مراحل نمونه گیری در آزمایشگاه پزشکی

مراحل نمونه گیری در آزمایشگاه پزشکی

اسلاید 1: مراحل نمونه گیریبنام خدا

اسلاید 2: مدیریت نمونه در آزمايشگاه هاي پزشكي نتايج آزمايش­ها تحت تاثير متغيرهای گوناگونی است :مراحل قبل از آزمايش preanalyticalمرحله حین آزمايش analyticalمرحله پس از آزمايش poatanalyticalشناسايی این متغیرها واستاندارد نمودن روش­های آزمايشگاهی جهت تفسير و استفاده بهينه از داده­های آزمايشگاهی ضروری است.

اسلاید 3: نمونه خون

اسلاید 4: دستورالعمل نمونه گيري وريدي ومويرگي

اسلاید 5: انطباق مشخصات برگه درخواست آزمایش با مشخصات بیمار بیمار سرپایی : با سئوال وجواب از بیمار و مشاهده کارت شناسایی و یا انطباق قبض رسید با خود بیمار بیمار بستری : نمونه گیر نباید فقط به برچسب بالای تخت یا یادداشت کنار تخت وی اکتفا کند.در صورت هوشیاری این انطباق با کمک او و در صورت عدم هوشیاری بیمار این امر با کمک همراه بیمار یا پرستار باید صورت پذیرد.

اسلاید 6:

اسلاید 7: آزمایشاتی که انجام آنها الزاما نیاز به ناشتا بودن بیمار دارد: -FBS قند ناشتا-HDL ,TG,Serum or Plasma (ناشتایی 14-10ساعت)-Iron Serum چون اهن سرم تحت تاثیرات ریتم شبانه روزی بوده(سطح اهن سرم در عصر پایین تر است) نمونه باید درحالت ناشتا و صبح گرفته شود-Alkaline phosphatase Serum-Lipase, Serum-PTH Serum -Leptin Serum( (12 ساعت ناشتایی

اسلاید 8: آزمایشاتی که بیمار ترجیحا باید ناشتا باشد: -Ca,P, Cl-GGT serum-PSA serum-IGF-1 serum or plasma-Cholestrol serum or plasma-Insulin serum-AmylaseCr

اسلاید 9: رعایت اصول آماده سازی بیمار: فعالیت بدنی شدید سبب افزایش آنزیمهای AST,ALT می گردد و بایداجتناب گردد.Calcium ionized,serum : بیمار باید برای 30 دقیقه قبل از نمونه گیری دراز بکشد.:Glucose, CSF از آنجائیکه برای اندازه گیری گلوکز CSF ، گلوکز سرم یکبار باید چک شود.حالت مطلوب ان است که قند سرم 2 ساعت قبل از انجام ازمایش بر روی CSF اندازه گیری شود.PSA,serum:بیمار نباید اخیرامعاینه رکتال(DRE)و یا بیوپسی سوزنی پروستات شده باشدProlactin:باورزش ،درد و استرس ونيز بعد از غذا خوردن افزايش مي يابد.با توجه به ريتم سيركادين توصيه مي شود 3تا4 ساعت بعداز بيدار شدن وبين ساعت 8تا10 صبح نمونه گرفته شود.

اسلاید 10: ازمایشاتی که انجام انها نیازمند رعایت رژیم داروئی است: BT)Bleeding time ):منع مصرف اسپرین و داروهای مشابه در طی هفته قبل از ازمایش.PT,PTT :از انجائیکه هپارین علاوه بر طولانی کردن PTT در درجات کمتری PT را نیز طولانی می کند. :در بیماران تحت درمان با هپارین بهترین زمان نمونه گیری 30 دقیقه تا یک ساعت قبل از دوز بعدی هپارین است.کورتیزول serum,urine : منع مصرف اسپیرنولاکتون و نداشتن استرسفریتین سرم: هنگامیکه بیمار تحت درمان با آهن است تعیین فریتین سرم قابل اعتماد نخواهد بود.GTT,Plasma : بسیاری از داروها از جمله کورتیکواستروئیدها ، دیورتیکها ، داروهای ضدسل وضدالتهاب وداروهای ضدتشنج تداخل ایجاد می کنند. PH,stool: منع استفاده از مسهل ها و روشهای تشخیص با باریم تا یک هفته قبل

اسلاید 11:

اسلاید 12: انجام نمونه گیریبرای قابل مقایسه بودن نتایج بهتر است نمونه گیری همیشه در یک وضعیت مشخص(مثلا خوابیده)صورت گیرد.در زمان نمونه گیری بیمار نباید غذا،مایعات،آدامس یا دماسنج در دهان خود داشته باشد.باید توجه داشت که بیمار نباید مشت خود را باز وبسته نماید زیرا باعث تغییر بعضی مواد در خون می شود(از جمله غلظت پتاسیم،لاکتات و فسفر افزایش یافته که با افزایش لاکتات ،PH خون کاهش و غلظت کلسیم یونیزه نیز افزایش می یابد.)

اسلاید 13:

اسلاید 14:

اسلاید 15:

اسلاید 16:

اسلاید 17:

اسلاید 18:

اسلاید 19:

اسلاید 20: بستن تورنیکهتورنیکت باید 10-5/7 سانتی متر بالای ناحیه نمونه گیری بسته شود ونباید بیشتر از یک دقیقه یر روی بازوی بیمار بسته بماند،در اندازه گیری لاکتات سرم،نمونه گیری باید بدون بستن تورنیکت انجام شود .همچنین توصیه می شود نمونه گیری CPK وLDH نیز بدون کاربرد تورنیکت باشد.ازجمله بستن طولانی مدت تورنیکت باعث افزایش کلسترول ، تری گلیسرید،البومين، کلسیم وآهن سرم می شود)(

اسلاید 21:

اسلاید 22:

اسلاید 23:

اسلاید 24:

اسلاید 25:

اسلاید 26:

اسلاید 27:

اسلاید 28:

اسلاید 29:

اسلاید 30:

اسلاید 31:

اسلاید 32:

اسلاید 33:

اسلاید 34:

اسلاید 35:

اسلاید 36:

اسلاید 37: آزمایش های خون به دو دسته تقسیم می شوند: 1. آزمایش هایی که نیاز به ماده ی ضد انعقاد ندارند. (اصطلاحا لخته که تعدادشان بیشتر از دسته ی دوم میباشد) 2.آزمایش هایی که نیاز به ماده ی ضد انعقاد دارند.FBS (Fasting blood sugar): - BS Serum fe,ferritin,TIBC Chemistryمثل: Na , k , ca , mg , cl , pLipid profileUric acid-Cr-,BuNALP-SGOT-SGPTTSH,T3,T4

اسلاید 38: مثال های دسته ی دوم: CBC (Counting blood cell )PT, PTTESR CitrateBlood groupingRetic countGSDPکمبودABG Heparin

اسلاید 39: ترتیب پر کردن لوله ها -لوله کشت خون-لوله سیتراته برای آزمایشات انعقادی وسدیمان-لوله لخته (فاقد ضد انعقاد) برای آزمایشات شیمی-لوله هپارینه-لوله حاوی EDTA

اسلاید 40: لوله سیترات سدیم PT,PTT (نسبت خون به ضد انعقاد 9به1) – D-DimerESR (نسبت خون به ضد انعقاد : 4به 1 Lupus Anticoagolant

اسلاید 41: لوله هپارینه ABG , VBG(0/05 میلی لیتر هپارین برای هرمیلی لیتر خون )نمونه های ABG وVBGباید در ظرف حاوی آب و یخ به آزمایشگاه ارسال شوند.OFTتست شکنندگی اسموتیک ) )وجود هپارین زیادی احتمالا شایع ترین علت خطای پره انالتیک در اندازه گیری گازهای خونی است.

اسلاید 42: EDTA لوله (K2EDTA لوله با درب بنفش حاوی(CBCPeripheral blood smear, Reticulocyte count, Sickle Cell Test ,G6PD,LE cell, NBT Cyclosporine,HAMHbA1C,HbA2,electrophoresisپلاسماACTH:از سرنگ و لوله سرد شده که از قبل در یخ سرد شده [جذب شیشه میشودACTH استفاده نمایید(چون 

اسلاید 43:

اسلاید 44:

اسلاید 45: روشهای جلوگیری از هماتوم: تنها دیواره بالایی ورید باید سوراخ شود.درصورت عبور سرسوزن از دیواره پایینی رگ، خون به بافت اطراف نفوذ کرده سبب هماتوم در ناحیه می شود.قبل از خارج ساختن سوزن حتما باید تورنیکت باز شود.از وریدهای سطحی اصلی باید استفاده شود.پس از نمونه گیری باید به محل بانداژ یا گازنمونه گیری فشار اندکی وارد آید.

اسلاید 46:

اسلاید 47:

اسلاید 48:

اسلاید 49: روشهای جلوگیری از همولیز: موضع نمونه گیری بایدپس از ضدعفونی کردن در مجاورت هوای محیط خشک شود.بهتر است از سرسوزن با اندازه کوچک استفاده نشود.از محل هماتوم نمونه گیری نشود.باید سوزن کاملا به سرنگ متصل باشد تا هیچگونه حباب هوا هنگام نمونه گیری تشکیل نشود.پیستون سرنگ باید به آرامی به عقب کشیده شود.نمونه هایی که در لوله های حاوی ماده ضدانعقاد ریخته می شود باید بلافاصله و به آرامی 10-5 بار مخلوط شود. درصورتیکه نمونه در لوله بدون ماده ضدانعقاد ریخته شود باید به آرامی به جدار داخلی لوله منتقل و تخلیه گردد.

اسلاید 50: گرفتن نمونه برای ABG گرفتن نمونه خون برای انجام آزمایشات روتین زمانی که امکان گرفتن نمونه از ورید وجود ندارد یا نمونه خون وریدی مناسب نیست.اندیکاسیون گرفتن خون شریانی

اسلاید 51: خونگیری از پای نوزاد این نوع خونگیری معمولا برای کودکان چندروزه یا زیر یکسال و برای تست هایی است که نیاز به نمونه کمی دارد.مانند بیلی روبین مراحل نمونه گیری از خون مویرگی: - انگشت سوم یا چهارم را جهت نمونه گیری انتخاب نمائید.- به کمک پنبه آغشته به الکل 70% تا حد ممکن باکتری های سطح پوست را کاهش دهید.

اسلاید 52: به کمک گاز استریل سطح پوست را خشک کنید . به کمک لانست تیز، استریل و یکبار مصرف با یک ضربه سریع پوست را سوراخ کنید. به علت وجود مایع بین سلولی زیاد در قطره اول خون ، آن را با گاز استریل از سطح پوست برداشت کنید. قطرات بعدی را بدون فشار دادن انگشت یا ماساژ آن برداشت نمائید چرا که ماساژ زیاد موجب ورود مایع بین سلولی بداخل خون و در نتیجه رقت آن می شود.- خون معمولا بوسیله پیپت و یا لوله های موئین جمع آوری می شود.باید لوله یا پیپت موئین اغشته به مواد ضد انعقاد باشند

اسلاید 53:

اسلاید 54: نمونه های دیگر:ادرار -مدفوع -مایعات

اسلاید 55: ✳ آزمایش ادرار ۲۴ ساعته: بیمار باید متوجه باشد که ظرف ادرار ۲۴ ساعته ممکن است حاوی مواد نگهدارنده باشد که سمی یا اسیدی است. بنابراین آن را دور نریخته و مراقب باشد که روی بدن یا لباسش نریزد. طریقه جمع ‏آوری نمونه: بیمار در ساعت مشخص مثلا ۷ صبح دستشویی رفته و مثانه خود را خالی می‏کند. از آن به بعد تمامی ادرارهای خود را در ظرف نمونه‏گیری ریخته و ساعت ۷ صبح روز بعد مجددا باقیمانده مثانه خود را در ظرف ریخته درب آن را محکم بسته و در اسرع وقت به آزمایشگاه می‏فرستد. توضیح اینکه در طی مدت جمع‏آوری نمونه رژیم غذایی را تغییر نداده و احتیاج به کم نوشی یا پرنوشی مایعات نیست.✳ آزمایش خون مخفی در مدفوع (OB): بیمار از یک روز قبل نباید گوشت قرمز، جگر، سبزیجات و اسفناج بخورد.✴ آزمایش مدفوع ۳ نوبته: بیمار ۳ نوبت مدفوع در ۳ روز متوالی می‏گیرد. اگر در بین روزها یک روز اجابت مزاج نداشت نمونه روز بعد را می‏گیرد.

اسلاید 56: ✴ نمونه کشت ادرار، مدفوع، زخم و ...: بیمار از 15-۳ روز قبل نباید آنتی‏بیوتیک مصرف کرده باشد در صورتی که بیمار آنتی‏بیوتیک مصرف می‏کند ۳ روز بعد از اتمام داروها باید جهت نمونه دادن مراجعه کند. (در صورت درخواست پزشک معالج انجام کشت بلامانع است).✴ نمونه اسپرم: بیمار باید حداقل در ۳ تا ۵ روز گذشته نزدیکی نداشته باشد. نمونه بهتر است در آزمایشگاه گرفته شود و در صورت عدم امکان در منزل گرفته و قبل از نیم ساعت و نگهداری نمونه در مجاورت دمای بدن به آزمایشگاه رسانده شود.✴ نمونه‏ گیری قارچی: بیمار باید حداقل ۳ روز ضایع مورد نظر را با مواد شوینده شستشو نکند. هیچگونه دارو یا پماد یا کرم و غیره نباید استفاده شود.

اسلاید 57: موارد رد نمونه در بخش میکربشناسی عدم هم­خوانی اطلاعات برگه درخواست آزمايش و برچسب روی نمونه استفاده از محيط انتقالی نامناسب جمع­آوری نمونه در ظرفی که دارای نشت است نمونه ناکافی زمان انتقال بيش از 2 ساعت در نمونه­های بدون مواد نگه­دارنده

اسلاید 58:  انتقال نمونه در دمای نامناسب خشک شدن نمونه دريافت نمونه در محلول فيکساتيو نظير فرمالين (نمونه مدفوع مستثنی می­باشد) درخواست کشت بی­هوازی بر روی نمونه­هايی که باکتری­های بی­هوازی فلور طبيعی آنهاست. (مثل واژن، دهان) نمونه حاصل از کاتتر فولی

اسلاید 59:  بيش از يک نمونه با يک منشا از يک مريض در همان روز (به­غير از موارد کشت خون)  نمونه سواپ با درخواست­های متعدد برای ارگانيسم­های مختلف نمونه خلط که در رنگ­آميزی گرم کمتر از 25 سلول سفيد و بيش از 10 سلول اپی­تليال در بزرگ­ نمايی .داشته باشد

اسلاید 60: پایانتهیه کننده:دکتر صباغ

اسلاید 61:

اسلاید 62:

اسلاید 63: انتخاب شریان مناسبشریانهای محیطی بر شریانهای مرکزی ترجیح داده میشود.شریان رادیال ارجح است در صورتی که کولترالهای اولنار سالم باشد.شریانهای posterior tibial وdorsalis pedis مناسب هستند.شریانهای brachial در صورت اورژانسی بودن استفاده شود.(2% احتمال عوارض در بالغین)از نمونه گیری از شریانهای temporal باید اجتناب شود چون خطر آسیب نورولوژیک وجود دارد.

اسلاید 64:

اسلاید 65: تجهیزات نمونه گیریدستکشسوزن : سوزن شماره 25-23 یا ونست شماره 27-23سرنگ مناسبماده ضد عفونی کننده مناسب برای آماده کردن پوست.گاز یا پنبهدستکش استریل برای پوشاندن رگ يابمنبع نوری قوی برای مشخص کردن عروق

اسلاید 66: تکنیکترانس الیمنتور ممکن است به پیدا کردن محل رگها کمک کند.سوزن باید در خلاف جهت جریان خون حرکت کند.برای به حد اقل رساندن تروما اول وارد پوست شده سپس شریان را سوراخ نمایید.زاويه وارد كردن سوزن 15 – 25 درجه مي باشد (براي شريانهاي خيلي عميق زاويه 45 درجه مي باشد)محل وارد کردن سوزن را به مدت 5 دقیقه محکم نگه داشته تا مطمئن شویدمحل خونریزی ندارد.

اسلاید 67: احتیاط ها بعد از خونگیری شریانیاطمینان از وجود هموستاز در انتهای پروسیجرچک گردش خون (سیرکولیشن)دیستال بعد از سوزن زدن :نبض شریان زمان پر شدن مویرگها رنگ درجه حرارت چک عملکرد از نظر برگشتن اسپاسم شریان در صورت لزوم

اسلاید 68: اختلال انعقادی : ترومبوسیتوپنیضعف در خونرسانی به انتهاها شریانهای نامناسب: -شریان فمور -شریان رادیال اگر کولترالها collateral )) نامناسب باشند.عفونت در ناحیه نمونه گیریزمانی که پیش بینی میشود این عروق برايcannalation استفاده شود.کنتراندیکاسیون گرفتن خون شریانی

اسلاید 69: در اغلب آزمايشها با توجه به نوع آزمايش نياز است كه بيمار ملزوماتي را قبل از آزمايش رعايت نمايد تا آزمايش درست انجام پذيرد. لذا توجه به نكات زير براي بيماران ضروري مي‏باشد.✴آزمایش قند ناشتا: برای انجام این آزمایش بیمار لازم است حداقل ۸ ساعت ناشتا باشد. مثلا شب شام سبک میل نموده و صبح روز بعد به آزمایشگاه مراجعه کند، نوشیدن آب اشکال ندارد.✴آزمایش قند دو ساعته: برای انجام این آزمایش بیمار ابتدا در حالت ناشتا یک نمونه خون داده و بعد از صرف صبحانه (که حداقل شامل یک تکه نان پنیر و چای شیرین است) ساعت را حساب کرده و دقیقا ۲ ساعت پس از اتمام صبحانه یک نمونه خون دیگر می‏دهد.نکات مهم پیش از انجام آزمایش

اسلاید 70: ✴آزمایش تحمل گلوکز (GTT): بیمار لازم است حداقل ۸ ساعت ناشتا باشد. بعد از دادن یک نمونه خون در حالت ناشتا در آزمایشگاه محلول قند نوشیده و سپس نمونه یا نمونه‏های بعدی در زمان مورد نیاز تهیه می‏گردد.✴آزمایش چربی (تری گلیسیرید): لازم است بیمار ۱۲ الی ۱۴ ساعت ناشتا بماند به صورت اینکه ساعت ۶ عصر غذای ساده‏ای تناول نموده و تا ۸ صبح ناشتا بماند (نوشیدن آب در ساعات شب بلامانع است).✴آزمایش چربی (کلسترول): بهتر است بیمار ناشتا باشد ولی الزامی نیست.✴ آزمایش اسید اوریک: لازم است بیمار ناشتا باشد و شب قبل غذای با پروتئین بالا مصرف ننماید.✳آزمایش کراتینین: بهتر است بیمار ناشتا باشد ولی الزامی نیست.✳آزمایش کلسیم و فسفر: ناشتا بودن حداقل به مدت ۴ ساعت مورد نیاز است و قبل از آزمایش غذاهایی که حاوی مقدار کلسیم و فسفر است مانند لبنیات و تخم مرغ میل نکند.