صفحه 1:
صفحه 2:
نظریه واحد همسایگی « کلرنس آرتر پری»
سیر اندیشه های شهرسازی
صفحه 3:
در دوران پس از انقلاب صنعتی و انباشته شدن شهرها از جمعیت شاغل در بخش صنعتی و توه
ماشینیزم» دیدگاه های متفاوتی در رابطه با توسعه شهرها و ویژگی های درونی آنها مطرح شد.
نظریه ها و جنیش های اصلاح طلبانه ای برای اصلاح ساختار فضایی شهرها شکل گرفتند که
خواستار حذف معضلات و مشکلات شهرها و برگردان آرامش گذشته به آنها بودند. یکی از اين
نظریات تنوری«واحد همسایگی » بود که توسط «کلارنس پری » مطرح شد. او ابتدا در سال
۶ میلادی طرح مقدماتی «واحدهای خودیار» یا «واحد همسایگی» را منتشر کرد و سپس در
سال ۱۹۲۹ گزارش جامع این طرح توسط پری در کمیته طرح منطقه ای نیویورک و حومه منتشر
شد.
نگرانی پری از عدم بهسازی شرایط کالبدی و اجتماعی مادرشهرهای ایالات متحده؛ در ربع اول قرن
بیستم موجب شد تا طرح واحد همسایگی شکل بگیرد. پری تا حد زیادی تحت تأثیر منطقه بندی +
نحوة ولگذاری مسکن و دیگر جنبش های اصلاح طلبانه مطرح در آن زمان در ایالات متحده قرار
داشت. طرح وی علائق روز افزون به مشارکتی کردن خدمات شهری را نشان می«دهد. گزارش
اصلی سال ۱۹۲۹ به صورت بخشی از طرح منطقه ای نیویورک نگاشته شد که رهنمودی برای
صفحه 4:
توسعه حومه های شهری بود. اين نظربه که در ٩۰ سل اخبر از پیشروترین
نظریات شهرسازی بوده است و توانسته تا حد زیادی در مدیریت شهری» کاهش
شلات اجتماعی و ایجاد هویت در محلات موفق عمل کند. پری بر این باور
بود که زندگی گروهی که در فطرت انسان ها نهفته است. برای او مطلوب بوده
و پیش نیاز نظم و آموزش اجتماعی است. تا کنون پروژه های بسیاری نیز بر
اساس نظریه واحد همسایگی در حومه های نیوجرسی بوستون؛ نیویورک و
فلوريدا ساخته شذه اسث.
صفحه 5:
تعریف و ویژگی های واحد همسایگی
واحد همسایگی به منزله خانههای مسکونی با محبط پیرامونی آن است که در کنار هم یک کل
بهم پیوسته را تشکیل میدهند و دارای یک هویت جمعی و محلهلی است. این هویت جمعی در
واحد همسایگی باعث ایجاد رشد و پویایی جمعی» افزایش ارتباطات اجتماعی و احساس
همیستگی اجتماعی میشود.
تمامی واحد همسایگی در کلان شهرهاه شهرهای متوسّط و حتی در شهرهای جدید در دنیاء با
تمام اصلاحاتی که در طول زمان بر اين نظریه صورت گرفته است و علی رغم اختلافاتی که در
جزئیات با هم دارند» از شش شاخصه مشترک بهره میبرند که در ادامه بطور خلاصه به آنها
اثباره میشود.
شهرسازی جدید, به کوچکترین بخش مسکونی شهر , اصطلاح "واحد همسایگی" گفته می
شود.واحد همسایگی گاهی به همان مفهوم محله در شهرهای قدیمی است اما در نظر بسیاری از
جامعه شناسان شهری , واحد همسایگی بطور کامل دارای ویژگی اجتماعی محله نیستند و ولحد
همسایگی بیشتر یک مفهوم شهرسازی است.زیرا واحد محله دارای مفاهیم تاریخی ,اجتماعی و
کالبدی خاصی است که با مفهوم واحد همسایگی تفاوت ماهوی دارد.این اصطلاح حدود ۱۰۰
سال پیش در شهرسازی اروپا رایج شد. در سالهای اخیر با طرحهای جامع شهری وارد مباحث
شهرسازی ایران شد.مفهوم واحد همسایگی با طرح جامع تهران در سال ۱۳۶۷شمسی بطور
رسمی وارد زبان شهرسازی ایران شد.
صفحه 6:
حمل و نقل » خارج از بافت مسکونی (۱
یکی از معضلات کنونی شهرهای کشور بالاخص کلان شهرها؛ حضور بی
رویه و بدون ضابطه اتومبیل در سطح زندگی شهری است که تا حد ز
پایین آمدن کیفیت زندگی» آسایش عمومی و فردی و افزایش آلودگی صوتی
و هوا را به دنبال داشته لست. به همین منظور. در واحد همسایگی شبکه
های اصلی و شبکه راه های پر رفت وآمد نبایستی ازمیان بافت های
مسکونی بگذرند. چنین خیابان هایی بهتر است درمحیط پیرامون واحد
همسایگی بوجود آیند.
ظرفیت شبه راه های داخلی تنها برای سرویس دهی به تردد ساکنین است و
راه ها طوری طراحی می شوند که سرعت وسانل نقلیه
"سن سكن برس و اولویت استفادم از فضا ty اساس درز ۱
پیاده و تردد آنها شکل گرفته است تا حضور و تردد سواره نیز در بافت به
حداقل ممكن تقليل يابد.
صفحه 7:
حریم اجتماعی و خصوصی (۲
شبکه راه های داخلی واحد همسایگی بهتر است که به صورت کوچه های بن بست با حجم
تردد کم طراحی شوند تا آرامش محله حفظ شود. این چنین رله هایی بایستی ایمنی» آرامش
وحجم کم ترافیک را بطور متناسبی در داخل محله تأمين سازند و نوع کارکرد کوچه بن
بست به گونه ای است که عبور از آن برای افراد غریبه» چه پیاده و چه سواره مشکل
است که در منجر به حذف عبور گذری پیاده و سواره از درون بافت می شود. همچنین
وجود کوچه های بن بست در واحد همسایگی نوعی سلسله مراتب همسایگی و ایجاد حریم
های همجواری را نیز باعث شود.
تفکیک بلوک ها و ساختمان ها از یکدیگر نیز به گونه ای است که حداکثر محرمیت به
دست آید و واحدهای مسکونی کمترین اشراف را نسبت به هم داشته باشند. بلوک ها دارای
دو جبهه هستند» که جبهه جلویی با خیابان و یا کوچه اصلی ارتباط دارد و محل انجلم
فعالیت های عمومی تر خانواده است و جبهه پشت ساختمان نیز حریمی کاملاً خصوصی
دارد و محرمیت لّن بطور کامل در نظر گرفته شده و محلی برای فعالیت های SUIS
خصوصی افراد و خانواده ها است. تردد و تماس افراد غریبه با واحدهای مسکونی از
جبهه های جلویی ساختمان صورت می گیرد و جبهه پشت ساختمان محل تردد رسمی واحد
مسکونی نیست.
صفحه 8:
جمعیت بهینه در واحد همسایگی (۳
جمعیت مبنای این تنوری درحدود ۵۰۰۰ نفراست (بر اساس عملکرد یک
مدرسه ابتدایی. جمعیت محله در حدود ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ نفر برآورد می شود)»
این محدودیت در اندازه جمعیت برای شکل گیری یک هویت مستقل جمعی
اعمال شده استء اين جمعيت نه آنقدر زیاد است که هویت محله بودن از آن
ساقط شود و نه آنقدر کم است که در واحدها و یا محلات دیگر حل شود.
مراکز فرهنگی و آموزشی در واحد همسایگی (۴
از دیگر ویژگی های واحد همسایگی توجه ویژه به مسائل فرهنگی و در نظر
گرفتن ضریب خاصتی برای مراکز آموزشی و فرهنگی است. این واحد همسایگی
به مركزيت يك مدرسه ابتدايى بوجود مى آيد كه اين مدرسه درميان قضاى ل
اقرار كرفته است. همجنين ساختمان هاى مذهبى؛ ياركه مركز فرهنكى محله
كاربرى هايى هستند كه عملكردى فرهنكى دارند.
صفحه 9:
حدود فیزیکی واحد همسایگی (۵
حدود اشغال فیزیکی یک واحد همسایگی تقریباً ۱۶۰ ایکر( هر ایکر تقریباً
برابر ۴۰۰۰ متر مربع) بوده و حد تراکم جمعیت نیز ده خانوار در هر ایکر
تعبین می شود. شکل واحد همسایگی بهتراست به نحوی باشد که یک کودک:
پیش از نیم مایل(۸۰۰ متر) از ولحد مسکونی خود تا مدرسه رد بصورت
پیاده نپیماید ( هر مایل برابر ۱۶۰۹ متر). فاصله نیم مایل مسافتی است كه
می تولن در مدت ٠١ دقيقه طى نمود .
خدمات شهری (۶
ارانه خدمات شهری از دیگر اموری است که در واحد همسایگی پیش
بینی شده است. نحوة توزیع و قرارگیری خدمات شهری در واحد
همسایگی به گونه ای است که خدمات درجه یک شهری تماماً در واحد
همسایگی قرار می گیرد که علاوه بر کاهش چشم گیر سفرهای درون
شهرىء با توجه به مسافت ۱۰ دقیقه ای» استفاده از اتومبیل را نیز به
صفر می رساند. این خدمات برای یک واحد همسایگی شامل مراکز
خرید» مراکز مذهبی کتابخانه و یک مرکز اجتماعی (محله ای) که بهتر
است در نزدیک ترین فاصله به دبستان قرارگیرد» می شود.
صفحه 10:
طرح واحد های خودیار همسایگی
صفحه 11:
کاربریهای عمده و مهم در طرح واحد همسایگی
همانگونه که گفته شد اساس طرح پری ساماندهی کالبدی منطقه در جهت نیل به توسعه
اجتماعی و فرهنگی است و اساسیترین مسئلهاش ارتقاء و رشد روابط اجتماعی» ابتدا در
طح محله و در نهایت در سطح شهر بوده است. به همین دلیل است در طرح پری ضریب
خاصی به امور فرهنگی و اجتماعی توسط طراح داده شده است تا زمینه این رشد فراهم گردد.
در گام بعدی توجه پری معطوف به کاربری مسکونی بوده است تا بتواند حداکثر امنیت
وآرامش را برای آنان فراهم سازد. کاربری تجاری هم دور از ذهن او قرار نگرفته و با توجه
به نوع فعالیتهای تجاری؛ مکانیابی اين کاربری در واحد همسایگی توسط پری حانز اهمیت
است.
دبستان به عنوان هستة اصلی در مرکز واحد همسایگی قرار میگیرد و فاصله آن از واحدهای
مسکونی حداکثر تا ۸۰۰ متر است تا محصلین بتوانند به راحتی و به صورت پیاده به دبستان
بروند (درحقیقت این فاصله حدود واحد همسایگی را مشخص میکند.) همچنین پری به جهت
توجه خاص به مسائل فرهنگی در واحد همسایگی؛ توجه ویژهای به مدرسه دارد.
صفحه 12:
پارکها
فضای سبز و زمینهای بازی 96۱۰ وسعت هر واحد همسایگی را شامل میشوند.
بخش اعظم اين ياركهاء در مراکز واحد همسایگی و در جوار دبستانها قرار
میگيرند. در این طرح. زمینهای بازی جهت استفاده بچهها در طول واحد
همسایگی پراکنده میشوند و فاصله محیط آموزشی (یا محل سکونت بچهها) تا
زمینهای بازی؛ بیش از ۴۰۰ متر نیست.
مغازههای محلی
مغازهها در کنارههای واحد همسایگی تأسیس میشوند. درحقیقت مغازهها در مکانی اب
در تفاطع راهها بوده و با مغازههای سایر واحدهای همسایگی یا محلات؛ هم جوار باشند. ایج
در کنارههای واحد همسایگی بدین دلیل است که کلارنس پری معتقد بوده که وجود مغازهها در مرکز؛
وسیلههای نقلیه موتوری را به داخل بافت میکشاند و سلامت محیطی روانی واحدهای مسکونی را در
معرض خطر قرار میدهد. برای همین بهترین مکان را برای کاربریهای تجاری لبههای واحد
همسایگی تشخیص داده است.
صفحه 13:
کاربری مسکونی
منطقه واحدهای مسکونی جهت سکونت ۱۰۰۰ خانوار یا 0006000 نفر» در نظرگرفته
شده است. بلوک ها بر اساس نوع اسکان و بعد خانوار تفکیک شده است. در واحد
همسایگی» هم خانه ویلایی و هم خانههای آپارتمانی در کنار هم قرار گرفتهاند. بخشی از
افراد مالک دلنمی هستند و بخشی از ساکنین این واحد همسایگی اجارهنشین و یا ساکن
موقت هستند. که معمولاً طول مدت اجاره آنها میان مدت (۵ ساله) و یا بلند مدت (۱۰ تا
۵ ساله) در نظر گرفته شده است.
خیابانها و معابر عمومی
هر واحد همسایگی به وسیلة راههای اصلی احاطه میشود که اين راهها آمادگی پذیرش ترافیک
ای را دارا هستند. اين خیابانها قادرند مرزهای مطمننی برای واحد همسایگی باشند. در طرح
کرت بت شناخت و تاکید بر عوامل وسمت. مرزهاء فضاهای با ۰۰ a
مغازههای محلی ورلههای داخلی» اساس کار به شمار میرود و یکی از عوامل گسترش اید؛ واحد
همسايكى؛ عدم ورود ترافیک گذری به درون بافت است که یک آرامش نسبی را برای واحد همسایگی
به دنبال دارد. ویژگیهای کالبدی شبکه راههای اطراف واحد همسایگی بهگونهای است که برای افراد»
عبور از خیابانهای کناری لز مزیت نسبی نسبت به راههای دلخلی برخوردار است که به برخی از این
ویژگیها درذیل اشاره شده است :
صفحه 14:
- عریض بودن رله کمربندی و کناری پیرامون واحد همسایگی و عرض کم راههای داخلی بافت
- عدم امکان جهت یابی درست در بافت داخلی برای کسانی که به محیط آشنا نیستند
- تعدد خیابانها و کوچههای بنیست
طراحی راهها با اولویت استفادة بياد
اثربات اجتماعی و فرهنگی واحد همسایگی
رویکرد واحد همسایگی خواهان تقسیم شهر به هسته هایی است که قابل اداره و مبتنی بر قانون مداری
باشند. جامعه شناسان معتقدند که در طرح واحد همسایگی» مشکلات ناآشنایی مردمی که در واحد
همسایگی ساکننده به حداقل می رسد و مشکلاتی که در شهرهای امروزی از نظر سردی روابط
همسایگی بین مردم شهرها وجود دارد» کاهش پیدا می کند. بدین ترتیب استفاده از خدمات شهری» انجام
فعالیت روزانه مردم و بهره وری از زندگی روزانه را به نحوی مطلوب و آسان فراهم می آورد. و در
هنكام تدلخل محدوده و حریم فعالیت آنان مشکلات کمتری بوجود می آید. بالا رفتن سطح تعاملات
اجنماعی و توجه ویژه به مسائل فرهنگی و ... باعث بوجود آمدن اثرات اجتماعی و فرهنگی متعددی
شده است که به آنها اشاره می گردد:
صفحه 15:
هویت اجتماعی (۱
بخش اعظم دفاع از مفهوم محله؛ بر ضرورت مفهومی که همسایگی و همجواری
نامیده می شود متمرکز شده ۱ مفهوم بر ایجاد محیطی صمیمی تأكيد دارد و
باعث رشد و شکل گیری روابط اجتماعی در سطح محله می شود و دایر: آشنایی های
امنیت بخش را وسعت می بخشد که می تولن با اين تعريف از واحد همسايكى به
عنوان یک خانواده اجتماعی یاد کرد که نه تمامی ارتباطات یک خانواده بلکه برخی
از آن ها را شامل می شود. اين ارتباطات نوعی رشد دو سویه را به همراه خواهد
داشت. که سوی اول آن همانگونه که اشاره شد رشد اجتماعی و سوی دیگر آن رشد
شخصیت فردی در سلسله مراتب روابط سالم اجتماعی است.
