صفحه 1:
صفحه 2:
کانیها در آغاز به همان صورت که از پوستهی زمین به دست میآمدند؛ به کار میرفتند. برخی از این کانیها که
بلورهای ظریف و پایدار در برابر فرسایش داشتنده پس از صیقلکاری و تراش خوردن, به عنوان آرایش به کار
میرفتند. به این کانیها سنگهای قیمتی یا جواهر میگوییم. الماس» فیروزه؛ یاقوت کبود؛ زمرد؛ زبرجده لعل» چشم
.كربه؛ عقيق» مرواریده و درّکرهی از مهمترین کانیهای گرانبها هستند
از زمانی که بشر به فنآوری ذوب کردن فلزء قالبریزی و تولید آلیا دست یافت» کاربرد کانیها نیز گسترش یافت.
امروزه بیش از (0*) نوع کانی و صدها ترکیبی که از آنها به دست میآید. در صنعت کاربرد دارند. در ادامه به
.برخى از اين كاريردها اشاره مى شود
كانىها در آغاز به همان صورت كه از يوستهى زمين به دست میآمدند» به كار مىرفتند. برخى از اين كانىها كه
بلورهاى ظريف و بايدار در برابر فرسايش داشتند؛ يس از صیتلکاری و تراش خوردن؛ به عنوان آرایش به کار
میرفتند. به اين کانیها سنگهای قیمتی یا جواهر میگوييم. الماس» فيروزه؛ ياقوت كبود زمردء زبرجد؛ لعل» چشم
Ge ALS مروارید؛ و دزکوهی از مهمترین کانیهای گرانبها هستند
از زمانی که بثبر به فنآوری ذوب کردن فلز قالبریزی و تولید آلیاژ دست یافت؛ کاربرد کانیها نیز گسترش یافت.
امروزه بيش از 6*00 نوع کانی و صدها ترکیبی که از آنها به دست میآید. در صنعت کاربرد دارند. در ادامه به
.برخى از اين كاربردها اش
صفحه 3:
کانی مادهی طبیعی: آلىء بلوری و جامد است که در ترکیب سنگ های
پوسته ی زمین یافت می شود
برخی کانی ها از یک عنصر خالص و بسیاری از آن ها از دو یا چند غنصر
درست شدهاند. در هر صورت؛ کانی ها ترکیب شیمیایی معینی دارند. واژه ی
کانی از واژه ی فارسی کان گرفته شده است که در زبان عربی به آن معدن
.گفته می شود
کانی به ماده ای گفته می شود که به طور طبیعی از معدن(کان) به
دست می آید و معدن بخشی از پوسته ای زمین است که در آن جا به اندازه ی
.جشم كيرىء كانى يافت مى شود
موادى مائند شيشه؛ جينىء آليازهاى كوناكون: كه انسان آن هارا ساخته است»
و موادى مانند مرواريد صدفء استخوان» عاج و بسيارى ديكرء كه جان داران
.مىسازند» كانى نيستند
صفحه 4:
ویژگی های AS ها
کانیط چیززهایهمگنیستند؛ یعنی ویژگیهوف یزیکیو شیمیاییهمه ی ذرد هیسازندم ی آنهه یکسان)
.لسث.
براى مثال؛ اكر يك قطعه هاليت(نمك خوراكى) را به ذره هاى بسيار كوجكى بشکنبم؛ همه ی ذره های 39
.دست آمده؛ مزه ی شوری دارنده به سادگی در آب جل می شوند و دیگر ویژگی های نمک را نشان می ۰ |
کانیه مواد بلوریو جامدیستند؛ بعنی ذره هایسازندم ی آنه بر لساسنظم و قانونمعینیکننار -
هم قرار گرفته لند؛ به نحویکه همه ی سطح هویب پرونی یک انی صاف اسب شكلب لورىو منظ
.كانىها از أرليشلتم ها و مولکولهیدرونیآنظ نناشیمیشود.
.هي كائىتركيبشيميايوابتوذارد -©
همواره است. البته» در برخى كانى ها ممكن است ©0000 و كلسيت ©2009 براى Ie بيزيت همد
ممكن است درصد أهن و ( <2)0(08600) )نسبت برخى عنصرها تغيير كند. براى Ee در كانى الوين
.منيزيم از بلورى به بلورى ديكرء از صفر تا صد درصد تغيير كند
برخیک انیهه مانند طلا از یکعصر درستشده لند 6۳2
البتهه طلا كم تر به صورت خالص یافت می شود. بلورهای مکعبی و زرد رنگ طلاء اگر با نقره همراه ب
روشن تر و اگر با مس همراه باشنده قرمزتر به نظر می رسند. بسیار از کانی ها از دو یا چند عنصر متفاوت
هستند که با هم مخلوط شده و ماده ی مرکبی به وجود آوردهان. برای مال» فراوان ترین کانی؛ یعنی کوارتز
ترکیبی از سیلیسیم و اکسیژن است
صفحه 5:
شکل گیری کانی ها
کانی ها از پیوندهای گوناگون بین اتم های عنصرها به وجود می آیند. تا
کنون 60 عنصر در طبیعت شناسایی شده است. از بین این 0 عنصر
طبیعی» © عنصر اكسيزن؛ سیلیسیوم؛ آلومينيوم: آهن؛ کلسیم» سدیم؛
برصد کانی ها را میسازند. از ترکیب
پتاسیم؛ و منيزیم» حدود 9/00
شدن این عنصرها با هم کانی ها گوناگونی به وجود مى 1
و (کوارتز) 90(6) از ترکیب شدن اکسیژن با سیلیسیوم» اکسید سیلیسیوم
از ترکیب شدن اکسیژن؛ سیلیسیوم منیزیم و آهن»
.به دسث مى ليد ( PeOg(BiO )الوین
صفحه 6:
کانی ها علاوه بر این که از نظر ترکیب شیمیایی با هم تفاوت دازند؛ از نظر
شکل ظاهری, رنگ اندازه و دیگر ویژگی ها نیز تفاوت های زیادی با هم
دارند
این تفاوت. ها از چگونگی شکل گیری آن ها برمیخیزد.برخی کانی ها از سرد
شدن ماده ی مذاب به دست می آیند. همه ی کانی های سنگ های آذرين» مانند
.كوارتز؛ فلدسيات» ميكا و الوين» اين كونه به وجود می آیند
برخی دیگر از کانی ها از سرد شدن بخار در سطح سنگ ها یا شكاف های
موجود در آن ها به وجود می آیند. سرد شدن گاز گوگرد در قله های آتش فشانی
دماوند و تفتان؛ نمونه ای از این فرایند است. کانی ها دیگری از بخار شدن
محلول هایی به وجود می ایند که به اندازه ی اشباغ رسیده اند. برای مثال» از
بخار شدن آرام دریاچه های مرکزی ایران» نمک و گچ به دست می آید
برخی کانی ها از واکنش های شیمیایی یون ها در آب به وجود می آیند. برای
(6 6۵05+)با بون کربنات (0) 6+)مثال در دریاهای گرم؛ یون کلسیم
ته تشین می شود. برخی کانی ها (600(6:() ترکیب می شود و کانی کلسیت
انيز پیامد تخریب کانی ها دیگر هستند. برای مثال» از تجزیه ی شیمیایی
فلاسپات. هاء کانی های رستی(کانی های تشکیل دهنده ی خاک) به وجود می آیند
صفحه 7:
:اليوين
يك سنك قيمتى با ترکیب سیلیکات آهن منیزیم با (سرمم( کانی الیوین
این این سنگ معدنی جزو گونه <6)98( 2+6۵ ,2+6( فرمول
نسوسیلیکات با ارتوسیلیکات ها است. الیوین یک کانی
,بوده که تحت شرایط جوی ناگهانی به سطح زمین می آید
می باشد. ب
فراوان در زیر زمین
میزان حضور منیزیوم و آهن در الیوین در دو عنصر خالص موجود در این گوهر که
إندء خود نمایی می کند. این دو عنصر
هستند. ترکیب الیوین به طور متداول بیان کننده میز
زياد
است. فورستریت به صورت غیر معمولی در دمای ذوب بالای
فشار اتسفر تشکیل می شود. درحالیکه نقطه ذوب فایالیت بسیار پایین تر از
فورستریت است. این گوناگونی نقطه ذوب به نرمی بین این دو عنصر خالص در
ین به مقدار زیادی اين دو عنصر خالص نسبت به عناصر
معمولی دیگر مانند اکسیژن؛ سیلیکات منیزیوم و آهن وجود دارد. عناصر متداول
دیگر مانند منگنز و نیکل از دیگر عناصر موجود در این گوهر زیبا هستند که به
.مقدار قابل توجهی درون این سنگ وجود دارد
صفحه 8:
: پیروکسن
پیروکسنها گروه مهمی از مواد معدنی اینوسیلیکات هستند که در بسیاری از سنگهای
آذرین و دگرگوتی یافت میشوند. آنها یک ساختار مشترک را متشکل از زنجیرهای منفرد
تقراندر های سیلیکاتی دارند. همچنین پیروکسنها در سیستمهای تبلور منوکلینیک و
هستند که0۶) 2/))9:,)9((۲ اورتورومییک متبلور میشوند. پیروکسنها به فرمول کلی
نمایند؛ یونهای ۷ معرف کلسیم؛ سديم؛ آهن ۲+ منیزیمو به ندرت روی است و در أن
کوچکتر به مانند کروم آلومنیوم آهن۳+ منیزیم. منگنز. اسکاندیم» تيتانيوم؛ واناديوم و
حتی آهن ۲+ است. آلومنیوم گاهی بهطور گستردهای در سیلیکاتها به جای سیلیکون
جایگزین میشود.(مانند فلدسپارها و آمفییلها) ولی این جایگزینی در اکثر پیروکسنها تا
.اندازة محدودی رخ میدهد
نام پیروکسن از دو واژ؛ یونانی (آتش و بیگانه) برگرفته شدهاست به این دلیل که
پیروکسنها در گدازههای آتش فشانی حضور دارند وگاهی به عنوان شیشههای آتشفشانی
قرار میگيرند. فرض بر که آنها ناخالصیهایی در درون شیشه هستند؛ از این
صفحه 9:
آمفیول ها
عناصرى :09006 كانيهاى كروه آمفيبول در سيستم اورتورومبيك و مونو كلينيك متبلور مى شوند. در ترکیب آنها علاوه بر بنیان
.از قبيل منيزيم؛ آهن و كلسيم شركت مى نمايد كه ممكن است با سيليكاتهاى مضاعف سديم؛ آلومينيوم و آهن فريك همراه باشد
ترکیب شیمیایی
:از نظر ترکیب شیمیایی آمفیبولها را می توان به سه دسته تقسیم نمود.
آمفیبولهای آهن و منیزیم دار با سیستم تبلور اورتورومبیک یا مونو کلینیک
آمفیبولهای آهن؛ منیزیم و کلسیم دار با سیستم تبلور مونو کلینیک
آمفییولهای سدیم دار که علاوه بر عناصر فوق سدیم نیز در ترکییشان به کار رفته و سیستم تبلور آنها نیز مونو کلینیک است
ساختمان آمفیبولها
است که به صورت زنجیره های مضاعف (نرارهایی)به (60/(01خاصیت اصلی ساختمان کلیه أمفييولها وجود تتراتدرهاى
.یکدیگر متصل می گردد. نوارهای مزبور در امتداد طولی خود با فواصل تقریبی 0/9 آنگستروم تکرار می شود.
ترکیب شیمیایی
در ساختمان آمفیبولها جانشینی بونها به مقدار فراران صورت می گیرد و به همین جهت ترکیب شیمیایی اين کانیها بسیار متفاوت.
کیب ساده ترین آمفیبول دارای کلسیم زباد یعنی ترمولیت است که در آن اتمهای کلسیم موقعیتهای شش تایی و هشت تایی
are اشغال می نماید
صفحه 10:
گروهی از ورقهای سیلیکات کانی با داشتن درجه کاملی از رخ است. ترکیبات
این کانی تشکیل شده از یک سیلیکات آبدار آلومینیوم به همراه پثاسیم یا سدیم
است که دارای اشکال گوناگوتی میباشد. ترکیبات سنگ میکا از اکسیژن و
سيليسيم و ألومينيوم و يتاسيم و مقداری ناخالصی دیگر است
.ميكا ها حدود 9002 از كانى ها را تشكيل مى دهد
صفحه 11:
Pde) تالک
این کانی از هیدرات منیزیم و سیلیکات تشکیل شدهاست. فرمول شیمیایی
است. طبق جدول سختی موس۵000()011,(6() آن عبارت از
این کانی در پایین جدول قرار دارد و نرمترین کانی است و میتوان با
ناخن روی آن خراش ایجاد کرد. ورقههای کوچك تالك قابل انعطاف ولی
غیرقابل ارتجاع است» هادی خوبی برای حرارت نیست و هنگامی که آن
را لمس میکنیم احساس میکنیم که چرب است. دارای لومینسانس (غلب
سفید مایل به سبزء زرد» کرم؛ قهوهای» سبز و آبی لست. اين کانی در آب
حل نمیشود ولی بسیار کم در کانیهای اسیدی حل میشود و در شعله
ذوب نمیشود. کانی مشابه آن پیروفیلیت است که از آن بوسیله
.رنگ صورتیقابل تشخیص است )60۰( آزمایش
صفحه 12:
مهمترین روشهای شناسایی کانیها
جلا
جلای هر گانی در واقع تونایی آن در منعکس ساختن » متفرق کرد با
جذب نور لست. شاید یک مثال بتوائد مفهوم جلا را بهتر نشان دهد. در
کانی پیریت و گوگرد هر دو زرد رنگ هستند. ولی به دلیل بازتاب متفاوت
Dos له هی یز سوت را bil Gs لور
کف اتکی رصن دورس کی PO
شکستگی داحل آن شدیدتر باشد. جلای آن نیز قویتر و شدیدتر خواهد بود.
از طرفی چون جلا در نموههای مختلف یک کانی کم و بيش پایدار است؛
از ابن رو وسيلة مناسيى براق تشخيص كانيها أنات. جلاى كانيها ()
مىتوان به دو كروه فلزى و غير فلزى تقسيم كرد. تفاوت بين جلاى فلزى
و غير فلزى كم و بيش مشابه تفاوت بين رنگ متالیک و رنگ عادی
اتومبیلها است
صفحه 13:
رنگ و رنگ خاکی
رنگ بخشهای سالم و هوانزده کانی نشانه دیگری برای تشخیص آن است.
باید توجه داشت که پارهای از کانیها حالتی گمراه کننده داشته و نمونههای
مختلف آن رنگهای متفاوتی دارد. به عنوان مثال » کانی کوارتز ممکن
است به رنگهای سفید شیری » گلی ۰ بنفش ۰ بی رنگ و غیره دیده شود.
از طرف دیگر » چند کانی مختلف ممکن است به یک رنگ باشند. از این
رو معمولا به همراه تعیین رنگ کانی » رنگ خاکی آن را نیز مشخص
میکنند. به این منظور گوشهای از کانی مورد نظر را به روی یک صفحه
.جينى بدون لعاب میکشیم و اثر حاصل را مشاهده میکنیم
باید توجه داشت که برای تعیین رنگ خاکی یک کانی » سختی آن باید
کمتر از سختی صفحه چینی بدون لعاب (حدود 2۵ ) باشد. رنگ و رنگ
خاکی یک کانی الزاما مشابه نیست. به عنوان مثال رنگ خاکی کانیهای
فلزی ممکن است همانند رنگ ظاهری آنها یا غیر از آن باشد. درصورتی
که رنگ خاکی بیشتر کانیهای غیر فلزی ۰ صرفنظر از رنگ ظاهریشان ۰
.سفید یا بی رنگ است
صفحه 14:
فعسكن
اكر با جكش ؛ ضربهاى به يك كاتى بدون رخ وارد كنيم به شكلى خاص مىشكند (در مورد كانيه
دارای رخ ۰ شكستكى بايد در جهتى غير از سطوح رخ ol ایجاد شود). شکستگی کانیهای مختلف
ممکن است صاف و هموار ۰ خشن » صدفی و يا تحتهای باشد. نوع شکستگی مشخصه خوبی برای
تشخیص برخی اژ کانیها است. ضربه پذیری که نشان دهنده عکس العمل کانیها در برابر ضریه و
همچنین مقاومت ذرات تشکیل دهنده کاني در مقابل خرد شدن و جدا شدن از يكديكر استء نيز
میتواند به عنوان نشانهای از شناسایی بکار آید. نحوه تغییر شكل كانيها نيز با يكديكر فرق میکند.
مس و طلا چکش خوارند. درصورتی که گوگرد ترد و شکننده است. میکاها نیز رفتاری کشسان
,دارند
چگالی نسبی
چگالی نسبی هر کانی عبارت از وزن آن نسبت به وزن آب هم حجمش است. چگالی نسبی بیشتر
کانیها بین 0 تا 0.6 است. اگر چگالی نسبی یک کانی کمتر از 0 باشد» در دست سبک به نظر
.میرسد. در مقابل اگر چگالی نسبی یک کانی بیش از 0.0 باشد؛ سنگین به نظر خواهد رسید
خواص مغناطیسی
برخی از کانیها خاصیت مغناطیسی داشته پا توسط آهتربا جذب میشوند و این نشانه بسیار خوبی
ly تشخیص
صفحه 15:
