صفحه 1:
معمارى بیزانس ( روم شر 8
ارائه دهنده :
سیروس خليلئ
زير نظر استاد ارجمند :
سركار خائم كيان
صفحه 2:
امپراتوری بیزانس
صفحه 3:
معماری بیزانس (روم شرقی)
حر 4
صفحه 4:
© پیشینه تاریخی: دیوکلسین,. قلمرو وسیع امپراتوری روم راجه
شرقی و غربی بین خود و فرماندهان همطرازش تقسیم نموده
اضمحلال امپراتوری قدرتمند روم را نادانسته پی ریزی نمود.
eee ای را
(قسطنطنیه) نام گرفت. این شهر به طور شگفت انگیزی در سرا
شهر (روم) مرکز امپراتوری موثر واقع شد و با تضعیف قدر
eo sD 0
امپراتورزی روم شرقی (بیزانس) شکل گرفت. فرمانرولیی بیزانس به د
امپراتور آرکادیوس افتاد که شهر بیزلنس (استانبول امروزی) را با
نام قدیمی اش پایتخت خود قرار داد.
صفحه 5:
* بیزانس. شهر بندری مهمی که به دلیل قرار گرفتن
ای که کوتاهترین مسیر غرب به مشرق زمین بو
تجاری ete داشت و از تمدن چشم گیری برخور
ساکنان آن دارای سنت های پابرجایی بوده اند. بهٍ
سلطه ی دیگران را به دشواری پذیرا شدهاتل متا
حکمرانان هوادار اسپارت كه در ساود 2326 ١ '
تحميل شد. پس از 16 سال مقاومت ER
صفحه 6:
* بیزانس شهری بود با ویژگی های اقتصادی سیاسی و فرهنگی
ابزارهاى لازم را فراهم آورد 0 با فرهنگ و ارزش se رد
اجتماعى سرزمين هاى مجاور آشنا شود و از اين راه آثار هنر
جهان عرضه کرده که هم جهانی هستند و هم از سنتها وافر
بومی و منطقه ای میه گرفته اند. لین شهر با اینکه قبلامرکز
به بزرگی امپراتوری روم نبوده ولیکن به تمدنهای روم و پونان در
بابل ایلام. اورارتو هیتی و ایران از شرق دسترسی داشت. به همین دا
بسیاری از پژوهشگران معتقدند که هنر و معماری بیزانس بی تأثیر
هنر و معماری مشرق زمین نیست.
صفحه 7:
در«هشید آمدن هدر بیزاس و شکل گیری آن سه عنصل ©
a : نخست اداری. دوم تأثیرات هلنیستی و
تأکرتار هی ماع از شاه اسان در م
مشخص شده اين است كه مجموعه انديشه ها و تفكراتى كه به ت
این قطب جهان نظم یافتند و به هماهنگی رسیده اند. بر ری
بودند و بر اساس يافته های رباضی. میان جهان فکر و جهان ماده ۱
به جدایی وجود داشته و انسان موجودی حائل میان این دو جهان داد
می شده است. در لین نطریه هاء اندیشه ها و تفکرات هند و ایرلنی و
اعتقادات بابلی و مصریها جای داشته است.
صفحه 8:
* معماری: هنر معماری در روم شرقی (بیزانس) تا قرن
تحت تأثیر مسیحیت آغازین بود. این هنر در قرن ششم مبلادی
حکومت «ژوستی نیانوس». به وجود آمد او در هنرپرور
کنستانتین بود و آثاری را که وی مورد حملیت و تشویق قرار دا
شکوه و عظمتی شاهانه داشتنه تا جایی که دوران فرماز روا ۱۳
«نخستین عصر طلائی» هنر امپراتوری روم شرقی نامگذاری کرده
باید به این نکته اشاره نمود که بهترین گنجینه ی یادگاری «نخ
عصر طلائی» اکنون در خاک ایتالیا که در شرا
گری می کنند. نه در شهر کنستانتینوپل (استانتول).
صفحه 9:
صفحه 10:
صفحه 11:
Paar See ears ee Une srs Ue
* ل 402 میلادی به بعد پایتخت آمپراتوران روم
ن در پایان همان قرن مقر فرمانرولیی ورد وداک
که همه چیز رابه سبک و سیاق هنری
همین علت در زان ژوستی نیانوس شهر راونا به صورت بای
برای گسترش و نفوذ سلطه ی بیزلنس بر ایتالیا درآمد. مهمتر:
که در ن شهر در سالهای 526-47 میلادی ساحته شد. کلها
ویتلله» است این ساختمان معرف معماری براکس اس ۳
روم غربی ساخته شد. و به طور قطع از آثار کنستانتینوپل اقتباس
اس بلان أن هشت صلدى ادس و ee ea
فته أاست.
صفحه 12:
صفحه 13:
لا م به ذکر است. لین بنابه خوبی نشان می دهد
(renee lees) EL esses li ١
oo تحول میا ن آن بنا در امپراتوری رو
ols {Ls طول یافته بودند. از طرف دی
مقیاس کلیسای سانتاکوستانستاء کوچکتر از سان ویتاله است:
درونى سان ویتلله بیشتر وبا ترئینات غنی تری آراسته شک
کلیسای سان ویتلله بر لثر اصول ساختمانی تازه ای که در تاق بد
کار گرفته شده این امکان به وجود آمده است که در هر منطقه
وسیع در بنا تعبیه گردد و داخل ساختمان را غرق در نور ساز
صفحه 14:
BLAS ATL GUS. TE
24 ۶
صفحه 15:
ينار با بان مستطیل JS +
ژوستی نین به بعد کلیسای (fous نقشه ای متمرکز (مر؟
قسمت اصلی بنا رواج یافت و بر دنیای مسیحیت ارتدوکس
گردید. درست همان طور که نقشه محوری کلیسای مستطیل
بعدها معماری قرون وسطایی مغرب زمین را تحت تأثیر وبه عبارتی
سلطه خود آورد .
صفحه 16:
اداسه شکل ۲ - نمابی از کلیسای سان5يوؤناره كلاس ) راونا
صفحه 17:
صفحه 18:
* به طور کلی باید گفت بناهایی که در طول دوران
بیزانس که از سال 330 میلادی تا سال 1453 مبلا" ۳
شده اند. متنوع و تعدادشان فراوان و این به دو علت
بستگی داشته است. نخست وجود ملتهای مختلف 155"
امپراتوری بودند. دوم طولانی بودن دوران حاکمیت بیز
همین مسئله موجب گردیده که نامیدن تمامی آنها به
شکل. منطقی به نظر نرسد و از این روی است كه اين د
زمانی از دیدگاه پژوهندگان این رشته به بخش هایی نق
شده. که هر یک دارای ویژگیهای معینی هستند.
صفحه 19:
* ساختمانهایی که در هر یک از مناطق تحت قلمرو ام
ساحته شدهاند در مسال اسان تام امکانات ۳
ا ا لس كر حم سد 0
ايتالياء آجرء در شهرهاى ساحلى و روى زمين هاى صخره
سوريه و فلسطين و بخشى از آسياى صغير (تركيه) از
استفاده شده است. کلیساهای بیزلنس از نظر پلان پیش از دا
ی بیزانس پسین به سه گروه عمده تقسیتم شده که عبارتند |
صفحه 20:
8 ساهایی که با پلان باسیلیکایی زپلان (or
شده اند.
* ب) کلیساهایی که بر اساس یک پلان مرکزی ساخته
* ج) کلیساهایی که بر اساس ترکیب دو پلان محوری و مر
شکل گرفته اند.
صفحه 21:
* پلان باسیلیکایی: این ساختمانها در طول یازده قرن -
روم شرقی (بیزانس) ساخته شدند و شباهتهای آشکاری
باسیلیکاهای رومی داشتند. محور طولی که مدخل ورو
محراب کلیسا متصل می کند. در هر سمت خود با یک
ردیف دالان سرپوشیده فرعی فرا گرفته مشناه 72
قسمت فوقانی همین محور به دهلیزها یا اتاق هایی حفاذ
شده منتهی می گردد.
صفحه 22:
* در لین گونه بناهاء محور طملی تعیین کننده شالوده
کلیس وب مب op gee bgt GS Chas
روی فضای وسیع تجمع های مشرف به محراب عبور
ل a
محور طولی و عرضی بنا می شود. از قدر تعین آن"می کا
این نوع پلان تفاوت اساسی ای که با باسلیکا دارد وجود
ل ا ل ا ل 3*۰
ورودی اصلی قرار گرفته است.
صفحه 23:
* پلانهای مرکزی: این نوع بناها یکی از پلانهای بارز
بیزانس است که در جای جای قلمرو امپراتوری سا
است. در لین بناها به جای توجه به محور طولیء توجه
ا ۱
ساختمانهای رومی قدیمی دانست MS. Sl,
سبک ایجاد نمودن. از دوره صدر میت اتکی را 5
به مرحله تکامل رسیده است.
صفحه 24:
* درباره ى لين يلان بايد به اين نكته ى مهم در مقايسه با
اشاره نمود. که به طور معمول مانعی بر سر راه گذر مستقیم
به مرکز بنا وجود ندارد. در لین نوع بناهای آیینی مسیحیت.
.. " . سس
حاصل می شود روی به فضلیی مرکزی دارد.
كروة نخست در طول محور طولى كليسا Pipes pe بلكه آن
كرادكرد يكديكر مى خواهد ا در مقلبل مقدسن ترين مكان كليسا ب
محراب بايستند. از نمونه ى بارز اين كروه مى توان به كليساهاى:
ويتاله در راوناء سن كريكورى در زوارتنتس و سانتاسرجيوس و باكوس
استانبول اشاره کرد.
صفحه 25:
ش -ببلان کلیساهای سانگریگوری در زوارتی و ساتاموبیوس : استانول .
صفحه 26:
آنها را جزو این گروه فرار داد. عموما
نجسشتین خود را از دست داده اند. این طرح نشار ۴۳
کارآیی دو محور اصلی عمود بر یکدیگر (یکی طولی و
کننده و دیگری عرضی و فرعی) نیست. لین گروه ترکیب
پلان محوری و مرکزی است. یکی از بناهای شاخص
کلسای «اباصوفیه» شهر استانول لت کی ۳
شاهکارهای معماری بیزانس است.
صفحه 27:
آیا صوفیه( استانبول )
صفحه 28:
ایاصوفیه: مهمترین بنای به جاى
یی ژوستی نين در استانبول کلیسای ایاصوفیه ۱
اژواشل یونلنی «هاگیاصوفیا» به معنی کلیسای -> ۳
است و یکی از کامیابیهای ساختمانی هر عصر و زملنی به
سس ای الی با عه درتسالیای 33227 لاد ۳
ات را إل داد رب 9۳
«اسیدروس میلوتوسی» را در خاطره ها و یادها حفظ
است. ابعاد حیرت انگیر لین ساحتمان که هی ۳۳۲
تصور نیست. توجه انسان را به خود جلب می کند.
صفحه 29:
صفحه 30:
خن 917 72 مترء قطر کنبدش 31 متر و ارتناع ٩۳۲
زمین نزدیک به 56 متر است. از لحاظ مقیاس با سا
تاکنون در (Oe معماری روم پیش از مسیحیت و روم دوران
دیدیم tiles پانتون» حمامهای کاراکلاه و باس تلا مهو
CCN 0 باعل كا
ولی اجزاء و شکل بیرونی ن پس از سل بلی با os
دكركون شده است. با افزودن يشت بند عذ |
مناره ی رفیع ترکی مس از پیروزی شمان ۱۷۵ 1 1453 میلاد
7 ایاصوفیه به یک مسجد. این بنا در سده ی بیستم از حللت
بنای مذهبی درآمد و امروزه به صورت موزه در معرض دید مردم سرا
جهان قرار دارد.
صفحه 31:
صفحه 32:
ان لا وه گر رک
گوناگون كت بدین معنی که بنا دارای
ردیف تاقهای گشاد عبیه کردیکه ار و
قوس كنبد اياصوفيه در ميان دو نيم كليساى مستطيل د
گنجانده شده است.
24 ۶
صفحه 33:
صفحه 34:
تاسجه 8 oe. ی ساختمانی و۳92۹
يه اعد ها باع فريك ن تذبير تازه در معمارى 15 مز |
نبدهای بلندتر و سبک وزن تر از گنبدهای قدیمی بر روی شالود
گرد مانند معبد پانتئون یا چند ضلعی منظم نصب گردد. مقبول |
درباره اینکه گنبد متکی بر تاسچه ها در کجا و چه زمانی اختراع
اطلاعی در دست نيست.
24 ۶
صفحه 35:
* بنای ایاصوفیه نخستین نمونه به مقیاس بزرگ است. که از آن.
معماری بر جای مانده است مسلماً این روش ساختمانی در
ال
آورده است. زیرا می دانیم که از لن پس گنبدهای متکی به تاسچ
معماری بیزانس عنصر و عاملی اساسی گردید. و به علاوه چند
معماری روم غربی را نیز به زیر سلطه ی خود گرفت. عوامل دیگر:
در بنای ایاصوفیه تأثیر داشتند در واقع عبارت بودند از: نقشه ساخت
و روش شمع زنی به بدنه و جرزهای اصلی و نیز مقیاس بزوگی که
ایجاد آن مجموعه به کار رفته است.
صفحه 36:
* هه ی این ها یادآور باسیلیکاهای کنستانتیر |
بلندپروازلنه ترین اقدام امپراطور روم به استفاده از معمار
نیم دایره و عظیم ترین یادگار ساختمانی باقیمانده از فر
که مورد احترام خاص ژوستی نین قرار داشت (کن
شمرده می شد.
* درادن تاانچه بتنده را بیش از هر ۰
دهد کیفیت و که وارد بنا می شود. <
پنجره ای که زیر گنبد تعبیه شده است .
صفحه 37:
چنان می نملید که گنبد با چنین عظمتی روی نور
که از طریق پنجره وارد می شود. شاید بیننده تصور کا
به وسیله ی زنجیری طلائی از آسمان آویخته شده و 5
استوانه ی بنا ندارد. گاهی تصور می شود که این بنا
خورشید در خارج استفاده نمی کند بلکه نوری در داخ
وجود دارد (که خود چیزی جز نور خارج نیست).
صفحه 38:
ش ٩ - مقطع و نمی از مقطع کلسای اباصوفه + استایول ,
صفحه 39:
* شایان ذکر است که بنای ایاصوفیه. شرق و غرب و گذشته و آید
ترکیبی فاخر و شکوهمند به یکدیگر پیوند می داده است. ۱
جست آين شا که چون دای بزرک بر زسن اور تب ۳
طبقاتی سوار شده بر روی هم. تا 56 متر ارتفاع می یلبد و 3
دایره ای شکل آن به 21 متر می رسد و اطراف ان لسس۳۳۵]
گرفته است.
* در ميان آثار معماری موجود در هنر بیزانس, بیشتر بناها مذهبی
کاخهای شاهی خیلی زیاد نیستند و تنها بناهای مذهبی به جای ما
اند. زیرا مردم به کاخ توجه چندانی نداشتند.