صفحه 16:
تغییر مفهوم محله ( ۲
در واحد همسایگی؛ مفهوم محله چیزی ورای یک تقسیم بندی جغرافیایی و شهری است که
معمولا در طرح های شهری از هم تفکیک شده و دلرای مرزهای متفاوت جغرافیایی از هم
هستند. در اینجا مفهوم محله در واحد همسایگی به علت مرزبندی های خاص خود و عدم
ورود اتومبیل گذری به محله که در نهایت باعث عدم ورود فرد غریبه به محله می شود»
باعث ایجاد یک حریم همجواری در واحد همسایگی می شود که به همراه شکل GIS
روابط سالم اجتماعی - که در بند قیلی به آن اشاره شد - به شکل گیری یک شخصیت مستقل
در محله کمک می کند. شکل گیری اين هویت محله ای معمولاً در شهرهای بزرگ و
متوسط و بویژه کلان شهرها به ندرت پیش می آید و حتی می توان گفت که امروزه اصلاً
شکل نمی گیرد. اين امر در سطح کلان تر در مقیاس شهری با ایجاد یک ساماندهی مناسب
با دیگر واحد همسایگی می تواند در ایجاد یک هویت مستقل شهری موفق عمل کند. چنین
مفهوم جدیدی از محله» تأثیرات اجتماعی خاصی به دنبال داشته است.
صفحه 17:
ایجاد حس مالکیت نسبت به محله ( ۳
افراد ساکن در واحد همسایگی علاوه بر داشتن حس مالکیت نسبت به واحد مسکونی خود؛
نوعی احساس تملک نسبت به محله خود نیز دارند. احساس تملک تنها به ساکنین دائمی
محله تعلق ندارد و حتی مستأجرین نیز این حس تملک را نسبت به محله خود دارند. اين امر
باعث بالا رفتن ضریب لیمنی در محله می شود و در نتیجه رعایت هنجارهای عمومی به
علت آشنایی افراد با یکدیگر به شدت بالا رفته و کنترل بسیاری از هنجارها بر عهده
ساکنین محله قرار می گیرد. تجربه نشان داده است که حضور نیروهای انتظامی شهر در
واحد همسایگی به مراتب کمتر از مقیاس و استاندارد های شهری است و آمار بزهکاری در
این محلات در حد بسیار پایینی حفظ شده است. همانند یک خانواده که افراد خود را در
مقابل اعضای دیگر خانواده مسئول و متعهد می دلننده در واحد همسایگی نیز چنین تعهد و
مسئولیتی برای خانواده ها و افراد وجود دارد.
صفحه 18:
انجمن های اجتماعی و تعاونی های اقتصادی (۴
در اکثر واحد همسایگی بالاخص در ایالات متحده تعدادی انجمن های محلی و
اقتصادی برای واگذاری آموری که تنها در محدودة واحد همسایگی تأثیر دارد» شکل.
می گيرند. بعضی از اين تعاونی ها وظایفی نظیر کمک های خیریه؛ بهسازی محیط
محله و فعالیت و تأمین هزینه های فرهنگی و .... را به عهده دارند. این امر ag
می شود که بسیاری از امور به گونه ای واقعی به مردم واگذار شده و شهرسازی
مشارکتی به منصه ظهور برسد.
هم صدایی و وحدت نظر و عقیده (۵
تحقیقات در واحد همسایگی نشان داده است که در واحد همسایگی هویت جمعی
علاوه بر مسائل اجتماعی در مسائل فرهنگی نیز شکل می گیرد. افرادی که در
واحد همسایگی زندگی می کنند معمولاً دارای گرایشات و سلائق سیاسی و
اجتماعی مشابهی هستند و به دلیل وجود مشارکت همگانی در اداره محله و
خودیار بودن واحد همسایگی» نارضایتی های سیاسی افراد کمتر می باشد (از
اثرات شهرسازی مشارکتی). آنچه که در واحد همسایگی مشاهده می شود یک
کلیت و وحدت است در عین آنکه تکثر و استقلال افراد محترم شمرده می شود.
صفحه 19:
مکان های مناسب برای اجرای تئوری واحدهای همسایگی
همه این امتیازات در بعضی موارد اجرای طرح واحد همسایگی با مسائل و مشکلاتی
همراه است و اجرای اين طرح تنها می تواند درشرایط ذیل موثر و عملی باشد :
مرکزی شهرها وزمین های آزاد شهری
- زمين هاى دور از ب
در شهرها وحومه هاى نوساز كه هنوز به ميزان كافى داراى زمين هاى خالى است.
- در بخش هاى داخلى و شهر ها كه طرح هاى نوسازى به مقياس وسيع ترى انجام مى
كيرد
- البته در شهرهای کوچک و متوسط و یا شهرهای جدید که تراکم مسکونی در آن کم است
می توان کل شهر را بر اساس تنوری واحدهای همسایگی طراحی کرد.
صفحه 20:
شهرسازی خوشه ای
همانگونه که گفته شد واحدهای همسایگی مانند یک خانواده
بزرگ اجتماعی هستند که واحدهای مسکونی و خانواده را در
خود جای می دهند. همان طور که یک خانواده از افراد
مختلف تشکیل شده است که علاوه بر وابستگی به خانواده هر
کدام استقلال و حریم خصوصی خود را دارند و کوچکترین
جزء از آن فرد محسوب می شود واحد همسایگی به مثابه
یک خانواده بزرگتر محسوب می شود که کوچکتر جزء آن
خانواده یا یک واحد مستقل مسکونی است. این مسئله را نیز
می توان به شهر نیز تعمیم داد و شهر را مانند مجموعه ای
بزرگتر دانست که کوچکترین جزء آن واحد همسایگی و يا
محلات است. بدین ترتیب شهر نیز به مانند یک خوشه در می
آید که از دانه های مختلفی تشکیل شده است و هر کدام از اين
دانه ها نیز برای خود هسته های متفاوتی دارد.
صفحه 21:
نمونه ای از واحد همسایگی اجریا شده در نبوجرسی
صفحه 22:
مفهوم محله و واحدهای همسایگی در ایران
محله به مثابه سلول اصلی شهر سنتی سکونت گاه قوم » نژاد » مذهب یا فرقه ای خاص است .
جامعه شهری رنگ گرفته از نظام عشیرتی مجموعه هایی را ایجاد کرد که به محله معروف
شدند . همبستگی اجتماعی-فرهنگی سبب ایجاد عامل روانی متعلق به محله و پیروی افرلد از
آداب و رسوم واحد بود . در هر محله اختلاف طبقاتی بین فقراء و ثروتمندان » بعد فیزیکی نمی
یافت . ساکنین محله نسبت به یکدیگر و نسبت به محله از وظایف و حقوق خاصی برخوردار
این احساس همبستگی و تعصب باعث بروز اختلافات محله ای می شد .
روابط اجتماعی در شکل گیری و استخوان بندی محله موثر بود . هر محله تاسیسات اقتصادی
ویژه ای در خود بر پا می کرد اما بازار به عنوان رکن اصلی تجارت شهر . نیازهای کل شهر
را تامین می کرد . بافت کالبدی محله از انسجام و همگنی خاص برخوردار بود . یکی از عوامل
هویت دهنده در بافت محلات وجود سلسله مراتب دسترسی فضاها بود . از آن جا که تا اواسط
دوره قاجار تغییرات مهم در کشور رخ نداد . محله و فضاهای شهری طی سالیان تحت تاثیر
فرهنگ بومی به حیات خود ادامه دادند . در دوران معاصر پیچیده تر شدن تقسیم کار اجتماعی و
جدایی زمان کار از فراغت و استحاله روابط چند ساحتی انسان به تک ساحتی » نحوه ارتباط
انسان ها را با همدیگر تغییر داده . اين نوع روابط با تنوع بیشتر ۰ کوتاه مدت تر و رسمى تر بر
قرار گردیده است .
صفحه 23:
در اين زمينه بايد افزود که خیابان در شهرهای ایران ,نقش اجتماعی -
اقتصادی و فرهنگی مهمی دارد و نمی توان به آسانی ,فقط براساس یک معیار
مزاحمت ترافیکی , آن را در صحنه زندگی شهری مردم ایران نادیده
گرفت.خیابان ها باعث رونق مغازه ها و تنوع خدمات آنها می گردند و میزان
ارتباط
اجتماعی را افزایش می دهند.به همین دلیل , تسهیلات یاد oo
جوار خیابانها گرایش دارند.مکانیابی درست ا
مجیز به خدمات تجاری و اجتماعی , می تواند ز:
ايده واحد همسایگی با الگوی توسعه شهری ایران فراهم آورد. مسلما درون
محله ها , مکانهای مناسبی برلی استقرار مهد کودک و زمین بازی است, اما
در مورد زمین بازی کودکان نیز به علت محدودیت های فضا و زمین در بافت
های شهری ,می توان الگوی بازی خیابانی و تجمع نوجوانان را در خیابان ها
جدی تلقی کرد و خیابانها را با توجه به الگوهای رفتاری طراحی نمود.
صفحه 24:
از آن جا که امروز همبستگی قومی تاثیر خود را در جا نمانی سکونتی افراد تا حدی از
دست داده ۰ حوزه نفوذ محله نیز در افراد بر حسب نوع فعالیت و نیاز شخصی متفاوت
است . اکنون با توجه به تفاوت های موجود در روابط همسایگی و نیز شناخت روابط
همسایگی در اين گروه ها لازم است حد مطلوب گستره ی مجموعه های همسایگی برای
زمان حاضر مشخص شود.
متأسفانه مفهوم واحد همسایگی پیشنهادی طرح های جامع شهری در ابران , در عمل به
جایگاهی شایسته نرسیده است.الگوی شهرسازی خودبخودی در ایران معاصر حاکی از
این است که محله های شهری و بویژه خدمات عمومی در مقیاس محلی ربه استقرار در
امتداد محورها یا خیابانها گرایش دارند.در اغلب طرح های جامع ,این ویژگی شهرهای
ایران نادیده گرفته شده است و براساس محیارهای لیمنی و آسایش شعی شده که این الگو
عدم موفقیت عملی واحد همسایگی در شهرسازی ایران , باعث دلسردی شهرسازان و
معماران شده و کم کم اين ایده اعتبار خود را از دست داده و الگوی موجود , تثبیت شده
است .با در نظر گرفتن اصول و ارزشهای واحد همسایگی ,اکنون زمان آن است که
مفاهیم و اصول آن با ویژگیهای شهرهای ایران تطبیق داده شوند و از تقلید کلیشه ایی در
طرحها پرهیز گردد.
صفحه 25:
نمونه موردی (محله فهادان (یوزداران) بزد)
بر تقق اصول طراحی یک معله منتی در آیران رب ۱
بررسى قرار مى كيرد » نمونه ایرانی محله فهادان در شمال بافت تاریخی یزد (تصویر سمت
راست) و نمونه غربی یکی از واحد های همسایگی رادبرن (تصویر سمت چپ) می باشد.
صفحه 26:
تسد
مشخص شدن با گذرهای باریک تعریف با شبکه راه های سواره
اطراف محله و در برخی مکان ها در اطراف واحد همسایگی
همیوشانی با سایرمحلات همجوار
صفحه 27:
ales واحد همسايكى
eee)
Sie | Gates 110 كار
قلمرو
حداکثر حدود 400 متر حدود0000-0000)متر
صفحه 28:
eer)
از طریق محور سواره گذرنده از ۱
از طریق گذر اصلی فهادان و
ای از گذرها و معابر داخل واحد همسایگی es
صفحه 29:
1 Seed Py
Een SEs
در مرکز جفرافیایی محله تیست. | تقریبا در داخل مرکز واحد
همسا
است.
صفحه 30:
پصورت خطی (گذر فهادان) و بصورت متمرکز در یک هسته
مرن و هلتته ای (مرکز
تووم قد وو لويس
BP seus مكنا
کرت 5
صفحه 31:
مسجد , حسینیه : بازارچه
انبار و عناصر تاریخی (مسجد
ضیائیه و بقعه 12 امام)
onl
واحد آموزشی (دبستان) , پارک
و فضای سبز
صفحه 32:
5 مخصوريت و تعريف مركز مكلة عدم محصوريت و عدم تفريف
محله
محصوریت =
YY
صفحه 33:
نتیجه گیری
پری وجود اتومبیل ,مخاطرات و مزاحمتهای ناشی از آن را خطری برای انسانها و زندگی جمعی
نها می دانست و پیشنهاد می کرد که مسیررهای دسترسی به خدمات نبايد به وسيله خيابانهاى اصلى
قطع شود.
ايده مذكور در حل مشکل سرریز جمعیت شهرها چه بصورت مستقل (گسترش شهرهای موجود)
و چه به صورت منفصل (در شهرهای جدید) بطور گسترده ایی نتنها در غرب و شرق , بلکه در
سرزمینهای اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفت. در حال که شهرهای اسلامی نه تنها براساس
نیاز های فیزیکی که بيشتر در ایده طراحی واحدهای همسایگی مد نظر است بلکه در زمینه مسائل
فرهنگی ,مذهبی و اجتماعی نیز از تجربه طرلحی و ساخت محلات مسکونی برخوردار
بودند.تجربه تبلور یافته از فرهنگ غنی اسلامی متأسفانه در دوران معاصر خصوصا عصر قبل
از انقلاب اسلامی مورد توجه قرار نگرفت و به دلیل استفاده از مشاوران غربی در امر برنامه
ریزی شهری بیشتر به ایده واحدهای همسایگی در غرب و ابعاد فیزیکی شهر پرداخته شده است.
صفحه 34:
در طراحی براساس این دیدگاه , مرزهای واحد همسایگی را خیابان ها تشکیل می
دهند و در مرکز آن فروشگاه و فضای سبز و مدرسه ایی تعبیه می شود.در مواردی
که این طرحها در ایران به اجرا در آمده است , نظیر نارمک و نازی آباد در تهران
, فعالیت اجتماعی و جنب و جوشی که قرار بود در مرکز واحد همسایگی اتفاق
بیافتد به مرزهای آن یعنی خیابان های اطراف کشیده شد و واحدهای همسایگی
ایرانی به صورت مناطقی از لحاظ کالبدی منظم و طراحی شده و از لحاظ
اجتماعی , بدون هویت از کار درآمد.
در مجموع می توان گفت انگیزه اصلی اندیشمندانی همچون کلرانس پری اهتمام به
ویژگیهای ساختی و عقلایی کردن آن بوده است و با توجه به قرار گرفتن اتومبیل به
عنوان جزء جدایی ناپذیر از زندگی روزمره , واحد همسایگی دیگر نمی تواند مانند
ذشته تحت شرایط اقتصادی-اجتماعی زمان خود کارکردی داشته باشد.
صفحه 35:
ضمنا بررسی تطبیقی الگوها و مفاهیم محله در ايران وغرب از لحاظ
مفهوم ۰ نقش و جایگاه » الگوی شکل گیری و عناصر شاخص بیانگر
تفاوت های مشخصی بین محله سنتی ایرانی و واحد همسایگی غربی
است . تمرکز بر دو اصل قلمروی محله ای و مرکزیت نشان می دهد محله
سنتی ایرانی الگویی انعطاف پذیرتر » متنوع تر » متکامل تر و جامع تر
نشان می دهد.
با استفاده از اصول محله سنتی ابرانی می توان مفهوم محله را بازتولید
نمود و در شهرسازی معاصر بکار گرفت . در سال های اخیر با ایجاد
نهاد هایی تحت عنوان شورا یاری محلات در شهرهای بزرگ و انواع
فعالیت های اجتماعی که در سطح محلات سازماندهی می شود می توان
چشم انداز مناسبی را برلی ارتقاء مقهوم اجنماعی محله شاهد بود که
توصیه می شود با استفاده از اصول شکل گیری محله سنتی ایرانی عينيت
یابد.
صفحه 36:
منابع
پاکزاد جهانشاه , سیر اندیشه ها دز شهرسازی (1) , انتشارات رانا تب
بهشتی
پاپلی یزدی محمدحسین و سناجردی حسین , نظریه های شهر و پیرامون ,
انشارات سمت
اشرف احمد , ویژگی های شهرنشینی در ایران دوره اسلامی , ماهنامه علوم
01 شماره 4 . دوره اول , 1353
اوستروفسکی , شهرسازی معاصر از نخستین سرچشمه ها تا منشور il +
مرکز نشر دانشگاهی تهران , 1371
حبیبی سید محسن , از شار تا شهر, انتشارات دانشگاه تهران , تهران , 1376
صفحه 37:
با تشكر از حسن توجه شما