محله نیوساید اهواز

محله نیوساید اهواز

اسلاید 1: کوی فدائیان اسلام یا همان نیوساید یکی از محلات بالاشهری نسبتاً قدیمی اهواز در ساحل شرقی رود کارون می‌باشد. این منطقه متعلق به شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب بود و بیشتر این منطقه را خانه‌های ویلایی نسبتاً بزرگ شرکتی پر کرده ولی در آن ادارات، مراکز مهم دولتی و خصوصی، درمانگاه، انواع سالن‌ها و زمین‌های ورزشی، چند سالن غذاخوری،‌ کتابخانه بزرگ، ویدیوکلوپ و ... قرار دارد که مکان مناسبی را برای زندگی اشخاص فراهم می‌کند. این نکته را هم در نظر داشته باشید که اگر نیوسایت منطقه شرکتی نبود و شخصی بود، قیمت‌های بالایی برای هر متر و یا هر خانه در نظر گرفته می‌شد. تاریخچه معماری صنعت نفت در مناطق نفتخیز جنوب: منازل و سایر ساختمان ها درآن زمان استاندارد مدون و مشخصی نداشتند و به دلیل كمبود وسايل نقلیه سعی می شد از مواد و مصالح طبیعی منطقه كه سنگ وگچ بود، استفاده شود.

اسلاید 2: پس از مدتی به دلیل ادامه و گسترش عملیات اكتشافی و طبعا ورود تعدادی كارشناس خارجی، نیاز به واحدهای مسكونی و اداری بیشتر، كاملأ محسوس بود ولی تفكر اصلی غالب بر مسؤولین وقت (عملیات اكتشاف، حفاری و بهره برداری) مجالی برای مسائل رفاهی كاركنان باقی نمی گذاشت. به هر حال علی رغم احداث چندین ساختمان، هنوز تمامی كارگران بومی و تعدادی از كارشناسان و كارمندان رده پائین در چادر بسر می بردند. اما تدریجا با افزایش دامنه فعالیت ها، لزوم خانه سازی و راهسازی به صورت نامحدود اجتناب ناپذیر شد و از آنجا كه شركت نفت در آن زمان فاقد اداره و هر گونه تشكیلات دیگر در خصوص خانه سازی بود، لذا ساخت چندین باب ساختمان را به پیمانكاران محلی واگذار نمود. طبق شواهد و قراین موثق مبتنی بر آنچه در پیش گفتار به آن اشاره شد، اولین پیمانكار كه قرارداد خانه سازی با وی منعقد گردید فردی به نام حاج محمد تقی هادی زاده بود كه در افواه عمومی و شركت، به نفتی معروف شده بود.

اسلاید 3: منازل صنعتگران در منطقه پشت برج مسجد سليمان (1337 خورشيدي)

اسلاید 4: منازل ويلايي (بنگله) شركت نفت ايران و انگليسدر منطقه چشمه علي، مسجد سليمان

اسلاید 5: ساختمان های اولیه شركت نفت با سبك و سیاق معماری متداول آن زمان خوزستان دارای دیوارهای بسیار قطور از سنگ و لاشه و ملات گل یا مخلوطی از خاك و گچ بود. در مواردی كه دیوارها به هم نزدیك و به عبارتی دهنه دیوارها تنگ بود، عموما ار سقف طاق ضربی استفاده می شد و در غیر این صورت با قراردادن لوله های فولادی قطور با فواصل معینی روی دیوار ها و چیدن ورق های موجدار فلزی روی آنها، نسبت به ایجاد سقف ساختمان اقدام می شد.درباره نوع اول طاق ضربی به دلیل محدودیت در ایجاد داربست و عدم ضرورت آن، سقف ها نسبتا كوتاه بود و در مورد دوم به دلیل جلوگیری از تبادل گرما از بالا به پایین سقف ها را بلند طراحی می كردند. در هر صورت پس از ایجاد سقف به ضخامت نسبتا زیادی خاك رس روی آن ریخته و پس از شیب بندی پشت بام با كاهگل اندود می شد. در این گونه ساخت و سازها كه نسل اول ساختمان های مسكونی و اداری شركت نفت بودند و عمدتأ در مسجد سلیمان احداث گردید، هیچ گونه اثری از معماری خاصی دیده نمیشد، زیرا همان طور كه در ابتدا به آن اشاره شد،

اسلاید 6: هدف ایجاد سرپناهی مطمئن و ثابت برای مسؤولین وقت شركت نفت در مركز مناطق نفت خیز و سایر نواحی بود كه بسیاری از این ساختمان ها تاكنون تخریب و نوسازی شده اند یا در شرف ویرانی هستند. البته ساخت اینگونه بناها مختص مسجد سلیمان نبود، بلكه تدریجا به سایر مناطق از جمله اهواز كه در آن زمان به علت موقعیت سوق الجیشی خود، مركز تداركات مسجد سلیمان و سایر مناطق نفت خیز شده بود سرایت كرد. در همین راستا چندین انبار و كارگاه در محله خرمكوشك برپا گردید. (اگر چه در مقاله حاضر به ساختمان سازی در مسجد سلیمان و اهواز اشاره شده است ولی باگشت و گذاری اندك در سایر مناطق درمی یابیم نحوه ساخت و ساز در تمامی نواحی به همین سبك و سیاق بوده است.) در تاریخ یكصد و اندی ساله عملیات ساختمانی كه عمری همتراز با پیدایش نفت دارد می توان كلیه ساختمانهای اداری و مسكونی را به چهار دوره یا چهار نسل متفاوت از یكدیگر تقسیم نمود بدون مرزبندی زمانی بین آنها:

اسلاید 7: نسل اول: در نسل اول كه ساختمان ها عجولانه جایگزین چادر های صحرایی شده بودند، علاوه براینكه هیچ گونه سبك معماری در آنها مشاهده نمی شد از استحكام كافی نیز برخوردار نبودند و تجهیزات رفاهی در آنها وجود نداشت، فقط در بعضی ادارات و منازل جهت تهویه هوا بادبزن های بزرگی از برزنت، حصیر یا تركیبی از هر دو تهیه و در فاصله معینی به سقف ساختمان آویزان می شد و طنابی را به قسمت تحتانی و وسط آنها متصل نموده و مستخدمی در امتداد طناب ایستاده با كشیدن و رها نمودن منظم این بادبزن، هوای گرم و طاقت فرسای محیط را قابل تحمل می نمود. البته در مراحل بعدی ساختمان سازی جهت غلبه بیشتر بر گرمای تابستان ایجاد و احداث زیرزمین با الهام گرفتن از سرداب های دزفول و شوشتر در دستور كار معماران قرار گرفت كه آثار و بقایاي آن را می توان در چند ساختمان باقیمانده مسجد سلیمان مشاهده نمود.

اسلاید 8: نمايي از منازل كارگري در مسجد سليمان

اسلاید 9: نسل دوم: در نسل دوم یا دوره بعدی ساختمان سازی، نگاه مسؤولان به مسكن صرفا ایجاد سرپناه نبود و سعی شد هنر معماری و ظرافت در طراحی و ساخت منازل دیده شود. در این دوره ابتدا آهك و سپس سیمان پرتلند به كمك سایر مصالح ساختمانی آمد و حاصل كار بسیار دلپذیرتر از نسل قبل از خود شد. در بسیاری از این بناها ردپایی از معماران اصفهانی دیده می شود. سنگ نماهای ساختمانی صیقل خورده درب های تمام چوب با كنده كاری و در بعضی از قسمت های ساختمان آثاری از گچبری در سقف و دیوارها دیده می شد. این منازل كه مخصوص رؤسا و مدیران خارجی شركت نفت در مسجد سلیمان بود، به بنگله شهرت يافتند. از ديگر خصوصیات دیگر این گونه اماكن پوشش ایوانی در جلو ساختمان و قسمت های دیگر آن بود كه در معرض مستقیم تابش آفتاب قرار داشت. از تجهیزات رفاهی قابل توجه جدید در این منازل یخچال های نفتی بود كه به تازگی وارد مناطق نفتخیز (مسجد سلیمان) شده بود.