتروژن،‌5تا 10 كيلوگرم فسفرر(11 تا 23 كيلوگرم اكسيد فسفر) و 60 تا 100 كيلوگرم پتاسيم(72 تا 120 كيلوگرم اكسيد پتاسيم) از خاك مي گردد. مقدار پتاسيم جذب شده به ازاء هر تن محصول تا 140 كيلوگرم نيز گزارش شده است. موجودي نيتروژن خاك را مي توان تا عمق 60 سانتي متري در كشت آبي و تا عمق 120 سانتي متري در كشت ديم و موجودي پتاسيم و فسفر خاك را تا عمق 15 سانتي متري در هر دو شرايط كشت براي محاسبه نياز كودي گياه اندازه گير كرد. بنظر مي رسد مقادير فسفر بالاتر از 15 ميلي گرم در كيلوگرم خاك و مقادير پتاسيم بالاتر از 150 ميلي گرم در كيلوگرم خاك براي عملكردهاي معمول مزارع ايران كفايت داشته باشند. براي حصول عملكردهايي بين 2 تا3 تن دانه در هكتار تحت شرايط كشت آبي به حدود 60 تا 120 كيلوگرم در هكتار نيتروژن نياز باشد. مقدار فسفر مورد نياز بستگي زيادي به موجودي خاك دارد و بين 10 تا 45 كيلوگرم فسفر(حدود 23 تا 103 كيلوگرم اكسيد فسفر) در هكتار تخمين زده مي شود. در نواحي با تابستان خشك معمولاً به مصرف كود پتاسيم نيازي نيست. در خاكهاي شني و اسيدي ممكن است به حدود 60 تا 100 كيلوگرم در هكتار پتاسيم(72 تا 120 كيلوگرم اكسيد پتاسيم) نياز باشد. تمامي كودهاي فسفر و پتاسيم و ربع تا ثلث كل نيتروژن مورد نياز گياه به صورت پيش كاشت در خاك قرار داده مي شود در صورتي كه كود به صورت نواري و همراه با كاشت در خاك قرار داده مي شود، بايد كود را حدود 7 تا 8 سانتي متر در زير بذر و 5 سانتي متر در پهلو قرار داد ممكن است كودهاي شيميائي پيش كاشتي را قبل از پاشيدن علف كش بر روي سطح خاك پاشيد و بسته به ميزان كلوخه اي بودن خاك از ديسك سنگين يا كولتيواتور براي اختلاط كودها با خاك تا عمق حدود 15 سانتي متر استفاده بعمل آورد. در مزارع كوچك چند هكتاري، كه عمليات كاشت طي حدود يك روز به اتمام مي رسد، مي توان علف كش هاي پيش كاشتي را قبل از كود شيميائي پاشيد و با ديسك سبك تا عمق نزديك به 10 سانتي متر در خاك اختلاط داد. پس از آن كودهاي شيميايي را پاشيد و آنها را توسط شيارساز متصل به رديف كار وارد خاك ناحيه پشته ساخت. در اين روش، كودها تقريباً به حالت نواري در زير پشته قرار مي گيرند. ضرورت كوچك بودن مزرعه براي بكارگيري اين روش بدان لحاظ است كه كود پاشيده شده ، بخصوص اوره، براي مدت طولاني در معرض آفتاب قرار نگيرد. زمان كود سرك پاشي نزديك ترين موقع به شروع رشد زايشي و قبل از غير ممكن شدن ورود ماشينها به داخل مزرعه مي باشد. بلافاصله بعد از پاشيدن كود سرك بايد آبياري مزرعه بعمل آِد. در اراضي ديم مصرف 50 تا 100 كيلوگرم در هكتار فسفات آمونيوم و در صورت ضرورت، همين مقدار سولفات پتاسيم به صورت پيش كاشت و 100 تا 150 كيلو گرم اوره به صورت سرك در حدود 1 ماه بعد از سبز شدن، براي عملكرد معقول و قابل حصول، مناسب باشد.

اسلاید 7: 7آبیاریآفتابگردانسویاذرتفلفلآفتاب گردان از گياهان مقاوم به خشكي بشمار مي رود و در نواحي اقليمي با باران تابستانه به صورت ديم كاشته مي شود.اما حصول عملكردهاي بالا مستلزم وجود رطوبت كافي در خاك طي تمام دوره رشد گياه است. حساسيت به كم آبي از مدت كوتاهي قبل از رويت طبق تا هنگام رنگ گيري كامل دانه رنگ سبز پشت طبق زياد است. بيشترين حساسيت به تنش رطوبتي در مرحله گرده افشاني مشاهده مي گردد. می توان برنامه آبياري آفتاب گردان را در خاكهائي با بافت متوسط تا نيمه سنگين به شرح زير پيشنهاد نمود: از زمان كاشت تا استقرار بوته ها(مرحله 2 تا 4 برگي)، آبياري بايد بر اساس بافت خاك، اقليم و تاريخ كاشت، هر 5 تا 10 روز يكبار انجام گيرد. آبياريهاي بغدي تا ظهور اولين آثار رويت طبق هنگامي بعمل آيند كه پتانسيل آب در خاك كبه حدود -1 تا -2 اتمسفر رسيده و يا حدود 60 تا 65 درصد رطوبت قابل استفاده مصرف شده باشد. پتانسيل آب و يا ميزان تخليه رطوبت خاك را به لحاظ سهولت عمل و نيز بعنوان نماينده اي از عمق توسعه ريشه، معمولاً در عمق 20 تا 30 سانتي متري مي سنجند. تبخير حدود 90 تا 100 ميلي متر آب از تشت تبخير استاندارد واقع در ايستگاه هواشناسي ، معيار قابل استفاده ديگري در اين مرحله از رشد در بعضي شرايط اقليمي مانند اصفهان مي باشد. انتخاب مقدار دقيق اعداد فوق الذكر براي انجام آبياري به رقم، سرعت رشد گياه و بخصوص اقليم بستگي زيادي دارد. در بسياري شرايط ، از زمان پيدايش اولين لكه هاي زردي در پشت طبق(شروع رسيدگي) تا مرحله رسيدگي فيزيولوژيك، به يك يا دو آبياري نياز است. اين آبياري ها را مي توان به ترتيب بر اساس رسيدن پتانسيل آب در خاك به حدود 1- و 3- اتمسفر، معادل تقريبي تخليه 60 و 70 درصد از رطوبت قابل استفاده از خاك و يا 90 و 110 ميلي متر تبخير از تشت تبخير استاندارد انجام داد. عمق خيس كردن خاك در هر آبياري به مرحله رشد گياه، بافت و نفوذپذير خاك و رقم بستگي دارد. در مراحل اوليه رشد گياه كه سرعت طويل شدن ساقه آهسته است و ريشه توسعه عمقي زيادي ندارد، معمولاً در هر آبياري خاك را تا عمق حدود 40 سانتي متر به حد ظرفيت مزرعه مي رسانند. از زمان سرعت گرفتن رشد طولي ساقه، بتدريج به عمق خيس كردن خاك مي افزايند و آن را تا زمان رويت طبق به حدود 60 سانتي متر مي رسانند. در خاكهائي كه عمق و يا نفوذپذيري بسيار محدودي دارند، در آبياريهاي بعدي نيز خاك را تا عمق 60 سانتي متري خيس مي كنند. در صورتي كه نفوذپذيري خاك مناسب باشد، عمق خيس كردن خاك را تا زمان گرده افشاني به حدود 75 سانتي متر و در شرايط ايده آلي از نفوذپذيري به حدود 100 سانتي متر مي رسانند.

اسلاید 8: 8مبارزه با علفهای هرزآفتابگردانسویاذرتفلفل آفتاب گردان در اوايل دوران رشد گسترش محدود داشته و توان رقابتي كمي با علفهاي هرز دارد. لذا بايد در برابر علفهاي هرز بطور كامل حمايت گردد. بخشي از كنترل علفهاي هرز طي دوران آيش فصلي و عمليات تهيه بستر بعمل مي آيد. چنانچه علفهاي هرز در دوران سبز شدن محصول پديدار گردند، مي توان از دندانه سبك انگشتي يا چنگك گردان استفاده نمود و علفهاي هرز تازه سبز شده را كنترل كرد. در صورتي كه نكات لازم رعايت گردند، اين عمل خسارت كمي به گياهچه هاي جوان مي زند. براي ايجاد امكان ترميم اين خسارت، تراكم اوليه بوته را بيشتر از حد لازم مگرفته و بعد بوته ها را تنك مي كنند. پس از ارتفاع گرفتن محصول،‌مي توان بين رديفهاي كاشت را با استفاده از كولتيواتور وجين نمود. معمولاً اولين وجين مكانيزه بين رديفهاي هنگامي بعمل مي آيد كه بوته ها به مرحله 4 تا6 برگي رسيده و حداقل 15 سانتي متر ارتفاع داشته باشند. آخرين وجين مكانيزه بايد قبل از ارتفاع گرفتن محصول انجام گيرد،‌به طوري كه رأس بوته ها به ادوات يا زير تراكتور گير نكرده و آسيبي به بوته ها وارد نشود. كنترل مؤثر علفهاي هرز مستلزم بكارگيري علف كشها نبايد در نزديكي مزرعه آفتاب ردان مورد استفاده قرار گيرند. آلاكلر، آتال فلورالين، اي پي تي سي(EPTC) و تريفلورالين از علف كشهايي هستند كه به صورت پيش كاشتي جهت كنترل بذر علفهاي هرز در آفتاب گردان قابل استفاده مي باشند. آلاكلر براي كنترل بذر علفهاي هرز باريك برگ يك ساله و برخي علفهاي هرز پهن برگ يك ساله و نيز اويار سلام و اتال فلورالين براي كنترل بذر علفهاي هرز پهن برگ و بيشتر باريك برگههاي يك ساله توصيه شده است. تريفلورالين بر بذر علفهاي هرز باريك برگ و بسياري پهن برگها و اي پي تي سي بر بذر اكثر علفهاي هرز باريك برگ و تعدادي از پهن برگ ها موثر مي باشد.اين علف كشها را روي سطح خاك پاشيده و در همان روز با يك يا دوبار زدن ديسك سبك در جهت عمود بر هم و تا عمق نزديك به 10 سانتي متر در خاك اختلاط مي دهند.مرطوب بودن خاك سطحي (در حدود گاورو) هنگام پاشش و اختلاط علف كشهاي پيش كاشتي براي جلوگيري از اتلاف علف كش در اثر بلند شدن گرد و خاك به هوا مطلوب مي باشد. وجود كلوخه هاي بزرگ به قطر چند سانتي متر در مزرعه در زمان پاشش علف كشهاي پيش كاشتي بسيار نامطلوب است.براي كنترل علفهاي هرز باريك برگ يك ساله كه در آفتاب گردان سبز مي شوند مي توان از علف كش ستوكسيديم با نام تجاري نابواس يا پست يا از علق كش هالوكسي فوپ با نام تجاري گالانت به عمل آورد . علفهاي هرز در زمان مصرف بايد 5 تا 15 سانتي متر ارتفاع داشته و در حال رشد سريع باشند. همراه با ستوكسيديم بايد حدود دو ليتر در هكتار روغن كنسانتره مصرف گردد. براي كنترل علفهاي هرز پهن برگ سبز شده در آفتاب گردان علف كشي در دسترس نيست. در صورت گسترش علفهاي هرز يك ساله پهن برگ در مزرعه ممكن است از عل كش گرماكسون به ميزان 2 ليتر در هكتار از مايع حل شونده 20 درصد به صورت كاملاً حفاظت شده و در شرايط سكون كامل هوا استفاده كرد. دقت شود كه پاشش گرماكسون روي بوته هاي آفتاب گردان سبب مرگ آنها مي گردد.

اسلاید 9: 9مبارزه با آفاتآفتابگردانسویاذرتفلفلپرندگان ، بخصوص گنجشك، از آفات مهم آفتاب گردان محسوب مي شوند. گنجشك از زمان تكميل گرده افشاني به بعد از دانه آفتاب گردان تغذيه مي كند. طبقهاي بزرگ و وارون خسارت كمتري از گنجشك مي بينند، زيرا مناسب استقرار پرنده نيستند و نيز دانه هاي مياني كمتر در دسترس گنجشك قرار مي گيرند. با اين حال، گنجشك ممكن است روي برگ زير طبق به صورت وارون بنشيند و يا با استفاده از پنجه ها، خود را از لبه طبق به طور وارون آويزان كند و به تغذيه بپردازد. طبقهاي كوچك و مستقيم بشدت از گنجشك خسارت مي بينند، زيرا گنجشك براحتي روي اينگونه طبق ها نشسته و به تمامي دانه ها دسترسي دارد. ميزان خسارت پرندگان به آفتاب گردان به وجود ساير منابع تغذيه بستگي بسيار زيادي دارد. به همين جهت مزارع كوچك و فاصله دار از ساير مزارع آفتاب گردان و يا با تاريخ كاشت متفاوت از سايرين، بيشتر آسيب مي بينند. دوران رسيدگي كشتهاي دير هنگام مممكن است با دوران برداشت برنج و يا كاشت جو يا گندم همزمان گردد. تغذيه پرندگان از بذرهاي ريزش يافته از مزراع برنج و يا كاشته شده جو و گندم سبب كاهش خسارت بر آفتاب گردان مي شود.كنترل شيمسايي حشره با سمپاشهاي زميني به علت ارتفاع زياد بوته ها، بخصوص در مزارع بزرگ عملا غير ممكن است. سمپاشي با هواپيما يا هليكوپتر نيز بعلت انحراف طبقها از حالت عمودي چندان موفقيت آميز نيست. در هر حال، مي توان از سموم تيودان يا ديازينون در دو نوبت، يكي همزمان با باز شدن طبقها و ديگري حدود 10 روز بعد استفاده نمود. معدوم سازي بقاياي گياهي آلوده از طريق سوزاندن آنها يا دفن آنها در خاك از طريق شخم بر گردان جهت از بين بردن لاروها و شفيره هاي زمستان گذران مفيد است. موثرترين روش مبارزه با اين آفت استفاده از ارقام مقاوم مي باشد. از بيماري هاي مهم آفتاب گردان در ايران مي توان سفيدك داخلي و زنگ آفتاب گردان را نام برد. عامل بيماري سفيدك داخلي(دروغي) آفتاب گردان قارچي است با نام علمي plasmopora helianthi كه بوسيله خاك و بذر آلوده انتقال يافته، از طريق ريشه وارد گياه شده ، به ساير بخشهاي گياه سرايت نموده و به حالت سيستميك در مي آيد. مبارزه با اين بيماري از طريق مصرف بذر غير آلوده، ضدعفوني بذر با سموم قارچ كش مانند گرانوزان، مركوران و كاربوكسين به نسبت 2 در هزار سم خالص، تناوب زراعي ، انهدام بقاياي گياهي آلوده و كاشت ارقام مقاوم امكان پذير است.عامل بيماري زنگ آفتاب گردان قارچي است با نام علمي puccinia helianthi رشد و نمو اين قارچ بر روي گياه سبب پيدايش لكه هاي برجسته و پراكنده اي به رنگ قهوه اي تيره در پشت برگها مي گردد كه در نهايت منجر به زرد شدن و ريزش برگها ، كوچكي دانه ها و نقصان عملكردهاي دانه و روغن مي شود. ميزان خسارت در ارقام حساس بسيار شديد است. مهمترين راه مقابله با اين بيماري استفاده از ارقام مقاوم مي باشد. سمپاشي محصول با گل گوگرد و يا ساير قارچ كشها مانند مانكوزب و زينب مي تواند مورد توجه قرار گيرد. از ساير بيماري هاي آفتاب گردان مي توان به بوته ميري ، پوسيدگي طبق و پوسيدگي طوقه اشاره نمود كه در حال حاضر اهميت اقتصادي زيادي در ايران ندارند.

اسلاید 10: 10زمان برداشتآفتابگردانسویاذرتفلفلـ درمرحله رسيدگي فيزيولوژيك مزرعه، رنگ برگكهاي كناري و قسمت اعظمي از پشت طبق قهوه اي شده و ميانگين رطوبت دانه ها حدود 35 درصد است. برداشت زودهنگام با عملكرد پائين و تأخير در برداشت با خطر ريزش دانه ها و افزايش خسارت پرندگان ، بخصوص گنجشك همراه است.

اسلاید 11: 11روش برداشتآفتابگردانسویاذرتفلفلاولين زمان برداشت آفتاب گردان با دست هنگامي است كه تمامي سطح پشت طبق و برگكهاي كناري طبق قهوه اي شده باشند. برداشت مكانيزه از زماني كه رطوبت دانه ها به 18-16 درصد رسيده باشد امكان پذير است. اما براي برداشت مكانزه بهتر است به انتظار نقصان رطوبت دانه ها به حدود 14 درصد بود. در اين مرحله دانه ها به سهولت از طبق جدا مي شوند. برگ زدائي قبل از برداشت، بخصوص در نواحي مرطوب، مي تواند براي تسهيل تهويه مزرعه و در نتيجه تسريع خشك شدن طبقها و حصول دانه ها ي تميز تر مفيد باشد. براي اين عمل از علف كش گرماكسون به ميزان حدود 2 ليتر در هكتار از مايع حل شونده 20درصد در مرحله رسيدگي يزيولوژيك طبق استفاده مي شود. غالباً در اين زمان رطوبت دانه ها و بخصوص رطوبت نهنج طبق زياد است. به همين جهت، طبقهاي بريده شده را براي چند روز در زير آفتاب به طوري پهن مي كنند كه پشت طبقها به سمت آفتاب باشد . به اين طريق نه تنها طبق ها بهتر خشك مي شوند، بلكه از ميزان خسارت پرندگان طي دوران خشك شدن دانه ها كاسته مي شود. دانه را از طبقهاي خشك شده با استفاده از كمباين ساكن يا خرمن كوب ذرت جدا مي نمايند. مقادير كم طبق را ممكن است با كوبيدن چوب به پش طبقها خرمن كوبي كرد و يا طبقها را روي يك غربال درشت سائيد.براي برداشت مكانيزه از كمباين گندم يا ذرت استفاده مي شود. تغيير لازم در كمباين گندم اضافه كردن انگشتيهاي بلند به چرخ فلك و يا افزايش عرض صفحات چرخ فلك(تا آنجايي كه دانه هاي آفتاب گردان به ضربات كوبنده حساس مي باشند، دقت زيادي در تنظيم كمباين از لحاظ فاصله كوبنده با ضربه كوبنده، سرعت چرخش كوبنده، اندازه غربالها و سرعت باد ضرورت دارد.رطوبت مطلوب دانه ها براي ذخيره سازي كمتر از 10درصد مي باشد. هر چه رطوبت دانه هاي برداشته شده بيشتر از حد مناسب باشد، بايد در خشك كردن آن قبل از انبارسازي تسريع زيادتري بعمل آيد.در صورتي كه قرار است از دانه هاي برداشتي بعنوان بذر استفاده گردد، بايد از هواي گرم با دماي 35 تا حداكثر 40 درجه سانتي گراد براي خشك كردن استفاده شود.

اسلاید 12: 12موارد استفادهآفتابگردانسویاذرتفلفلدانه آفتاب گردان بر اساس درصد روغن و اندازه دانه جهت روغن گيري ، مصرف آجيل و تغذيه پرندگان مصرف مي شود . انواع آجيلي دانه هاي درشت تري نسبت به انواع روغني دارند ولي درصد روغن آنها معمولاً كمتر بوده و حدود 25 تا 30 درصد است. پائيني نسبت پوسته به كل دانه اهميت زيادي در بازار پسندي محصول دارد. نسبت پوسته به فندقه در شرايط مطلوب و كشت ارقام اصلاح شده معمولاً بين 25 تا 30 درصد متغيير و در شرايط زراعي ايران تا بيش از 50درصد مي رسد اكثر ارقام آجيلي آفتاب گردان داراي رنگ خاكستري با خطوط سياه مي باشند. ، اما ارتباط خاصي بين رنگ دانه و خصوصيات مورد نظر براي مصرف آجيلي وجود ندارد. از دانه هاي ريز ارقام آفتاب گردان آجيلي و روغني جهت تغذيه طيور استفاده مي شود.پائيني مقدار اسي استئاريك و اسيداولئيك ، بالايي اسيدلينولئيك و ناچيزي اسيدلينولنيك، روغن آفتاب گردان را براي صنعت مارگارين و مايونز مناسب ساخته است.روغن آفتاب گردان با ضريب يدي 120 تا 135 در گروه روغنهاي نيمه خشك شونده قرار دارد. روغن آفتاب گردان، علاوه بر مصرف در صنايع غذادي، در تهيه صابون و رنگهاي پر كيفيت و توليد لوازم آرايشي ، و رنيس ، پلاستيك مواد پوشاننده مواد شوينده، مواد افزودني (adjuvants) در سموم شيميايي و نرم كننده پارچه كاربرد دارد.بوته هاي آفتاب گردان را مي توان همانند ذرت سيلو نمود و مصرف كرد. برداشت جهت سيلو با پيدايش اولين لكه هاي زردي در پشت 10 تا 25 درصد طبقها انجام مي شود. برگها و طبقها ارزش غذايي زيادي دارند، اما ساقه خشبي بوده و ارزش غذايي آن كم است. بطور كلي، عملكرد، ارزش غذايي و بخصوص مطبوعيت سيلوي آفتاب گردان ار سيلوي ذرت بسيار كمتر است. به همين جهت آفتاب گردان را اختصاصاً جهت سيلو نمي كارند. اما اگر برداشت محصول جهت دانه، به دليل برخورد با سرماي پائيزه (ناشي از تأخير در كاشت و يا وقوع سرماي زودرس پائيزي) يا خسارت شديد آفات و بيماري امكان پذير نباشد، مي توان محصول را جهت سيلو برداشت نمود.اگر محصول با دست برداشت مي شود، ممكن است بقاياي طبق حاصل از خرمن كوبي را به تغذيه دام رسانيد و يا بعنوان بستر در مرغداري ها مورد استفاده قرار داد.بقاياي طبق خوش خوراك نيست، اما ارزش غذايي بالاتري نسبت به كاه غلات جهت تغذيه نشخوار كنندگان دارد. ساقه آفتاب گردان الياف فيبري و سلولز زيادي داشته و در صنايع كاغذ سازي و تهيه سلولز كاربرد دارد. ساقه از نظر عناصر معدني غني مي باشد.هدف اصلي از توليد اكثر دانه هاي روغني، استخراج روغن يا روغن گيري از دانه هاي آنها مي باشد.

اسلاید 13: 13آفتابگردانسویاذرتفلفلمشخصات گیاهشناسیلوبیا روغنی با نام علمی گلایسین ماکس ( merrill ( L. ) glycine max ) گیاهی است دیپلوئید (2n=40)و یک ساله از تیره نخود ( leguminosae ) که بصورت بوته ای استوار و نسبتاً پر شاخ و برگ رشد می کند . میانگین ارتفاع بوته در بسیاری از ارقام و شرایط تولید از 60 تا 135 سانتی متر متغیر است . مقدار رشد رویشی و طول دوره رشد لوبیا روغنی به رقم ، طول روز ، دمای محیط و تاریخ کاشت بستگی زیادی دارد ، ولی بسیاری از ارقام مورد کاشت در ایران سیکل حیاتی خود را طی 90 تا 145 روز به اتمام می رسانند . لوبیا روغنی دارای ریشه ای نسبتاً مستقیم با توسعه جانبی زیاد است که در خاکهای نفوذ پذیر ، مرطوب و گرم تا عمق 5/1 متری نفوذ می کند . لوبیا روغنی تولید یک ساقه اصلی استوار ، استوانه ای و اغلب کرک دار که در ناحیه قاعده چوبی می باشد . از گره های پائینی ساقه اصلی معمولاً چهار تا هفت شاخه جانبی قوی منشعب می گردد . خوابیدگی بوته کمتر اتفاق می افتد ، مگر در شرایطی از تراکم بوته بسیار بالا و فراوانی رطوبت و نیتروژن خاک که ساقه های ظریفی بوجود می آیند . اولین جفت برگی که در گیاهچه و در گره بالای لپه به ظهور می رسد تک برگچه ای بوده و با آرایش متقابل قرار گرفته اند . برگهای بعدی سه برگچه ای و با دمبرگ بلند بوده و بطور متناوب روی ساقه توزیع شده اند . هر برگچه به رنگ سبز تیره ، قلبی شکل با نوک تیز و گاه کرک دار می باشد . طول برگچه به 4 تا 20 سانتی متر و عرض آن به 3 تا 10 سانتی متر می رسد . برگها با نزدیک شدن به رسیدگی کامل محصول خشک شده ریزش می یابند ، به طوری که بوته رسیده فاقد برگ است . این صفت از نظر برداشت مکانیزه مطلوب است . گلهای کوچک لوبیا روغنی به رنگ سفید یا بنفش به طول 6 تا 7 میلی متر و با آرایش خوشه ای در زاویه داخلی برگها به ظهور می رسند . ساختمان گل در لوبیا روغنی ، از پنج کاسبرگ کرکدار ، پنج گلبرگ،9 پرچم و مادگی تک برچه ای تشکل گردیده است . گرده افشانی در لوبیا روغنی به صورت خود گشنی است و مدت کوتاهی قبل از باز شدن گل انجام می شود

اسلاید 14: 14آفتابگردانسویاذرتفلفلسازگاری شرایط رشدفعالیتهای به نژادی روی لوبیا روغنی منجر به تولید ارقام بسیار متفاوتی از نظر طول دوره رشد گردیده و طیف سازگاری اقلیمی این گیاه را افزایش زیادی داده است . در حال حاضر ، لوبیا روغنی از عرض جغرافیائی 40 درجه جنوبی تا بیش از 50 درجه شمالی و از ارتفاع صفر تا بیش از 2100 متر از سطح دریا ( بسته به عرض جغرافیائی ) کاشته می شود . لوبیا روغنی گیاهی است روز کوتاه که بیش از هر محصول زراعی دیگر نسبت به طول روز حساسیت نشان می دهد . لوبیا روغنی به خسارت تگرگ حساس است . لوبیا روغنی در گروه گیاهان گرما دوست قرار دارد و در همان منطقی که ذرت تولید می شود قابل کاشت است . لوبیا روغنی به گرما و نور فراوان نیاز دارد و به سایه اندازی و رقابت علفهای هرز حساس است . حداقل دما برای رشد لوبیا روغنی 10 درجه سانتی گراد و دمای کشنده 2- درجه سانتی گراد می باشد . دمای بیش از 38 درجه سانتی گراد موجب کاهش و تأخیر در رشد می شود . بطور کلی ، دماهای بالا سبب تسریع نمو ، کاهش رشد رویشی ، نقصان عملکردهای دانه و روغن و افت کیفیت روغن می گردند . رشد مطلوب سویا هنگامی بدست می آید که میانگین شبانه روزی دما بین 22 تا 25 درجه سانتی گراد باشد . مقاومت لوبیا روغنی به خشکی کمی از آفتاب گردان کمتر است و همانند ذرت در گروه گیاهان حساس به خشکی قرار می گیرد ولی مقاومتش به باد خوب است. حداکثر عملکرد لوبیا روغنی هنگامی بدست می آید که رطوبت خاک طی تمامی فصل رشد از 50 درصد حد ظرفیت مزرعه پائین تر نرود . بذر در مرحله سبز شدن به آب ایستادگی حساس است . نیاز لوبیا روغنی به رطوبت خاک از شروع گل دهی تا شروع رسیدگی زیاد است . مقدار آب مورد نیاز ( تبخیر و تعریق ) برای رشد لوبیا روغنی را بین 4500 تا 8250 متر مکعب در هکتار و درشمال ایران با حدود 1000 میلی متر باران سالیانه امکان پذیر می باشد . لوبیا روغنی ، بر خلاف تصور ، مقاومت زیادی به خشکی هوا دارد . واضح است که در چنین شرایطی نباید گیاه با کمبود رطوبت در خاک روبرو گردد . مقاومت لوبیا روغنی به باد خوب است .

اسلاید 15: 15آفتابگردانسویاذرتفلفلکاشتحداقل دمای خاک برای جوانه زنی حدود 15 درجه سانتی گراد می باشد. دمای مطلوب برای رشد لوبیا روغنی حدود 25 درجه سانتی گراد است . باید تاریخ کاشت لوبیا روغنی را بر اساس وقوع رشد رویشی کافی قبل از شروع گل دهی و نیز گریز از سرمای آخر فصل انتخاب نمود.تاریخ کاشت مناسب لوبیا روغنی در نواحی اقلیمی با زمستان کمی سرد تا نیمه سرد و در نواحی اقلیمی با زمستان سرد هنگامی است که میانگین شبانه روزی دمای هوا 16 تا 18 درجه سانتی گراد باشد. تاریخ کاشت مناسب در کشت بهاره نواحی اقلیمی با زمستان ملایم هنگامی است که میانگین شبانه روزی دمای هوا در اواسط زمستان به حدود 15 درجه سانتی گراد رسیده باشد .تاریخ کاشت مناسب در نواحی اقلیمی با زمستان ملایم و تابستان داغ هنگامی است که دمای هوا در اواسط تابستان شروع به نقصان نموده باشد . کاشت لوبیا روغنی بعنوان محصول دوم پس از برداشت جو در نواحی اقلیمی با زمستان نیمه سرد و پس از برداشت جو یا گندم در نواحی اقلیمی با زمستان کمی سرد امکان پذیر می باشد البته باید از ارقام زودرس استفاده شود تاریخ کاشت لوبیا روغنی در شرایط دیم ساحل خزر و در بهار هنگامی است که میانگین شبانه روزی دما به 15 درجه سانتی گراد رسیده و رطوبت خاک برای ورود به زمین مناسب باشد . تأخیر در کاشت سبب برخورد دوران گل دهی و نیام بندی به خشکی خاک و نیز برخورد دوران رسیدگی دانه با بارانهای پاییزی می شود.اگر بافت خاک سبک تا متوسط بوده می توان لوبیا روغنی را به صورت مسطح با روش آبیاری سطحی کاشت نمود . چنانچه بافت خاک نیمه سنگین کاشت باید به صورت جوی و پشته انجام گیرد. در شرایط آبیاری بارانی ، بدون توجه به بافت خاک ، کاشت به صورت مسطح می باشد.فاصله ردیفهای کاشت از 30 تا 45 سانتی متر برای تولید دانه مناسب است . فاصله مناسب ردیف های کاشت لوبیا روغنی جهت تولید دانه روی پشته های مستقل ، بسته به بافت خاک ، از حداقل 45 سانتی متری تا حداکثر 60 سانتی متری می باشد. ممکن است لوبیا روغنی در طرفین پشته های عریض (با فاصله وسط یک جوی تا وسط جوی مجاور حدود 100 سانتی متر ) کاشته شود.

اسلاید 16: 16آفتابگردانسویاذرتفلفلکود دهیتثبیت نیتروژن هوا توسط باکتری ریزوبیوم ژاپونیکوم می تواند تا حدود 80 درصد از نیاز لوبیا روغنی را به نیتروژن جهت حصول عملکردهای بالا تأمین نماید ..در صورتی که مقدار نیترات موجود در لایه 30 سانتی متر فوقانی خاک کمتر از 30 کیلوگرم در هکتار است ، لازم است کود شیمیایی نیتروژن به خاک به مقدار کافی اضافه گردد . کود نیتروژنی که با این هدف و به صورت پیش کاشت به خاک اضافه می شود به نام نیتروژن استارتر یا آغازگر رشد محصول معروف است . نیتروژن مورد نیاز ممکن است از طریق مصرف کود فسفات آمونیوم و یا اوره به صورت قبل از کاشت تأمین شود . در صورت کفایت نیتروژن استارتر و انجام تلقیح موثر ، می توان عملکردهائی حدود 5/3 تن در هکتار بدون مصرف نیتروزن اضافی بدست آورد.تنش رطوبتی ، کمبود کلیم ، منیزیوم ، فسفر، مولیبدن، بر، روی ، مس ، کبالت و آهن و شوری خاک و پی اچ کمتر از 6 موجب کاهش گره بندی ، فعالیتهای ریزوبیوم ها و بطور کلی میزان تثبیت نیتروژن می گردند. بطور کلی ، سموم شیمیایی علف کش و قارچ کش بطور مستقیم بر بقا باکتریهای ریزوبیوم و فعالیت تثبیتی آنها تأثیر منفی می گذارند. در بسیاری از موارد ، گریزی در استفاده از سموم شیمیایی نیست. بهتر است که از نژاد های باکتری ریزوبیوم مقاوم به سموم شیمیایی مورد مصرف ، استفاده گردد .در هر حال ، لازم است دقت زیادی در مصرف سموم شیمیایی از لحاظ مقدار و یکنواختی اختلاط با بذر یا خاک به عمل آید.در بعضی خاکها ، بدلیل نا مشخص ، ممکن است تثبیت نیتروژن اتفاق نیافتد. در این موارد، لازم است نیتروژن مورد نیاز محصول به صورت کود شیمیایی به خاک اضافه گردد . تولید هر تن لوبیا روغنی موجب خروج 70 تا 90 کیلوگرم نیتروزن از خاک می گردد. در صورت منتفی بودن تثبیت نیتروژن ، حدود ثلث مقدار کود مورد نیاز محصول به صورت پیش کاشت و بقیه به صورت سرک و در مرحله شروع گل دهی به محصول داده شود. برای تخمین مقدار کود مورد نیاز،موجودی نیتروژن خاک را تا عمق 60 سانتی متری می سنجند.

اسلاید 17: 17آفتابگردانسویاذرتفلفلآبیاریدر آبیاری سطحی و در خاکهای نیمه سنگین تا سنگین ، شامل لوم رسی ، لوم رسی سیلتی ، لوم رسی شنی ، رس شنی و رس سیلنی باید به صورت جوی و پشته و با آبیاری نشتی کاشته شود و باید سعی گردد که بذر دچار تنش رطوبتی نگردد . حساسیت لوبیا روغنی به تنش رطوبتی از شروع گل دهی تا تکمیل دانه بندی نیز زیاد است . در اکثر شرایط ، بخصوص در صورت پائینی کیفیت بستر بذر و وجود مشکلاتی در سبز شدن محصول ، بهتر است آبیاری قبل از کاشت بعمل آید و کاشت به صورت نم کاری و پس از پیدایش امکان ورود به زمین انجام گیرد . در غیر این صورت ، کاشت بصورت خشکه کاری مناسب خواهد بود . چند روز بعد از آبیاری اول ، دومین آبیاری به صورت سبک عمل آید تا سبز شدن تسهیل گردد . سومین آبیاری ، 5 تا 7 روز بعد انجام شود .از شروع گل دهی تا تکمیل دانه بندی ، آبیاری بر اساس مصرف حدود 50 درصد از رطوبت قابل استفاده در خاک و یا رسیدن پتانسیل آب در خاک به حدود نيم اتمفسر انجام گیرد . بسته به تیپ رشدی رقم و شرایط اقلیمی ، در فاصله زمانی بین تکمیل دانه بندی تا ظهور علائم رسیدگی فیزیولوزیک در 50 درصد نیامها ، ممکن است به یک تا سه دفعه آبیاری نیاز باشد . بنابراین ، لازم است بعد از تکمیل دانه بندی بتدریج به فاصله بین آبیاری ها افزود و میزان تخلیه رطوبت قابل استفاده در خاک از 50 درصد به تدریج به 70 درصد و یا حدود 110 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر استاندارد رسانده شود . چنانچه اقتصاد آب آبیاری اهمیت زیادی نداشته و فقط حصول حداکثر عملکرد دانه مورد نظر باشد ، می توان کلیه آبیاریهای بعد از استقرار را بر اساس حدود 50 درصد تخلیه رطوبت قابل استفاده از خاک انجام داد. هر چه پتانسیل تبخیر و تعرق محیط بالاتر باشد ، دقت بیشتری در تأمین آب مورد نیاز محصول ضرورت دارد .

اسلاید 18: 18آفتابگردانسویاذرتفلفلمبارزه با علفهای هرزتوان لوبیا روغنی در مقابله با علفهای هرز ، بخصوص در اوایل دوره رشد و در شرایط زیادی فاصله ردیفهای کاشت بسیار کم است . بنابراین ، انجام عملیات لازم برای کاهش بانک بذر علفهای هرز مزرعه طی دوران آیش فصلی قبل از کاشت محصول ضرورت دارد . اولین وجین مکانیزه برای کنترل علفهای هرز تازه سبز شده و سله شکنی سطحی برای تسریع سبز شدن می تواند پس از کاشت تا قبل از شروع سبز شدن لوبیا روغنی با استفاده از چنگک گردان و یا دندانه سبک انگشتی ( در صورت کشت مسطح ) در روی و بین ردیفهای کاشت بعمل آید . در زمان انجام عمل ، باید خاک سطحی خشک و هوا آفتابی باشد تا اثر بخشی مطلوب با حداقل خسارت به محصول بدست آید . در صورتی که علفهای هرز تا زمان گل دهی بخوبی کنترل شده باشند ، توسعه رویشی گیاه از این زمان به بعد برای مقابله با علفهای هرز کافی می باشد .کاهش فاصله های ردیف کاشت در افزایش توان رقابت محصول با علفهای هرز مطلوب است . این عمل پوشش زمین را تسریع می نماید و امکان بکارگیری تراکم کاشت زیادتری را ممکن می سازد . در انتخاب علف کش برای کنترل علفهای هرز مزرعه لوبیا روغنی و نیز مزرعه محصول قبلی باید با دقت انجام گیرد . علف کشهای پیش کاشتی مانند تریفلورالین و اپتام در لوبیا روغنی قابل استفاده می باشند .برای کنترل بذر علفهای هرز در مزرعه لوبیا روغنی می توان از علف کش داکتال به صورت پیش رویشی استفاده کرد و بلافاصله بعد از پاشش آبیاری نمود . علف کشها ی آلاکلر ( لاسو ) و متریبیوزین ( سنکور ) به صورتهای پیش کاشتی و پس رویشی برای کنترل بذر تعداد زیادی از علفهای هرز باریک برگ و تعداد علفهای هرز پهن برگ در لوبیا روغنی قابل استفاده می باشند . بنتازون ( بازاگران ) به صورت پس رویشی برای کنترل علفهای هرز پهن برگ و همچنین اویارسلام در لوبیا روغنی قابل استفاده است . برای کنترل علفهای هرز یک ساله باریک برگ می توان از علف کش ستوکسیدیم استفاده نمود .

اسلاید 19: 19آفتابگردانسویاذرتفلفلمبارزه با آفاتمهمترین آفت لوبیا روغنی در ایران پروانه دانه خوار با نام علمی Etiella zinckenella می باشد که به حبوبات نیز خسارت وارد می سازد . طول لارو این پروانه در حدود 15 میلی متر و رنگ بدن آن سبز مایل به آبی کم رنگ است . در قسمت بالای بدن لارو لکه های قرمز کم رنگی مشاهده می شود . لارو پروانه دانه خوار از نیام و دانه لوبیا روغنی تغذیه می کند . کنترل این آفت با شخم پائیزه ، یخ آب زمستانه و تناوب زراعی بصورت عدم کاشت کلیه حبوبات برای 2 تا 3 سال در ناحیه امکان پذیر است . کنترل شیمیایی پروانه دانه خوار با بررسی مداوم مزرعه و انجام سمپاشی با ظهور پروانه ها و مشاهده اولین آثار خسارت انجام پذیر می باشد . دو بار سمپاشی با گوزاتیون و یا دیپرکس و به فاصله 7 تا 10 روز توصیه شده است .بوته میری لوبیا روغنی مهمترین بیماری این محصول در ایران است . عامل این بیماری قارچی است با نام علمی Rhizoctonia solani kuehn که ساپروفیت اختیاری می باشد . عامل بیماری در هر مرحله ای از رشد که رطوبت خاک زیاد باشد ، می تواند گسترش یابد . خسارت بیماری در خاکهای سنگین و کم تهویه و هنگامی که شرایط رشد و تغذیه گیاه نا مساعد گردد ، بخصوص بر بوته های جوان ، شدید می باشد . مبارزه با این قارچ از طریق انتخاب ارقام مقاوم ، زهکشی زمین ، آبیاری به موقع و ضد عفونی بذر توسط قارچ کشهای سیستمیک مانند تیابندازول و بنومیل امکان پذیر است . بیماریهای سفیدک داخلی ، لکه ارغوانی و موزائیک نیز بطور پراکنده و با خسارت غیر اقتصادی در مزارع لوبیا روغنی ایران مشاهده شده اند .

اسلاید 20: 20آفتابگردانسویاذرتفلفلزمان برداشتـ در زمان رسیدگی فیزیولوزیک ، میانگین رطوبت دانه ها 50 تا 60 درصد است . رطوبت دانه ها طی 2 تا 3 هفته بعد از رسیدگی فیزیولوزیک به حدود 15 درصد یا کمتر می رسد و مزرعه آماده برداشت مکانیزه می شود . در این زمان برگها ریزش یافته ، نیامها خشک و قهوه ای شده اند . و دانه ها زرد گردیده اند و یا سبز نیستند و رنگ خاص رقم خود را دارند . ولی در مواقع خسارت زا می توان محصول را کمی زودتر و هنگامی که 90 درصد نیامها رسیده اند و یا پس از شروع ریزش برگها برداشت نمود . در این مرحله ، دانه ها تقریباً رسیده اند و شکوفائی نیامها در حداقل مقدار خود می باشد .

اسلاید 21: 21آفتابگردانسویاذرتفلفلروش برداشتـ برای برداشت دانه زمانی می توان از کمباین معمولی غلات ریزدانه استفاده که دارای ارتفاع متوسط تا بلند ( حدود 75 تا 100 سانتی متر ) بوده ، ساقه اصلی نازک باشد ، تعداد شاخه های جانبی در آنها محدود باشد و ارتفاع پائین ترین نیامها از سطح خاک بیش از 10 سانتی متر باشد . برای جلوگیری از وقوع خسارت مکانیکی بر دانه ، باید دقت زیادی در تنظیم کمباین بعمل آید و برداشت هنگامی انجام گیرد که رطوبت دانه ها بین 12 تا 15 درصد باشد .هر چه رطوبت دانه در زمان برداشت کمتر از 12 درصد باشد ، احتمال خسارت بر دانه ها زیادتر خواهد بود . خسارت بر دانه به صورت ترک و شکستگی در پوسته ، لپه و محور جنینی دیده می شود . آسیب مکانیکی به پوسته سبب می شود که میزان اسیدهای چرب آزاد دانه تا زمان روغن گیری به شدت افزایش یابد و کیفیت روغن به شدت کاهش پیدا کند . بذر های خسارت دیده قدرت حیاتی پائینی دارند و قابلیت نگاه داری آنها کم است . در صورتی که محصول بعنوان بدر برداشت می شود ، باید رطوبت دانه ها در زمان برداشت بین 14 تا 15 درصد باشد و دقت زیادی در تنظیم کمباین ، بخصوص سرعت کوبنده و فاصله بین کوبنده و ضد کوبنده بعمل آید تا خسارت کمتری بر بذرها وارد شود . ظاهراً پائینی کیفیت بذر تولیدی یکی از دلایل عدم موفقیت در توسعه کشت این محصول در ایران می باشد .رطوبت مناسب دانه ها برای ذخیره طولانی مدت باید حدود و یا کمتر از 10 درصد باشد تا محصول دچار فساد نگردد . در صورتی که رطوبت دانه ها در هنگام انبار سازی بیش از 12 درصد است ، لازم است از جریان هوا برای خشک کردن دانه ها استفاده بعمل آورد . دمای خشک کردن دانه جهت روغن گیری بین 40 تا 50 درجه سانتی گراد می باشد .

اسلاید 22: 22آفتابگردانسویاذرتفلفلموارد استفادهدانه خشک لوبیا روغنی دارای مقادیر زیادی روغن و پروتئین می باشد . بطور میانگین ، از هر تن دانه ارقام روغنی حدود 180 کیلوگرم روغن و 760 کیلوگرم کنجاله حاوی 44 درصد پروتئین بدست می آید . دانه لوبیا روغنی از لحاظ مواد غذایی قابل هضم ، کلسیم ، آهن و ویتامینها غنی می باشد و ارزش بالائی در تغذیه انسان دارد . روغن لوبیا روغنی حاوی اسیدهای چرب اشباع ، اسیدهای چرب غیر اشباع یک باندی ( بطور عمده اولئیک ) ، لینولئیک و لینولنیک می باشد ، ولی فاقد کلسترول است . زیادی اسیدهای لینولئیک و لینولنیک در روغن سویا سبب بالائی خاصیت خشک شوندگی ( ضریب یدی 115 تا 140 ) و ناپایداری این روغن شده است و آن را برای مصرف مستقیم بعنوان روغن مایع و سالادی نا مناسب ساخته است . انواعی از روغن لوبیا روغنی را که دارای ضریب یدی بالائی می باشند . بعنوان روغن نیمه خشک شونده در تهیه رنگ ، وارنیش ، مرکب چاپ ، رزین ها ، پلاستیک ها و غیره بکار می برند . از طریق هیدروژنه سازی انتخابی و جداسازی اجزا روغن ، انواع مختلفی از روغن لوبیا روغنی جهت طباخی ( به صورت هیدروژنه و جامد ) ، مایع سالادی و تولید مارگارین و مایونز بوجود آورده اند . تهیه روغن جامد ( هیدروژنه ) از لوبیا روغنی برای مصرف خانگی بسیار معمول است .بالائی درصد پروتئین و پائینی درصد فیبر کنجاله لوبیا روغنی ، آن را برای مصرف بعنوان مکمل پروتئین در جیره غذائی طیور بسیار مطلوب ساخته است . پروتئین لوبیا روغنی ، که از کنجاله آن استخراج می شود ، در تهیه مواد غذائی مختلف از جمله گوشت گیاهی یا گوشت سویا جهت تغذیه انسان بطور وسیع و روز افزونی مصرف می شود . آرد سویا نیز در تهیه غذای انسان مصرف می شود دانه لوبیا روغنی دارای ماده بازدارنده فعالیت آنزیم تریپسن است که از پانکراس ترشح می شود . مصرف مستقیم دانه لوبیا روغنی مستلزم تیمارهای خاص حرارت و یا اختلاط آن با مواد دیگر است ممکن است لوبیا روغنی بعنوان علوفه تر ، سیلو ، علوفه خشک و یا کود سبز تولید گردد .

اسلاید 23: 23آفتابگردانسویاذرتفلفلمشخصات گیاهشناسی گياه ذرت تكه پايه، يكساله، از خانواده گرامينه، زيرخانوادهMaydeaeجنس Zea و گونهmays مي باشد. ذرت داراي 3 نوع ريشه مشتمل بر ريشه هاي بذري(seminal roos)، ريشه هاي طوقه اي (Coronl roots) و ريشه هاي هوائي (Brace root) است. ريشه هاي معمولي كه از ريشچه منشاء گرفته همراه با ريشه هاي نابجايي كه از قاعده محور زيرلپه بوجود مي آيند مجموعاً ريشه هاي بذري ناميده مي شوند. تعداد ريشه بذري 5-3 عدد بوده كه در طول دوره زندگي ذرت، برخلاف غلات ديگر، باقي مي ماند.گلهاي نر و ماده در ذرت روي دو گل آذين جدا از هم روي يك گياه قرار گرفته اند. آرايش گل آذين نر(Tassel) بصورت خوشه اي منشعب در انتهاي ساقه قرار گرفته است. در هر سنبلچه گل آذين نر دوگل يافت مي شود و فقط گل بالايي بارور مي شود. هر گل داراي 3 پرچم، دو شهد گاه(Lodicule) پوشه و پوشينه و يك مادگي تكامل نيافته است . گل آذين ماده يا بلال (Cob) خوشه اي با محوري نسبتاً قطور كه در نزديك وسط ساقه ايجاد مي شوند . هر مادگي داراي تخمداني با خامه بلند بنام كاكل يا ابريشم(silk)است، كه از درون غلاف بلال (spathe) خارج مي شود و كلاله در انتهاي آن به دو شاخه تقسيم مي شود. طول خامه يا كاكل به 20-10 سانتي متر مي رسد و داراي موهاي ريز و چسبناكي است كه دانه هاي گرده را بخود مي گيرند. طول عمر كاكل ها حدود 10-5 روز مي باشد. تعداد پوست بلال حدود 14-4 عدد است. تعداد دانه هاي ذرت روي هر بلال حدود1000-300 دانه مي باشد. گرده افشاني در ذرت غير مستقيم و بكمك باد انجام مي گيرد و گياهي دگرگشن(حدود5درصد خودگشن) است. دانه هاي گرده 3-1 روز قبل از خروج كاكل از گل آذين ماده آزاد مي شوند و اين حالت را protandy مي گويند . چنانچه ظهور كلاله(بلوغ گل ماده) قبل از آزاد شدن دانه گرده رخ دهد آنرا protogeny گويند. هواي گرم گرده افشاني را تعجيل و هواي سرد آنرا به تأخير مي اندازد. همينطور خشكي و كمبود ازت ظهور گل آذين ماده در ذرت را به تأخير خواهد انداخت.

اسلاید 24: 24آفتابگردانسویاذرتفلفلسازگاری شرایط رشدذرت گياه مناطق گرم بوده كه از 55 درجه عرض شمالي تا 45 درجه طول جنوبي قابل كشت مي باشد. ذرت گياه چهار كربنه(C4) بوده احتياج زيادي به حرارت در دوره رشد خود دارد. حداقل دما براي جوانه زني بذر ذرت حدود 10-8 درجه سانتيگراد است. چنانچه درجه حرارت خاك در اين حدود باشد توليد جوانه و خروج از خاك 20-16 روز و در خاكهاي كه حرارت آنها 20-16 درجه سانتيگراد باشد 6-5 روز بطول مي انجامد. مناسب ترين دما در دوره رشد و نمو ذرت 30-20 درجه سانتيگراد است .ذرت گياهي روز كوتاه است و با كوتاه تر شدن روزها، گل دهي آن جلو مي افتد و روزهاي بلند موجب طولاني شدن دوره رويش( سبزينه اي)، افزايش مقدار برگها و اندازه بوته مي گردد. ذرت در دوران رويش خود به آب نسبتاً زيادي نياز دارد(حدود 5000 متر مكعب در هكتار. خاك مناسب براي كاشت ذرت بايستي عميق، نرم و قابل نفوذ باشد(لومي و هوموس دار). در اين خاكها ريشه ذرت مي تواند تا عمق بيشتري نفوذ كرده و از ذخاير آب و مواد غذايي خاك استفاده بيشتر نمايد . زمين هاي خيلي سبك و خيلي سنگين براي كشت ذرت مناسب نيستند، اين نوع اراضي بايستي بوسيله كودهاي دامي و سبز اصلاح شده و سپس به كشت ذرت مبادرت ورزيده شود. در خاكهاي سنگين رسي، ريشه ذرت تا عمق. كمتري نفوذ كرده و مقاومت گياه در برابر خشكي، حتي براي دوره كوتاهي ، كم خواهد شد. در خاكهايي كه اسيديته آنها بين 5/7-6 باشد رشد و نمو خوبي خواهد داشت. ذرت به شوري خاك حساس بوده(شوري تا 7/1 ميلي موس بر سانتي متر را تحمل مي كند) و در 9/5-EC محصول بميزان 50 درصد و در 10=EC به ميزان 100 درصد كاهش خواهد يافت.

اسلاید 25: 25آفتابگردانسویاذرتفلفلکاشتاز آنجايي كه ذرت محصول پر انرژي و مطلوبي براي دام ها به شمار مي رود بايستي پيش از كشت امكاناي را در نظر گرفت، مثل محاسبه و ميزان سطح كشت، زمين مناسب، مقدار آب مورد نياز، وسايل مكانيزه(كاشت، داشت و برداشت)، تهيه بذر، كود، سموم و علفكشهاي مناسب، امكانات نيروي انساني، مح كافي جهت انبار كردن محصول( ساختمان سيلو)، نزديك بودن محل سيلو به مزرعه(جهت جلوگيري از اتلاف هزينه و وقت زياد جهت حمل و نقل علوفه به سيلو و از بين رفتن رطوبت و لطافت علوفه در مسيرهاي طولاني)، بازاريابي جهت فروش محصول مازاد بر احتياج و غيره.الف- آماده كردن زمين- عمليات تهيه زمين در ذرت بايستي بموقع و پشت سرهم انجام گيرد تا تأثير مثبتي بر بافت خاك را سبب گردد. ب.ب- انتخاب بذر- يكي از عوامل موفقيت محصول بالا در واحد سطح با كيفيت مناسب در رت ، انتخاب بذر مطلوب با قوه ناميه زياد(90 درصد)، درجه خلوص 98 درصد، مقاوم به سرماي بهاره(براي مناطق سردسير)، مقاوم به خشكي، زودرس، مقاوم به بيماري ها و آفات شايع در منطقه، بدون توليد پنجه، تك بلالي و غيره مي باشد. ج-مقدار بذر و تراكم بوته- تراكم بوته بستگي به رقم ذرت، مقدار رطوبت و حاصلخيزي خاك، موقع كاشت، سيستم زراعت، ويژگي هاي بذر و غيره دارد. د-موقع و روش كاشت-كاشت ذرت در نواحي مختلف تابع شرايط آب و هوايي است. ذرت را در دو فصل سال يعني بهار و تابستان مي توان كاشت كرد. در مناطق گرمسير(خوزستان) و نقاط مشابه آن كشت بهاره از نيمه دوم بهمن آغاز و حداكثر تا اواخر اسفند ماه خاتمه مي يابد. در مناطق گرگان، مازندران ، گيلان و دشت مغان كشت بهاره از اواسط فروردين ماه شروع مي شود.

اسلاید 26: 26آفتابگردانسویاذرتفلفلکود دهیكود شيميايي، بويژه كودهاي كه داراي نيتروژن، فسفر، پتاسيم، كلسيم، منيزيم و گوگرد و همچنين، منگنز، آهن، روي و مولیبدن باشند براي بالا بردن سطح توليد ذرت بسيار ضروري هستند. مناسب ترين زمان براي استفاده از كود، در بهار و قبل از بذر كاري يا هم زمان با آن است. بهترين روش براي ريختن كود، به فاصله 5 سانتي ازبذر و به عمق 3تا5 سانتي متري از بذر مي باشد. چنانچه كود دامي وجود داشته باشد در اواسط يا اواخر پاييز مقدار 40-30 تن در هكتار كود دامي پوسيده پخش و با شخم متوسط به زير خاك برده شود. نكته قابل توجه ديگر اينكه، قبل از شخم پاييزه قسمتي از كود شيميايي مورد لزوم نيز بايستي به زمين داده شود. براي ذرت علوفه اي 400 كيلو گرم اوره و 300 كيلوگرم فسفات آمونيم در هكتار لازم است، كه كود فسفات آمونيم و نصف اوره را قبل از شخم بطور يكنواخت در سطح زمين پخش مي نمايند تا ضمن شخم زدن داخل زمين گردد.نوبت دوم و سوم كود(سرك) هنگام بذر پاشي و زماني كه ذرت 9-7 برگ داشته باشد خواهد بود. ميزان پتاس مورد نياز ذرت 100-75 كيلو گرم در هكتار است كه موقع تهيه زمين همراه با كود پايه ازت و فسفر مورد استفاده قرار مي گيرد. در مناطق پر باران و يا مناطق گرمسيري(خوزستان) كود اوره و فسفات آمونيم پايه را هنگامي مصرف مي نمايند كه فاصله زيادي بين شخم عميق و شروع عمليات بعدي كاشت وجود نداشته باشد. در مناطق ديم مازندران و گيلان تمام كود يكجا و موقع كاشت به زمين داده مي شود.

اسلاید 27: 27آفتابگردانسویاذرتفلفلآبیاریمقدار آب و مراحل آبياري ذرت بسته به شرايط جوي محيط، بافت خاك و مقدار رطوبت موجود در خاك و غيره متغيير است. كمبود رطوبت به هنگام كاشت موجب عدم يكنواختي جوانه زني و استقرار نامناسب گياهچه خواهد شد. در خاكهاي رسي پس از اولين آبياري سطح خاك سله بسته و مانعي براي رشد جوانه هاي ذرت پيش خواهد آمد. در چنين حالتي عمليات سله شكني(باكالتيواتور) و يا آبياري مجدد مزرعه بمنظور نرم نمودن سطح خاك(چند روز بعد از تاريخ اولين آبياري بهتر است مزرعه مجدداً آبياري شود) مناسب مي باشد. آبياري هاي بعدي مزرعه با در نظر گرفتن شرايط محيطي مزرعه 10-7 روز يكبار كفايت خواهد نمود.درمراحلي كه ذرت نياز به آب بيشتري دارد آبياري بايستي بموقع و به اندازه كافي صورت گيرد مثل، ظهور گل آذين نر، ظهور گل آذين ماده، مرحله تشكيل دانه ها شيري بودن آنها، طريقه آبياري بسته به طرز كاشت مي تواند به روش غرقابي (در كشت دستپاش) و روش نشتي(در كشت رديفي) صورت گيرد.

اسلاید 28: 28آفتابگردانسویاذرتفلفلمبارزه با علفهای هرزوجود علفهاي هرز در مزرعه ذرت در ابتداي رشد كه ارتفاع بوته ها نيز كم مي باشد باعث كاهش محصول مي گردد. بطوري كه در فاصله حدود دو هفته بعد از ظهور گياهچه هاي ذرت چنانچه نسبت به از بين بردن علفهاي هرز اقدام نشود حدود 650-600 كيلوگرم محصول در هكتار كاهش خواهد يافت(حبيبي و فاضل هاشمي، 1358). براي از بين بردن علفهاي هرز مي توان از وسايل مكانيكي(كالتيواتور دوار يا پنجه غازي)، و جين دستي و يا علفكشها استفاده نمود. معمولاً دوبار مزرعه را كالتيواتور زده و اين عمل حداكثر تا قبل از ساقه رفتن بوته ها بايد انجام گيرد(ارتفاع بوته ها تا حدود زانو مي رسد). اول زماني كه ارتفاع بوته 15-10 سانتي متر رسيده و دوم موقعي كه بوته ها 40-30 سانتي متر ارتفاع دارند. كالتيواتور زدن پس از ساقه رفتن مناسب نبوده و موجب قطع ريشه ها و از بين رفتن برخي بوته ها(بوته هاي ضعيف) خواهدشد. استفاده از علفكشهاي انتخابي نيز در دو مرحله يعني بلافاصله پس از كشت و در مرحله اي كه بوته ها 4-3 برگ شده اند روش بسيار متداولي شده است. در مناطق ديم بدليل كمبود رطوبت خاك و باقي ماندن اثر سموم در خاك(روي محصول بعد از ذرت) از بكار بردن برخي سموم علفكش بهتر است خود داري شود(46-U بدليل تجزيه سريع در خاك مي توان در اين مناطق براي كنترل علفهاي هرز ذرت استفاده شود). تعدادي از علفكش هاي مجاز در مزرعه ذرت عبارتند از:پيش از كاشت-آوادكس و ارديكان مخلوط با خاكبعد از كاشت تا قبل از سبز شدن ذرت-آلاكلر، (بميزان 5/3-5/2 كيلوگرم در هكتار) آترازين(بميزان 25/1 كيلوگرم درهكتار) ، سيانازين(بميزان 5/8/1 كيلوگرم درهكتار) براي كنترل علفهاي هرز يكساله گراسها و برگ پهن ها.بعد از كاشت و بعد از سبز شدن ذرت-آمترين(بميزان 5/2-6/0 كيلوگرم در هكتار)، بنتازون (بمقدار 25/1-9/0 كيلوگرم درهكتار)، لينوران(5/2-6/0 كيلو گرم در هكتار) . نوفوردي(بميزان 5/0-25/0 كيلوگرم درهكتار) براي مبارزه با علفهاي هرز يكساله باريك برگ و پهن برگ وقتي كه ارتفاع بوته ها حدود 30-15 سانتيمتر مي باشد مي توانند مصرف شوند.

اسلاید 29: 29آفتابگردانسویاذرتفلفلمبارزه با آفاتدر مزارع ذرت آفات زياد و متعددي وجود دارد كه اغلب جزء آفات اقتصادي هستند و ناگزير از مبارزه شيميائي براي جلوگيري از خسارت آنها مي باشيم. ولي چون محصول ذرت بيشتر به مصرف دام و غير مستقيم به مصرف انسان مي رسد مي بايست از سموم انتخابي كم دوام با حداقل مقدار درهكتار و تعداد دفعات سمپاشي كمتر استفاده نمود. انجام عمليات زراعي نظير شخم عميق، يخ آب زمستانه، از بين بردن علفهاي هرز و بقاياي گياهي، كشت به موقع، انتخاب ارقام زودرس و مقاوم به آفات و بيماريها تا حدود زيادي از مصرف سموم شيميايي مي كاهد.آفات مهم ذرت عبارتند از: شب پره زمستاني(اگروتيس)، كرم ساقه خوار، برگ خوار، چغندر قند، شب پره گاما، كرم قوزه(هليوتيس)، شته ذرت، شپشه ذرت و غيره.اگروتيس(Agrotis segetum) – اين آفت از برگ، طوقه و ساقه گياهان مختلف و ذرت تغذيه مي كند. و در اكثر نقاط كشور انتشار دارد. لارو حالت زمستان گذراني در داخل خاك دارد و پس از كاشت و جوانه زني ذرت، لارو موقع غروب و شب هنگام به فعاليت مي پردازد. خسارت در مزارع ذرت بيشتر در ناحيه طوقه بوده و باعث قطع ساقه از ريشه و در نهايت خشك شدن گياهچه هاي جوان ذرت مي شود. كرم ساقه خوار(pyrausta nufilalis) پروانه اي است كه لارو آن از برگها تغذيه و سپس وارد ساقه مي شود. بلال مورد حمله اين لارو غير قابل استفاده و ارزش اقتصادي خود را از دست مي دهد. براي مبارزه با اين آفت خرد كردن ساقه بعد از كاشت، اجراي شخم عميق، يخ آب زمستانه و غيره توصيه مي شود.كرم قوزه يا بلال(Heliothis armigera ) پروانه اي است كه لارو آن در اكثر مناطق ذرت كاري بويژه در استانهاي مازندران، گيلان، دشت مغان و آذربايجان انتشار دارد. در مراحل اوليه رشد، بوته هاي جوان در اثر تغذيه لاروها پژمرده شده و در مراحل بعدي از گل آذين، نوك بلال و دانه ها تغذيه مي كند.از مهمترين بيماريهاي ذرت مي توان سياهك ذرت(Ustilago maydis ) ، بيماري پوسيدگي ساقه(Fusarium spp) ، سوختگي برگ(Helmintosporium spp ) ، بيماري زنگ و غيره را نام برد.علائم بيماري سياهك بيشتر روي اندام ها نر و ماده ذرت (بصورت هاگهاي سياه رنگ) ظاهر مي شوند. هواي خشك، كشت دير و مصرف ازت زياد شيوع اين بيماري را افزايش مي دهد

اسلاید 30: 30آفتابگردانسویاذرتفلفلزمان برداشتذرت دانه اي زماني برداشت مي شود كه دانه كاملاً سخت شده و رطوبت آن به كمتر از 30 درصد تقليل يافته و ساير اندامها رطوبتي حدود 75-60 درصد داشته باشد. چنانچه برداشت با picker انجام شود رطوبت دانه نبايستي از 25 درصد كمر شود چون ريزش دانه به هنگام برداشت زياد خواهد بود. در برداشت با كمباين غلات بايد رطوبت كمتر از 20درصد باشد. ذرت علوفه اي به منظور ذخيره و نگاهداري در سيلو بايد قبل از رسيدن كامل محصول( هنگامي كه دانه ها خميري هستند) برداشت(بكمك چاپر) شود. در اين هنگام رطوبت بوته كامل حدود 75-70 درصد است. اگر چه ذرت در هنگام گل دهي از نظر كيفيت علوفه مرغوب است ولي محصول نهائي در مرحله شيري و خميري بيشتر خواهد بود. اگر محصول ذرت علوفه اي (سيلوئي) زودتر و يا ديرتر برداشت شود علاوه بر كاهش مقدار، از نظر كيفيت (پروتئين، مواد قندي و معدني) نيز تحت تأثير قرار مي گيرد.

اسلاید 31: 31آفتابگردانسویاذرتفلفلروش برداشتعلوفه خرد شده بايستي سريعاً توسط تريلر يا كاميون به ساختمان سيلو(در نزديكي مزرعه) انتقال يابد و بصورت گسترده به قطر 20-15 سانتي متر پخش شده (درسيلو هاي افقي، شكل 22) و پس از كوبيدن و فشرده كردن(بكمك تراكتور با غلتك) با مواردي مثل خاك ، كاه گل، يا پلاستيك سطح بالاي سيلو پوشانده شود

اسلاید 32: 32آفتابگردانسویاذرتفلفلموارد استفادهذرت به مناسب دارا بودن مواد قندي، نشاسته اي، چربي و پروتئيني علاوه بر مصرف علوفه اي و سيلوئي براي دام، در تغذيه انسان و توليد فرآورده هاي صنعتي نيز مصارف فراواني دارد از ساقه و برگهاي ذرت در صنايع كاغذ و مقوا سازي و ديوار پوش هاي كاغذي استفاده مي كنند. از آرد ذرت در توليد چسب، صابون و از نشاسته آن در صنايع رنگرزي، داروسازي، مركب سازي و پلاستيك سازي استفاده مي نمايند و همچنين از ذرت در تهيه روغن، گلوكز سازي و تهيه الكل و اسيد استفاده مي شود

اسلاید 33: 33آفتابگردانسویاذرتفلفلمشخصات گیاهشناسیجنس capsicum دارای 30 گونه گیاهی است که در مورد طبقه بندی تاکسونومی آن اختلافات زیادی وجود دارد . کلیه گونه ها دارای 24 = n2 کروموزوم اند . نوع خودروی فلفل سبز که در منطقه آمریکای مرکزی یافت می شود ، گیاه یک ساله است . این گیاه دارای ساقه های منشعب به طول 50 تا 180 سانتیمتر است . میوه های نارس به رنگ بنفش تیره و در حالت رسیده به رنگ قرمز شفاف دیده می شوند . میوه های نوع خودرو کوچک اند ( به قطر 1 تا 5/1 سانتیمتر ) . انواع اهلی امروزی ، میوه هایی به بزرگی 10 برابر میوه های خودرو هستند . پیشرفتهای بهنژادی این گیاه در ابتدا روی شکل ، رنگ و مواد متشکله میوه متمرکز می شد . در صورتی که امروزه علاوه بر موارد ذکر شده روی مقاومتهای ژنتیکی مثلاً در برابر ویروس ، cladosporium ، verticillium و colletotrichum capsici پژوهشهای وسیعی در جریان است .دارای میوه های بزرگ بوده و انتهای میوه ها فرو رفته است و روی آن شیارهایی دیده می شوند .این گیاه از اواخر تا اوایل تابستان گل می دهد. گلهای آن مانند گوجه فرنگی به صورت مرکب ( پنج قسمتی ) است و به رنگهای سفید ، زرد، سبز روشن ، بنفش و قرمز دیده می شود. پرچمها مجزا از هم و دارای میله بنفش رنگ اند. تخمدان 3 برچه ای و طول خامه آن بین 3 تا 4 میلیمتر است . قسمت برآمده مادگی گل از یک طرف آزاد و از طرف دیگر با پرده اواسط به مزوکارپ چسبیده است. میوه از نظر گیاه شناسی یک نوع سته است و به رنگهای مختلف دیده می شود . از نظر گرده افشانی اغلب خود گشتن است ولی به علت بزرگی گل ، قدرت زیاد و طولانی تلقیح دگر گرده افشانی نیز حتی بیش از گوجه فرنگی وجود دارد . پارتنوکارپی بندرت در این گیاه به وجود می آید . وزن هزار دانه بین 6 تا 7 گرم است و جوانه زنی آن برون زمینی ( epigious ) است . ریشه اصلی عمیق و حداکثر تا 80 سانتیمتر عمق دارد . قدرت تولید ریشه نا بجا در آن ضعیف است و به همین دلیل کاشت عمیق نشا ، بی فایده است . با توجه به این که در میان انواع فلفل سبز نوع دلمه آن در جهان از نظر اقتصادی و مقدار مصرف از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، از این نظر به شرح آن می پردازیم

اسلاید 34: 34آفتابگردانسویاذرتفلفلسازگاری شرایط رشداحتیاجات آب و هوایی نیز تقریباً شبیه گوجه فرنگی بوده و تا حدودی پر توقع تر از آن است . این گیاه برای رشد و نمو مناسب طالب نور ، دما و آب زیادی است .نور کم در ماههای زمستان باعث افتادن گل و غنچه و حتی در بعضی مواقع افتادن تمامی برگها می شود . از این نظر برای تولید نشا در مناطق معتدل و در ماههای زمستان از منابع نور مصنوعی استفاده می شود که حد اقل شدت نور مورد نیاز ( 5 کیلو لوکس ) را تأمین کند .کاهش نور به علت سایه اندازی در ماههای تابستان ، رشد رویشی گیاه را افزایش می دهد ولی باعث کاهش تشکیل گل و در نهایت کاهش عملکرد می شود . فلفل سبز در مقابل دمای کم به وضوح عکس العمل نشان می دهد . حداقل میزان دما برای جوانه زنی 11 درجه سانتی گراد و برای رشد و نمو بالای 14 درجه سانتی گراد است . این گیاه می تواند دمای 2 درجه سانتیگراد را برای مدت چند روزی تحمل کند ولی در دراز مدت ریشه صدمه دیده و خسارت کلی به گیاه وارد می شود . دمای بالای 30 درجه سانتیگراد نیز برای رشد و نمو مضر است و باعث کاهش عملکرد به دلیل افتادن گلها و گاهاً نیز افتادن میوه ها می شود . دمای مناسب برای عمل لقاح بین 18 تا 22 درجه سانتیگراد است و بهتر است روزها 25 و شبها 16 درجه سانتیگراد باشد . تعداد برگها در اولین گره سمپودیال ساقه و تا حدودی نیز تعداد گلها توسط میزان دما تنظیم می شود . این گیاه همانند گوجه فرنگی در مقابل دمای نسبی پایین ( 16 تا 20 درجه سانتیگراد ) با کاهش تعداد برگها و با افزایش تعداد گلها مواجه می شود . در دمای بالا ( 26 تا 22 درجه سانتیگراد ) افزایش تعداد برگها و کاهش تعداد گلها صورت می گیرد . خاکهای نیمه سنگین و هوموسی مثل زمینهایی که برای کاشت گوجه فرنگی توصیه می شود ، برای گیاه مناسب اند . خاک های کاملاً سنگین و یا باتلاقی برای آن مناسب نیست . این گیاه در مقابل خاکهای قلیایی حساس است . pH مناسب بین 5/6- 6 است . فلفل به اکسیژن فراوانی نیاز دارد زیرا وجود اکسیژن برای اجتناب از سفت شدن خاکهای فشرده و مناطق دارای زهکش فقیر مهم است

اسلاید 35: 35آفتابگردانسویاذرتفلفلکاشتبذر فلفل دلمه در مجاورت دمای 25 درجه سانتیگراد طی مدت دو هفته جوانه می زند. مدت زمان پرورش نشاء بستگی به میزان دما و زمان تنک کردن در خزانه دارد . این زمان پرورش طی فصل زمستان با استفاده از منابع نور مصنوعی (بیش از 3 کیلو لوکس ) حدود 3/1 کوتاه تر می شود . با اولین نشانه ظهور غنچه گل یعنی نشاء ها به اندازه کافی رشد کرده اند و می توانند به زمین اصلی منتقل شوند . چنانچه نشاها مدت زیاد تری در خزانه نگهداری شوند ، کلاهک ریشه که در حالت معمولی سفید است ، به رنگ قهوه ای در می آید که این خود باعث کندی رشد گیاه در زمین اصلی و دیر رس شدن محصول می شود . دمای خزانه تا هنگام جوانه زدن حدود 25 درجه و پس از آن بین 16 تا 18 درجه سانتیگراد است . نشاء ها تا آغاز تشکیل اولین غنچه گل در خزانه باقی می مانند . معمولاً برای کشت های مکانیزه از گلدانهای توربی استفاده می شود. فواصل کاشت در زمین اصلی 40×50 و یا 50×50 سانتی متر است. پس از کاشت در زمین اصلی و بلافاصله پس از رشد اندک ، به علت رشد رویشی بهتر و قویتر ، اولین گل آن ( شاه گل) کنده می شود . نشاء ها را برای تقویت و مقاوم کردن قبل از انتقال با محلول 5/0 درصد سولفات پتاسیم ، محلول پاشی می کنند.

اسلاید 36: 36آفتابگردانسویاذرتفلفلکود دهی احتیاجات کودی آن شبیه گوجه فرنگی است . فلفل سبز در مقابل کودهای کلردار حساس است . میزان مورد نیاز کودها پس از تجربه دقیق خاک مشخص می شود . کود حیوانی پوسیده و کمپوست می تواند در زراعت این گیاه استفاده شود .کود ازته را به مقدار کم قبل از کاشت و اندکی بیشتر در آغاز گلدهی به این گیاه می دهند . ازت بیش از اندازه محصول را کاهش می دهد . کود فسفر و پتاسیم را مطابق آزمایش خاک به زمین می دهند به نظر fritz و stolz حدود 15 کیلوگرم ازت در سه نوبت و 100 کیلوگرمP2O5 و 300 کیلوگرم K2O ( بدون کلر ) در یک هکتار برای این گیاه در نظر می گیرند . در صورتی که Krug مقدار 50 کیلوگرم ازت در موقع انتقال نشا و 50 کیلو گرم P2O5 و 300 کیلو گرم K2O را بعنوان کود پایه در یک زمین حاصلخیز برای این گیاه کافی می داند . او براین عقیده است که کود سرک را می توان بر اساس میزان برداشت محصول محاسبه نمود . بدین ترتیب که به ازای هر 3 کیلوگرم محصول در یک متر مربع حدود 4 کیلوگرم ازت ، 1 گرم P2O5 ، 9/5 گرم K2O ، 4/3 گرم CaO ، و 8/0 گرم MgOاز زمین خارج می گردد .

اسلاید 37: 37آفتابگردانسویاذرتفلفلآبیاریفلفل سبز سیستم ریشه ای ضعیفی دارد و گسترش آن در خاک نیز کم است . از این نظر به آب زیادی نیاز دارد . این نیاز به ویژه در اوایل دوره رشد محسوس است . رشد خوب و عملکرد مناسب زمانی به وجود می آید که مقدار آب وجود در خاک بین 60 تا 80 درصد ظرفیت مزرعه(Field Capacity) باشد . به عبارت دیگر در حدود 5 – 5/2 سانتیمتر از باران یا آبیاری در هفته برای تولید اپتیم نیاز است . تنش خشکی در مدت رشد اولیه باعث کاهش اندازه گیاه می شود و می تواند موجب افتادن شکوفه و کاهش میوه دهی شود .

اسلاید 38: 38آفتابگردانسویاذرتفلفلمبارزه با علفهای هرزدر مزارع نشاء شده فلفل طی 60 روز اولیه پس از کاشت باید مزرعه عاری از علف هرز باشدقبل ازکشت محصولدر مرحله رویش علف هرز قبل از پخش در مزرعه میتوان با ایجاد فاصله ی 2هفته ای بین آبیاری ها (که باعث پایین آمدن سطح آب مزرعه می شود) پنجاه درصد کنترل علفهای هرز را در هر محصول افزایش داد.بعد از کاشت محصول ( قبل از رویش گیاه )آتش زدن در باریک برگان ( برگ واقعی کوچکتر از 200mm) مؤثر است ولی در علف های چمنی اثر گذار نیستبعد از کاشت محصول(بعد از رویش گیاه )با مالچ که معمولآ از مواد آلی (مانند کاه) ، پلاستیک یا نوار فیلم است در پوشاندن سطح خاک وجلوگیری ازرسیدن نور به دانه علف هرزه که باعث کاهش رشد علف میشود مورد استفاده قرار می گیرد .این کار فواید دیگری هم در تولید فلفل دارد. برای فلفل معمولآ از مالچ های به رنگ قهوه ای ، سیاه و سبز استفاده میکنند. همچنین با قرار دادن شیار نوار آبیاری در عمق چهار الی شش اینچی بستر ، میتوان مقدار آب ابیاری که سطح خاک را خیس می کند را کاهش داد.در نتیجه رشد علف های هرز و متعاقب آن مشکلات مربوط به علف های هرز در تولید فلفل کاهش می یابد. برای کنترل علف های هرز موجود در خزانه می توان از علف کش های بی ضرر نیز استفاده کرد مهمترین علف کش هایی که برای کنترل علف های هرز در کاشت فلفل مورد استفاده قرار می گیرند به شرح زیرند:تریفلورالین به میزان 1 تا 5/1 کیلوگرم در هکتار، به صورت پیش کاشت آمیخته با خاک در مزارع نشا شده فلفل کاربرد دارد. دیفن آمید به میزان چهار تا پنج کیلوگرم ماده موثره در هکتار که به صورت تیمار پیش رویشی در مزارع کاشت شده و یا نشا شده فلفل مورد استفاده قرار می گیرد. کلرامبن به میزان 4/2 تا 4/3 کیلوگرم ماده موثره در هکتار به صورت پیش رویشی در مزارع نشا شده فلفل. کلرامبن :: با نام تجاري آمي بن و جي بن. سمي است که قبل از سبز شدن استفاده مي شود..علف هاي برگ نازک و برگ پهن در مزرعه فلفل را از بين مي برد.مانند هورمون اکسين باعث ناهنجاري هاي رشدي مي شود.دوام سم بسته به نوع خاک و ميزان مصرف 3-1 ماه است.

اسلاید 39: 39آفتابگردانسویاذرتفلفلمبارزه با آفات اگر تناوب رعایت نشود و فلفل در سطح وسیع کشت شود.برای رفع مشکل بستر و بذر را ضدعفونی می کنیم .(عامل بیماری زای فلفل مشابه گوجه می باشد.ریزش جوانه گل و گل: این عارضه بیشتر در انواع دارای میوه درشت صورت می‌گیرد عوامل ایجاد کننده این ناهنجاری شامل دماهای بالا ، نورکم ، تنش خشکی ، رشد سریع میوه روی گیاه و آفات و بیماریهای ویروسی است.آفتاب سوختگی: میوه‌های رسیده فلفل اگر در معرض نور با شدت بالا قرار گیرند دچار آفتاب سوختگی می‌شوند میوه‌های فلفل در مرحله سبز رسیده در هنگام تغییر رنگ از مرحله سبز رسیده به قرمز حساسیت بیشتری دارند.پوسیدگی گلگاه: به صورت جراحتهای موضعی تیره رنگ روی میوه‌های سبز بالغ و رسیده دیده می‌شود که این عارضه توسط کاهش موضعی کلسیم ایجاد می‌شود. به هنگام پوسیدگی گلگاه قارچهای دیگر هم حمله می کنند و باعث از بین رفتن میوه می شودشکل غیر طبیعی میوه: این عارضه توسط دماهای کم زمان میوه بستن ایجاد می‌شود که این میوه‌ها بدن بذر می‌باشند. سایر بیماری های فلفل : مرگ گیاهپه-لکه برگی-آنتراکتوز-پوسیدگی میوه-سفیدک درونی-پوسیدگی نرم-باکتریایی و وبیماری های ویروسی.حشرات : شته ها-لارو مگس فلفل-سرخرطومی فلفل-کرمهای شب پره زمستانه-ککهای گیاهی-مینوز برگ و کرمهای خانواده اسفیرجیده. در طول رشد گياه نبايد از وجود کنه غافل شويم و با مشاهده اولين مورد اقدامات لازم را براي ريشه کن کردن اين آفت مخرب به عمل آورد

اسلاید 40: 40آفتابگردانسویاذرتفلفلزمان برداشت تقریباً پس از 8 هفته پس از نشا اولین برداشت محصول شروع شده و تا اواخر پاییز در این منطقه به برداشت آن ادامه داد . با افزایش رنگ پذیری قند آن نیز افزایش می یابد . مقدار محصول بین 20 تا 30 تن در هکتار است.

اسلاید 41: 41آفتابگردانسویاذرتفلفلروش برداشتعمل برداشت بوسیله دست انجام می گیرد . فلفل سبز را می توان در کیسه های پلاستیکی در دمای 8 تا 10 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 85 درصد برای مدت 4 هفته نگهداری گردد.

اسلاید 42: 42آفتابگردانسویاذرتفلفلموارد استفادهفلفل را مي توان با خوردن فلفل قرمز خام ،ترشي يا پخته شده( دلمه ، آبگوشت و کوفته) مصرف کرد. پودر فلفل قرمز خشک آرا به غذاي مختلف مي توان اضافه کرد، به چاي يا شير مخلوط کرد يا کپسول آنرا مصرف کرد . شکل کرم آن نيز براي استعمال موضعي موجود است مثلا گرد فلفل قرمز را براحتی می توان روی زخمهای باز یا کهنه گذارد و بسیار شفا بخش است و هیچ گونه تحریکی نمی کند . در سرماخوردگی ها مصرف فلفل قرمز با دوز بالا اثر مفید و سریع دارد . منظور از دز بالا در حدود ۶۰۰ میلی گرم تا یک گرم است و برای پیش گیری و تسکین برونشیت مزمن و آمفیزما مفید است و با خوردن آن ایجاد لذت و نشاط می شود.هر چند كه فلفل گياهي گرم است، اما كپساسين موجود در آن در واقع سبب كاهش درجه حرارت بدن ميشود كه يكي از دلايل اصلي تمايل مردم مناطق آب و هوايي گرم به مصرف زياد فلفل محسوب ميشود. اين ماده همچنين به بسياري از خواص درماني فلفل كمك مي كند تا سيستم قلبي - عروقي را تحريك، به مثابه داروي ضد احتقاق و ضد باكتري عمل مي كند و همچنين خاصيت آنتي اكسيداني (كه سلول ها را از آسيب هاي راديكال هاي آزاد محافظت مي كند) دارد. اين گياه واقعاً مسكني قوي است. اين گياه ابتدا سبب تحريك درد ميشود، اما سپس شدت علايم درد را در بدن كاهش مي دهد. آنهايي كه از زونا، درد ناشي از ديابت، درد پس از برداشتن پستان ) ماستكتومي) و ساير دردهاي پس از عمل جراحي رنج مي برند، مي توانند به ويژه از چندين نوع فلفل يا انواع كرمهاي كپساسين كه قابل دسترسي است، بهره ببرند. كرم يا پودر فلفل به عنوان نوعي مسكن مي تواند در تسكين درد دندان، زونا، آرتريت، پسوريازيس و ساير انواع دردهاي مزمن مفيد باشد، هر چند ممكن است مصرف اين ماده سبب سوزش يا خارش نسبي گردد، اما اين عارضه به زودي از بين مي رود. چون فلفل ابتدا با تحريك و سپس كاهش شدت سيگنالهاي درد در بدن مؤثر واقع ميشود، لذا ممكن است درد كمي شدت پيدا كند، سپس بايد ظرف چند روز اول مصرف، اين اثر تا حد زيادي از بين برود.

اسلاید 43: آفتابگردانسویاذرتفلفلمنابع پروژهwww.daneshnameh.roshd.irwww.parsbiology.comwww.royan.cjb.comwww.irncid.orgwww.sid.irگياهان دارويي پاييز 1386 نويسندگان : زرين قلم مقدم مريم , ستاري مرتضي , زرين‌قلم جلال , رضازاده شمس عليسعيد زارعي فر   فصلنامه شفق، شماره 22، بهار 1385  ص 13محمد حسين صالحي سورمقي   ماهنامه دنياي تغذيه، شماره 26، تير 1383  ص 24علي اكبر مقدم نيا ، الهام سادات افراز    فصلنامه كومش، شماره 5، پاييز 1379  ص 3دكتر غلامعلي نادري ، دكتر صديقه عسگري فصلنامه حكيم، شماره 40، زمستان 1386  ص 11 ماهنامه كشاورزي، صنايع غذايي سال هفتم، شماره 78، آبان 1388

اسلاید 44: پايان