صفحه 40:
و امپراتوری بیزلنس در جنوب ترکیه امروزی به ق
نظر معماری برخوردیم که درست بر اساس همان وسعت جزیره:
ale ۳۰
تصور مى شود كه قلعه از درون كب سردرآورده است. لين 3
poo كك سا اك cell oll gl © 225 0
در دوره ی ساسانیان در فیروزآباد فارس نیز قلعه ای به همین
مشخصات موجود است. به طور کلی و خلاصه می توان گفت که
بیزانس ريشه ای شرقی داشت و سايه ى أن بر هنر غرب گسترده گرا
صفحه 41:
صفحه 42:
* معماری دوره ی بیزانسی پسین: در فاصله ی اواخر قرر
سده ی دوازدهم با حمایت پادشاهان مقدونی؛ پدید؛
جامعه هنری بیزانسی رخ داد که در واقع باید لن را
شحوفانی با دومین عشر طاتی لكل امد رد۳۳
یکبار دیگر با هنر هلنی مواجه گردید که تا رسیدن به سب
به ارث رسیده از دوره ی ژوستی نين يا روزكار نخستين
طلاثی (شکوفانی) با آنها توأم گرديد:
صفحه 43:
در معماری این دوره سلسله تنوعاتی در صحن گنبددار
گردید. ساختمانهای لین دوره از بیزلئس (بیزلنس پسین) به شکل
گنبددار است eae بر روی نوعی استوانه پا بدنه مدور نها
بالا رفته است. كليسا اها از نظر حجم. کوچک. عمودی و چهار دها
برخلاف ساختمانهای پیشین see سطوح ديوار بيرونى شان
ی از لین نمونه بناهاء «کلیسای تئوتو
که در حدود سال 1040 eels در شهر «هوسیوس لوکاس». با
اد ی وان ن شکل یک صلیب گنبددار را دید که چهار با
هم اندازه» چهار بازوی تاق دار (صلیب یونانی) است: طرح تا
ببزانسي در كنار اين واحدء AG مضاعف کردن آن. فضاهای پیجیده
فريده است.
صفحه 44:
* در «کلیسای کاتولیکون» که به کلیسای فوق a SN
سقفی گنبدی بر بالای یک هشت ضلعی. احاطه گردیده
مربع و در نتیجه عناصری به نام سه کنج که مربع راجه
به یکدیگر وصل می کنند. لین شیوه کار با استفاده از طره
قدیمی تری همانتد پلان مدور سانتاکودتانیت 999
ضلعی سان ویتاله» و گنبد متکی بر نیم گنبدهای روی
مربع در کلیسای ایاصوفیه است. و از همه مهمتر در نتب
مراوده با شرق است که نوع گنبدزدن در بنا به این صور
سك سرس |e sty
صفحه 45:
* فضای گنبددار کلیسای کاتولیکون در میان ۰
هار کوش محاط شد اب ارتفاع فاحل ای
بازتلبی از نقشه ی پیچیده ی آن است. این کلیسا نیز
ساختمانهای پیشین بیزانسی فضا و سطح. نور و تاریکی
یک راز تبدیل می کند. فضای بلند و باریک درونی این کلب
را بر آن می دارد که نگاهمان راجه تقاط الک دا
پیرامون بچرخیم. تاریکی فضای درونی, القای زیبایی فوق |
تاشی از تداحل پیجیده عناصر بلتد و تاربک :۳۳
صفحه 46:
به این ترتیب به نظر می رسد که معماران ب
میلنه و پسین درصدد پدید آوردن فضاهای
ييجيده ee) بوده اند که در سطوح بالات
كنبدهايى جندكانه منتهى مى شوندء اين 5
در نماى بيرونى تركيبهايى تماشايى با د
مدور يديد مى آورند AS پرسپکتیوها
اه به طرز يرجسته اى در نظر بين
فد هی رونت
24 ۶
صفحه 47:
* یکی دیگر از کلیساهای برجسته دوره ى ب
«کلیسای سان مارکو» در شهر ونیز ایتالیا است. بناء
کلیسای سان مارکو در سده ی یازدهم میلادی ساخت
است. در سطوح پائین با فزوده های رومانسک و گیگ
شکل بافه ات ول نفشه با منظره ی درا ۳]
امتداد صلیبی با بازوهای برابر (صلیب یونلتی) شکل گرفته
منشأ بيزانسى أن را آشكار مى سارد. LS Let dls Com
با شکلهای برآمده» جوبى و كلاهخود مانندى يوشيده شده
كه سطح بيرونى شان با ورقه هاى مس طلاكارى شده است.
صفحه 48:
*فضای داخلی کلیسا همانند پلانش, اساسا بیزانسی ۱۳۹۲
Pe ee
گنبددار لن تا اندازه ای جزئی در اثر عناصر روماد
دگرگون شده اند. یکی از ویژگیهای بارز ساختمان روش
روشنایی و سلسله موزاتیکهای روایتی لنء تماما بیزانسی ۱
در پایان باید اشاره کرد که دو نوع پلان عمده در دوره
برس لت بت دی ek eee
پلان «صلیب بسته» بود. که به نمونه هایی از آن ها اشاره شد
صفحه 49:
Wy
BEIM BS I و بوميكيو TNS
صفحه 50:
5 لازم ذكر است که به چند نمونه ى ديكر نيز اشاره .
جمله: «كليساى سان اندريو». «كليساى هویپ
سان افسوس». و «کلیسای هاگیاصوفیا» در مالونیکا.
بناهای یاد شده دارای ویژگیهایی هستند که قبلا بذ:
شد.
* در پایان بحث معماری بیزانس به نحوه ی مسقف کردن بنا
روش تاق زنی های مختلف هم باید اشاره نمود.
صفحه 51:
24 ۶
۱ رد © ot) ne eee
اری است. این هنر سابقه ی طولانی در سرزمین ها:
به خصوص. در تمدن سومری دارد. در دوره ی بیزانس
نمونه های موزائیک بر سطوح دیواره ی داخلی کلی
Plies تن رع ا
در طرحهای متنوع موزائیک کاری می کردند. به
موزائیک قرار دادن قطعات ریز سنگ الوان و ایجاد نق
مختلف در دیوارها. از نمونه های شاخص موزائیک کاری ب
موزائیک های داحلی کلیسای Bestel)
صفحه 52:
اش ۱۰ - شونههایی از نحوه مسق کردن ,ناهای بیزاشسی
2 5
صفحه 53:
* که در لن روزگار نخستین تلاو زرین فام موزائیک کاربها :
توجهی را به ساختمان نی بخشیده است و نمونه ای از ا
کاریها. داخل کلیسای سان ویتاله در راونا است که ژو
ملازمان او را نشان می دهد و همچنین موزائیک کاری داخل
Calg که صحنه های سفر آفر نش نما ۳۳
موزائیک به حدی در بیزلنس رلیج گردید و به تکامل رسید که به
یکی از اصلی ترین هنرهای لین امپراتوری شناخته شده است. همز
این دوره در ايران دوره ی ساسانی هم موزائیکهای جالب توجهی
ایوان موزائیک شهر بیشاپور یافته شده است که احتمالاً نشلنی است
eet
صفحه 54:
صفحه 55:
ی بیزانسی: نقاشی این دوره را باید در ب
بررسی کرد ولیکن به طور مختصر باید اشاره
مقایسه با معماری از پیشرفت چندانی برخوردار نبو
عبارتی تا حدودی فراموش شده بود (البته در قرن هشت
میلادی). در این زمان عقاید شمایل شکنی فوق العا
توجه قرار گرفت. چون در کتاب مقدس نقاشی و
تندیس ها در خانه ی خدا مغایر با آيین مسیحیت بود
همین علت بسیاری از هنرمندان بیزلنس راجه سوی غرب
گفته و برخی نیز به اجبار حرفه ی خویش را تغییر دادند .
صفحه 56:
افراد گمنام انجام می شد. تا اينکه در قرن د
میلادی نخستین آثار بیزانس را در «کلیسای 9
(دافنی) در یونان مشاهده می کنیم که نشانگر
افتخار و شکوه کلاسیک است و توسط هنرمند بیزا
به نمایش درآمده است و باز هم با ایمان بیزان
مخلوط شده است.
صفحه 57:
3
Photo : Fatemeh Teimoorzé
صفحه 58:
ش ۱۱ - تمونهای از موزااكاكارى كإساق ساماركو و سازو حا .
صفحه 59:
نمونه ای از معماری دوره بیزانس
44 >
صفحه 60:
صفحه 61: