صفحه 1:
| 0
ahh se
صفحه 2:
قى در طب اسلامى و طب
سنتی Ol ai!
صفحه 3:
am توا
« بر شخص عالم است كه دانث
صفحه 4:
فى كردن
امام رضا عليه السلام : < من آراد لا تحرفه الشوداء فقلیه بالقی
ed § الغروق و الاطلاء بالثوره »
«هركس مى خواهد سودا او را نسوزاند براو باد قى كردن »
رگ زدن و نوره کشیدن » طب الرضا- بحارالانوار
امام باقر عليه السلام :< من قا قبل ان َتَقَا كان افضَل من سْبعِينَ
ذواء وَ يَخْرْجُ الَىّ قن هذا السّبيل كل داء و عله»
امام صادق عليه السلام : « تب در سه جيز خارج مى شود:
عرق کردن» اسهال قى كردن»
صفحه 5:
در قی دو هدف کلی وجود دارد :
تخلیه اخلاطی که در دهانه معده به وجود مى آیند
بالا كشيدن موادی که به بایین رفته اند
صفحه 6:
قی در افراد تندرست
* قی هم خاصیت پیشگیری دارد و هم خواص درمانی لذا افراد سالم که
برایشان منعی وجود ندارد نیز باید جزء برنامه شان باشد.
* هر روز از طعام هضم شده در معده مقداری در میان پرزهای آن باقی
می ماند لذا لازم است هر چند وقت یکبار معده را از آن آلودگی ها پاک
کنند مخصوصا اگر معده سرد و دارای رطوبت بسیار باشد. رطوبت زیاد
مانع رسیدن حرارت معده به غذا و هضم آن شده و ناگواریدن طعام خود
موجب رطوبت بیشتر می شود. صفرایی که پیوسته از جگر به روده می ریزد
بلغم را می شوید و به روده بزرگ می برد ولی معده اگرچه مرکز بلغم است
صفرا وارد آن نمی شود تا بلغم را بشوید زیرا اگر صفرا وارد معده می شد»
مردم هميشه احساس دل بهم خوردگی داشتند و غذا در معده قرار نمی یافت
و هضم نمی شد لذا خداوند متعال پاک گردن معده از بلغم اضافی را به
اختبار ما داده است تا با قی کردن این کار را انجام دهند.
صفحه 7:
دفعات و چگونگی فی کردن در افراد سالم
* ماهی یکبار» دو روز پشت سر هم انجام شود تا در روز دوم
خلطی که از جای نجنبیده نیز ب رآید»
(گروهی ماهی دو نوبت و هر نوبت دو روز پشت سر هم را توصیه کرده اند)
= ذکته : جهت پاکسازی معده نباید قی آور خورد و قوت قی هم
تباید زیاد باشد زیرا اخلاط را به معده می آورد. در اینگونه
موارد قبل از غذا شربت سکنجبین می خورند و بعد غذایی که
خلط غلیظ را لطیف کند (مثل ماهی شور با ترب) و اگر نیاز شد
مقارن با قی کردن کمی آب شبت با سکنجبین عسلی می خورند
نا آسانتر برآيد.
صفحه 8:
منافع فى كردن
" بعد از اسهال هيج استفراغی قویتر و نافعتر از قى نيست
" همه بيماريها و دردها كه فروسوى ناف باشد را سود دارد
* معده را پاک می کند و بعد از آن غذا بهتر گوارد
* آرزوهای بد مثل میل به خوردن خاک و گل را زایل می کند
(همینطور تمایل به چیزهای ترش شور يا تند)
* آماسها و تهبّج و صرع كه از معده خيزد
صفحه 9:
برخی بیماریهایی که فی در آنها موثر است
مالیخولیا / رعشه / سنگینی سر / کم نوری چشم / سردرد بخاری /
صرع / فلج / بدرنگی و زردی چهره/ درد دندان /آبریزش دهان/
خونریزی مغز / سنگینی معده (تخمه) / بی اشتهایی» لاغری /
ریزش صفرا به معده / مسمومیتها / تنگی نفس / سرفه ناشی از
سردی/ برقان/ درد کلیه و مثانه و قرحه آنها/ خونریزی کلیه»
مقعد و رحم/ استسقاء/ عرق النساء / سستی عضلات و مفاصل /
فقرس / داءالفیل / قوب / جذام
صفحه 10:
در اوجاع مفاصل اگر ماده ی علت» صفرایی بود» نخست قی باید فرمود و
اگر ماده خونی بود نخست استفراغ خون از جانب مخالف و پس از دو سه
روز قی فرماید
* در دوالی و داءالفیل اگر به فصد حاجت آیده نخست رگ باسلیق زنند» يس
قی فرمایند به داروها که بلفم را سود دارد
در درد پاشنه اگر سبب » فرود آمدن ماده باشد قی فرمایند
تبهایی که زندرون سرد باشد و ببرون گرم یا برعکس زندرون گرم و
بیرون سرد باشد ... اندر علاج هر دو نوع» قی باید فرمود به سکنگبین و
تخم ترب و مانند آن
* .از تدابير لاغر كردن همه تن ابن است كه رياضت و قى بسيار بايد كرد
صفحه 11:
Jad داروهای قی آور
آنچه به قى برمى آید بیشتر بلغم باشد و صفرا کمتر پس از بلغم بر آید و
سودا از پس صفرا و کمتر آید. معمولا باقی سودا دفع نمی شود مگر در
فردی که پیوسته شراب خورد و جگرش گرم باشد و یا سپرز او بزرگ باشد
و یا زنی باشد که حیض او بسته شده باشد. در اینصورت سر که را گرم
کرده بر روی معده او ضماد می کنند. (نافع است)
داروی مسهل خلط را در تن دیرتر جنباند و دیرتر به سوی خود کشد در
حالیکه داروی قی فورا خلط را از قعر تن و اندام بیرون می کشد.
قوت دافعه طبیعی همه اندامها چنان است که به سمت پایین دفع می کنند
لذا داروی قی آور باید چنان قوی باشد که بر این جهت طبیعی غلبه کند و
به سرعت نيز اين کار را انجام دهد.
صفحه 12:
موارد معنوعیت فی
۱) آناتومی :
7 سینه تنگ و برهنه از گوشت
7 گردن باریک و دراز
7 تورم حنجره
< فربهی و تنگی مجاری (مردم سخت فربه را اسهال موافقتر از
قی باشد و برای افراد لاغر قی مناسبتر است)
صفحه 13:
۲) فیزیولوژی ؛
بارداری
كرسنكى و تشنگی
به فاصله کمتر از سه روز از فصد
عادت به قی داشتن يا دشوار بودن آن برای فرد
(اين افراد فقط در تابستان مجاز به قى كردن هستند)
سرماى زياد هوا
صبح ناشتا (مكر در مزاجهاى مرطوب يا افرادى كه بايد قى آور قوى بخورند زيرا
امکان دارد مواد معده به طرف سر رانده شده و كثرت قى در آنها باعث ناتوانى معده
شود و مجاری و حنجره صدمه ببیند)
تا ۳ روز بعد از فصد (مخصوصا اکر فم معده ضعیف باشد)
صفحه 14:
۳) بیماری ها
ضعف مغز (در ضعف دماغ و اندام سر مسهل ارجح است)
چشم درد
درد و ورم گلو/ بیماربهای سینه
بیماری های حاده
بیماری ناشی از گرمی زیاد (قی حرارت بدن را برمی انگیزد)
اجابت مزاج دشوار
ضعف معده / ورم كرم معده (مسهل بهتر است)
صفحه 15:
عوارض فى
* در صورت زیاده روی معده را زبون کند و اخلاط بد به آن
روی آورد
* سده چگر را زیان دارد
* بسیار باشد که از قوت قی رگی در سینه بشکافد
* دندان و چشم و بیماربهای سینه و سر را زبان دارد
( اگر به اندازه حاجت و به وقت کنند برای گرانی سر و گوش و خیرگی
چم مفید است)
صفحه 16:
تمهيدات قبل از قى
" زمان
" مزاج مرطوب
" مزاج محرور
"' هوا
" تحرك وورزش
* طعام
" وضعيت فرد
" فرد لاغر
صفحه 17:
۱ ) زمان : بهترین فصل برای قی تابستان است چون در اين فصل اخلاط
گداخته و به بالا حرکت می کنند لذا قی کردن سهلتر است
* نکنه : قی کردن با داروی قوی فقط اول بهار و اول پاییز جایز است
۴) مزاج مرطوب : قی در اين افراد باید قبل از غذا خوردن باشد تا داروی
قی رطوبتها را بکند (طعام و شراب در این افراد با اخلاط تزاحم می کند)
همچنین بايد بعد از فعالیت و زمانی باشد که فرد می خواهد استراحت
کند (رباضت اخلاط را می گدازد)
" ذكنه: اکر فرد نتواند بدون خوردن طعام و شراب قی کند» بخورد :
اندکی ماهی شور + ترب+ آب نیمکرم که شبت لوبیا و خردل و نمک در
آن پخته باشد + سکنجبین عسلی
صفحه 18:
۳ مزاج محرور : قى در مزاج محرور بايد بعد از استراحت و غذا خوردن
باشد به ابن ترقيب كه بايد بعد از استراحت با آب نيمكرم غسل كند و به
بدن روغن بمالد و شربتی از کشکاب و روغن بادام بخورد و پس از ۳۲-۴
ساعت مقداری ماهی تازه بخورد و موقع قی کردن کشکاب و سکنجبین با
آب گرم بنوشد
۴ هوا: هوای منزل کرم باشد یا در گرمابه قی کنند زیرا گرمابه اخلاط را
بكدازد (اكر خلط خیلی غلیظ باشد بايد به حمام رفت)
©) تحرك و ورزش : قبل از خوردن قی آور باید مقدارى ورزش و
تحرى داشت تا تن كرم شده» اخلاط رقیق و گذرهای آن کشاده شود.
صفحه 19:
) طعام : باید طعام بسیار خورند تا معده پر شود و گوناگون تا معده آن را
باز دهد و بعد از آن کمی درنگ کنند تا فضلها و خلطها با طعام بيامیزد و
با آن بیرون آید
* نکنه : از خوردن تقویت کننده های معده و فم آن و چیزهایی که نیروی
نگهدارنده معده را برانگیزد پرهیز کنند
* نکنه : قبل از خوردن قی آور خوردن منضج ضروری است زیرا اگر اخلاط
به پرز معده چسبیده باشند در برابر دارو پایداری می کنند و معده
آزرده و اندام درونی متورم می شوند. چیزهایی که خوردنشان
اخلاط را آماده دفع می کند عبارتند از :
صفرا : سکنجبین عسلی + آب ولرم
بلغم : سکنجبین + شوید پخته + نمک + خردل
سودا : سکنجبین عنصلی و نمک هندی - نمک و شوید پخته
صفحه 20:
۷) وضعیت فرد :
هر دو چشم را رفاده نهند و بعصابه ببندند و تا از قی فارغ نشود چشم نگشاید
(بهتر است شکم را هم ببندد)
موقع قی راست نشیند تا اخلاط راست بر آید (اگر بایستند بهتر است) و به هیچ
وجه به پهلو تکیه نکند
ذکنه : هر که را قی دشوار است با به آن عادت ندارد از چند روز پیش غذای
چرب و شیرین خورد و هیچ ریاضت نکند تا اگر معده یاری نکرد و قی
کرده نشود» غذایی که در تن می ماند نیک باشد
صفحه 21:
اقدامات بعد از قی
چشم و صورت با آب سرد شسته شود
دهان را با آب گرم شسته و با سکنگبین با ماءالعسل غرغره کنند
لختی بیاساید
بعد از شستن دهان مقداری مصطکی با آب سیب بخورد
تر کیب ذیل را بخورد تا باقی فضله که در معده است به سمت روده دفع شود:
عود (یک منقال) + مصطکی (یک درم) با اندکی شکر اندر آب سیب
طعام و شراب نخورد و زود به گرمابه رفته خویش را شسته و زود بیرون آید
بعد از قی اگر تشنه شد آب سیب بخورد (از سکنجبین و جلاب بپرهیزد)
صفحه 22:
نشانه های مفید بودن قی
احساس سپکی پس از آن
آرزوی طعام بهتر شود
نبض و نفس به اعتدال باشد
همه قوتها قویتر شود
در ابتدا منش گشتن باشد و بیشترین رنج او سوزش مختصر
فم معده باشد و قاسه بعد از سه چهار ساعت رفع شود
در ابتدای قی از دهان لعاب آید بعد بلغم بسیار به دفعات
دفع شود و سپس خلطی رقیقتر آبد
صفحه 23:
علائم زیانمند بودن قى
* چیزی برنیاید یا تمام برنیاید
* عرق بسیار روان شود
۴ چشمها بیرون بزند و سرخ شود (نشانه آن است که خلط بد و گرم به
دماغ آمده و ممکن است ایجاد آماس گرم در مغز کند)
* آواز برنيايد (کرفتکی صدا)
۴ فواق پدید آید (خلط بد به معده آمده و معده قادر به دفع آن نیست)
* اگر اين علائم ایجاد شود و آن را درمان نکنند مردم هلاک
شود. (در این شرایط باید حقنه کرد با آب نیمگرم و روغنها که قوت
تریاقی دارد مثل روغن سوسن و آب عسل بنوشد)
صفحه 24:
عوارض قى كردن
" سوزش معده و تاسه عظيم :
اكر قى آور قوى باشد و قى دير اتفاق افتد بروز مى كند.
تدارک آن با آب ولرم و روغن زیتون با کنجد باید کرد و هر
ساعت شربتی از آن داد تا فی بر آید و سوزش ساکن گرده
" درد پهلوها بعد از : آب گرم و روغن بنفشه با بابونه به هم
زده روی موضع می نهند / تکمید به آب گرم
* سوزش زیاد بعد از قی : خوردن آب جوجه یا آبگوشت چرب /
مالیدن روغن بنفشه روی شکم
* فواق : جرعه جرعه آب گرم خوردن و عطسه آوردن
صفحه 25:
* خناق (شایع) : بازوها را بسته و حقنه به کار برند
* خون برآمدن از پس قی : شیر تازه دهند تا قوت دارو باز دارد
(اندر همه اعراض بد شیر تازه می دهند که سخت سودمند است )
5 ادامه حالت تهوع : مصطکی با آب سیب بخورد
" تداوم قى : كذاشتن دست و با در آب سرد
خوردن داروی خواب آور
ضماد داروی قابض نیرو بخش معطر بر معده
صفحه 26:
انواع فی آورها
" الف) طعام و شراب :
خربزه» بیخ خربزه» شبت» ترب» چغندر انجیر» قطف شلغم»
تخم كاكيان» خلبه(شنبلیله)؛ سکنگبین عسلی گرم و کشکاب با
سکنگبین و ماهی شور - تخم کدو تخم خیار» کنجد» لوبیا
* ب) داروها : خربق سپید جبلاهنگ کنذس, مُویزه» کنگرزد»
جوژالقی جوز ماثل (تانوره)» پیاز نر گس تخم مازریون» تخم
شبرم» روغن سوسن» شحم حنظل» هسته تعر هندی» پیه انار
صفحه 27:
قوت داروهای قی آور
خربق سپید (قویترین داروی قی آور)
خبلاهنک
کندس» تخم شبرم» مازریون» جوز القی
نمک هندی» بوره» تخم ترب» تخم شبت» تخم سرمق و ترب که در
سکنگبین عسلی آغشته باشند» خردل
کنگرزد (خلطها را لطیف کند وبه رفق بیارد)» تخم سرمق» طبیخ سرمق و
خربزه و تخم او و آب لوبیا و بیخ سوسن و خبازی که بپزند و آب او با
سکنگبین بخورند» کشکاب که تره در آن بپزنده فقاع کرم به آب ثبت
انگبین (خاصه پس از آنکه اندر گرمابه بر آمده باشند)» پیاز فركس كه با ماهى
تازه یا غذای دیگر بخورند
نکته : دسته پنجم اخلاط را از معده و اندام نزدیکتر بیرون آرند و خلط
لطیفتر و بلغم پخته را خارج کنند
صفحه 28:
ae ary
Seas 7
انع عه ابتك ام هام لمعمو
4 یت a ea
61760505 5016
] 1 ددع
صفحه 29:
موش را بکشد و خوک و سگ را زهر است (قاتل الکلب) اخلاط
غليظ و لزج را از قعر اندام دور برآرد. مصرف آن خطرناک است
چون اگر در تن خلط بسیار نباشد باعث بروز تشنج خشک
می شود و اگر خلط بسیار باشد ممکن است باعث GES شود
جون خلط بسيار به يكبار يه سمت معده مى آيد ولى به يكبار
نمی تواند خارج شود لذا آنرافقط زمانی که مجبور باشیم بايد
تجویز کنیم و آن در مورد فردی است که قی دشوار باشد و
سخت فربه باشد و در تن او فضول بسیار باشد و واقع نیازمند
به قی باشد
صفحه 30:
2 و vasa
(935 055) cul تخم كياهى "
* مقدار شربت نیم درهم و کشنده 9 © 2
یک درهم =
صفحه 31:
صفحه 32:
صفحه 33:
جوز القی
تدبیر اصلاح آن و کنگرزد
کوبیدن و با نمک آمیختن و
خوردن با آب شوید است.
صفحه 34:
جوز ماثل (تاتوره)
صفحه 35:
صفحه 36:
پیاز نرکس
اخلاط را به سوى خويش كشد. هرجه
اندام را جراحت كند و اندر وى بماند
جون خار و بيكان بيرون آرد
صفحه 37:
برخى نسخه هاى فى
™ بلفم رقیق : سکنگبین و کشکاب بلغم رقیق را از معده پاک کند
* بلفم غلیظ : ترب را بپزند و در سکنگبین عسلی بخیسانند و کمی نمک و
بوره بر وی بپاشند و بگذارند تا صبح بماند و صبح ناشتا بخورند و بعد از
آن ماهی شور و انار و ترب و کمی ترید پاچه و یکساعت بعد از آن آب
شبت با سکنگبین بخورند
* سکنگبین عسلی که از سرکه انگور تهیه شده و زوفا را در آن پخته باشند
رطوبت که طبقات معده اندر خورده باشد را ببرون آرد
* دو سه عدد پیاز نرگس با غذا بخورند به آسانی قی آرد
۴ تخم قرب (سه درم) + ماءالعسل نیمگرم (يا دو درم کنگرزد یا دو درم جوزالقی)
صفحه 38:
بيخ خيار کوفته (ده درم) + آب شبت (یا سکنگبین)
آب برگ خیار + سکنگبین نیمگرم
روغن تازه + آب فیمگرم ۲
هسته تمرهندی : بشکنند و به اندازه یک قاشق مرباخوری مغز آن را
جوشانند و صاف کرده بخورند
" به اندازه یک قاشق چایخوری پیه انار را جوشانده بخورند
نکته : پاک کردن معده تندرستان را خربزه و خیار و پیاز نرگس و تخم ترب
و تخم شبت و مانند این کفایت باشد
نکته : اندر بیماریهای مزمن چون فالح» رعشه و مالیخولیا به جوزالقی و
جبلاهنگ و خربق و مانند آن حاجت افتد
صفحه 39:
تر کیبات قوی
* بوره (سه درم) + آب نیمگرم (نیم من)
* روغن سوسن + آب نیمگرم
* مویزج (۲۰- ۱۵عدد) + آب شبت + روغن قازه (سخت قوی)
* سودا را براندازد : نمک هندیی تربد زرد» بوره ارمنی Sa)
درم) + خردل (نیم درم) + سکنگبین + طبیخ شبت
* پوست خربزه خشک (کوبیده) + آب نیمگرم
صفحه 40:
اس شتا