گیاه شناسی

صفحه 1:
بر اساس کتاب گیاه شناسی ) ‎e Ee‏ لك ا 0 انتشارات دانشگاه ‎Bre‏ ‎www.PnuNews.com‏ 

صفحه 2:
كياه شناسى |6 له و ا ۱ * فصل سوم. ساقه (5610) ا ‎mrp‏ | و * فصل ششم. متابولیسم ور * فصل هشتم. فتوپریودینم * فصل نهم. هورمونهای گیاهی 

صفحه 3:
نعل ارال 21 Raye 

صفحه 4:
گیاه شناسی ) 27 ا ا ل ل ۱ معرفى مىشود و درباره هر يك از اجزاى تشكيلدهنده آن بررسيهاى متعددى به عمل مىئايد. اكر كفته مىشود که سلول» واحد ساختار و كار موجودات ززنده استء اين كفته نه تنها در تك سلوليها بلكه در جاندارانى كه بدنشان از ميلياردها سلول تشكيل شده نيز صادق است. زيراء زندكى اين موجود يرسلولى وابسته.به فعاليت هماهنك اجزياى ‎et GaN Sev‏ ا 0 

صفحه 5:
كياه 2300 0 EES Se ‏د ال ا‎ ia ‏ديواره.است. يروتويلاسم كه فعالترين بخش زئده سلول به‎ ‏شمار مىآيد از سيتويلاسم و هسته تشكيل يافته است. دور‎ ‏سیتوپلاسم را غشایی فراگرفته که بین دیواره سلول و‎ 1۱ mene Pre trae ‏وجود دارد. هسته حاوى مولكولهاى وراثتى بوده و به‎ ‏وسيله غشايى احاطه مىشود. در سلولهاى ابتدايى (يست)‎ ‏مانند باكتريها هسته مشخص يافت نمىشود ولى اجزاى مهم‎ PD Pe ‏ل ال ا‎ 

صفحه 6:
دیزاره سلول غشاء بللسما و اكوثل مركزى ميكروفلامنتا وزیکول احشام كثزى 

صفحه 7:
گیاه شناسی ) دیواره سلولی (ديواره اسكلتى) و ديوارهاى به نام ديواره سلولى وجود دارد. اين ديواره به منزله اسکلت خارجی سلول بوده؛ به آن شکل می‌دهد و از محتویات درون آن محافظت می‌کند و همچنین مسئول استحكام و سختى بعضى از بافتهاى كياهى است. بعضى از ‎ee rin‏ ا ا ‎Se‏ ‎Cre oe De te Serer OSB ols)‏ ل سلولى هستند. ديواره سلولى كه معمولا از جند لايه بموجود مىايد به وسيله يروتويلاسم ترشح و ساخته مىشود. 

صفحه 8:


صفحه 9:
كياه 2300 0 در يك سلول گیاهی در حال تقسيم كه در دو قطب آن دو هسته جدید پدید آمده لایه نازکی در استوانه سلول تشکیل ‎Ee)‏ ا ا ا ا اك اين لايه را تيغه ميانى مىكويند و.از جنس يكتات كلسيم است. تيغه ميانى مانند جسب موجب اتصال سلولهاى مجاور می‌شود. ضمن بزرگ شدن سلولها لایه نازك جدیدی به | لايه را ديواره نخستين مىنامند و جنس آن يكتوسلولزى است (بهطور عمده شامل سلولز و يكتوز). ديواره نخستين پیوسته نبوده و از رشته‌های بسیار نازك و انعطاف‌پذیر به لا نمی‌کند. 

صفحه 10:
گیاه شناسی ) pene re SE De Se este ‏ا ل‎ mois ‏وجود مىآيد. در صورتى كه در عده ديكز از سلولها‎ ‏دیواره جدیدتر ی به نام دومين ديوارة از,درون برو‎ ‏ديواره نخستين ساخته مىشود كه منحضرا از جنس سلولز‎ ‏است. سلولز به صورت رشتةهاى نازكى (فيبريل) در ريوى‎ ‏ا ا ل ا ا‎ ‏موجب استحكام اين ديواره مىشود. بنابراين» يس از تشكيل‎ ‏دومین دیواره لایه‌های بین دو سلول مجاور شامل يك تيغه‎ 0005 20 ‏ا 0 ال ل‎ 

صفحه 11:
گیاه شناسی ) " در بافتهای چوبی دیواره سلولی به خاطر رسوب ماده‌ای به نام چوب یا لیگنین باز هم ضخامت بیشتری حاصل می‌کند بهطورى كه در بعضى از اين قبيل سلولها ضخامت دومين در ا د كت تا داشت که ضخیم شدن دیواره سلولی از بیرون به درون صورت مىكيرد. يعنى ديواره دومين جوانتر بوده و ‎er Oc nee ee Dey eee ae‏ لق ‎ED‏ ۱ می‌شود. 

صفحه 12:
گیاه شناسی ) تغییرات دیواره سلولی " ديوارة:سلولى در سلولهاى بافتهاى كوناكون به تناسب كارى كه انجام مىدهد تغييرات جالبى حاصل كرده است. كوتينى ‎One‏ ا ا 0 زلهاى شدن© از جمله اين تغييرات است. کوتینی شدن و چوب پنبه‌ای شدن در بافتهای محافظ گیاه صورت می‌گیرد. در كوتينى شدن روی دیواره خارجی سلولها که با محیط بيرون در تماس است»ء مادهاى به نام كوتين ساخته مىشود. لايه كوتينى را كوتيكول مىنامند. كوتين مادهاى موم شكل 0 لا اك 

صفحه 13:
گیاه شناسی ) " در جوب ينبهاى شدن ديواره دومين سلولها از جنس مادهاى به نام سوبرين يا جوب ينبه است. با مطالعه بافت جوب ينبهاى با اين نوع تغيير بيشتر اشنا خواهيد شد. جوبى شدن در- بافتهای استحکامی و آوندهای چوبی صورت می‌گیرد. در سلولهای این بافتها ماده‌ای به نام چوب یا لیکنین (از گروه هیدراتهای کربن) ساخته می‌شود و در دیواره سلولها رسوب می‌کند. ضخامت دیواره چوبی تدریجا زیاد می‌شود و حجم عمده سلول را اشغال می‌کند. در این حالت سلولها ینتم 

صفحه 14:
گیاه شناسی ) " وقتى دست خود ريا روى برك يا ساقه كندم بكشيد آن ريا زبر احساس خواهید کرد. دلیل آن رسوب ترکییات سیلیسی روى سطوح خارجى سلولهاست. اضاقفه شدن تركيبات كانى به دیواره سلولی را کانی شدن می‌گویند. کرک ‎Gp iS le ce EAR Bs apes ARLEN)‏ در ساختمان دیواره تیغه میانی سلولها به کار رفته‌اند و مىتوانند آب زيادى جذب كنند و به لعاب يا زله تبديل شوند کت کی مت ل ل 2 

صفحه 15:


صفحه 16:
گیاه شناسی ) ل ‎CEs So eee‏ در هنگام ساخته شدن دیواره اسکلتی پدید می‌آیند» با هم را عبور کرده دو سلول مجاور را به هم پیوند می‌دهند. به هر ريشته سيتويلاسمى ارتباط دهنذه يلاسمودسما و به مجموع آنها پلاسمودسماتا می‌گویند. ‎٩‏ لانها. ضخامت دیواره اسکلتی بین دو سلول مجاور در همه نقاط يكسان نيست. به نقاطى كه ديواره دوم در آن نانك باقى مىماند و يا به وجود نمىآيد لان مىكويند. در محل لانها معمولاً تعدادی پلاسمودسماتا وجود دارد که از راه ‎yon ees]‏ ل ا 

صفحه 17:
Jat ‏دیواره‎ یوارا درم 5 7 

صفحه 18:
كياه 2300 0 واکوئلها و مختلف وجود دارند که به آنها واکوئل می‌گویند. در سلولهای گیاهی جوان واکونلها کوچك و به تعداد بیشتر ‎Heer ee Tena eee nce‏ بهطور معمول.يك يا جند. واكوئل بزرك يديد مىآيد كه ‎aver‏ ل ب 

صفحه 19:


صفحه 20:
گیاه شناسی ) " وجود جنين واكوئلهاى بزرك و تمايز يافتداى از لا ‎i‏ 0 0 وجود دازد كه شامل آب و مواد محلول در آن است. اين مواد به وسيله بخش زنده سلول فراهم مىآيند وبممكن است جزو مواد اندوخته‌ای یا مواد زاید سلول باشند. واکوئلها به خاطر اندوختن بعضى مواد (مانند نمكهاى آلى» يروتئينهاء ‎les eee)‏ ا ا 0 شمار می‌آیند. اما کار اساسى واكوئلها تنظيم آب داخل سلول است زيرا در تبادل اب ميان سلول و محيط آن نقش بسيار مهمی بر عهده دارند. 

صفحه 21:
گیاه شناسی ) ‎nears‏ ات ‏* هرگاه اندام گیاهی در محیطی رقیق‌تر از محیط درونی بر آب به درون سلولء ايجاد حالت توؤرم در سلول است كه به ‎BE TE)‏ ا ات ل را سلولى واريد.مىشود كه به فشار تورژسانس معروف است. فشار تورزسانسء غشاى يلاسمايى را محكم به ديواره سلول مىجسباند. در نتيجه سلول سخت و محكم مىشود. تا زمانى که آب در محیط اطراف سلول موجود باشد» فشار تورژسانس برقرار می‌ماند. این مسئله به ویژّه برای ‎ye exe)‏ ۱ ع وسو امقر 

صفحه 22:
گیاه شناسی ) * زیرا آنها را محکم و به وضع طبیعی نگه می‌دارد. حال اگر سلولهای گیاهی در محیطی قرار داده شوند که غلظت آنها بکشتر ازیفرون سلول باشد که کیش ار صورت سلول كياهى آب از دست مىدهد و واكوئل كوجك و جمع مىشود. در نتيجه غشاى يلاسمايى در بعضى نقاط ل ا ا لكل شادابى و تردى خود را از دست مىدهند به اين حالت پلاسمولیز می‌گویند. باید توجه داشت که تورژسانس نمایانگر- وضع طبیعی سلولها بوده و حالت پلاسمولیز وضع غیرطبیعی را نشان می‌دهد و چنانچه پلاسمولیز ادامه یاید منتهی به مرگ سلول می‌شود. 

صفحه 23:
كياه 2300 0 پلاستها (پلاستیدها) ۱ بعضى از موجودات ابتدايى يافت مىشوند و اندازهاى در حدود “6 تا © ميكرون دارند. يلاستها از ۱0 كوجكترى به نام بيش يلاست كه در سلولهاى تمايز نيافته وجود دارند» بدید می‌آیند. با رشد سلول پلاستها نیز رشد می‌کنند و وظایف معینی را بر عهده می‌گیرند. پلاستهای اصلى سه نوعند: لوكويلاستهاء كرومويلاستها و 0 IES 

صفحه 24:
گیاه شناسی ) * کروموپلاستها. رنگ بسیاری از گلبرگهاه میوه‌ها و برگهای ياييزى مربوط به كررومويلاستهاى موجود در سلولهاى آنهاست. رنگیزه‌های موجود در کروموپلاستها در مجموع | " اين رينكيزهها عبارتند از: كاروتن (رنكيزه نارتجى)» كزانتوفيل (رنكيزه زرد).و ليكوين (رنكيزه قرمز). اين ‎Des)‏ ل ا كت مىشوند. اما از آنجا كه در اينجا نسبت كلروفيل بيشتر ‎ere SBE lew DEES rien]‏ كم 

صفحه 25:
كياه 2300 0 د 00 * مهمترین پلاستها به‌شمار می‌روند و عامل رنگ سبز در كياهان هستند. رنك دانههاى درون كلرويلاستها انريئ تابش خورشيد را مورد استفاده قرار مىدهند و سلولها به ‎Reo ar) CLO‏ الك ل ل را ل مىشود منبع غذايى جانداران فاقد كلروفيل مىباشد. 0 کلروپلاستها در گیاهان مشابه هم بوده و معمولاً به شکل عدس می‌باشد. 

صفحه 26:
كياه 2300 0 # هر کلروپلاست به وسیله دو غشأً احاطه می‌شود. درون کر را ماده حاوى ذرات جربىء مولكول ./10(]؛ مولكولهاى نشاسته» ریبوزومها و تیغه‌ها می‌باشد. بیشتر فعالیتهای درون كلرويلاست به وسيله زنهاى هسته سلول كنترل مىشود. اما بعضى از فعاليتهاى كلرويلاست در كنترل مولكول 01/8] درون خود كلرويلاست است. 

صفحه 27:
عيكو كرف للكتزوتيكى ميل :05 هيه غشاء درونى و خارجى تيلاكوليد کروپلاست 

صفحه 28:
كياه 2300 0 (nucelus) <i.» ‏بزرگترین و واضع‌ترین جسمی که به وسیله میکروسکوپ‎ # ۳ ‏در سلول ديده مىشود‎ تخممرغى وجود داريد. هسته در سلولهاى جوان بزركتر از سلولهاى بير است. قسمت اعظم ساختمان هسته را ماده‌ای ژله‌ای تشکیل مىدهد كه در داخل آن رشتههاى بهدهم جسبيده كروماتين شناور می‌باشند. رشته‌های کروماتین معمولاً بررنگ بوده و در زیر میکروسکوپ به خوبی دیده نمی‌شود مگز اينکه به‌وسیله رنگهای به‌خصوصی آنها را رنگ‌آمیزی کرده باشند. 

صفحه 29:
كياه شناسى ) * این رشته‌ها از اين نظر حائز اهمیت زیادی هستند که حاوی ‎«J ples ausii af ga po 5 able J sls Sit 5 cals‏ ‎SDE Sone eee e Te Eene eee)‏ تبديل مىكردد كه هر كدام حاوى زنهاى بمخصوص كياه مزبور مىباشد. هر هسته محتوى يك يا جند هستك ا ۱ 5 کروماتین اتصال دارند و در موقع تفسیم سلول از بين می‌روند و ماده تشکیل‌دهنده آن به کروموزوم مربوطه متصل می‌گردد. 

صفحه 30:
كياه 2300 0 " هسته مركز كنترل خواص اريثى و رنتيكى سلول است كه اين كنترل ريا از طربيق مولكولهاى ./[|(0] موجود در كروماتين انجام مىدهد و هر مولكول ./ل!(] توليد مولكول ۷۸ مخصوص را ترجمه و هدایت کرده و هر مولکول تولید شده ساختمان مولکول پروتئین به‌خصوصی را ديكته و هدايت مىكند. مولكولهاى توليد شده ,811/4 در هسته از جدار هسته وارد سيتويلاسم شده و در اين محل با ساخت مولکول های پروتئین و آنزیمهای مختلف متابولیسم کر 

صفحه 31:
كياه 2300 0 ۱ eee 52 مجموعه سلولهایی که ساختار یکسانی داشته باشند و کار واحد و مشخصی را انجام می‌دهند بافت می‌گویيم. بافتها را بر حسب خاستكاهء ساختار و نوع وظيفداى كه به Pe eee SD) eS PORE CED Seo Ee eee ere apy ee ‏مىشود:‎ بافتهای مریستمی بافتهای غیر مریستمی. 

صفحه 32:
گیاه شناسی ) بافتهای مریستمی * سلولهای این بافت توانایی تقسیم شدن» سازندگی, و ‎ree RESETS HD ie SOE‏ ل 0 در زندگی گیاه مشخص می‌سازد و شناسایی آنها به كمك ‎wee er ae ee oer)‏ ا ‎Steamer‏ ‎RD SE eee eS ew eee a)‏ واكوئلهاى ريز داشته و در بين سلولهايش فضاى خالى وجود ندارد. " بافتهاى مريستمى خاستكاه ساير بافتهاى كياهئ هستند و در ‎rey‏ ا ا ا ل 1 حلقه‌های زاینده (که سبب افزایش قطر ریشه و ساقه می‌شوند) وجود دارند 

صفحه 33:
كياه 2300 0 بافتهاى غير مريستمى ۴ به بافتهای غیر مریستمی بافتهای دائمی نیز می‌گویند. سلولهای حاصل از تفسیم بافت مریستم به تدریج تمایز يافته» هر دسته شكل ويزهاى بيدا مىكنند و كار .معينى را ‎Seer‏ ا ا ار ا ۱ " بافتهاى غير مريستمى عبارتاند از: يارانشيم» كلانشيم» اسكلرانشيم؛ بافت ترشحىء اييدرم و بافتهاى هدايت كننده. 

صفحه 34:
گیاه شناسی ) سلولهای پارانشیم. و ‎SCRE a eae Nee ever‏ در همه بخشهاى عمده كياهان ۵ يافت مىشوند.. سلولها در ابتداى ييدايش كم و بيش تخممرغى شكل هستند اما وقتى تعداد آنها افزايش مويابد به ‎See OTS eee DED EE DY eyo rs‏ رشد تغییر شکل می‌دهند. به همین مناسبت سلولهای پارانشیمی اشکال متنوعی حاصل می‌کنند. 

صفحه 35:
كياه 2300 0 * سلولهای اين بافت همانند سلولهای بافت پارانشیمی زنده‌اند ‎ena as)‏ ۱ دارند از روى همين تفاوتها مىتوان كلانشيم را.از يارانشيم تشخيص داد. اين بافت معمولاً در بخشهاى سطحى بعضى از اندامها و در زير ابيدرم (رويوست) قرار مىكيرد. ديواره يكتوسلولزى سلولهاى كلانشيمى قابل انعطاف و شكليذير است و در جايى كه وجود دارد مانع.رشد اندام ‎BIS Seon Spree Se eee E we)‏ ساقههاى جوان و علفى يافت مىشود و ضمن انعطافيذيرى استحكام آنها را نيز فراهم مىآورد. 

صفحه 36:
كياه 2300 0 بافت اسکلرانشیم سلولهای این بافت معمولا دیواره ضخیم» خشن ,و چوبی شده دارند. سلولهاى آنها در حالت بلوغ مردهاند.و تنها موجب استحكام اندامها مىشوند. دو نوع بافت ‎Ie‏ ا ۳۳ اسکلرونیدها فيبرها 

صفحه 37:
كياه 2300 0 سل ۱ خارجی‌ترین لایه سلولها در همه اندامهای جوان گیاه. اپیدرم یا روپوست نام دارد. از آنجا که سلولهای اپیدرمی به‌طور مستفیم با محیط بیرون تماس دارند تغییرات سازشی مخصوصی حاصل کرده و معمولاً شامل چند نوعاند. بافت ابيدرمى اغلب از يك رديفه سلول درست شده است. اما در معدودى از كياهان مانند كائوجوى زينتى يا فیکوس شامل چند ردیف سلول است. 

صفحه 38:


صفحه 39:
گیاه شناسی ) ۳ " سلولهاى اين بافت موادى را مىساززند كه ممكن است در سلول سازنده باقى بماند و يا به خارج از آن ترشح شود. در ا ا ل كم ا ‎rede Se‏ ل ل لك ترشحى به شكلهاى مختلف ديده مىشود كه به بعضى از ‎Pers ents)‏ 

صفحه 40:
گیاه شناسی ) ۱ لانن هم بر الف) کرکهای ترشحی,مانند کرکهای ترشحی نعناع که در آن اسانس ‎tans‏ ل ل ۱ ل فرميك ترشح مىشود. ‎Te Dee IEE CBT gee d (cr‏ ا ا ا است که در اطراف يك حفره کرد آمده‌اند و ترشحات خود را در آن ‎oe‏ ‏ج) مجاری ترشحی, در برگ و ساقه کاج سلولهای ترشحی در اطراف يك مجرا کرد آمده‌اند و يك لایه سلول محافظ مجرا را از خارج ا ل ‎Te BD Cen ene‏ ل 0 لك مىشوند. ‏د) لوله‌های شیرابه‌دار. هر گاه برگ یا ساقه گیاه انجیر را ببرید از ‎re renin ante‏ ل خواهد شد. اين شيرابه در لولههاى شيرابهدار جريان دارد. 

صفحه 41:
CO mss ‏مجرای‎ سلولهای عیراه‌ای 

صفحه 42:
گیاه شناسی ) ا ا ل ا 7 ‏ا ا ا ا‎ ey (ars) ‏نمكهاى محلول (شيره خام) را در كياه توزيع مىكنند ودر كياهان‎ ‏مختلف به صورت آوندهای چوبی و تراکنیدها دیده می‌شود. در‎ ‏ساختار این بافت سلولهای پارانشیمی و فیبر نیز شرکت دارند.‎ ب) آوندهاى جوبى. به صورت لولههاى باريكى هستند كه هر كدام از تعدادى سلول دراز كه در عرض بدهم جسبيده و در طول در امتداد ‎reae rene grea IMO RWC‏ ل ا 2 0 وقتی پروتوپلاسم خود را از دست می‌دهند می‌میرند و يك لوله توخالى براى عبور شيره خام حاصل مىشود. 

صفحه 43:
گیاه 2300 |4 

صفحه 44:
گیاه 2300 |4 

صفحه 45:


صفحه 46:
گیاه شناسی ) ل 6 0م " در ساقه كياهان درختى يس از مدتى رويؤست (ابيدرم) از میان می‌رود و به جای آن بافتی به نام پریدرم پدید می‌آید. پریدرم بیرونی‌ترین بخش تنه يك درخت است و سلولهای تست مس سس مر رات سلولها در هنگام جوانی ماده‌ای به نام سوبرین تولید می‌کند ‎op eee‏ 1 به آب و گاز‌ها نفوذتاپذیر است. بنابر این بافت پریدرم برای دا( است. در بعضى كياهان مانند نوعى بلوط ضخامت لايه جوب ينبهداى قابل توجه بوده و از آن براى ساختن جوب ‎ap et‏ ل ‎eer‏ 

صفحه 47:
0 شناسى 01 فصل دوم ETON BEE BE 

صفحه 48:
گیاه شناسی ) ۱ ene meer Sea ‏شامل اندامشناسى ظاهرى و تشريح داخلى كياهى (اناتومى) مىباشد.‎ با اين تعريف مورفولورٌئ:خارجى شامل بروسى انذامها و اعضاء دی سر هر مارم و ان و اب ای تاره کار را مىكويند. * قسمتهای مختلف گیاهان که از نظر مورفولوژی و ساختمانی شبیه به هم باشند يك عضو (0۲01) می‌گویند هر عضو از اجتماع چند نوع بافت و ‎Op merece gency es‏ هم‌شکل با ساختمان مشابه تشكيل شده‌اند. گیاهان دارای 6 عضو اصلي در دستگاه رویشی (ریشه ساقه و برگ) و يك عضو در دستگاه زایشی (گ) می‌باشند. چنانکه دکر گردید هر عضو نبات مسئول انجام نقش ۱ 

صفحه 49:
چم 2 1 3 , 

صفحه 50:
گیاه شناسی ) (Root) 44.) 0-4 " موريفولوزى (ريختشناسى) خارجى ريشه " اولين عضوى كه از دانه خارج مىشود و به طرف زمين ‎TD See ee)‏ ا ا ل ا 0 شده است. 

صفحه 51:
كياه 2300 0 ‎(Root cap calyptra) 4s (4!)‏ ار ری کر مريستمى ريشه را محافظت مىنمايد و:از ساير قسمتهاى ‎Se se cone w)‏ ال ی ی ‎AG ah dee ‏وک ل‎ ROG ‏ال‎ ‏ب) ناحيه نمو ‏" در بالاى كلاهك بخش صاف و كوتاهى وجود دارد كه بافت مریستمی ريشه بوده و سبب رشد طولی ريشه می‌گردد. اگر این قسمت قطع گرد رشد طولی ريشه نیز قطع ‏می‌گردد. 

صفحه 52:
گیاه شناسی ) ج) منطقه تارهاى كشنده " بالاى ناحيه نموء منطقه تارهاى كشنده وجود دارد. اين ضمائم يك سلولى ربيشه بافت اييدرم ريشه است كه طول ار خارجی ريشه را می‌پوشانند. تارهای کشنده برای جذب مواد غذايى خاك به كار مىريود. مجموع تارهاى (موها) کشنده در ريشه به شکل مخروطی است که رأس آن به طرف کلاهك متمایل می‌باشد و قاعده آن متوجه طوقه مىباشد. 

صفحه 53:
گیاه شناسی ) د) ريشههاى فرعى يا جانبى (10015! /[5©66©0101211) ۴ اولین زیشه‌ای که از گیاه خارج می‌شود و اغلب به‌صورت عمودى در خاك فريو مىرود ريشه اصلى نام دارد. كه ممكن است موادى در خود ذخيره كند مانند ريشه جغندر و كوكب كه هر كدام به ترتيب ساكارز و اينولين ذخيره مىنمايند. " از ريشه اصلى يس از مدتى ريشههاى فرعى يا جانبى ‎or ne See rere)‏ 1 ‎We rica]‏ ا ‎eee =o Nese Bee‏ بلندتر از ريشههاى فرعى يايينى هستند. 

صفحه 54:
گیاه شناسی ) ه) ريشههاى نابجا " اكر منشأ ريشه» ريشهجه كياهك نباشد و بر روى اندامهايى جون ساقه و برك و ليهها رشد كند جنين ريشداى.راء ريشه نابجا كويند. ريشههاى نابجا مانند ريشههاى بسين منشأ درونى دارند. ريشههاى نابجا اغلب در محل كرته ساقه ظاهر می‌شوند. ریشه‌های نابجا غیر از محل گره ساقه ممكن است در هر نقطه ساقه نيز تشكيل شود. 

صفحه 55:


صفحه 56:
كياه 2300 |4 ‎hea o)‏ هر ‏" ريشدها متناسب با ,اعمالى كه انجام مىدهند تغيير شكل داده و به‌صورتهای گوناگونی دیده می‌شوند. ‎(Tuberculate roots) cslosé slaacy (cil ‏ب) ریشه‌های تننس‌کننده (0۵15 0۱۲۵۲۵۲۷ انا ‏ج) ریشه‌های مکنده (۵۵5 5۱601۳65) ‏د) ریشه‌های مرکب ( ‎(Concresiin tes‏ 

صفحه 57:
گیاه شناسی ) 0-9 ره ساختمان اولیه ريشه * ساختمان سلولهای انتهای ريشه و ناحیه صاف آن یکنو اخت ‎eee ten etn ee elec as)‏ رت اين ناحيه سلولهاى يكسان و مشابهى كه از نوع بافت مریستم انتهایی می‌باشند دیده می‌شوند و در ناحیه‌ای که تارهاى كشنده ظاهر مىشوندء بافتهاى مختلف ريشه توليد و ا كا 

صفحه 58:
گیاه شناسی ) الف) اپیدرم (۴۳6۲۳۸6) سطح خارجی ريشه از يك طبقه سلولهای مکعبی شکل و مشابه که دارای پروتوپلاسم و هسته با جدار سلولزی نانك مىباشند و يوشيده از موهاى تارهاى كشنده هستند اين سلولها فاقد روزنه و سلولهای روزنه‌ای می‌باشند. به‌علاوه در ناحيه مخصوص و فاصله معينى از انتهاى رريشه قادرند ضمائم یا استطاله‌هایی طویل به نام تارهای کشنده تولید کنند و از این جهت با اپیدرم ساقه کاملاً متفاوت می‌باشند. 

صفحه 59:
گیاه شناسی ) (Cortex) Guy (a " يوست ريشه به مراتب قطورتر از پوست ساقه است و از ‎rer‏ ۹( است. سلولهای آن عموماً زنده و شکل چند وجهی دارند و ‎ee Ce are et ne OTe eon arse‏ اختلافى كه در ساختمان طبقات مختلف أنها مشاهده ا ل اا ال 

صفحه 60:
گیاه شناسی ) |( طبقه‌بندی چوب پنبه‌ای. و ۱۳ ‎Ce ee See er reny ne Te SOT TE‏ اين ترتيب ريشه را از خطر تغييرات شديد محیط خاریج و ‎Be eas‏ ا ۱ در حقيقت همان ابيدريم تغييرشكل يافته است كه يروتويلاسم خود را از دست داده است. 0 پوست خارجی. ِا ‎or)‏ لس لت يافته سلولهاى آن جندوجهى و كنار هم قرَار مىكيرند و فاق فضاى بين سلولى مىباشند. 

صفحه 61:
كياه 2300 0 0 carey) zo) " در زير يوست خارجى كه داراى يارانشيم نامنظم بوده و سلولهاى آن بهطور منظم مىباشند قرار كرفته است. ‎eyar Teen‏ ا ل ۱ بيش در آنها فضاهاى بين سلولى ديده مىشود. جدار سلولهاى اين ناحيه معمولاً سلولزى و.كلوسيدىاند 

صفحه 62:
گیاه شناسی ) ۳ 6 " اين لايه كه استوانه مركزى را احاطه مىكندء سلولهاى آن كوجكتر از ساير سلولهاى يوست بوده و حاوى مقدار زيادى دانه‌های نشاسته می‌باشند. بنابراین در برش عرضی ريشه كاملا ا ‎Benes eee eve‏ سلولهاى آندودريمى كاملا سلولزى نبوده بلكه بخشى از آن جوب ينبهاى شده و نوار كاسيارى را تشكيل مىدهد كه در اثر يلاسموليز شدن سلولها (يايين آمدن فشار اسمزى) در آن چین خوردگی ایجاد می‌گردد. اين نوار فقط در ريشه گیاهان مشاهده می‌گردد. 

صفحه 63:
گیاه شناسی ) ©. استوانه مركزى. " قطر استوانه مركزى ريشه كمتر از يوست است و ساختمان آن ا ا ا ا ا مختلفی در آن دیده می‌شود. در بعضى از ريشدها فقط يك استوانه مرکزی دارند که به آنها 1005616 می‌گویند و بعضی دیگر از ریشه‌ها که دارای چند استوانه مرکزی می‌باشند به آنها در( ا ا ا ا ا تا استوانه مركزى از قسمتهاى زير تشكيل شده است: ی لير ۱ ۱۵ ‏ا ل الل ا ل‎ (on ج) بارانشيم استوانهاى. 

صفحه 64:
گیاه شناسی ) ‎٩-<‏ ساختمان پسین ريشه # ساختمان پسین ريشه به وسیله دو طبقه مولد خارجی و ‎ety tp en verge EN)‏ 

صفحه 65:
كياه شناسى [) ا له " يس از آنكه فعاليت موهاى كشنده و ريشه متوقف كرديد علاوه بر آنكه جدار سلولهاى يوست آن چوب پنبه‌ای و غيرقابل نفوذ مىشود طبقه مولدى در يارانشيم, يوست ظاهر می‌گردد كه از خارج طبقات جوب ينبه و از داخل طبقات ‎Ween eter Rb reer‏ ۱ در ناحیه پریسیکل ظاهر می‌گردد و بنابراین پس از مدتی کت ل ا ل ‎Seer‏ ‏سر ‏ره ۱ 

صفحه 66:
گیاه شناسی ) ب) طبقه مولد داخلى يا باخيت (6311112111113©) طلرواده). ا ال ا ‎Sree Oy alee eee‏ ‎ece POLS)‏ ا ا ‎CO orn‏ ۱ ۱ ۱7 بین دسته‌های چوبی و آبکش آن ظاهر گشته و منحنی سینوسی شکلی نا می‌نماید و ابتدا فعالیت آن موضعی می‌باشد. یعنی در سمت انحناء ‎OY Oe Sel ae ne‏ ۱ ‎ea CRIED ee Eee Nes)‏ ۱3 ‎ey Ua‏ استوانهاى شكل مىكردد ولى طولى نمىكشد كه كليه سلولهاى طبقه مولد داخلى شروع به فعاليت نموده از سمت خارج خود آبكش ثانويه و از سمت داخل جِوَب ثانويه توليد مىنمايد. 

صفحه 67:
0 شناسى 01 فصل سوم (Stem) 4a 

صفحه 68:
گیاه شناسی ) " نقش ساقه در كياهء نكهدارى بركها و ميودها و هدايت شيره اك ا ا 0 ل ك0 ‎Steptoe‏ ل ل ا ا و نقش عمده آن استحكام بخشيدن يه كياه است. 

صفحه 69:
كياه 2300 0 0-© مورفولوزى خارجى ساقه ا لك اك ا 2 إن رشد و خارج شدن زيشه ظاهر مىكردد» به رشد و نمو خود ادامه داده و بر خلاف رزيشه به طرف بالا شروع به رشد مىكند و ساقه اصلى نبات را تشكيل مىدهد. در روى ساقه اصلی به تدریج برگهای سبز ظاهر شده و گیاه کاملی زا به وجود مىآورد. انتهاى ساقه اصلى كياه به يك جوانه انتهايى مُنتهى مىكردد که رشد و نمو طولی ساقه را تأمین می‌کند. جوانه ساقه کوتاهی لا 2ك نت راشم ل زلباك کر ۱ وجود بركهاى كوجك در اطراف جوانه و نقش خفاظتى آنها در درختان سردسيرى كه فصل زمستان را به حالت غيرفعال مىكذرانند اهميت زيادى دارد. 

صفحه 70:
جوانه انتهایی جوانه جانبی آش برگی اثر جوانه كل عدسى اثر جوانه انتهايى 

صفحه 71:
010 انشعابات ساقه و طويلتر مىكردد و برگهای جدیدی در سطح آن ظاهر مىكردد. أكر جوانه انتهايى از بين برود يكى از جوانههاى محوری که به انتهای ساقه نزديك‌تر. است به‌طور قائم رشد ا ل 0 جوانههاى جانبى ساقههاى فرعى در نبات به وجود مىايد ‎SECS‏ لات | 

صفحه 72:
گیاه شناسی ) ۱ RP Tere =) " انشعابّات ساقه در.نباتات عالى داراى دو حالت منويوديك و سميوديك است. در انشعابات منويوديك جوانه انتهايى مزتباً به رشد خود ادامه مىدهد و در نتيجه رشد جوانههاى محورى آنء ساقههاى فرعى ظاهر مىكردد مائند درخت بلوط» راشء كاج و ,غيره. در انشعابات سميوديك رشد و ‎aes‏ ل ا ا ل ا ‎Ee‏ ‏فرعى جاى آن را مىكيرد و به رشد خود ادامه مىدهد مانند بید» نارون و زبانكنجشك. 

صفحه 73:
گیاه شناسی ) ور( نمو طولی ساقه گیاه به وسیله بافت مریستمی که در جوانه ل ل ا ا میان‌گره‌های ساقه با یکدیگر. مساوی نيستند. میان‌گره‌های قسمت تحتانی ساقه طویل‌تر. از میان گره‌های فوقانی و انتهايى است ۱ طول میان‌گره‌ها تقلیل می‌یابد و بالاخره به جوانه انتهايى كه ا ل ا 1 

صفحه 74:
كياه 2300 |4 ۰ الف) ‎els‏ ساقههاى هوايى ). ساقههاى خزنده. © ال 0 ا ا (Epine) & 4 .¢ 6 فیلوکلادها (0۱۱۷۱۱۵۱۵06). Plantes succulenles) .44§ claailu 6 .(Chaume) clo sits cladtlu 2 

صفحه 75:
010 ب) ساقه‌های زیرزمینی ‎mn PCC‏ ل ا ‎OEP‏ كم رو 2 ‏ره رون‎ JSS uk : ‏انواع آنها عبارتند از‎ ‏لحا مارا‎ by 65525 . (Tubercule) dS 1954 4S .© RGU) nt os) 

صفحه 76:
گیاه شناسی ) 9( ساقههاى آبى " اين ساقدها كه در [ب شناور هستند داراى اييدريمى نازك حاوى كلرويلاست و فاقد روزنه است اما يوست ضخيم و يارانشيم آن داراى حفرههاى زياد است كه عامل سبكى و شناورى ساقه به حساب مىئايد مانند نيلوفر ابى و آلاله ابى. 

صفحه 77:
گیاه شناسی ) دوام و عمر و ارتفاع ساقه ۳ ب۰ ال ا 0 عده‌ای چندساله‌اند. ساقه‌های یکساله عموما علفی» سبز و نازك می‌باشند كه به‌نام علف (۳۱6۲۵6) معروف‌اند. در عده‌ای از گیاهان ممکن است ساقه‌ها یکساله دو یا سه ساله ولی ریشه‌ها چند ساله باشند مانند شير سكّها كه داراى ساقه دو ساله و ريشهجَند ساله ا ا ا ا ا 00 دسته تفسيم مىكردند: 0. كير ارتفاع آن 1-6/0) متر بوده و انشعابات ساقه از سطح زمين زیاد است. 6 درختچه‌ها. دارای ارتفاع حدود 1-77 متر می‌باشند. ©. درختها. دارای ارتفاع بیش از 2" متر هستند. 

صفحه 78:
گیاه شناسی ) 6. تغييرات ظاهررى ساقه بر حسب شرايط آب و هوايى ‎sti) romans)‏ لمان 56 " شرايط اقليمى (01117311) از قبيل حرارت» بارندكى» رطوبت» خشكىء حداقل حرارت زيمستان و حداكثر حرايت و ... در ساقه كياهان تغييرات ظاهرى ايجاد مىكند. 

صفحه 79:
گیاه شناسی ) 5 تغییرات ظاهری ساقه بر حسب شرایط ادافيك ‎.(Edaphiques)‏ Berar ee eee as RCC OP epee ‏و جهت تابش نورء ارتفاع.از سطح دريا و جنس خاك در‎ ‏وضع ساقه گیاهان مناطق کوهستانی و استپی کاملا‎ ۱ ‏ا ل‎ em ep ree ‏عارى ان برك و اغلب شوريسند مىباشند. در ارتفاعات‎ 0 ‏ا اللا‎ 00001 010 0 ‏ا ا‎ ve Wipe ‏اين مناطق مىشوند كه بىشباهت به كياهان نواحى خشك‎ نیست. 

صفحه 80:
گیاه شناسی ) (Leaf feuille) <:9-7 ۹ 9 " بركها اندامهاى سبزرنكى هستند كه در :طول ساقه و شاخه دیده می‌شوند و در ار رشد و نمو جوانه انتهايى ساقه و جوانههاى محوررى أن در ربوى ساقه نبات ظاهر مىكردند. برگها در ساقه‌های زیرزمینی (ریزوم) و حتی گیاهان تواحی خشك به‌صورت فلسی دیده می‌شوند و گاهی در نباتات به‌شکل تیغ درمی‌آیند. بعضی از دانشمندان برگ را ساقه تغییر شکل یافته‌ای می‌دانند که تقارن محوری خود را رو 7 د ‎an‏ 0 0 دك نك و کوچکتر از سایر برگها هستند. 

صفحه 81:
گیاه شناسی ) مورفولوژی خارجی برگ * برگ دارای صفحه سبز رنگی است که به آن پهنك ۱306ظ) با ‎Limle)‏ مىكويند و در نباتات مختلف به ابتعاد متفاوت و مختلف دیده می‌شود و غالباً بهصورت افقی قرار گرفته و بهوسیله دنباله باریکی به نام دمبرگ (۳6[01) به ساقه متصل می‌گردد. برگ بعضی از گیاهان فاقد دمبرگ است که به آن برگهای بی‌پایه گفته می‌شود. در بعضتی از گیاهان قاعده دمبرگ در موقع اتصال به ساقه الس می‌کند درمی‌آید و غلاف یا نیام برگ نامیده می‌شود, رشد غلاف در نباتات مختلف اندازه و شکلهای گوناگون دارد» چنانکه در غلات ‎yes Ce Sener Cnr ee Sern BEB Te ae)‏ ۳ مىيوشاند. 

صفحه 82:
گیاه 2300 |4 

صفحه 83:
گیاه شناسی ) ۷۳ ‎woe cee NEST)‏ ۵ زا( متفاوت و غير منظم يهنك در كياهان مختلف بهوجود مىآيد به دو دسته تقسیم 0 ‏الك كا اه ‏ب) برگهای مرکب 

صفحه 84:
كياه 2300 0 (Simple F) bs csteS 2 (Call ی برگهایی هستند که پهنك آنها از قطعه واحدی تشکیل شده و ‎cee yet Ree rep ect‏ ل ا ۱ اختلافى كه از نظر شكل و فرم يهنك در بين آنها موجود ‎een‏ ۹ ۳ 4 * تقسيمبندى از نظر كناره برك باشرح زير مىباشد: 103012 ‏ل‎ 6 Glo lS >: .d (Clenties F) v2 sk 2 9 برگهای مضرس هلالی (۲۳6۳6|65). (.LoLes F) slo SS Ss 

صفحه 85:


صفحه 86:


صفحه 87:
گیاه شناسی ) Fen Sy yee Bra " در بعضى از نباتات بريدكى بركهاى ساده بمقدرى زياد لا ۳ هر کدام برگچه (۲0۱|6) گویند. در کنار برگچه‌ها هيجوقت جوانه ظاهر نمىشود و با اين علتء ثنناسايى و تمایز آنها از برگ کاملا مقدور است:,برگهای مرکب ربا به دو دسته تقسیم می‌کنند: | ا را رورت ۱0 (.Palmes F) ay oS» hS .C 

صفحه 88:
شاده ای فرد ۳4 برگهای مرکب سه بر شاخه ای برگهای مرکب دویر شاخه ای برگهای پنجه ای مرکب 

صفحه 89:
كياه 2300 0 0 ‏رگیرگها و انشعابات فرعی ل ل‎ ٩-0 ركبرك عبارتست از انشعابات دستههاى جوب و آبكش ل ا 0 1 ا كه مستقيم از دمبرك داخل يهنك مىشود. ركبرك اصلى و ركيركهاى ديكر كه از انشعابات ركبيرك اصلى Ber Cre Peep ynt en eer e) ‏لپه‌ایها رگبرگ اصلی پس از آنکه وارد پهنك شد انشعاب‎ ‏پیدا نموده و ب‌صورت شبکه در- هم و پیچیده‌ای در می‌آید‎ ‏در صورتی كه تكليدايها که اغلب فاقد دمبرگ‌اند‎ ‏رگیرگها به‌طور موازی از نیام وارد پهنكگ شده و اغلب‎ ‏بدون انشعاب در طول پهنك امتداد می‌یابد.‎ 

صفحه 90:
كياه 2300 0 * طرز قرار گرفتن رگبرگها و انشعابات آنها در پهنك نباتات مختلف» متفاوت است و بشرح زير می‌باشد: الل ال ‎By ree Teo‏ ‎ESS O Os NESE)‏ ۰ انشعابات فرعى ذيكرى تشكيل مىدهند مانند برك كيْلاس و رائن. ©. انشعابات ينجداى (©521113 .10). فاقد ركبرك اصلى بوده ودر دستجات جوب و آبكش به محض وارد شدن در پهنك به رگیرگهای و ۱ ©. انشعابات موازى (©!31721©1 .ل18). در ركبركهاى دراز و كشيده مانند تكليدايها از قبيل لاله و زنبق و غلات ديده مىشود. 

صفحه 91:
گیاه شناسی ) 0 تغییرات برگ . همیشه شکل و فرم برگها به شکلی که اشاره گردید نیست بلکه شکل آنها نسبت به وظيفداي كه دارند و يا در ‎per een nye Jere]‏ مىكند. بعضى از بركها براى محافظت قسمتى از اعضاء نبات مانند جوانه بمكار مىروند. بعضى ديكر براى ذخيره مواد غذايى ويا برای تولید مثل و یا جذب مواد غذایی مورد استفاده نبات واقع می‌گردند که اينك به ذکر تغییرات مذکور می‌پردازيم. : .(Ecaille) oli .d (Epine) 4.6 .(Phyllodes) 14.9 ۳ (Eracte) 4&5:.S ©. برك نباتات آبزى (غ+131م 5ع16ا80103161). و ریسا ات 10 

صفحه 92:
گیاه شناسی ) (etd) ‏ا‎ SVs‘ SWS 6B) " براى آنكه نبات تقارن خود را حفظ كند و حداكثر استفاده از نور آفتاب را بنمايد بركها و شاخههاى فرعى آن به طريق متقارن روی ساقه اصلی قرار می‌گیرند» این طرز قرار گرفتن برگها روی ساقه را فیلوتاکسی گویند که اصولاً در هر نوع گیاه هميشه ثابت است و دو نوع فیلوتاکسی به‌نام نظم چرخه‌ای یا متقایل و نظم متناوبی یا منفرد در گیاهان وجود دارد. 

صفحه 93:


صفحه 94:
010 ساختمان داخلى برك " جنانكة كفتيم برك شامل دو قسمت اصلى دمبرك و يهنك بوده و هر يك از آنها ساختمان مخصوضى دارد. 

صفحه 95:
گیاه شناسی ) 0. ساختمان دمبرك " دمبرك مانند يهنك داراى تقارن دو جانبى است. اكرجه ساختمان ‎weer aon meek‏ ا 000 0 0 ا ا ا ا ‎eee re)‏ | يك با چند سلولی است. در داخل ایدرم دمبرگ» با ‎eae, RGN Jae ete es‏ 41 بعضى موارد حاوى دانههاى كلرؤيلاست هستند و بين آنها ديده می‌شود. آخرین طبقه پوست آندودرم است که به‌شکل حلقه مسدودی دستجات جوب و آبكش را از بوست مجزا مىكند كه در اين حالت ل ۱ ‎ee ers)‏ ل ل ل ال در این حالت آن‌را شیزومریستل (51۱/20۳06150616) گویند. 

صفحه 96:
گیاه شناسی ) ‎CS]‏ د ‏ساختمان پهنك نسبت به محیطی که در آن قرار گرفته در نباتات مختلف متفاوت است خصوصاً ساختمان پارانشیم آن نسبت به احتياج نبات تغيير حاصل مىكند. ‎Bee ey oa‏ ساختمان پهنك 9 بخش دیده می‌شود: اپیدرم» پارانشیم» دستههاى جوب و آبكش (ركبركها). 

صفحه 97:
گیاه 2300 |4 

صفحه 98:
كياه 2300 0 (Epiderme) ex! (ill ‏اييدرم برك در حقيقت همان اييدرم ساقه است كه در برك‎ " ‏نيز امتداد دارد و سطح برك يعنى سطحخ فوقانى و,تحتائى‎ RES 0 ‏ا ل‎ wae ee aS) چند طبقه سلولهای متحدالشکل و منظم و فاقد دانه‌های كلرويلاست تشكيل يافته كه در مقطع عرريضىء مستطيل شكل مىباشند و اغلب سطح آنها به استثناء نباتات آبزى 0 كوتيكول سطح فوقانى برف ضخيدتر از سطح تحتانى آن است و در بعضى كياهان كاملا سخث مىشود مثل برك غلات و خرما كه كوتيكول سيليسى شده است. 

صفحه 99:
گیاه شناسی ) ب) پارانشیم برگ یا مزوفیل (۷6۵56۵0۷۱۱6). و ‎REE)‏ اد ۱ زيادى دانههاى كلرويلاست مىباشند و يارانشيم كلروفيلى را عمل تبخير و كربنكيرى و توليد شيره يرورده به‌وسیله آن صورت مىكيرد. بافت يارانشيمى در اغلب بركّها هتروزن یعنی از دو نوع پارانشیم نردبانی و متخلخل از یکدیگر متمايز تشكيل يافته مانند برك اكثر نباتات دو ليهاى» برك اغلب نباتات تكليهاى و كاجها داراى يارانشيم يكنواخت (هموژن) می‌باشند. 

صفحه 100:
گیاه شناسی ) ج) دسته‌های چوب و آبکش (رگیرگها). " انشعاباتى كه بهطور سميوديك از دستجات جوب و آبكش ساقه منشعب می‌شوند پس از عبور از دمبرگ در پهنك منشعب شده و با انشعابات.فرعى خودء ركبركهاى يهنك را تشكيل مىدهند اين ركبركها كذشته از اينكه بمواسطه استحكام خود برك را ال خطر شکستن و تا شدن حفظ کر ار ای ترا رد اه از ‎aw Sve eS)‏ 1 

صفحه 101:
گیاه شناسی ) Seed ‏ار‎ * برگها بر اثر رشدرو نمو جوانه به‌وجود می‌آیند و مبداً تولید ‎NS‏ 0 ‎remem nie ret Im Tepe scree‏ ار ‎Te oreo ecu een p err Ecce‏ ل 2 سلولهاى يوست نيز بافتهاى داخلى برك بهوجود مىآيند. 

صفحه 102:
گیاه شناسی ) Syl O40 ل ال ‎UENCE Bee Une Pe OnE‏ ام ‎BS rere eves Sie eee eee se Er)‏ كدوك (630106010©5) كويند. برك بعضى از درختان مانند بلوط و راش یکسال کامل در روی درخت باقی مانده و با وجودی‌که در يائيز زرد مىشود اما در اول بهار يعنى موقع شكفتن جوانه محورى و در نتيجه فشار وارده از ساقه جدا مىكردد و آنها را ا 0 ۱ یا چند سال روی درخت باقی می‌ماند و آنهاارا برگهای دانم یا يرزيستانت (1515]31065©) كويند. درختانى كه داراى بركهاى دائماند کاملاً خزان نمی‌کنند باکه قسمتی از برگهای آن هر سال روی درخت باقی می‌ماند از این جهت آنها را هميشه سبز گویند. 

صفحه 103:
گیاه شناسی ) ‎٩-0‏ سقوط برگ ‏" اكر به محل جدا شدن برك از ساقه دقت كنيم اثر مشخصض و منظمى می‌بينيم. در بعضی نباتات مانند عرعرکه دارای دمبرگ قطور و ‎meg ye Pen euala Nes‏ ا ‎Fei‏ ‏ا ا ا ال برگ بعضی از ‎owen rt,‏ ا ۱ ‎PEE‏ ‏همواره قسمتى از دمبرك روى ساقه آنها باقى مىماند. و از اين جهت است که ساقه درخت خرما به عکس سایر درختان پله‌پله و ا ا 0 0 ل ا ا ا ل 0 ف ان توليد مىشود كه اين طبقه بعد از مدتى به طبقات جوب ينبه ساقه مات کر ل ا ‎EG AR GOO‏ وب تبديل نشده و اين عمل باعت به تعويق افتادن سقوط برك مىكردد. 

صفحه 104:
0 شناسى 01 سم ساختمان گل و میوه 

صفحه 105:
گیاه شناسی ) كل ا ل ا ل ل لت روموت وا 0 ‎U5) Ge! 24: (Angiospermes)‏ خود می‌رسد و لا می‌کند. 

صفحه 106:
كياه 2300 0 3 # گل مانند سایر جوانه‌ها از کنار برگ کوچکی بهنام برگه خارج شده و بر روی پایه بلند يا کوتاهی که پایه نام دارد قرار مىكيرد. كل معمولاً شكل و اندازه و رنكهاى كوناكون دارد بعضی از آنها آنقدر کوچکند که به زحمت دیده ا ا ل ا لات متمايز يريانت (0©113101617) يا يوشش كل و دستكاه توليدمثل تشكيل يافته است. يوشش كل خود از.دو قسمت جاء گل ا 0 نگ ردارب ‎hl‏ و ملگ یرل ۳ 

صفحه 107:


صفحه 108:
كياه 2300 0 0 | " از مجموع قطعات سبز رنگی به‌نام کاسبرگ یا سپال 0 ا ا ۱ مىشود كه بخشهاى ديكر كل را مىيوشاند: تعداد آنها در ‎ay ener tee aS‏ ا ‎ABV eee ONG Ree‏ كَاهِى خصوصاً در تكليدايها به رنكهاى متنوع ديده مىشود. (لاله و زنبق)» اينكونه كاسبركها را كه شبيه كلبرك مىباشند يتالوئيد (310101غ261) كويند مانند کاسبرگهای لاله عباسى و كلماتيس. 

صفحه 109:
گیاه شناسی ) (Corolle) S A. ¢-6 و معمولاً داراى رنكهاى مختلفى است تشكيليافتة است. شكل گلبرگها در نباتات مختلف متفاوت است. بعضی ساده و بعضی دیگر مانند تاج‌الملوك قیفی شکل و به مهمیزی منتهی مىشوند در شببو و ميخك كلبركها به نوك باريكى منتهى می‌شوند که قسمت پهن آن را پهنك و انتهای باريك آن را تاخنك یا زبانك می‌نامند. 

صفحه 110:
گیاه شناسی ) ‎P-O‏ 486 8 ات زور۱۱ ‏ل ا ا ‎err‏ ‏رک و الا ۱ بهدشمار مىرود. نافه از تعداد زيادى ميلههاى باريك بعنام يرجم (©1311717ع) كه مانند ساير قطعات كل از تغيين شكل برك بهوجود آمده و كلرويلاست خود را از دست داده‌اند تشکیل‌يافته و مولد دانه گرده و گامت نر می‌باشد. تعداد پرچم در گلهای مختلف متفاوت است ۳ تریمر (۲۲۱۳6۲) یعنی قطعات گل در آتها مضربی از 6 است و كياهان دوليهاى ينتامر (317831©1) يعنى ينج و يا مضربى ان آن است. 

صفحه 111:
گیاه شناسی ) ‎ce‏ ساختمان پرچم ‏" هر پرچم دارای يك میله و يك بساك است: ‎(a‏ ریت1 ‏" ررشته باريكى است كه بساك را به كل مريبوط مىسازد و مواد غذایی لازم را به بساك و دانه گرده می‌رساند. میله اغلب گلها طویل و استوانه‌ای شکل و گاهی مانند پیاز مسطح و یا مانند سیب‌زمینی و پامچال کوتاه می‌باشد. همچنین میله پرچمهایی مانند شب‌بو ممکن است آزاد باشد و يا مانند ختمی دارای پرچمهای به هم چسبیده باشد. 

صفحه 112:
گیاه شناسی ) ارت 10 # بسك برجستگی کیسه مانندی است که در انتهای میله قرار دارد و بهوسيله شيارهاى طولى به دو قسمت تقسيم مىشود و هر قسمت دارای دو حفره دراز به‌نام کیسه گرده ‎Gul (Sacpollinique)‏ ۱ ‎PORSCHE Ere ye rine PT (ye) 1219)‏ كرده هر قسمت را از هم جدا مىكند از بين رفته و در نتيجه شكافى طولى در ديواره هر قسمت استوانهاى بساك ظاهر شده و باعث پراکنده شدن دانه‌های گرده می‌شود. 

صفحه 113:
كياه 2300 0 ۴ اگر مقطع عرضی بساك جوانی ربا در زیر میکروسکوپ ا رت پار انشیمی متحدالشکل تشکیل‌یافته و به‌وسیله اپیدرمی نازك محافظت مىشود. در اثر رشد و نمو تدريجى بساك در جهار نقطه آن كه دو به دو متقارن هستند جند سلول تغيير شكل يافته و به موازات سطح بساك تقسيم مىكردند و جهار ‎ENE‏ ا ا ا ۱ 

صفحه 114:
گیاه شناسی ) 0 " درون هر دانه كرده دو هسته وجود دارد يكى از اين هسته‌ها کروی و درشت‌تر از هسته دیگر می‌باشند و هسته ‎ED)‏ ۱ بيضى شكل مىباشد و هسته زاينده (زايشى) ناء:داريد. دانه کر ا ا ا ‎Ue are Se ers‏ از بین می‌نود ولی هسته زاینده تقسیم شده و دو سلول جدید تولید می‌کند. 

صفحه 115:
كياه 2300 0 22-0 ا ‎one]‏ ا ۳-0( از هم هستند ديالى استمون( 5661700176 /(|1(13) و اكر ميلدها به هم چسبیده باشند آن را گامواستمون ( 01776586170617 6) می‌گویند. حال ممکن است پیوستگی پرچمها فقط در طول میله پرچم باشد مانند اتصال میله‌های پرچم در گیاهان تیه ا ا ا ل 500 چسبیده و تشکیل توده پرچمی يك پارچه ربا بدهند. وقتی میله پرچمهای يك گل با هم متحد شوند و توده پرچمی واحدی را تشکیل دهند آنها را مونادلف (۷۵/80610/۱6) می‌گویند. 

صفحه 116:
گیاه شناسی ) ۱) ‏وت با‎ KS S46 PO ‏داخلی‌ترین قسمت گل بوده و اندام سازنده‎ (Pistil) eS ‏گامت ماده است. مادگی مانند جام و نافه از برگهای تغییر‎ ‏ترا رت و‎ ‏مىشوند تشكيليافته و مولد تخمك و كامت ماده 'مىباشد.‎ 

صفحه 117:
گیاه شناسی ) 6 ساختمان قسمتهای مختلف يك برچه * از نظر تشریحی ساختمان» دیواره برچه شبیه ساختمان برگ است و از نظر فیلوژنی نیز منشاً برگی دارد. اگر مادگی زیان پس قفا را که از يك برجه بهوجود آمده است تسطيح نماييم. مشابهت آنرا با برك ل ا ا 1 ا 2 ‎Pes‏ ‏شباهت ديده مىشود. در يك برجه سه قسمت اساسى وجود دارد. قسمت يايينى كه:در قاعده قرار دارد تخمدان (/01/311) نام دارد كه ل و ا ا بر كوجكى باننام جفت (01361713) به جذار تخمدان متصل 2 دوم قسمت لوله مانند که خامه (500/16) نام دارد. انتهاى خامه كه اغلب قطور و مسطح مىباشند كلاله (51]101173) نام دارد. 

صفحه 118:
كياه 2300 0 الف) كلاله (5210122). " كلاله انتهاى ا ف ‎arc ere se‏ ات ا ل نم در سوسن.كرد.و غلات دارائ دو.كلاله يرمانند مىباشند. در زنبق و زعفران كلاله رشد و نمو زيادى نمؤده و ‎ETS CD Ves os en ee Serpe‏ ‎FEB = Caner a) ese ENE CUED IBC” OE‏ می‌توان گفت که کلاله انتهای بافت هادی است که در رأس خامه منبسط شده و به شكل كلاله درمىآيد. شكل كلاله نيز مىتواند يكى از راههاى شناسايى كياهان باشد. 

صفحه 119:
گیاه شناسی ) (Style) aa (a ۴ زآنده اریکین ات که تخمدان ر اربة کلاله واصل مي‌کند. به‌عبارت دیگر بخش دراز و باريك برچه را خامه می‌نامند. خامه در- بعضی از گلها دراز در برخی کوتاه,و در عده‌ای اصولاً وجود ندارد. هر رشته کاکل ذرت که درء روی بلال دیده می‌شود يك خامه است. خامه ممکن است آزناد یا به‌هم جسبيده باشد. مجارى خامه كه وظيفه هدايت لوله كرده را بدعهده دارد از بافت يارانشيم تشكيليافته است. 

صفحه 120:
نمو گاموفیت ماده ۱۹ سلول مادر مگاسپور دبپلوئید 

صفحه 121:
گیاه شناسی ) ج) تخمدان و ساختمان تخمك. * تخمدان قسمت برجسته و متورم و میان تهی است يك یا چند ۹ به‌نام جفت به جدار تخمدان متصل می‌شوند. پایدای که ‎ester woe epee eer el pce ee]‏ ۱۱ مىشود. ناحيداى كه بند به تخمك متصل مىشود ناف 03 0 

صفحه 122:
گیاه شناسی ) 63-0 اقسام تخمك * تخمکها را از نظر چگونگی و طرز قرار گرفتن در- تخمدان و همجنين شكل أن مىتوان به اقسام زير تقسيم كرد: الف) تخمکهای راست یا اورتوتروپ (0۳۲۱۵۲۲۳۵۳00۱۷5). در اين حالت توسل در جهت تقسيم مستقيم فوليكول ريشد كزده بنابراين ميكروبيل و ناف در يك امتداد قرار دارند مانند تيره. هفت بند در بعضى از بازدانكان . 

صفحه 123:
كياه 2300 0 ب) تخمكهاى وازكون يا آناتروب (811361010125). و مانند تیره گلسرخ. ا ل ‎Sp‏ روز ۰ تررانف) ۱ خمیدگی نوسل باعث می‌شود که سوراخ میکروپیل آنها مجاور ناف قرار كيرد مانند بعضى از كياهان تيره كلم و نخود. د) تخمکهای اپوتروپ و اپی‌تروپ (6 ۸0۲۲۵۵ ‎(Epitrope‏ " تخمكهاى ايوتروب آنهايى هستند كه ذر سمت راست جفت در جهت حركت عقربههاى ساعت بيجيده و تخمكهاى ايىتروب أآنهايى هستد كه در سمت راست جفت و در جهت مخالف حركت عقربههاى ساعت 525 شده باشند. 

صفحه 124:


صفحه 125:
كياه شناسى |6 ۳ # طرز اجتماع برچه‌های يك مادگی و بالاخره طرز قرار کر 7 گرفتن تخمکها در درون تخمدان در گیاهان مختلف متفاوت است و در شناسايى و طبقهبندى نباتات اهميت زيادى دارد و آن را به © حالت زير:تقسيم مىكنند: الف) تمكن مركزى. ب) تمكن محورى. ج) تمكن كنارى يا جانبى. 

صفحه 126:
x ae ‏در‎ ‎Neg ‎33 

صفحه 127:
گیاه شناسی ) 4 كلهاى كامل و كلهاى ناقص 0 ‏ل ا ا‎ OCT ‏و جام نافه مادگی مرکب می‌باشد گلهایی که:دارای هر چهار جزء‎ ‏کار ل ا‎ ely ‏باشند گلهای ناقص گویند. مثلاً اگر اسفئاج و چغندر دازای‎ ‏کاسبرگ فاقد کاسبرگ (بی‌گلبرگ)» زبان گنجشك فاقد پریانت و‎ ‏ا ا ال ل اث‎ CHES NRC LTB NENG oale 95 US ‏ا ا ل‎ a 5 iS By ‏ل ا‎ (nla nal] 0) alcool] t=) POS CECE PN Spe TS See PLETE LE COP en Seay ۱ ON Creat BPE URE pe ERO ETRE WO Gute‘ ‏گلهای ناقص محسوب می‌گردند.‎ 

صفحه 128:
گیاه شناسی ) ۱ ‏ور(‎ ۱ 9 cane) " در بعضى نباتات مانند تيره آلاله»ء نيلوفر آبى و ماكنوليا تعداد قطعات گل فوق‌العاده زیاد بوده و در روی يك خط ‎See Rene)‏ ا 6 ‎PAR ety ronierea‏ در اغلب نباتات تعداد اجزاء گل معدودند. اين دسته از كلها را گلهای پیرامنی یا سيكليك گویند. * گلهایی که تعداد اجزاء قطعات يك گل در پیرامنهای مختلف با هم مساوى باشند ايزو سيكليك مىكويند مائنه شمعدانى و اكر تعداد قطعات و اجزاء كل در بيرامنهاى مختلف متفاوت باشد آنها را هترو سيكليك كويند مانند اطلسى و شببو. 

صفحه 129:
كياه 2300 |4 ©1-© طرز قرار كرفتن اجزاء كل نسبت به محور خود " طريز قرار كرفتن مادكى و ساير.اجزاء كل نسبت به محور در نباتات مختلف متفاوت است و به سه حالت زیر دیده مىشود. "210010 ‏ل ات‎ Bye) eee gen eg (ars) ب) حالت تخمدان زیرین (52101/1301015). .(Perigynous) (935 448 Glass ‏ج) حالت‎ 

صفحه 130:
گیاه 2300 |4 لف تخمدان زيررن 

صفحه 131:
گیاه شناسی ) 0 ۱ حامل گل متوقف شده و تمام فعالیتهای گیاهی و انرژیی ا و متامورفوز برگهای تغیبر شکل‌یافته يك شاخه به صورت اجزاء گل در می‌آیند ابتدا کاسبرگها و سپس گلبرگها و بعد برچه‌ها ظاهر می‌گردند. 

صفحه 132:
گیاه شناسی ) (Inflorescence) oi * طرز قرار گرفتن گل روی شاخه را گل‌آذین می‌گویند. ساقه گل دهنده بعضى از نباتات فاقد انشعابات فرعئ 'مىباشد. در بعضى از ‎ecb yeaie Lagan)‏ ری را در بعضی دیگر از قبیل پیچ تلگرافی و بنفشه محوری است که كلآذين منفرد.ناميده مىشود. بالعكس ساقه كل دهنده درٌّ اغلب نباتات منشعب شده و هز.يك از انشغابات فرعى آن به يك كل منتهى مىكردد. مانند آفتابكردان و مينا كه از مجموع كلهاى فوقالعاده كوجك تشكيل شده است. هر قدر تعداد كلهاى يك كلآذين زياد شود رشد گلها محدود شده و از درشتى آنها كاسته مئكردد: بمطور كلى کر ۳ ۱ اد و ۹ و 

صفحه 133:
گیاه شناسی ) ل ۶۳۰۳ ا 2 ال ل 1 5 ‎ear‏ 0 شاخه بر يك كل منتهى مىشود. در اين حالت هر كل,روى شاخه کوتاه (دمگل) فزار گرفته و ساقه گل دهنده(محور اصلی) بو نامحدود به رشد خود ادامه می‌دهد و گلهای جدیدی تولید می‌کند. شکفتن گل در گل‌آنین نامحدود از پایین به بالا و یا از خارج به داخل بهطور سانترييت صورت مىكيرد. يغنى ممكن است در ‎sire orien)‏ ا 1 ا ا ا ی نامحدود مرکب مانند خوشه‌ای مرکب» سنبله‌ای مرکب» چتری مركب مىباشد. 

صفحه 134:
گیاه شناسی ) 2 ا ا" pe eye rea EOE TN 0 ab Cer pe Os PORTE ‏كلآذينهاى نامحدود از آن مشتق شدهائد؛ در كلآذين‎ ‏خوشه‌ای گلها در طول محور. اصلی به فواصل نسبتاً‎ Br ree ‏ا ا ا‎ ecg | re Oe) ‏روی برگی قرار گرفته است مانند شب‌بو و انگور فرنگی»‎ 0 ‏ل‎ Set [ogre rere pe) Eee Uh Creston ‏ا‎ See PI CO ‏بالا به‌تدریج کوتاه می‌شود. گل‌آذین خوشه‌ای ممکن است‎ 0 ys yee Cer eme Tcl ELE STC 0 SBN ‏ا ا‎ etry ‏مركب شاخدهاى فرعى منشعب مىشود مانند ياس.‎ 

صفحه 135:


صفحه 136:
گیاه شناسی ) (Spike) alse U8 ۱ Ee Sle Mere Te OTe! ‏كلها فاقد دمكل بوده و مستقيماً به محور اصلى يا فرعئ‎ ‏(ساده يا مركب) متصل مىشوند. كلآذين سنبله نيز ممكن‎ ‏است ساده باشد مانند بارهنك و يا مركب باشد مانند غلات.‎ ‏ات ا ا ل ا ا ا لك‎ ‏سنبله ساده تشکیل‌یافته است.‎ 

صفحه 137:
كياه 2300 0 5 گلآنین 2 ل 7001" Peace ‏ا‎ 6 Pere St OS ‏نابر ابر. یعنی دمگلهای پایینی درازتر و دمگلهای بالایی‎ ‏به‌تدریج کوتاهتر می‌شوند به نحوی که گلها همگی در يك‎ ‏سطح قرار مىكيرند مانند كلآذين كيلاسء آلبالو» كلابى.‎ 

صفحه 138:
گیاه شناسی ) اه ررزه) ۲ ‎RN IES OUST OSE‏ 3 0 0 ا ل شبيه كلآذين ديهيم است اما دمكل به يك اندازه از انتهاى محور اصلى خارج و منشعب مىكردد من منظره چتر دارد. کر ‎ers EGER EE MIO IR EO‏ جعفری چتری مرکب باشد. در گل‌آذین چتری مرکب همه یا يك گل به جتر كوجكى بعنام جترك منتهى مىكردد, در اين حالت مجموع ‎UI rent econ‏ ا ا ‎Be SCE‏ (۱۳۷۵۱۱6۲6) و مجموع برگچه‌های قاعده پایکهای فرعی را کر 9 خارج به طرف داخل است و از اين نظر قابل مقايسه با كلآذين حخوشداى أست. ‎ 

صفحه 139:
كياه 2300 0 5 گلآنین ا ‎(Capitale)‏ نوعى كلآذين جترى اشت كه در آن يايكها ان بين رفته و يا ‎ante eee‏ ال ‎BB ee Se eee‏ كرفتهاند و در نتيجه كلآذين متراكم شده است و در اطراف آنها برگکها به رنگ سبز قرار گرفته‌اند مانند مینا. گلهای کوچك آن معمولاً گلچه نامیده می‌شوند. سطح این نوع ‎ear WO caTVOr RSPR RIBS‏ 1 

صفحه 140:
گیاه شناسی ) ب) كلآذين محدود يا كرزنى. " محور اصلى كلآذينهاى ككرزن به يك كل ختم مىشوند و در ‎ewe eet‏ ا 0 ار می‌گردد. به‌عبارت دیگر ساقه گل دهنده و پایکها و بالاخره هر كدام از يايكهاى فرعى به يك كل منتهى مىشوند. اين كلها از طرفى رشد و نمو انتهاى ساقه را متوقف و از ‎cave Say Boo)‏ ات ا 0 2 مدن > زر 2 و خوشه‌ای جانبی و در ككرزن سميوديك است و منشأ كلى كه ‎er eres‏ را كاك مىباشد. 

صفحه 141:
گیاه شناسی [) (۸ دوسويه ‎١‏ گرزن یک سوید 

صفحه 142:
كياه شناسى ) " براى تشريح هر يك نوع از اين كلآذين با سه اصطلاح زير باید آشنا شد. ‎In‏ تس پا سرا ۱ ‎rere Ferny eet wre‏ ال و تغيير نموده و مخالق جهت اوليه قرازن مىكيرد. ©. هترودروم (۳۱6۲6۲۵0۲۵۲6۵). یعنی هم دارای انشعابات همودروم و هم دارای انشعابات آنتی‌دروم باشند. 

صفحه 143:
گیاه شناسی ) 0200 ۴ که در آن فقط يك محور فرعی بیش از محور اصلی رشد می‌نماید مانند گرزن خانواده گاوزبانیان. اگر دز هر انشعاب جهت محور فرعی به ترتیب در سمت,راست و چپ تغییر کند یعنی فقط ساقه‌های آنتی‌دروم باقی بمانند. مجموع گل‌آذین به شکل مارپیچ درمی‌آید که آن ربا گل‌آذین ‎BSE A (5 (eli f-loollol=) pees cron eee wey‏ محورها متوالیاً در يك سمت راست با چپ به‌وجود آید که معمولاً نیز به‌همان طرف خم می‌شود آن ریا گل‌آذین گرزن حلزونى (©5601701010) مىنامند و در اين حالت انشعابات آنتی‌دروم ساقه حذف شده است مثل گاوزبان. 

صفحه 144:
كياه 2300 0 گرزن دو سویه یا دو جانبی (51۴۵۲) ۴ که در آن انشعابات فرعی از دو جانب خارج می‌شوند و ‎ee)‏ ا ‎er ree Ese]‏ ا ‎Fy‏ ‎yese Wey P= EEE TE y uenleg‏ ا معمولاً محورهای فرعی نیز به نوبه خود دارای انشعابات ‎eo‏ ل ‎eC eS ee‏ | كرزن جند سويه يا جند جانبى (101]1031/!). در اين نوع كلآذين معمولاً در زير كل انتهايى بيش از © محور فرعى ‎ese)‏ ا ‎EOE Cee Toe‏ می‌شود. 

صفحه 145:
گیاه شناسی ) ‎(Fertilization) ci ¢190‏ " لقاح خساسترين مرحله رشد زيندكى كليه كياهانى است كه ا ا ا ‎Pye ere‏ ‏عموم پیدازادان به‌وسیله آمیزش دو سلول نر و ماده گیاه» بهنام تاک ‎(Zygote) ai FOR‏ را مىتهد ‎or‏ ‏مىكيرد. 0 كامت ماده يا اتوسفر كه درشتتر است ثابت مانده و ككامت ذر برای تشکیل تخم به جانب او متوجه می‌گردد. ‏اين عمل دازياى © مرحله است: ‏ا ا 2 0 ۱ 

صفحه 146:


صفحه 147:
گیاه شناسی ) ©6© -م 0 ميوه و دانه (172111© ع ع6 آنا ا) تشكيل دانه ‎٩‏ همان‌طوری که قبلاً اشاره شد پس از انجام عمل لقاح مضاعف در نهاندانكان تخمك به دانه تبديل مئشوند. كفتيم كه در عمل لقاح تخمزا با يك اسيرم تركيب شده و سلول ۱ ا ‎eee eee‏ ۱ سریع تقسیم شده و بافت آندوسپرم را به‌وجود می‌آورد و سلول تخم نیز با اندکی تأخیر شروع به تقسیم می‌نماید و در نتیجه تقسیم عرضی آن ابتدا دو سلول مشابه تولید می‌شود. 

صفحه 148:
گیاه شناسی ) 6-6 ساختمان دانه " به طوريكلى مىتوان ساختمان يك دانه را يس از يايان يافتن ريشد و نمو به صورت زِير خلاصه نمود: کف زیتزیر(۱۵/2۰۱ (Amande) 5.6 

صفحه 149:


صفحه 150:
0 شناسى 01 

صفحه 151:
گیاه شناسی ) زو ات ار ‎PROSE LES Ee‏ ۳ تخمدان رشد كرده و بخشى از ميوه را تشكيل مىدهند. ميوه ان دو بخش يريكاريب (م716231ع6) يا فرابر و.دانه تشكيليافته است. يريكارب شامل © قسمت است: بخش درونى آن را درونبر (م217610631) و بخش خارجى يا اپیدرم خارجی را برونبر (۴0۱6۵۲0) و پارانشیم بین آن دو را بخش میانی یا میانبر (65060۲0/) می‌نامند. 

صفحه 152:
گیاه شناسی ) (Parthenocarpy) 4S; 4 Beery eet wis STEP Cea) Spee ete ‏ا‎ ‎RRP aS MONEE re Ci pee STOP No Ne or) ‏كه ممكن است جنين ميوداى دانهدار يا بدون دانه باشد كه‎ ‏اين عمل را بكرزايى (ياريتنوزنز) و عمل بموجود آمدن‎ ‏ميوه بدون لقاح را يارتنوكاريى مىنامند.‎ 

صفحه 153:
گیاه شناسی ) 2 0 * میوه‌ها را اصولاً با توجه به تعداد برچه‌های مادگی نسبت به اختلاف ساختمان بریکارپ شکوفایی و ناشکوفایی آنها ساختمان تخمدان و غیره تقسیم بندی می‌نمایند. میوه‌ها به دو گروه ساده و مرکب تقسیم می‌شوند: ميوهدهاى ساده ميوههايى هستند كه از رشد يك تخمدان تخاصل می‌شوند البته ممکن است تخمدان يك یا چند برچه باشد. میوه‌های مركب ميوههايى هستد که از اجتماع چند میوه ساده که از رت برچه‌های يك یا چند گل به‌وجود می‌آیند تشکیل می‌گردند. البته گاهی ‎ee‏ ا ‎Ci BSB‏ ار ‎DOE‏ ‏تشکیل می‌دهند. اين میوه‌ها را میوه‌های کاذب گویند مانند مات ال سر تس ات کاسبرگها به‌وجود می‌آیند. 

صفحه 154:
كياه ۳۳۹ الف) میوه‌های 97 ‎٩‏ به دو دسته میوه‌های گوشتی و میوه‌های خشك تقسیم می‌شوند: ‎A (geile I) eer eer In ‏من ‎.(Drope) cis 

صفحه 155:
كياه 2300 |4 ©. ميوهدهاى خشك. (Indehiscents) tS Ass (claro aa ‏ميوههاى خشك ناشكوفا عبارتند از:‎ فندقه یا آکن لحت 010" سامار یا فندقه بالدار (561051). .(Caryopsis) +. )۱۱15661۱15( ‏میوه‌های خشكک شکوفا‎ .(Gousse) ali (Capsule) JS ‏تن"‎ 1 1« 5 د 4 الت 

صفحه 156:


صفحه 157:


صفحه 158:
گیاه شناسی ) ب) میوه‌های مرکب " ميوهدهاى مركب ميوهدهايى هستند كه از تجمع جند ميوه ساده كه از رشد برجههاى يك كل يا جند كل بموجود مىآيند تشکیل می‌شود که آنها ربا به میوه‌های مرکب تك‌گلی و چند كلى تقسيم مىكنند: ). ميوههاى مركب تك كلى. اك 

صفحه 159:
گیاه 2300 0 فصل پنجم رشد و نمو در گیاهان 

صفحه 160:
كياه 2300 0 ات ةك 2 " در كياهان» رشد در همه نقاط گیاه انجام نمی‌گیرد بلکه مخصوص بخشهايى به نام مناطق رشد و نمو است. مناطق رشد و نمو عبارتند از: نوك ساقه» نزديك نوك.ريشه. را هستند که در ریشه و ساقه پدید می‌آیند و با فعالیت خود باعث افزايش قطر ريشه و ساقه مىشوند. در هر يك از ‎ee Sie ne)‏ ا ا ۱ 

صفحه 161:
گیاه شناسی ) مرحله تکثیر. در این مرحله سلولهای مریستمی به سرعت تقسیم می‌شوند و بر تعداد خود می‌افزایند. مرحله بزرگ شدن. به‌دنبال مرحلة اول انجام می‌گیرد. در اين مرحله سلولهاى حاصل از تقسيم توانايى تقسيم را از دست مىدهد ولى بر ابعاد آنها افزوده مىشود وت:اين بزركف شدن تا آنجا ادامه می‌یابد تا سلولها به حداکثر اندازه خود برسند. Renee UU ey rena CST SN eve USB YES) ‏کاری که انجام می‌دهند تغییر ساختاری می‌دهند و بافتهای‎ ‏گوناگون را پدید می‌آورند.‎ 

صفحه 162:
كياه 2300 0 مرح رشد خخستیی و شم لین # ریشد نخستین» بیشتر شامل رشد طولی ريشه و ساقه و بیدایش شاخه‌ها و ریشه‌های فررعی اس با این توصیفت رشد نخستین در همه گیاهان چوبی و علفی عمومیت دارید. رشد پسین همان طور که قبلا هم اشاره کردیم شامل افزایش قطر ريشه و ساقه است. نهانزادان آوندی و اغلب نهاندانكان تكليهاى رشد قطرى ندارند. در آنها ساختمان پسین به‌وجود نمی‌آید. بتابراین رشد پسین مخصوص نهاندانكان دوليهاى و بازدانكان است. 

صفحه 163:
گیاه شناسی ) 0. رشد طولى ريشه. " براى مشخص كرريدن منطقه رشد طولی در ریشه انتهای يك ريشه در حال رشد را به وسيله مركب مخصوص ميليمتر به ميليمتر علامتكذارى مىكنيم يس از جند روز مشاهده مىشود كه حداكثر ريشه معمولا در ميليمتر دوم و سوم صورت كرفت.و بخشهاى مربوط به كلاهك و تارهاى كشنده ثابت باقى مانده است. به اين دليل كفته مىشود كه تمركز رشد ريشه نزديك به:انتهاست. 

صفحه 164:


صفحه 165:


صفحه 166:
كياه 2300 0 9 رشد طولی ساقه. " براى مشاهده رشد.طولى ‎Cerna‏ ساقه نورستهاى را در ريوى كياه آماده كرده و طول آن را بر خحسب ميليمتر اندازيه می‌گیریم آنگاه آن را به حال خود می‌گذاريم و در فواصل زمانی معین مجدد طول آن را می‌سنجیم مشاهده می‌شود که رشد طولى در.نوك ساقه و در منطقه وسيعترى به طول جند ده سانتيمتر انجام مىشود. 

صفحه 167:
گیاه 2300 |4 

صفحه 168:
گیاه شناسی ) وه ساخت و کار مریستم نوك ساقه " در نوك ساقه انواعى از سلولهاى مريستمى كه ان ديدكاه ‎ty‏ ا ل ‎Bey erty‏ بیرونی‌ترین بخش جوانة انتهایی چندین لاية سلول سطحی به نام پوسته و در زیر آنها توده‌ای سلولهای مریستمی به نام مریستم مغز و در بین پوست و مغز» مریستم دیگری به نام سح مس و هاكزا و بيش مريستم نهنجزا است. اين مريستمها در هنكام فعاليت رويشى كياه فعاليت ندارند و بدهمين جهت به آنها مريستمهاى خفته مىكويند ولى در هنكام كلزايى اين ا کح مىاورند. 

صفحه 169:


صفحه 170:
گیاه شناسی ) ‎٩-6‏ پیدایش ریشه‌های فرعی ‏ضمن بررسی و مطالعه ساخت و کار مریستمهای نوك ساقه با نحوة پیدايش برگهاء گلها و شاخه‌ها آشنا شدید. در اینجا چگونگی پیدایش ریشه‌های فرعی را بررسی مي‌کنيم. در برش عرضی ریشه دیدیم که خارجی‌ترین لاية استوانه ا ۱ مناسبت است که سلولهای آن پس از تقسیمات متوالی؛ ا ‎Wes‏ ۱ تقسیم سلولهای لایه ریشه‌زا که در مقابل آوندهای چوبی در ۱ ا 7 ل ريشه است به‌وجود می‌آیند. 

صفحه 171:
گیاه شناسی ) مه رشد پسین * رشد پسین مربوط به فعالیت مریستمهای پسین است. فعالیت اين مريستمها موجب رشد قطررى ساقه و ريشه مىشود. اين مريستمها به‌صورت دايره (در برش عرضى).و استوانه (در طرح فضايى) در استوانه مركزى و بهصورت نيم حلفه‌هایی در پوست ریشه و ساقه وجود دارند. مریستم ‎ene keer eee Penne‏ 50 استوانه مركزى را لايه زاينده جوب - ابكش يا كامبيوم ‎PN‏ 

صفحه 172:


صفحه 173:


صفحه 174:
گیاه شناسی ) در( ات * چوب‌پنبه و پوست از لاية ویژه‌ای به‌وجود می‌آید که بر خلاف کامبیوم جایگاه مشخضی ندارد و ب‌صورت حلقة پیوسته نبوده و فعاليت آن هميشكى نيست و ممكن است در ۱ ا ‎Swe Tone‏ ‎SCRE OO Nee ene Sie BES i Ton a)‏ به‌وجود آید. از تفسیم سلولهای اين لایه از خارج بافت چوبپنبه و ‎TO)‏ نايذير ‎eery‏ ا ا ا ‎OCR en repre ere‏ ۱97 ‎Ja gly Gli S 49) a j1 ys 5 oad Jas GS 49 4G)‏ ۰ زاینده پوست منتهی به تشکیل لایه‌هایی از بافت چوب‌پنبه می‌شود. 0 مىد هند. ‎PE Pee IE Sp Ore Sper etre aaer app iare‏ زیر زمینی نقش حفاظتی را به عهده دارد. 

صفحه 175:
بازائديم يوست قديم سنت 2 

صفحه 176:
گیاه شناسی ) 

صفحه 177:
گیاه شناسی ) 9 مولكولهاى غذايى را تجزيه مىكنند و انرزى حاصل از اين تجزيه ا ا ل لت مىشود. سيس در موقع نياز مولكولهاى 2/172 تجزيه و انرزى رهاط ور اك ل سار ل ا ا ا ا م مىشوند. اين عمل سلول را مادمسازى مىكويند كه به رشد سلول ‎ee ae Se)‏ ا رت ‎(Shs 5 4 gu) antl le cr pce Quad bal 5} eo p83 555i ol‏ می‌گویند. مهمترین فرآیندی که ضمن آن انرژی لازم برای اعمال ‎ols‏ همه جانداران به ذام مئافتد و ذخيره مىشود فتوسنتز نام دارد که موضوع این بخش است. موضوع دیگری که در این بخش با آن آشنا مىشويد تنفس است كه شامل واكنشهاى انرىزا در درون سلولهاست. 

صفحه 178:
گیاه شناسی ) ee ne (| ۴ فتوسنتز. فرآیند انرژی اندوزی است که در حضور نور در جانداران سبزینه‌دار رخ می‌دهد. ضمن این فر ایند انرژی ت 5 ترکیب و حاصل می‌آیند ذخیره می‌شود. وقتی در كلرويلاستها آب و دىاكسيد كربن با هم تركيب مىشوند. قند حاصل مىآيد و اكسيزن به عنوان يك مادة دفعى آزاد و ۱ 

صفحه 179:
كياه 2300 0 072 دی‌اکسیدکرین Ren eB oS Se ee Tie eS" Ti ‏این گاز از طریق روزنه‌های هوایی وارد برگ می‌شود سپس در‎ ‏ار ا‎ ICE ED Ee eB EE ‏مىشود و از طريق انتشار وارد سلولها مىشود و به كلرويلاستها‎ ‏ل ل ل‎ ‏اق‎ (۰ ‏بوته ذرت كه در يك جريب زمين كاشته شدهاند در‎ 00 ‏فصل رشد بيش از (0(0©© كيلوكرم كربن در خود ذخيره‎ 0 ‏ا ل‎ ‏لازم است. دىاكسيدكربن مصرف شده در فتوسنتزء كربن و‎ 0 ‏ا ا‎ ROB eS 

صفحه 180:
كياه 2300 0 0-۶ نور " طيف وسيعى ان يررتوها ان خورشيد به فضا منتشر مىشود. ميزان انريزى اين يرتوها در هر ثانيه معادل يك ميليون برابر تمام ذخاير سوختهاى فسيلى كرة زمين محاسبه كردهاند. اين يررتوها بموصورت ذرات كوجكى بتنام فوتون يا ‎eS‏ ا ا ال دك بوده و انرزى هر فوتون بستكى به ميزان تواتر آن دارد. فوتونها يا يرتوهايى كه طول موج كمترى داشته باشند انرژی و قدرت نفوذ بیشتر و آنهایی‌که توان موج بیشتری دارا باشند انرزى و قدريت كمترى دارند. در,ضمن هر قدر ‎eS")‏ ل ا ل ا ا ا جابدجا كريدن الكترونهاى يك ماده خواهند داشت. 

صفحه 181:
ope tem ۱ . ۱۳۳0 ‏صن‎ (i'm) 1۳0 ‏را‎ ee ee ee ty امواج راديويى | میکروویوها | قرمز دور مادراء | اشعه ايكس | اشعه كاما “ | IE ee) ‏سررلكة زو‎ 300009 58000 600100 65017 700۱ 750m «جطل ازایش طول ‎Cx‏ ‏فزایش آنرژی سب 

صفحه 182:
(pee rans 1 i 4 i 

صفحه 183:
گیاه شناسی ) One Sone) چند نوع کلروفیل شناخته شده است که در همه آنها يك اتم منيزيم وجود دارد. ساختمان كلروفيل با بخش آهندار هموكلوبين خون جانوران شباهت دارد. غشای تیلاکونیدهای کلروپلاستهای بیشتر گیاهان دو نوع كلروفيل دارد. كلروفيل 3 و كلروفيل (ا. كلروفيل 2ج سبز روشن و كلروفيل ( سبز متمايل به زرد است. بمطور معمول مقدار كلروفيل ج در كلرويلاست © برابر مقدار ‎cul itis Is‏ 

صفحه 184:


صفحه 185:
010 ‎Venere hee)‏ " بر روى تيلاكوئيدهاى كلرويلاستها مجموعدهايى از حدود 0 ©© تا (6<000 مولكول از رنكيزههاى مختلف (بهظور عمده كلروفيل 3» کمی کلروفیل 0 و كاروتنوئيدها) همراه با برخی پروتئینها گرد هم‌آمده و مجموعه‌هایی به‌نام فتوسیستم به‌وجود می‌آورند. فتوسیستمها محل به دام انداختن انرژی نوری هستند. در هر فتوسیستم مولکولهای کلرو فيل ‎cD Dee‏ و به مولكولهاى كلروفيل 3 انتقال مىدهند. 

صفحه 186:
مودکولهای رنگیزه گیرنده ۳ 

صفحه 187:
گیاه شناسی ) Bene eee ee lie " يك دسته از واكنشهاى فتوسنتز در حضور نور انجام می‌شوند. اینها را واکنشهای وابسته به نور (واکنشهای ريوشنايى).مىنامند. دسته دوم واكنشهايى هستند.كه براى ا ‎ener‏ 7 تاريكى و هم در روشنايى انجام مىشوند واكنشهاى مستقل از نور (واكنشهاى تاريكى) نام دارند. 

صفحه 188:
(از استروما) ce + Ne rat isi ‏فسفری شدن‎ شدن نوری چرخه‌ای 777 

صفحه 189:
كياه 2300 0 1 ‏مستقل از‎ UR fone) این واکنشها به‌طور مستقیم به نور وابسته نیستند. در اين مرحله 200 احياء و اولين تركيبات آلى ساخته مىشوند. براى احياء دىاكسيدكربن ,هيدروزن و رت 

صفحه 190:
گیاه شناسی ) و كالوين» در دريون استروماى كلرويلاستها صورت.مىكيرد. 

صفحه 191:
,70+ ,تاو - ۶1۵۵ +۶6۵۱ دو ملکول :۲ - فسفو ‎lS‏ oe J 2200 5 رییولوزت ۵ س ‎lind‏ ترانس کیتولاز. آلدرلاز و دیگر آنزیم‌ها 

صفحه 192:
گیاه شناسی ) 00-© بازده فتوسنتز ۴ بازده يك دستگاه از طریق اندازه‌گیری انرژی مصرف شده نسبت به انرژی دستگاه تعیین می‌شود. طبق قانون دوم ترموديناميك تبدیل انرزى دن هیچ دستگاهی صددر صد نیست. یعنی همه انرژی داده ‎Cee eed‏ ل ا ا لك هیچ ا ا ل ‎Be Swe‏ ‎Cees Im rew‏ ا ان انرزى خورشيدى كه به برك مىتابد حدود (6/0-6/0 درصد در ال و در مواد آلی مانند هیدراتهای کربن اندوخته می‌شود و بقیه آن به‌صورتهای مختلف مانند بازتابش گزّماه تبخیر و غیره هدر می‌رود. 

صفحه 193:
گیاه شناسی ) 0-0 عرامل موثر بر شدت فتوسنتز ۱ Deer can ‏يك گیاه متصاعد می‌شود و یا میزان دی‌اکسیدکربنی که در‎ ‏واحد زمان جذب گیاه می‌شود محاسبه می‌کنند.. عوامل‎ ‏درونى و عوامل بيرونى در شدت فتوسنتز مؤْثرّند.‎ 

صفحه 194:
گیاه شناسی ) 09-© تنفس ا ا ا ل رك ل ‎EXT‏ ‏يه مولكولهاى بيجيدة مواد آلى (غذا) و استفاده از انرژی اندوخته شده در آنها را دارا باشند. عمل اکسیداسیون مواد آلی کد منتهى به آزاد شدن انرزى مىشود مستلزم جذب اكسيرّن از راه ‎er‏ ا و ريشة گیاه است. بتابراين تظاهرات خارجى تنفس عبارت است از جذب 20 و.دفع 20.0 يعنى مبادلات گازی بین گیاه و محیط. ولی به‌طوری که در زیست‌شناسی ل ل ل ا ا ‎Cet‏ 2 اساسى كه منجر به شكسته شدن مولكولهاى مواد آلى و رها شدن انرزى مىشود در درون سلولها انجام مىيذيرد و ما از آن به عنوان تنفس سلولی نام می‌بریم. قدرت 

صفحه 195:
گیاه شناسی ) 60 شدت تنفس " مقدار اكسيزن جذب شده و يا دىاكسيدكربن دفع شده را در واحد زمان» شدت تنفس می‌گویند. اگر تعریف شدت فتوسنتز را به خاطر بيآوريم ملاحظه مىكنيم كه تبادلات گازی در اين دو فرآیند عکس يكديكرند. در تنفس اكسيزن و هیدرات کربن به مصرف می‌رسد و آب و 200 تولید می‌شود. در صورتی که در فتوسنتز آب و 200 به ۱ 

صفحه 196:
گیاه شناسی ) 9-9 کسر تنفسی ۱ Te SIs ‏می‌بينیم که معمولاً حجم دی‌اکسیدکرین دفع شده از گیاه‎ ‏برابر حجم اكسيزين جذب شده نيست. نسبت بين.اين دو را‎ ‏كنا للم :لون كدر ون كلق و عله داك‎ ett, ‏كدو‎ ‏رویش و گل دادن گیاه متفاوت بوده وتا حدودی نوع‎ ‏ماده‌ای که در واکنشهای تنفسی تجزیه می‌شود را مشخص‎ ‏می‌سازد.‎ 

صفحه 197:
4ب گیاه شناسی ) 

صفحه 198:
گیاه شناسی ) ا ا ا ‎eter ety Vee ve‏ كانون ساخت مواد وينُهاى هستند كه تنظيهكننده» ارتباط ا اا 0 0 0 2210-07 " اين مواد موجبات تنظيم رشد ريشه» ساقه, برگه جوانه‌ها و همچنین زمان گل‌دهی رویش‌دانه» افتادن برگها» میوه‌ها و سایر فعالیتهای زیستی را فراهم می‌آورند. عمدة این مواد شیمیایی هورمونهای گیاهی نامیده می‌شوند. 

صفحه 199:
كياه شناسى ) عناصر ضروری گیاه را اغلب به دو دسته پرمصرف یا يرنياك.و كممصريف يا كم نياز تقسيم مىكنند. عناصر پرمصرف آنهایی هستند که مقدار مصرّفشان در گیاه بیش از عناصر كممصرف است مثلاً مقدار ازنت (عنصر ييمصرف) كياه هزاران برابرٌ مقدار روى (عنصر کم‌مصرف) است. براساس این تقسیم‌بندی عناصر ,۷ ‎P, N, O, H, C‏ ,5 ,ا ,3) يرمصرف و عناصر ‎Gigune C4 pases C], B, Mo, Zn, Cu, Mn, Fe‏ مىشوند. 

صفحه 200:
گیاه شناسی ) | روشهای بررسی نیاز غذایی گیاه ا ا ا 7 ل 0 00 ل كس ا ل ۱ روشهایی که به‌منظور برآورد میزان نیاز گیاه به عنصر معین یا عناصر معین است می‌پردازيم. در اين مورد سه روش متداوك را مىتوان نام برد: پرورش گیاه در محلولهای غذایی ©. تجزیه و بررسی خاك تجزیه بافت و اندامهای گیاه. " هر يك از اين روشها محدوديتها و مزايايى دارد كه با ‎rey‏ ل 

صفحه 201:
كياه 2300 0 يرورش كياه در محلولهاى غذايى برای اینکه معلوم شود چه عناصری برای رشد گیاه ضروری است. پرورش گیاه در محلولهای غذایی که پرورش هیدر وپونيك (۳۱۷۵۲000۳6) نامیده می‌شود وسیله‌ای مهم می‌باشد آغاز تاريخچة پرورش گیاه در محیط مایع را می‌توان سال 866 میلادی دانست که در اين سال يزوهشكرى به نام وود واريد (3101ل/الا [000لالا) در ‎gg kena!‏ ا رن ۱ ‎eee‏ ا ‎apy‏ ا 

صفحه 202:
گیاه شناسی ) * تاکنون فرمول بیش از (166) محلول غذایی مختلف منتشر شده است که تفاوت آنها در نسبت غاظت عناصر است. تعیین اينکه كداميك از اين محلولهّاى غذايى بهتو است به دلايل زير ساده نيست. ). سرعت جذب عناصر بهوسيله ريشه يكسان نيست و تركيب محلول غذایی ضمن پروزش گیاه دستخوش تغییر است. نیاز انواع گیاهان به هر عنصر متفاوت است» مثلاً برخی از ‎we SS ee re ane Bere eens‏ ۳ ‎rere‏ ا ل كا 0 ‏ا ا‎ Inc) ‏سرعت استفاده از مواد غذايى موجود در محلول غذايى را تغيير‎ 5 

صفحه 203:
گیاه شناسی ) eres ie Bic) " تجزيه شيميايى تمونههاى خاك يكى از روشهاى تعيين مقدار عناصر غذايى موجود در آن است عامل اصلى در اين روش نحوة نمونهبردارى است كه بايد با دقت تمام از جاهاى مختلف و عمق‌های معین خاك تهیه شوند. ناهمگنی ترکیب غذایی خاك دز سطح يك مزرعه یا يك باغ میوه زیاد است و به همین علت تعداد نمونه‌ها باید و تجزیه شیمیایی خاك بیشتر بهمنظور تعيين ميزان نياز كياه به كود شيميايى در صورتى مفيد خواهد بود كه اطلاعاتى نيز در مورد میزان جذب و مصرف عناصر توسط گیاه در دست داشته باشیم. اين اطلاعات از تجزيه شيميايى خاك به دست نمىايد بلكه از بررسيهاى تجزيه بافت و اندامها بايد حاصل شوند. 

صفحه 204:
گیاه شناسی ) ۱۳ culls 43 jai P-O 3 تجزيه بافتهاى كياهى روشى است كه وضع غذايى كياه را با تعيين علخت كتاكرة دن ادر ير ار ادر ين كلد" اندامى كه بيشتر به اين منظور مورد استفاده قرار مى. ‎(oR inet paca‏ اساس تجزیه | غلظت عنصر ایی مشخص در بافتهای آن است برای این منظور ‎ACFE TES‏ ی ‎eS See) DP‏ ۱ ‎Rein pS ADM aI eSinA eae‏ 0 ۱ راکه در رژ غذايى اوليه داده نشده استء به مقادير زياد به آنها می‌دهند. در نتیجه تا هنگامی که تر ا 0 ‎eG NSE ere ayer ew eI Onc‏ کی ‎RW eee be‏ ك5 هر ‎ae gh rot‏ ی مار کون مر ات ا ‎em‏ ل 0ت 0 شیمیایی تهیه می‌شود. 

صفحه 205:
كياه 2300 0 ‎igre tifa‏ 0 | كياهان ‏" در اين بخش به‌طور خیلی اختصار به نقش مشخص و ‎ESE eA‏ ی ‎Sep LOE‏ ۱ ‎EURO ED TEED TO Se DICE SES Teed eae)‏ ‎Fee lo See eo) beeen‏ ‎REPT ne ES y= CGE NESW REEDS)‏ 7 9 كمبود ازت قرار مىكيرد. 

صفحه 206:
گیاه شناسی ) 33! * از اجزای ساختمانی اسیدهای آمینه پروتئینهاء آنزیمهاء کو آنزیمهاه اسيد نوكلئيك؛ كلروفيل» اغلب غشاهاى كياهى بسيارى از ‎eee Seeder.‏ ا ا ا ‎BES ere‏ گیاه است. مشخص‌ترین علامت کمبود ازت در گیاهان کاهش میزان رشد و بروز حالت كلروز است. كوكرد. " از اجزاى سازنده سه اسيد آمينه سيستين» سيستئين و.متيونين است ‎OY eee Bnet ed‏ | ‎Te Beis Pond Minories ext key)‏ 6 50 به‌علاوه گوگرد جزئی از کوآنزيم ۸ است که در بسیاری از مراحل جرخه كريس و متابوليسم اسيدهاى جرب دخالت دارد. نشانه‌های كمبود كوكرد در كياهان بهطور كلى شبیه نشانه‌های کمبود ازت eae) 

صفحه 207:
گیاه شناسی ) " در تركيبات فسفاتهاى نوكلئوتيدها و اسيد نوكلئيكها وارد مىشود. ناقلهاى فسفات؛ فسفوريلاسيون و انرزى اتصالهاى فسفات در متابوليسم جربيهاء كربوهيدراتها تنفس» فتوسنتز ا ا ا ا 0 0ه ا ۹ شدن يروتئينها تجمع قندها در اندامهاى رويشى و ظهور رنك بنفش در اندامهاى بعضى كياهان است. 

صفحه 208:
كياه شناسى [) " به صورت نمك در تيغه ميانى ديواره سلوؤل بهضوريت پکتات کلسیم وجود دارد. 005 با اسیدهای آلی دیگر تولید نمك می‌کند و یونهای کلسیم معمولاً به‌عنوان ‎ree‏ ل ا ل ل 0 ‎e es)‏ ۱ بهدعهده دارد. كلسيم بهعنوان فعالكننده جندين آنزيم در کات ‎FS Shen Dee SIDED oC Ree‏ ريشد لوله كرده مؤثر است. از نشانههاى ويه كمبود كلسيم تا ۱ ابتدا در قسمت انتهايى بركهاى جوان بمصورت كلروز و | 

صفحه 209:
كياه 2300 0 منيزيم. " اين عنصر جز مواد معدنى كلروفيل استء منيزيم در ا ا ۱ نقش دارد. يونهاى منيزيم در فعال كردن بعضى از آنزيمها نقشى دارند (بهعنوان مثال ترانس فسفوريلاز) اين عنصر در حفظ ریبوزومها یعنی اندامکهایی که با ساخته شدن پروتئین مربوطاند نیز نقش بازی می‌کند. ا ا ا 0 معمولاً منجر به بروز يك كلروز خاص در بعضى گونه‌ها به رنگ بنفش می‌شود. 

صفحه 210:
گیاه شناسی ) پتاسیم. * بر خلاف همه عناصر کانی ماکرومتابولیسمی لازم بزای گیاهان» يتاسيم بهطور قطع مغلوم نيست كه در تركيب موادآلى كه براى ‎oN)‏ 0 اساسی‌اند درآید. پتاسیم يك عنصر غیرقابل صرف‌نظر می‌باشد و نواحی جوان در حال رشد گیاهان ‎ee‏ ‏ا ‎eee Pe‏ ۱ تنظیمی و کاتالیزوری است و ‎EO RECA Fete ot‏ شدن روزندها نقش اسمزى بازى مىكنند. يتاسيم به نحوى در ساخته شدن پروتنینها از اسیدهای آمینه دخالت دارد. متابولیسم ‎BSS ee ete ise es oe eI‏ كمبود شديد يتاسيم فتوسنتز متوقف و تنفس افزايش مىيابد. نشانة کمبود پتاسیم کلروز (زردی رنگ برگ) و نکروز (لکه‌های پراکنده ‎ROSTER etre Srey Een nt] 0۳‏ 0 

صفحه 211:
گیاه شناسی ) ‎cal‏ ‏" در ساخته شدن کلروفیل در گیاهان سبز لازم است. بعضی ‎IID‏ ۹۱( زنده عمل می‌کنند ترکیبات آهن‌دار می‌باشند. نمونه مشخص ‎TOR 1s KO pry (ECP‏ ل در مكانيسم اكسيداسيون احياء دخالت دارد. كمبود اين ‎ee‏ ل ا ا ۱ 

صفحه 212:
010 " اين عنصر فقط بهمقدار بسيار كمى براى كياهان لازم است و مقدار زيادى آن براى كياهان سمى است. نقش منكنز در كياهان بهعنوان كاتاليزور اصلى يا كمكى مىباشد. اين عنصر مخصوصاً در ارتباط با ترکیبات آهن شاید نقش مستقیمی در پدیده اکسیداسیون احیاء بازی مىكند. منكنز فعالكننده تعدادى از سيستمهاى آنزيمى آاسست. از جمله بعضى از آنهايى كه توسط منيزيم غيرفعال مىشوند منكنز همچنین به‌نحوی با ساخته شدن کلروفیل مربوط است به‌طوری که كلزويلاستها فوراً تحت تأثير كمبود.آن قرار مىكيرند. كلروز حاصل ‎Oe) were ES)‏ ا ان ‎Pre Teale‏ سس 

صفحه 213:
گیاه شناسی ) 5 " اين عنصر بامقدار بسيار كم لازم است. ولى محدوده مقدار ‎TES E7‏ ل ا ل ل آسيبديدكى شديد يا مرك سلولهاى مريستم انتهايى ساقه و ربيشه مىشود (بهعلت غلظت زياد تركيبات فنولتى) و وجود آن از ساخته شدن ترکیبات فنولی جلوگیری می‌کند. بر ‎een exe SSO ES Taree)‏ م در بعضی گونه‌ها معلوم شده که رشد دانه گرده را تحريك می‌کند. 

صفحه 214:
گیاه شناسی ) )5 " اين عنصر بجز در تراكم خيلى كم براى كياهان سمى است ال ا ا ا 0 طبیعی گیاه وجود داشته باشد. کمبود روی سبب به‌هم خوردكى ساختمان نوك ريشه» كوتاه ماندن و عدم تشكيل بذر می‌گردد. روی از اجزای آنزیمهای کربونیک انیدر ایز زر آنزيمى است. ربوى همجنين در ساخته شدن اسيد ايندول استيك که يک هورمون گیاهی است لازم می‌باشد. 

صفحه 215:
كياه 2300 0 5 و ۱ به غلظت بسيار كم؛ جون مس يكى از اجزاى آنزيمهاى ‎UE ee‏ ا ا ا ا ات اكسيداز و همجنين يلاستوسيانين است. يكى از نشانههاى كمبود اين عنصر بيمارى نوك ميرى مركبات. و بعضى درختان دیگر است. 

صفحه 216:
گیاه شناسی ) موليبدن. ۴ از همه عناصری که به‌طور قطع ضریوری به‌شمار می‌آیند. موليبدن به كمترين مقدار لازم است. اين عنصر معمولا بهصوريت .يون موليبدات در اختيار كياهان قرار مىكيرد. يكى از نقشهاى اين عنصر عملى است كه در سيستمهاى ل ا ا ا ا انجام مىدهد. نشانههاى كمبود ان بيشتر به نشانههاى كمبود ازت شباهت دارد و توليد كل نيز در كياهان محدود مىكردد. 

صفحه 217:
گیاه شناسی ) کر " يك عنصر ميكرومتابوليسمى ضرورى براى كياهان است ‎CON ioe tay -SIC EN)‏ ل کر مولكول آب طى واكنشهاى فتوسنتزى عمل كند. نشانه كمبود اين عنصر کلروز برگهای جوان و پژمردگی گیاه است. 

صفحه 218:
گیاه شناسی ) 528 [0 ‏ا ا ا‎ ea pepe er een ‏ل ا‎ re ES گونه‌های نمك دوست. افزودن ترکیبات سدیم‌دار به خاك معلوم شده است كه منجر به رشد سريعتر بسيازى از انواع ‎EDT ene eT ee) eS‏ لان صورت کمبود پتاسیم و در مورد بعضی گونه‌های دیگر حتی وقتی یتاسیم کافی باشد صدق می‌کند. نمونه گیاهان دسته اول جو» هویج پنبه» کتان و گوجه فرنگی و گیاهان دسته دوم کرفس» انواع چغندر و شلغم می‌باشد. 

صفحه 219:
كياه 2300 0 سیلیس, ی 1 گونه‌های گیاهان عالی ضروری باشد. سیلیس به‌طور قطع عنصر اصلی برای رشد طبیعی دیاتومه‌ها است. ۳ و ‎ern bere) wollen‏ 1 ممکن است این عنصر برای گونه‌های معینی از جنس گون ضرورى باشد. 

صفحه 220:
0 شناسى 01 فصل هشتم فتوپریودیسم 

صفحه 221:
گیاه شناسی ) ۱ ‏و‎ ‏ا محسوسسرترين‎ Rae ga OO 7 aS) اساس دانش ما از اين يديدة در سال (0©©)0 وقتى كارنر و آالارد رشد توتون رقم مریلند ماموت را در گلخانه طی ماههای زمستاتی بررسی کردند ریخته شد. این رقم توتون که در تابستان به ارتفاع ۱ واشنگتن کل نمی‌دهد از طرف دیگر بوتة ساقه‌ای که در گلخانه در زمستان كشت مىشود بيش از |) متر رشد نمىكند ولى كل و بذر زياد توليد مىنمايد اين مشاهدات منتهى به اين فرضيه شد كه رشد و نمو غير مشابه بوته توتون در دو فصل نتيجه تفاوت طول روز ا ۳ 

صفحه 222:
گیاه شناسی ) 0-0 گیاهان روزکوتاه " اين كياهان در محدودة فتويريود كوتاهتر از فتوتّريود 3 مىد هند. اگرچه بعضی گونه‌ها لااقل در فتؤتريودى كه.تا حدودى طولانىتر از حدمطلوب است و ۱9| پراکنده گل می‌دهند در ‎re top eee eee Be)‏ 0 گل نمی‌دهند و به‌طور نامحدود به‌حالت رویشی باقی می‌مانند. گیاهانی که به‌عنوان روز کوتاه طبقه‌بندی می‌شوند شامل حسن يوسفء سيبزمينى شيرينء كل ستارهاى» توتفرنكىء آمبروز» داوودی بنفشه. شاهدانه» فاربیتیس» گونه‌های اسفناج کالانگوئه» ‎ree Erker Dee here TCO ese‏ 0 اغلب كلهاى أهلى و وحشى نواحى مهتدل است كه در اوايل بهار يا اواخر تابستان به كل مىروند. 

صفحه 223:
گیاه شناسی ) ©-© كياهان روز بلند " فقط در شرايط فتويريود طولانىتر از فتويريود بحرانى تا روشنايى دايم بهسهولت كل مىدهند. ۳ ‎NS) Ce eS DE acs Sea‏ 2 خيلى طولانى انجام مىكيرد. ولى اين امن لااقلدر برخى ا ل ا ا ا لحك رت یر كر رار ياك اد كر تالش ‎Sey)‏ ‏به‌حالت رویشی بهطور نامحدود قرار مىكيرند. كياهان اين گروه اسفناج» جغندر» تربچه کاهو 0 اغلب غلات» دم ‎Pees‏ شبدر ختمی درختی» سیب‌زمینی و اغلب گلهای اهلی و وحشی نواحی معتدل هستند که در اواخر بهار یا تابستان به کل می‌رود. 

صفحه 224:
كياه 2300 0 ©-© كياهان بىتفاوت «روز خنثى» ا 5 روشنايى مداوم به‌سهولت گل می‌دهند. گیاهان این گربوه شامل گل آهار» گل قاصدك. گندمك» گوجه فرنگی» پنبه», گندم سیاه و برخی ارقام توتون است. 

صفحه 225:
010 00 " براى برخى از كياهان روزكوتاه محدود فتويريود كه طى آن كل 0 بسیار محدود, است در را آنها يك فتويريود بحرانى ‎SN figs‏ تور تدای سم تشرد بت اوه ‎SADE‏ ‏5 اعتء براى لوبيا سورًا بيلاكسى تقريباً =( ‎a)‏ ساعت» و ساعت است و به همین ترتیب يك ف 1 يود بحرانی برای گیاهان ‎Tete" DLLs Ie ED‏ 0 طولانی‌تر گل می‌دهند. مثلا دوره فتوپریود برای بذرالبنج 48 ساعت و برای جغندر یکساله 5 تا *6) ساعت است. کیاهانی بی‌تفاوت مانند گیاهان روز بلند فقط در محدوده طول روز طویل‌تر إز فتويريود بحرانى به كل مىروند. ولى طول روز بُحرانى اين قبيل كوندها كوتاهتر از فتويريود بحرانى كياه روز بلند است. كياهان اا ا أنها يا ميان أن دو است كل مىدهد. مثلاً يك رقم نيشكر فقط در فتويريود كه تقريباً بين 00/© و ©) ساعت است ‎cy‏ می‌دهد. 

صفحه 226:
كياه 2300 0 <6-© فتوبريود القائى " جرخه فتويريودى كه كلدهى را در كياه ايجاد كند يك جرخه ل 0 ا ا ا 0 7 القايى ناميده مىشود. يك دوره روشنايى © ساعته متناوب با يك دوره تاريكى © ساعته يك جرخه القايئ براى كياه روز كوتاه توق است كه فتويريود بحرانى آن ©0/© ساعت مىباشد. يك دوره روشنايى ©0 ساعته متناوب با يك دوره تاريكى © ساعته يك جرخه غير القايى براى اين 0-2 03 

صفحه 227:
گیاه شناسی ) ©6-© مكانيسم كلى فتويريوديسم " كلدهئ بهعنوان مثال ذر يك كياه روز بلند نظير اسفناج موقعی شروع می‌شود که فقط برگهای گیاه در معرضص فتوپریود بلند قرار بکیرند. اگر مریستم انتهایی در معرضص فتوپریود بلند باشد نتیجه ادامه نمو رویشی است: نتایج مشابهى هم در تعدادی از گونه‌های روز بلند و هم گونه‌های ۳ 

صفحه 228:
گیاه شناسی ) ©-© فعل و انفعالها در مريستم " فقط مريستمهاى انتهايى ساقه كه ممكن است به صورت انتهايى يا جانبى روى ساقه بموجود آيد مىتواند به مريستمهاى كل تبديل شوند. چندین عامل تعیین می‌کند که کدام مریستمها و به چه مقدار به گل ‎he een se one‏ ا ا لك ل ‎EOE Oe Eee teen eS Crea ee PEN EGrat‏ رشد لازم قبل از رسیدن به اين مرحله از گونه‌ای به گونه دی ا ل ‎eT ar ENO O ne‏ م ‎Eee Ie Te Ce eI yee‏ م گلاهی ایجاد کرد. بعضی دیکر از گیاهان بزای رسیدن به مرحله ‎et ee reve nn ae bye‏ ۱۳ رامىتوان ديد كه از © تا (0)© سال رشد مىكنند سيس يك بار كل داده و می‌میرند. 

صفحه 229:
گیاه شناسی ) 0-2 نقش مواد بازدارنده در فتوپریودیسم " شواهذى نشان مىدهد كه مواد بازدارنده لااقل درن برخى كياهان در اين فرآيند نقشى داريند. مواد بازدارنده ممكن ‎ve Te Bsa‏ 7 دارند توليد شوند و نتيجه آن اختلال در انتقال فلوريزن است ‎SB Ee‏ ا ا ا ا ا مواد متابولیسمی را حداقل در بعضی گونه‌های روز کوتاه نباید نادیده گرفت, 

صفحه 230:
گیاه شناسی ) ©-9 تفاوتهاى اساسى در واكنش فتوبريودى كياهان روز بلند و روز ‎sta‏ BRD ACHES Tee NEP SPP Bn eT eres Shree eee ep re eee BED Eros Ise re me kt ‏صادق است. بنابزاين كياهان رون بلند به صورت يك كروه و‎ ‏مخصوصاً نوعی که اجباری است به‌طور مشترك در رفتار‎ ‏فتویریودی خود خصوصیات معین و مشخصی را منعکس می‌کنند.‎ ‏درباره كياهان روز كوتاه هم مىتوان اين مطلب را بيان كرد ولى‎ ‏بايد تأكيد شود كه رفتار فتويريودى فقط تعداد قليلى از كياهان روز‎ ‏كوتاه به‌طور کامل مطالعه می‌شوند. در واقع مسلم است که انواع‎ بیشتری از الگوهای رفتار فتوپریودی از آنجا که بررسیها نشان داده ep Enea rere) 

صفحه 231:
گیاه شناسی ) را ۱۳ خصوصیت اساسی در واکتش فتوپریودی گیاهان روز بلند ۱ در چرخه‌های 002 ساعته روی آغاز گلدهی است. و ا را <6 ساعته صادق: است. كياهان روز بلند در دورههاى ل كن بر مرچ را ‎LTO SOLES)‏ ا ا ل 20 ‎ORG acon 7‏ تناوتٍ دو ساعت تاريكى است كل مىدهند. 

صفحه 232:
0 شناسى 01 * فصل نهم هورمونهای گیاهی 

صفحه 233:
گیاه شناسی ) ا ا ا ‎eter ety Vee ve‏ كانون ساخت مواد وينُهاى هستند كه تنظيهكننده» ارتباط ا اا 0 0 0 2210-07 " اين مواد موجبات تنظيم رشد ريشه» ساقه, برگه جوانه‌ها و همچنین زمان گل‌دهی رویش‌دانه» افتادن برگها» میوه‌ها و سایر فعالیتهای زیستی را فراهم می‌آورند. عمدة این مواد شیمیایی هورمونهای گیاهی نامیده می‌شوند. 

صفحه 234:
گیاه شناسی ) 94 اکسینها * در سال 4800 چاراز داروین زیست‌شناس انگلیسیو فرزندش متوجه شدند كه «كولئويتيل» كياهان تيرة غلات (غلاتى كه ساقة نورسته اين گياهان را دربرمی‌گیرند) به‌سمت نور يك جانیه خم می‌شود. آنها دریافتند که با پوشاندن نوك کولئوپتیل به‌وسیله يك جسم کدر این خمیدگی حاصل نمی‌شود. در سال 1958 يك فیزیو لوژیست هلندی به نام پریتس ونت تحفیقات داروین را دنبال کرد. او نوك کولئوپتیلهای جو دو سر را قطع کرد و آنها را بر روى مقدارى آكَار (مادة زلاتينى مانندى كه از جلبكهاى قرمز بمدست مىآيد) يهن شده قرار داد. يس از جند ساعت نوك کولئوپتیلها را برداشت و آگار را به صورت مکعبهای بسیار کوچك برش داد. سيس قطعات كوجك آكار را برروى سطح برش کولئوپتیلهای نوك بریده قرار داد. 

صفحه 235:
گیاه شناسی ) ‎٩‏ او مشاهده کرد هرگاه قطعه آگار تمامی سطح برش را بيوشاند» رشته كولئويتيل به طول قائم انجام مىشود. اما اكر قطعه آگار در يك سمت سطح برش قزار. گیرد کولئوپتیل به‌سمت دیگر خم خواهد شد. او از اين آزمایشها نتیجه گرفت که از نوك کولئویتیلها ماده‌ای ترشح شده,و وارد آگار می‌شود و این ماده مسئول خمیدگی در این اندامهاست ونت این ماده را «اکسین» نامید (از لغت ‎gener‏ کر دادن). 

صفحه 236:
گیاه شناسی ) " اكسين علاوه بر افزايش رشد طولى سلولها در فعاليتهاى ‎So‏ ا ا ا ا ا بنابراين در توليد رييشه بر روی قلمه‌هایی که در آنها ريشدزايى به سختى صورت مىكيرد از اكسين استفاده مىشود. جوانه انتهايى ساقه با مقدار زيادى اكسين سريع رشد کرده تا مدتی از رشد عده‌ای از جوانه‌های کناری ‎Spe WEBNS ICS‏ ا ا ا ۳[ کنترل اکسین جوانه انتهایی است. اکسین موجود در پهنك برگ موجب دوام برگ می‌شود و از ریزش آن جلوگیری می‌کند. 

صفحه 237:
گیاه شناسی ) " اكسين كريجه تشكيل كل را به تأخير مىاندازد اما در ا را مىشود. اين امر موجب شده كه در مواردى از اكسين در توليد ميوههاى بىدانه (بكريزايى) استفاده شود. در اين حالت از گرده‌افشانی جلوگیری به عمل آورده و تخمدان را تحت تأثير اكسين قرار مىدهند در نهايت تخمدان بدوان انجام لقاح تبدیل به میوه بی‌دانه می‌شود. اکنون معلوم شده که ماده‌ای 0 است و ساير اسیدهای آبی که نظیر اکسین عمل می‌کنند به اسید ایندول استيك تبدیل می‌شوند. Be ae ct ate remove ESKER 0 ‏ا‎ 

صفحه 238:
گیاه شناسی ) کاربرد اکسینها در کشاورزی و رت ميوه جندين برابر قدرت خود كل و ميوة توليد مىكنند اما اگر. همه گلها به میوه تبدیل شوند» کیفیت میوه به شدت تا سال بعد كم مىشود. براى بيشكيرى از اين حالت و حفظ تعادل باردهىء كاربرد غلظتهاى معينى ان اكسينها سبب ریزش تعدادی از گلها خواهد شد. " ©. ازدياد كياهان و كشت بافت.براى توليد رزيشه در مورد كياهان سخت ريشه زا مثل يسته و كريدو و همجنين القا ريشه در كياهانى كه با كشت بافت تكثير مىشوند. 

صفحه 239:
گیاه شناسی ) 9. استفاده به عنوان علف‌کش: مثل دی‌کلروفنوکسی استيك اسید (-4 سآوو) در علف هرز باعث رشد سریع می‌شود و باعث می‌شود که ذخيرة ريشه مصرف شود و گیاه به ۱ ۱ ES RNS ri ‏اثر مىكند و هريكاه مقدار اكسين از حد مورد نياز بيشتر يا‎ ‏كمتر باشد بر روى اندامهاى ياد شده اثر نخواهد كرد. بياى‎ ‏ار ل ا ل‎ eer ‏مقدار زياد سبب توقف رشد ريشه مىشود. اكسين مورد‎ ‏نياز براى رشد جوانه‌ها بیشتر از ريشه و براى رشد ساقه‎ ‏بيشتر از جوانههاست.‎ 

صفحه 240:
گیاه شناسی ) ۳ در سال 906۲ در آلبومین شیری تارگیل و ذرت مواردی شناخته شد كه بر رشد كياهان اثر مثبت داشتند. اين.مواد را سيتوكنين ناميدند. سيتوكنينها كروهى از تركيبات طبيعى در کی ری ی رک ‎ae ESD meter)‏ ا ‎ee‏ ۱ دارند. اين مواد به‌طور کلی در تمام مراحل رشد گیاهان از رویش ت ۱ و ‎eee eo ew an Senet DOL eva) e ge Ss‏ ات ال كت 

صفحه 241:
6| ‏كياه شناسى‎ 020 Tet tn (ar ‘Zeatin .d ۰۱۱۱۱۷۵۲۵ ‘Dimethyl- auyl- adenin .9 «Methyl Thiozeatin . 

صفحه 242:
010 ‏ب) سيتوكنينهاى مصنوعى‎ ۰86۱۱2۷۱ 7 0٩ Ethoxy ethyl adenin © Tetra- hydro- pyranil- & benzyl- adenin (PBA) 

صفحه 243:
كياه 2300 0 موارد استفاده از سيتوكنين در كشاورزى 6. در كشت بافت ©. غلبه جوانه انتهايى ريا از بين مىبرند. در فلفل زينتى ‎OD Ee Sete Cee ene ae)‏ Be eS Ce we ee Bie) io) 0 rer een 

صفحه 244:
گیاه شناسی ) تت ۳ " در ساكل ©©099 دانشمندان ثياينئ نوعى بيمارتى را در كياه برينج كزارش تادند كه در آن طول:بوته دو برابر طول بوته معمولی می‌شد. " بوتههاى بيمار ضعيف بودند وَ دانه توليد نمىكردند. آنها دا له رل قارج به نام جيبرلا است. سيس مادة مؤثر در اين قارج را ‎Ener eeey‏ ا 0 جیبرلین نه تنها در قارچها یافت می‌شود بلکه دهها ترکیب مشابه آن را از گونه‌های مختلف گیاهی به دست آوردند یا به‌طور مصنوعی ساخته‌اند. 

صفحه 245:
گیاه شناسی ) جیبرلینها به‌طور کلی در مراحل مختلف رشد و نمو گیاه از ‎POSED)‏ ا ا ل ا ا ‎SD‏ ‏برنج گفته شد جیبرلین موجب رشد طولی ساقه به ویژه ساقة گیاهان کوتاه‌قد (پاکوتاه) مانند ذرنت» نخود و لوبیای پاکوتاه می‌شود. ولی رویانواع پابلند آنها تأثیز چندانی ندارد. بعضی گیاهان مانند کلم در سال دوم گل می‌دهند» ‎Ie eS Es Ee.)‏ ۶ طویل می‌شود در سال اول گل می‌دهد. بتابراین جییرلین بر ‎De Ie Tee Tee)‏ ۱ و دانههاى در حال خواب مىشود. اين مواد برخلاف اكسين از ريشهزايى جلوكيرى مىكنند و مانع تشكيل ريشه بر روی قلمه‌ها می‌شوند. 

صفحه 246:
گیاه شناسی ) كت لت تا Leo ‏ا‎ 0 dish . ا ‎BC Sa OE ED Ne ee Rew ee‏ اثر بازدارندهها مىباشد كه جيبرلين باعث از بين رفتن دوزة خواب مىشود. ©. به وجود آمدن كلهاى نر 5 tones Cen 9. جانشین نقش سرما در جوانه‌زنی بذرها و غده می‌شود ©. بزرك كردن اندامهاى كياه: قبل از لقاح در انكور جيبرلين باعث ‎MOE eo)‏ 0 ©. تأخير در زمان رسيدن ميودها: اكرايك ماه قبل از رسيدن يرتقال رین ره رل رل رب سرت سب رس زنك رايد ‎mB et eres‏ 

صفحه 247:
گیاه شناسی ) 9-9 هورمونهای بازدارنده " هورمونهاى بازدارنده از رشد ‎Plant growth)‏ ۲5 رشد و نمو در گیاهان تحت تاثیر عوامل مختلف تنظیم کنندگی» قرار می‌گیرد. گروهی از تنظيمكنندههاى رشد كياهىء بازدارندههاى رشد هستند. اين مواد نیز بر دو ل ل 0 حاصل فرآورده‌های متابولیسمی گیاه می‌باشند نظیر اسید آبسيزيك که به شرح آن می‌پردازيم و گروه دیگر که به‌طور مصنوعى ساخته مىشوند وادر كشاورزى نيز استفاده ا ا ال 0 ۱ كلرايد (0.0.0) سوكسينيك اسيد دى متيل هيدرازين را می‌توان نام برد. 

صفحه 248:
گیاه شناسی ) رت ا ۱ می‌توان آن را در همه اندامهای گیاهی یافت اما به‌طور ویژه‌ای در ديواره ميوههاى.ابدار وجود دارد ور از رويش داندها در ۱ ۱ جلوكيرى بهعمل مىآورد. اسيد آبسيزيك و مشتقات آن در اغلب رت ‎(CBee were eae SNe ee OE) Ee‏ عمل می‌کنند. به همین مناسبت از آن به‌عنوان هورمون بازدارنده یاد ‎a DE Dye wee Ns Dene Eee!‏ مر دس تعرق می‌شود و موجبات مقاومت گیاه در برابر کم‌آبی را فراهم ‎er)‏ ۱ دانه‌ها از جمله اثرات دیگر آبسیزین هستند. به همین مناسبت برای ا ل ل ‎nO‏ ل 0 

صفحه 249:
گیاه شناسی ) oli] 6-6 " در زمانهاى كذشته جينىها مشاهده كرده بودند هنكامئ كه ميوهدهاى نارس در معرض دود حاصل از بخاريها قرار داده مىشوند ا ا ا ا ‎Bee‏ ‎IC‏ ا ا ۱ ژیرادین(<1966) سرچشمه می‌گیرد که مادة گازی شکل باعث تسريع در ريزش برك در كياهان مىشود. بيست سال بعد موليش (1/10115617) به اين موضوع اشاره كرد كه در كياه جو بين ا ل ل 0 0 رستها و حضور مقادیر کم گازی که در ریزش برگ موثر است رابطه‌ای وجود دارد. بررسیهای مشابهی به‌وسیله نل جوبو ار رد زر کر ۱3 ‎er an‏ ا ‎Be eee Eee ene‏ ‎POM OTRO CMTE INGE Bc Pee Br Tan‏ 

صفحه 250:
گیاه شناسی ) اتفن. " اكر مابخواهيم از.اتيلن استفاده كنيم جون فرار است باعث مىشود كه مادهاى به نام اتفن ابداع شوذ كه موقعى كه بر روی شاخه و برگ پخش کردند به‌راحتی جذب گیاه می‌شود و در درون ياخته (سلول) تبدیل به اتیلن و فسفر:و کلر می‌شود و به اين ترتیب کاربرد اتیلن در باغات میوه راحت می‌شود. 

گیاه شناسی بر اساس کتاب گیاه شناسی 1 مولف :دکتر روح انگیز نادری انتشارات دانشگاه پیام نور ‏www.PnuNews.com گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ فهرست درس فصل اول .سلول و بافتهای گیاهی فصل دوم .مورفولوژی اندامهای گیاهی فصل سوم .ساقه ()Stem فصل چهارم .ساختمان گل و میوه فصل پنجم .رشد و نمو در گیاهان فصل ششم .متابولیسم فصل هفتم .تغذیه گیاه فصل هشتم .فتوپریودیسم فصل نهم .هورمونهای گیاهی گیاه‌شناسی 1 فصل اول سلول و بافتهای گیاهی گیاه‌شناسی 1 مقدمه امروزه سلول به عنوان واحد ساختمانی همه موجودات زنده معرفی می‌شود و درباره هر یك از اجزای تشكیل‌دهنده آن بررسیهای متعددی به عمل می‌آید .اگر گفته می‌شود كه سلول ،واحد ساختار و كار موجودات زنده است ،این گفته نه تنها در تك سلولیها بلكه در جاندارانی كه بدنشان از میلیاردها سلول تشكیل شده نیز صادق است .زیرا ،زندگی این موجود پرسلولی وابسته به فعالیت‌ هماهنگ اجزای تشكیل‌دهنده آنها است. گیاه‌شناسی 1 ‏ به‌طور كلی هر سلول گیاهی شامل دو بخش پروتوپالسم و دیواره است .پروتوپالسم كه فعال‌ترین بخش زنده سلول به شمار می‌آید از سیتوپالسم و هسته تشكیل یافته است .دور سیتوپالسم را غشایی فراگرفته كه بین دیواره سلول و سیتوپالسم واقع است .در سیتوپالسم اندامكهای متفاوتی وجود دارد .هسته حاوی مولكولهای وراثتی بوده و به وسیله غشایی احاطه می‌شود .در سلولهای ابتدایی (پست) مانند باكتریها هسته مشخص یافت نمی‌شود ولی اجزای مهم هسته یعنی مولكولهای وراثتی وجود دارند . گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 دیواره سلولی (دیواره اسكلتی) در بخش خارجی غشایی سیتوپالسمی هر سلول گیاهی دیواره‌ای به نام دیواره سلولی وجود دارد .این دیواره به منزله اسكلت خارجی سلول بوده ،به آن شكل می‌دهد و از محتویات درون آن محافظت می‌كند و همچنین مسئول استحكام و سختی بعضی از بافتهای گیاهی است .بعضی از سلولهای گیاهی مانند آنتروزوئید‌های مژك‌دار خزه‌ها، نهان‌زادان آوندی و برخی از بازدانگان ابتدایی فاقد دیواره سلولی هستند .دیواره سلولی كه معموًال از چند الیه به‌وجود می‌آید به وسیله پروتوپالسم ترشح و ساخته می‌شود. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 ‏ در یك سلول گیاهی در حال تقسیم كه در دو قطب آن دو هسته جدید پدید آمده ،الیه نازكی در استوانه سلول تشكیل می‌شود و مقدمات تشكیل دو سلول جدید را فراهم می‌آورد. این الیه را تیغه میانی می‌گویند و از جنس پكتات كلسیم است .تیغه میانی مانند چسب موجب اتصال سلولهای مجاور می‌شود .ضمن بزرگ شدن سلولها الیه نازك جدیدی به وسیله هر سلول در طرفین تیغه میانی ساخته می‌شود. این الیه را دیواره نخستین می‌نامند و جنس آن پكتوسلولزی است (به‌طور عمده شامل سلولز و پكتوز) .دیواره نخستین پیوسته نبوده و از رشته‌های بسیار نازك و انعطاف‌پذیر به وجود آمده و در نتیجه از بزرگ شدن سلول جلوگیری نمی‌كند. گیاه‌شناسی 1 ‏ در عده‌ای از سلولها تنها تیغه میانی و دیواره نخستین به وجود می‌آید .در صورتی كه در عده‌ دیگر از سلولها دیواره جدیدتری به نام دومین دیواره از درون بر روی دیواره نخستین ساخته می‌شود كه منحصرًا از جنس سلولز است .سلولز به صورت رشته‌های نازكی (فیبریل) در روی دیواره رسوب می‌كند .استقرار این رشته‌های سلولزی موجب استحكام این دیواره می‌شود .بنابراین ،پس از تشكیل دومین دیواره ،الیه‌های بین دو سلول مجاور شامل یك تیغه میانی ،دو دیواره نخستین و دو دیواره دومین خواهد. گیاه‌شناسی 1 ‏ در بافتهای چوبی دیواره سلولی به خاطر رسوب ماده‌ای به نام چوب یا لیگنین باز هم ضخامت بیشتری حاصل می‌كند به‌طوری كه در بعضی از این قبیل سلولها ضخامت دومین دیواره به حدی می‌رسد كه جایی برای سیتوپالسم باقی نخواهد گذاشت و در این حالت سلول می‌میرد .باید توجه داشت كه ضخیم شدن دیواره سلولی از بیرون به درون صورت می‌گیرد .یعنی دیواره دومین جوان‌تر بوده و مجاور غشأ سیتوپالسمی است .به همین جهت هرچه دیواره سازی بیشتر صورت گیرد ،فضای درون سلول كوچكتر می‌شود. گیاه‌شناسی 1 تغییرات دیواره سلولی دیواره سلولی در سلولهای بافتهای گوناگون به تناسب كاری كه انجام می‌دهد تغییرات جالبی حاصل كرده است .كوتینی شدن ،چوب پنبه‌ای‌شدن ،2چوبی‌شدن ،3كانی‌شدن 4و ژله‌ای شدن 5از جمله این تغییرات است .كوتینی شدن و چوب پنبه‌ای شدن در بافتهای محافظ گیاه صورت می‌گیرد. در كوتینی شدن روی دیواره خارجی سلولها كه با محیط بیرون در تماس است ،ماده‌ای به نام كوتین ساخته می‌شود. الیه كوتینی را كوتیكول می‌نامند .كوتین ماده‌ای موم شكل است و به گروه چربیها تعلق دارد. گیاه‌شناسی 1 ‏ در چوب پنبه‌ای شدن دیواره دومین سلولها از جنس ماده‌ای به نام سوبرین یا چوب پنبه‌ است .با مطالعه بافت چوب پنبه‌ای با این نوع تغییر بیشتر آشنا خواهید شد .چوبی شدن در بافتهای استحكامی و آوندهای چوبی صورت می‌گیرد. در سلولهای این بافتها ماده‌ای به نام چوب یا لیگنین (از گروه هیدراتهای كربن) ساخته می‌شود و در دیواره سلولها رسوب می‌كند .ضخامت دیواره چوبی تدریجًا زیاد می‌شود و حجم عمده سلول را اشغال می‌كند .در این حالت سلولها می‌میرند. گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ وقتی دست خود را روی برگ یا ساقه گندم بكشید آن را زبر احساس خواهید كرد .دلیل آن رسوب تركیبات سیلیسی روی سطوح خارجی سلولهاست .اضافه شدن تركیبات كانی به دیواره سلولی را كانی شدن می‌گویند. برخی دانه‌ها تولید لعاب می‌نمایند ،تركیبات پكتیكی دانه كه در ساختمان دیواره تیغه میانی سلولها به كار رفته‌اند و می‌توانند آب زیادی جذب كنند و به لعاب یا ژله تبدیل شوند با ژله‌ای شدن سلولهای مجاور از هم جدا می‌شوند گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ پالسمودسماتا .سلولهای گیاهی از راه منافذ بسیار ریزی كه در هنگام ساخته شدن دیواره اسكلتی پدید می‌آیند ،با هم ارتباط پیدا می‌كنند .از راه این منافذ رشته‌های سیتوپالسمی عبور كرده ،دو سلول مجاور را به هم پیوند می‌دهند .به هر رشته سیتوپالسمی ارتباط دهنده پالسمودسما و به مجموع آنها پالسمودسماتا می‌گویند. النها .ضخامت دیواره اسكلتی بین دو سلول مجاور در همه نقاط یكسان نیست .به نقاطی كه دیواره دوم در آن نازك باقی می‌ماند و یا به وجود نمی‌آید الن می‌گویند .در محل النها معموًال تعدادی پالسمودسماتا وجود دارد كه از راه آنها تبادل بین سلولها امكان‌پذیر می‌شود. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 واكوئلها در سلو‌لهای گیاهی و جانوری حفره‌هایی به اندازه‌های مختلف وجود دارند كه به آنها واكوئل می‌گویند .در سلولهای گیاهی جوان واكوئلها كوچك و به تعداد بیشتر هستند .اما با رشد سلول ،واكوئلهای كوچك به هم پیوسته و به‌طور معمول یك یا چند واكوئل بزرگ پدید می‌آید كه قسمت عمده حجم سلول را اشغال می‌كند. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 ‏ وجود چنین واكوئلهای بزرگ و تمایز یافته‌ای از اختصاصات سلولهای گیاهی است و در سلولهای جانوری یافت نمی‌شود .در واكوئلها شیره‌ای به نام شیره واكوئلی وجود دارد كه شامل آب و مواد محلول در آن است .این مواد به وسیله بخش زنده سلول فراهم می‌آیند و ممكن است جزو مواد اندوخته‌ای یا مواد زاید سلول باشند .واكوئلها به خاطر اندوختن بعضی مواد (مانند نمكهای آلی ،پروتئینها، نمكهای كانی ،مواد رنگین و …) در خود ،انبار سلول به شمار می‌آیند .اما كار اساسی واكوئلها تنظیم آب داخل سلول است زیرا در تبادل آب میان سلول و محیط آن نقش بسیار مهمی بر عهده دارند. گیاه‌شناسی 1 تورژسانس و پالسمولیز هرگاه اندام گیاهی در محیطی رقیق‌تر از محیط درونی سلول قرار داده شود ،سلولها آب جذب می‌كنند نتیجه ورود آب به درون سلول ،ایجاد حالت تورم در سلول است كه به آن تورژسانس می‌گویند .در این حالت فشاری به دیواره سلولی وارد می‌شود كه به فشار تورژسانس معروف است. فشار تورژسانس ،غشای پالسمایی را محكم به دیواره سلول می‌چسباند .در نتیجه سلول سخت و محكم می‌شود .تا زمانی كه آب در محیط اطراف سلول موجود باشد ،فشار تورژسانس برقرار می‌ماند .این مسئله به ویژه برای بافتهای نرم گیاه مانند برگها ،گلبرگها و ساقه‌های نرم و علفی بسیار مهم است. گیاه‌شناسی 1 ‏ زیرا آنها را محكم و به وضع طبیعی نگه می‌دارد .حال اگر سلولهای گیاهی در محیطی قرار داده شوند كه غلظت آنها بیشتر از درون سلول باشد چه پیش خواهد آمد؟ در این صورت سلول گیاهی آب از دست می‌دهد و واكوئل كوچك و جمع می‌شود .در نتیجه غشای پالسمایی در بعضی نقاط از دیواره سلولی جدا می‌شود .در چنین حالتی سلولها، شادابی و تردی خود را از دست می‌دهند به این حالت پالسمولیز می‌گویند .باید توجه داشت كه تورژسانس نمایانگر وضع طبیعی سلولها بوده و حالت پالسمولیز وضع غیرطبیعی را نشان می‌دهد و چنانچه پالسمولیز ادامه یابد منتهی به مرگ سلول می‌شود. گیاه‌شناسی 1 پالستها (پالستید‌ها) پالستها اندامكهایی هستند كه منحصرًا در سلولهای گیاهی و بعضی از موجودات ابتدایی یافت می‌شوند و اندازه‌ای در حدود 4تا 6میكرون دارند .پالستها از دانه‌های كوچك‌تری به نام پیش پالست كه در سلولهای تمایز نیافته وجود دارند ،پدید می‌آیند .با رشد سلول ،پالستها نیز رشد می‌كنند و وظایف معینی را بر عهده می‌گیرند .پالستهای اصلی سه نوعند :لوكوپالستها ،كروموپالستها و كلروپالستها. گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ كروموپالستها .رنگ بسیاری از گلبرگها ،میوه‌ها و برگهای پاییزی مربوط به كروموپالستهای موجود در سلولهای آنهاست .رنگیزه‌های موجود در كروموپالستها در مجموع كاروتنوئید نامیده می‌شوند. این رنگیزه‌ها عبارتند از :كاروتن (رنگیزه نارنجی)، گزانتوفیل (رنگیزه زرد) و لیكوپن (رنگیزه قرمز) .این رنگیزه‌ها همراه كلروفیل در كلروپالستها نیز یافت می‌شوند .اما از آنجا كه در اینجا نسبت كلروفیل بیشتر است ،كلروپالستها به رنگ سبز دیده می‌شوند. گیاه‌شناسی 1 كلروپالستها. مهمترین پالستها به‌شمار می‌روند و عامل رنگ سبز در گیاهان هستند .رنگ دانه‌های درون كلروپالستها انرژی تابش خورشید را مورد استفاده قرار می‌دهند و سلولها به كمك آن غذاسازی می‌كنند .غذایی كه به این ترتیب حاصل می‌شود منبع غذایی جانداران فاقد كلروفیل می‌باشد .شكل كلروپالستها در گیاهان مشابه هم بوده و معموًال به شكل عدس می‌باشد. گیاه‌شناسی 1 ‏ هر كلروپالست به وسیله دو غشأ احاطه می‌شود .درون كلروپالست از ماده‌ای به نام استروما پر شده است كه این ماده حاوی ذرات چربی ،مولكول ،DNAمولكولهای نشاسته ،ریبوزومها و تیغه‌ها می‌باشد .بیشتر فعالیتهای درون كلروپالست به وسیله ژنهای هسته سلول كنترل می‌شود .اما بعضی از فعالیتهای كلروپالست در كنترل مولكول DNAدرون خود كلروپالست است. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 هسته ()nucelus بزرگترین و واضح‌ترین جسمی كه به وسیله میكروسكوپ در سلول دیده می‌شود هسته است كه به شكلهای كروی یا تخم‌مرغی وجود دارد .هسته در سلولهای جوان بزرگتر از سلولهای پیر است. قسمت اعظم ساختمان هسته را ماده‌ای ژله‌ای تشكیل می‌دهد كه در داخل آن رشته‌های به‌هم چسبیده كروماتین شناور می‌باشند .رشته‌های كروماتین معموًال بیرنگ بوده و در زیر میكروسكوپ به خوبی دیده نمی‌شود مگر اینكه به‌وسیله رنگهای به‌خصوصی آنها را رنگ‌آمیزی كرده باشند. گیاه‌شناسی 1 ‏ این رشته‌ها از این نظر حائز اهمیت زیادی هستند كه حاوی ماده ژنتیكی سلول می‌باشند و در موقع تقسیم سلول، كروماتین به تعداد معینی رشته مشخص و منظم كروموزوم تبدیل می‌گردد كه هر كدام حاوی ژنهای به‌خصوص گیاه مزبور می‌باشد .هر هسته محتوی یك یا چند هستك ( )nucleliهستند كه معموًال به رشته مخصوصی از كروماتین اتصال دارند و در موقع تقسیم سلول از بین می‌روند و ماده تشكیل‌دهنده آن به كروموزوم مربوطه متصل می‌گردد. گیاه‌شناسی 1 ‏ هسته مركز كنترل خواص ارثی و ژنتیكی سلول است كه این كنترل را از طریق مولكولهای DNAموجود در كروماتین انجام می‌دهد و هر مولكول DNAتولید مولكول RNAمخصوص را ترجمه و هدایت كرده و هر مولكول RNAتولید شده ساختمان مولكول پروتئین به‌خصوصی را دیكته و هدایت می‌كند .مولكولهای تولید شده RNAدر هسته از جدار هسته وارد سیتوپالسم شده و در این محل با ساخت مولكول های پروتئین و آنزیمهای مختلف متابولیسم گیاه را كنترل می‌كنند. گیاه‌شناسی 1 تعریف بافت و انواع آن مجموعه سلولهایی كه ساختار یكسانی داشته باشند و كار واحد و مشخصی را انجام می‌دهند بافت می‌گوییم .بافتها را بر حسب خاستگاه ،ساختار و نوع وظیفه‌ای كه به عهده دارند گروه‌بندی می‌كنند. اما به‌طور كلی بافتهای گیاهی به دو گروه عمده تقسیم می‌شود: .1بافتهای مریستمی .2بافتهای غیر مریستمی. گیاه‌شناسی 1 بافتهای مریستمی سلولهای این بافت توانایی تقسیم شدن ،سازندگی و سازمان‌دهی دارند .این ویژگیها اهمیت كار بافت مریستم را در زندگی گیاه مشخص می‌سازد و شناسایی آنها به كمك میكروسكوپ آسان است ،زیرا بافت مریستمی سلولها چند وجهی با دیواره نازك ،سیتوپالسم متراكم و هسته درشت. واكوئلهای ریز داشته و در بین سلولهایش فضای خالی وجود ندارد. بافتهای مریستمی خاستگاه سایر بافتهای گیاهی هستند و در رأس ساقه و ریشه در جوانه‌های جانبی و در محل فعالیت حلقه‌های زاینده (كه سبب افزایش قطر ریشه و ساقه می‌شوند) وجود دارند گیاه‌شناسی 1 بافتهای غیر مریستمی به بافتهای غیر مریستمی بافتهای دائمی نیز می‌گویند. سلولهای حاصل از تقسیم بافت مریستم به تدریج تمایز یافته ،هر دسته شكل ویژه‌ای پیدا می‌كنند و كار معینی را به‌عهده می‌‌گیرند .به این ترتیب از بافت مریستمی بافتهای گوناگون حاصل می‌آید که حالت مریستمی ندارند. بافتهای غیر مریستمی عبارت‌اند از :پارانشیم ،كالنشیم، اسكلرانشیم ،بافت ترشحی ،اپیدرم و بافتهای هدایت كننده. گیاه‌شناسی 1 سلولهای پارانشیم. سلولهای پارانشیمی فراوان‌ترین انواع سلولها بوده و تقریبًا در همه بخشهای عمده گیاهان عالی اغلب به حالت فعال یافت می‌شوند .سلولها در ابتدای پیدایش كم و بیش تخم‌مرغی شكل هستند اما وقتی تعداد آنها افزایش می‌یابد به هم فشار می‌آورند و به خاطر دیواره نازك و نرمشان ضمن رشد تغییر شكل می‌دهند .به همین مناسبت سلولهای پارانشیمی اشكال متنوعی حاصل می‌كنند. گیاه‌شناسی 1 بافت كالنشیم. سلولهای این بافت همانند سلولهای بافت پارانشیمی زنده‌اند و نسبت به آنها دیواره اسكلتی ضخیم‌تر و طول بیشتری دارند از روی همین تفاوتها می‌توان كالنشیم را از پارانشیم تشخیص داد .این بافت معموًال در بخشهای سطحی بعضی از اندامها و در زیر اپیدرم (روپوست) قرار می‌گیرد. دیواره پكتوسلولزی سلولهای كالنشیمی قابل انعطاف و شكل‌پذیر است و در جایی كه وجود دارد مانع رشد اندام نمی‌شود .بافت كالنشیم در گلبرگها ،برگها ،دمبرگها و ساقه‌های جوان و علفی یافت می‌شود و ضمن انعطاف‌پذیری استحكام آنها را نیز فراهم می‌آورد. گیاه‌شناسی 1 بافت اسكلرانشیم سلولهای این بافت معموًال دیواره ضخیم‌ ،خشن و چوبی شده‌ دارند .سلولهای آنها در حالت بلوغ مرده‌اند و تنها موجب استحكام اندامها می‌شوند .دو نوع بافت اسكلرانشیمی وجود دارد. .1اسكلروئیدها .2فیبرها گیاه‌شناسی 1 بافت اپیدرم. خارجی‌ترین الیه سلولها در همه اندامهای جوان گیاه، اپیدرم یا روپوست نام دارد .از آنجا كه سلولهای اپیدرمی به‌طور مستقیم با محیط بیرون تماس دارند ،تغییرات سازشی مخصوصی حاصل كرده و معموًال شامل چند نوع‌اند .بافت اپیدرمی اغلب از یك ردیف سلول درست شده است .اما در معدودی از گیاهان مانند كائوچوی زینتی یا فیكوس شامل چند ردیف سلول است. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 بافتهای ترشحی سلولهای این بافت موادی را می‌سازند كه ممكن است در سلول‌ سازنده باقی بماند و یا به خارج از آن ترشح شود .در مواردی این ترشحات فرآورده‌های زاید گیاهی هستند .اما بعضی از این فرآورده‌ها برای گیاه نقش حیاتی دارد .بافت ترشحی به شكلهای مختلف دیده می‌شود كه به بعضی از آنها اشاره می‌كنیم. گیاه‌شناسی 1 اپیدرم ترشحی .مانند اپیدرم گلبرگهای گل سرخ كه در سلولهای آن اسانس ساخته می‌شود. الف) كركهای ترشحی.مانند كركهای ترشحی نعناع كه در آن اسانس نعناع ترشح می‌شود و یا كركهای ترشحی گزنه كه در آن اسید فرمیك ترشح می‌شود. ب) كیسه‌های ترشحی .هر كیسه ترشحی شامل سلولهای ترشح كننده‌ای است كه در اطراف یك حفره گرد آمده‌اند و ترشحات خود را در آن می‌ریزند. ج) مجاری ترشحی .در برگ و ساقه كاج سلولهای ترشحی در اطراف یك مجرا گرد آمده‌اند و یك الیه سلول محافظ ،مجرا را از خارج احاطه می‌كند .ترشحات سلولها به نام رزین در این مجرا ریخته می‌شوند. د) لوله‌های شیرابه‌دار .هر گاه برگ یا ساقه گیاه انجیر را ببرید از سطح مقطع آنها مایع سفید رنگی به نام شیرابه (التكس) خارج خواهد شد .این شیرابه در لوله‌های شیرابه‌دار جریان دارد. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 بافتهای هدایت‌كننده .این بافتها شامل آوندهای چوبی و آبكشی هستند. الف) بافت آوندهای چوبی .این بافت همانند یك سیستم لوله‌كشی ،آب و نمكهای محلول (شیره خام) را در گیاه توزیع می‌كنند و در گیاهان مختلف به صورت آوندهای چوبی و تراكئیدها دیده می‌شود .در ساختار این بافت سلولهای پارانشیمی و فیبر نیز شركت دارند. ب) آوندهای چوبی .به صورت لوله‌های باریكی هستند كه هر كدام از تعدادی سلول دراز كه در عرض به‌هم چسبیده و در طول در امتداد یكدیگرند ،درست شده است .این سلولها در ابتدا زنده هستند اما وقتی پروتوپالسم خود را از دست می‌دهند می‌میرند و یك لوله توخالی برای عبور شیره خام حاصل می‌شود. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 بافت پریدرم (بافت چوب پنبه‌ای) در ساقه گیاهان درختی پس از مدتی روپوست (اپیدرم) از میان می‌رود و به جای آن بافتی به نام پریدرم پدید می‌آید. پریدرم بیرونی‌ترین بخش تنه یك درخت است و سلولهای مكعبی شكل مرده‌ای را شامل می‌شود .پروتوپالسم این سلولها در هنگام جوانی ماده‌ای به نام سوبرین تولید می‌كند كه تمام سطوح سلول‌ را آغشته می‌سازد الیه سوبرین نسبت به آب و گازها نفوذناپذیر است .بنابراین بافت پریدرم برای حفاظت از بافتهای زیرین خود سازگاری حاصل كرده است .در بعضی گیاهان مانند نوعی بلوط ضخامت الیه چوب پنبه‌ای قابل توجه بوده و از آن برای ساختن چوب پنبه در بطری استفاده می‌شود. گیاه‌شناسی 1 فصل دوم مورفولوژی اندامهای گیاهی گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ ‏ مورفولوژی علمی است كه به بررسی اندامهای مختلف گیاهی كه شامل اندام‌شناسی ظاهری و تشریح داخلی گیاهی (آناتومی) می‌باشد. با این تعریف مورفولوژی خارجی شامل بررسی اندامها و اعضاء گیاهان از نظر ساختمان و شكل ظاهری می‌باشد و مورفولوژی داخلی شناخت و چگونگی ساختمان داخلی اعضاء و اندامهای گیاه را می‌گویند. قسمتهای مختلف گیاهان كه از نظر مورفولوژی و ساختمانی شبیه به هم باشند یك عضو ( )organمی‌گویند هر عضو از اجتماع چند نوع بافت و هر بافت از اجتماع چندین سلول هم‌شكل با ساختمان مشابه تشكیل شده‌اند .گیاهان دارای 3عضو اصلی در دستگاه رویشی (ریشه ،ساقه و برگ) و یك عضو در دستگاه زایشی (گل) می‌باشند .چنانكه ذكر گردید هر عضو نبات مسئول انجام نقش خاصی در گیاه می‌باشد. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 2-1ریشه ()Root مورفولوژی (ریخت‌شناسی) خارجی ریشه اولین عضوی كه از دانه خارج می‌شود و به طرف زمین متوجه می‌گردد ،ریشه است ریشه از قسمتهای زیر تشكیل شده است. گیاه‌شناسی 1 الف) كالهك ()Root cap calyptra كالهك قسمت كوتینی شده انتهای ریشه است كه بافتهای مریستمی ریشه را محافظت می‌نماید و از سایر قسمتهای ریشه مقاوم‌تر و تیره‌تر است و در اغلب ریشه‌ها با چشم به‌خوبی مشخص است .طول كالهك و شكل آن در یك گیاه ثابت می‌ماند. ب) ناحیه نمو در باالی كالهك بخش صاف و كوتاهی وجود دارد كه بافت مریستمی ریشه بوده و سبب رشد طولی ریشه می‌گردد. اگر این قسمت قطع گردد رشد طولی ریشه نیز قطع می‌گردد. گیاه‌شناسی 1 ج) منطقه تارهای كشنده باالی ناحیه نمو ،منطقه تارهای كشنده وجود دارد .این ضمائم یك سلولی ریشه بافت اپیدرم ریشه است كه طول آنها گاهی به چند میلیمتر می‌رسد و مانند كرك مخملی سطح خارجی ریشه را می‌پوشانند .تارهای كشنده برای جذب مواد غذایی خاك به كار می‌رود .مجموع تارهای (موها) كشنده در ریشه به شكل مخروطی است كه رأس آن به طرف كالهك متمایل می‌باشد و قاعده آن متوجه طوقه می‌باشد. گیاه‌شناسی 1 د) ریشه‌های فرعی یا جانبی ()Secondary Roots اولین ریشه‌ای كه از گیاه خارج می‌شود و اغلب به‌صورت عمودی در خاك فرو می‌رود ریشه اصلی نام دارد كه ممكن است موادی در خود ذخیره كند مانند ریشه چغندر و كوكب كه هر كدام به ترتیب ساكارز و اینولین ذخیره می‌نمایند. از ریشه اصلی پس از مدتی ریشه‌های فرعی یا جانبی منشعب می‌گردد كه خود آنها نیز به نوبه خود دارای انشعابهایی می‌باشند .به‌طور كلی ریشه‌های فرعی باالیی بلندتر از ریشه‌های فرعی پایینی هستند. گیاه‌شناسی 1 ﻫ) ریشه‌های نابجا اگر منشأ ریشه ،ریشه‌چه گیاهک نباشد و بر روی اندامهایی چون ساقه و برگ و لپه‌ها رشد کند چنین ریشه‌ای را ،ریشه نابجا گویند .ریشه‌های نابجا مانند ریشه‌های پسین منشأ درونی دارند .ریشه‌های نابجا اغلب در محل گره ساقه ظاهر می‌شوند .ریشه‌های نابجا غیر از محل گره ساقه ممکن است در هر نقطه ساقه نیز تشکیل شود. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 2-2انواع ریشه ریشه‌ها متناسب با اعمالی كه انجام می‌دهند تغییر شكل داده و به‌صورتهای گوناگونی دیده می‌شوند. الف) ریشه‌های غده‌ای ()Tuberculate roots ب) ریشه‌های تنفس‌كننده ()Respiratory Roots ج) ریشه‌های مكنده ()Sucoires Roots د) ریشه‌های مركب ()Concresiin tes R گیاه‌شناسی 1 2-3ریخت‌شناسی (مورفولوژی) داخلی ریشه ساختمان اولیه ریشه ساختمان سلولهای انتهای ریشه و ناحیه صاف آن یكنواخت و مشابه می‌باشند و تغییر خاصی پیدا نكرده‌اند .در مقاطع این ناحیه سلولهای یكسان و مشابهی كه از نوع بافت مریستم انتهایی می‌باشند دیده می‌شوند و در ناحیه‌ای كه تارهای كشنده ظاهر می‌شوند ،بافتهای مختلف ریشه تولید و از هم متمایز می‌گردند. گیاه‌شناسی 1 الف) اپیدرم ()Epiderme سطح خارجی ریشه از یك طبقه سلولهای مكعبی شكل و مشابه كه دارای پروتوپالسم و هسته با جدار سلولزی نازك می‌باشند و پوشیده از موهای تارهای كشنده هستند این سلولها فاقد روزنه و سلولهای روزنه‌ای می‌باشند .به‌عالوه در ناحیه مخصوص و فاصله معینی از انتهای ریشه قادرند ضمائم یا استطاله‌هایی طویل به نام تارهای كشنده تولید كنند و از این جهت با اپیدرم ساقه كامًال متفاوت می‌باشند. گیاه‌شناسی 1 ب) پوست ()Cortex پوست ریشه به مراتب قطورتر از پوست ساقه است و از بافت پارانشیم كه فاقد دانه‌های كلروپالستی باشد تشكیل یافته است .سلولهای آن عمومًا زنده و شكل چند وجهی دارند و در مقاطع طولی ریشه طویل‌تر به‌نظر می‌رسد .به دلیل اختالفی كه در ساختمان طبقات مختلف آنها مشاهده می‌گردد آنها را به چند ناحیه تقسیم می‌كنند. گیاه‌شناسی 1 .1طبقه‌بندی چوب پنبه‌ای. این طبقه بالفاصله در زیر اپیدرم قرار می‌گیرد و غشأ آنها پس از بین رفتن تارهای كشنده چوب پنبه‌ای می‌گردند و به این ترتیب ریشه را از خطر تغییرات شدید محیط خارج و خصوصًا رطوبت خاك مصون می‌كند .طبقه چوب‌پنبه‌ای در حقیقت همان اپیدرم تغییرشكل یافته است كه پروتوپالسم خود را از دست داده است. .2پوست خارجی. این پوست از بافت پارانشیم غیر منظم تشكیل یافته سلولهای آن چندوجهی و كنار هم قرار می‌گیرند و فاقد فضای بین سلولی می‌باشند. گیاه‌شناسی 1 .3پوست داخلی. در زیر پوست خارجی كه دارای پارانشیم نامنظم بوده و سلولهای آن به‌طور منظم می‌باشند قرار گرفته است. سلولهای این ناحیه ممكن است گرد یا بیضی شكل و كم و بیش در آنها فضاهای بین‌ سلولی دیده می‌شود .جدار سلولهای این ناحیه معموًال سلولزی و گلوسیدی‌اند گیاه‌شناسی 1 .4آندودرم. این الیه كه استوانه مركزی را احاطه می‌كند ،سلولهای آن كوچكتر از سایر سلولهای پوست بوده و حاوی مقدار زیادی دانه‌های نشاسته می‌باشند .بنابراین در برش عرضی ریشه كامًال از سلولهای پوستی متمایز می‌گردد و غشأ بر سلولهای آندودرمی كامًال سلولزی نبوده بلكه بخشی از آن چوب پنبه‌ای شده و نوار كاسپاری را تشكیل می‌دهد كه در اثر پالسمولیز شدن سلولها (پایین آمدن فشار اسمزی) در آن چین خوردگی ایجاد می‌گردد .این نوار فقط در ریشه گیاهان مشاهده می‌گردد. گیاه‌شناسی 1 .5استوانه مركزی. قطر استوانه مركزی ریشه كمتر از پوست است و ساختمان آن برخالف پوست یكنواخت و مشابه نیست بلكه سلولهای با شكلهای مختلفی در آن دیده می‌شود .در بعضی از ریشه‌ها فقط یك استوانه مركزی دارند كه به آنها Monosteleمی‌گویند و بعضی دیگر از ریشه‌ها كه دارای چند استوانه مركزی می‌باشند به آنها Polysteleمی‌گویند مثل ریشه ثعلب و گیاهان تیره بقوالت. استوانه مركزی از قسمتهای زیر تشكیل شده است: الف) هادروم Xylemeیا Hadromeیا دسته‌های چوبی. ب) لپتوم یا فلوئم = Leptome = Floemدسته‌های آبكش. ج) پارانشیم استوانه‌ای. گیاه‌شناسی 1 2-4ساختمان پسین ریشه ساختمان پسین ریشه به‌وسیله دو طبقه مولد خارجی و داخلی صورت می‌گیرند: گیاه‌شناسی 1 الف) طبقه مولد خارجی یا فلوژن پس از آن‌كه فعالیت موهای كشنده و ریشه متوقف گردید عالوه بر آنكه جدار سلولهای پوست آن چوب پنبه‌ای و غیرقابل نفوذ می‌شود طبقه مولدی در پارانشیم پوست ظاهر می‌گردد كه از خارج طبقات چوب پنبه و از داخل طبقات فلودرم تولید می‌نماید .ولی طبقه مولد خارجی ریشه غالبًا در ناحیه پریسیكل ظاهر می‌گردد و بنابراین پس از مدتی به واسطه تولید قشر غیرقابل نفوذ چوب پنبه و نرسیدن مواد غذایی پوست اولیه ریشه كه معموًال قطورتر از استوانه مركزی است خشك شده و از ریشه جدا می‌شود. این عمل باعث نقصان قطر ریشه می‌گردد. گیاه‌شناسی 1 ب) طبقه مولد داخلی یا پاخیت (.Pachyte )Cambium در ساختمان اولیه ریشه دسته‌های چوبی و آبكش به‌طور متناوب در داخل استوانه مركزی قرار گرفته‌اند و طبقه مولد داخلی ریشه در بین دسته‌های چوبی و آبكش آن ظاهر گشته و منحنی سینوسی شكلی مسدود تشكیل می‌دهد .این طبقه در فصول مساعد شروع به فعالیت می‌نماید و ابتدا فعالیت آن موضعی می‌باشد .یعنی در سمت انحناء داخلی خود عناصر چوبی به‌وجود می‌آورد و بدین طریق دسته‌های آبكش اولیه را به خارج می‌راند و طبقه مولد كه ابتدا سینوسی شكل است مدور و استوانه‌ای شكل می‌گردد ولی طولی نمی‌كشد كه كلیه سلولهای طبقه مولد داخلی شروع به فعالیت نموده از سمت خارج خود آبكش ثانویه و از سمت داخل چوب ثانویه تولید می‌نماید. گیاه‌شناسی 1 فصل سوم ساقه ()Stem گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ نقش ساقه در گیاه ،نگهداری برگها و میوه‌ها و هدایت شیره خام از ریشه تا برگ و برگرداندن شیره پرورده از برگ به سایر اندامها و تولید بافتهای جدید می‌باشد. قسمتهای سبز آن عمل فتوسنتز را انجام می‌دهند و باالخره نقش عمده آن استحكام بخشیدن به گیاه است. گیاه‌شناسی 1 3-1مورفولوژی خارجی ساقه جوانه اولیه دانه كه پس از رشد و خارج شدن ریشه ظاهر می‌گردد، به رشد و نمو خود ادامه داده و بر خالف ریشه به طرف باال شروع به رشد می‌كند و ساقه اصلی نبات را تشكیل می‌دهد .در روی ساقه اصلی به تدریج برگهای سبز ظاهر شده و گیاه كاملی را به وجود می‌آورد .انتهای ساقه اصلی گیاه به یك جوانه انتهایی منتهی می‌گردد كه رشد و نمو طولی ساقه را تأمین می‌كند .جوانه ساقه كوتاهی است كه غالبًا به‌وسیله برگهای جوان و كوچك و یا فلسهای سختی پوشیده شده كه بافت مریستم و سلولهای مولد ساقه را حفظ می‌كند. وجود برگهای كوچك در اطراف جوانه و نقش حفاظتی آنها در درختان سردسیری كه فصل زمستان را به حالت غیرفعال می‌گذرانند اهمیت زیادی دارد. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 انشعابات ساقه ساقه گیاه به تدریج در اثر رشد و نمو جوانه‌های انتهایی طویل‌تر می‌گردد و برگهای جدیدی در سطح آن ظاهر می‌گردد .اگر جوانه انتهایی از بین برود یكی از جوانه‌های محوری كه به انتهای ساقه نزدیك‌تر است به‌طور قائم رشد كرده و جای جوانه انتهایی را می‌گیرد .دراثر رشد و نمو جوانه‌های جانبی ساقه‌های فرعی در نبات به وجود می‌آید كه خود انشعاباتی را تولید می‌كند. گیاه‌شناسی 1 3-3انشعابات منوپودیك و سمپودیك انشعابات ساقه در نباتات عالی دارای دو حالت منوپودیك و سمپودیك است .در انشعابات منوپودیك جوانه انتهایی مرتبًا به رشد خود ادامه می‌دهد و در نتیجه رشد جوانه‌های محوری آن ،ساقه‌های فرعی ظاهر می‌گردد مانند درخت بلوط ،راش ،كاج و غیره .در انشعابات سمپودیك رشد و نمو جوانه انتهایی پس از مدتی متوقف شده و جوانه‌های فرعی جای آن را می‌گیرد و به رشد خود ادامه می‌دهد مانند بید ،نارون و زبان‌گنجشك. گیاه‌شناسی 1 3-4رشد و نمو طولی ساقه نمو طولی ساقه گیاه به وسیله بافت مریستمی كه در جوانه انتهایی واقع است صورت می‌گیرد .معموًال فاصله میان‌گره‌های ساقه با یكدیگر مساوی نیستند .میان‌گره‌های قسمت تحتانی ساقه طویل‌تر از میان گره‌های فوقانی و انتهایی است و به تدریج كه به انتهای ساقه نزدیك می‌شویم، طول میان‌گره‌ها تقلیل می‌یابد و باالخره به جوانه انتهایی كه دارای میان‌گره‌های فوق‌العاده كوتاهی است منتهی می‌گردد. گیاه‌شناسی 1 ‏ الف) انواع ساقه‌های هوایی .1ساقه‌های خزنده. .2ساقه‌های پیچنده (.)Plantes Volubiles .4خارها (.)Epine .5فیلوكالدها (.)phylloclade .6ساقه‌های گوشتی (.)Plantes succulenles .7ساقه‌های ماشوره‌ای (.)Chaume گیاه‌شناسی 1 ب) ساقه‌های زیرزمینی ساقه‌هایی هستند كه در داخل خاك قرار دارند و تمایز آنها از ریشه به‌واسطه دارا بودن جوانه و برگهای كوچك فلسی‌شكل ( )Escaillesو فقدان كالهك است .از این رو، انواع آنها عبارتند از: .1ریزوم یا ساقه‌های زیرین (.)Rhizome .2تكمه یا توبركول (.)Tubercule .3سوخ یا پیاز (.)Bulb گیاه‌شناسی 1 ج) ساقه‌های آبی این ساقه‌ها كه در آب شناور هستند دارای اپیدرمی نازك حاوی كلروپالست و فاقد روزنه است اما پوست ضخیم و پارانشیم آن دارای حفره‌های زیاد است كه عامل سبكی و شناوری ساقه‌ به حساب می‌آید مانند نیلوفر آبی و آالله آبی. گیاه‌شناسی 1 دوام و عمر و ارتفاع ساقه عمر گیاهان بر حسب نوع و جنس آن متفاوت است بعضی یكساله و عده‌ای چندساله‌اند .ساقه‌های یكساله عمومًا علفی ،سبز و نازك می‌باشند كه به‌نام علف ( )Herbeمعروف‌اند .در عده‌ای از گیاهان ممكن است ساقه‌ها یكساله ،دو یا سه ساله ولی ریشه‌ها چند ساله باشند مانند شیر سگها كه دارای ساقه دو ساله و ریشه چند ساله هستند .ساقه‌های چندساله عمومًا چوبی‌اند و از نظر ارتفاع به سه دسته تقسیم می‌گردند: .1بوته‌ها .ارتفاع آن 1-5/1متر بوده و انشعابات ساقه از سطح زمین نسبتًا زیاد است. .2درختچه‌ها .دارای ارتفاع حدود 1-7متر می‌باشند. .3درختها .دارای ارتفاع بیش از 7متر هستند. گیاه‌شناسی 1 . 1تغییرات ظاهری ساقه بر حسب شرایط آب و هوایی (كلیماتیك (.)Climatique شرایط اقلیمی ( )Climaticاز قبیل حرارت ،بارندگی، رطوبت ،خشكی ،حداقل حرارت زمستان و حداكثر حرارت و … در ساقه گیاهان تغییرات ظاهری ایجاد می‌كند. گیاه‌شناسی 1 . 2تغییرات ظاهری ساقه بر حسب شرایط ادافیك (.)Edaphiques شرایط و عوامل ادافیك عبارتند از جنس خاك ،ارتفاع محل و جهت تابش نور ،ارتفاع از سطح دریا و جنس خاك در وضع ساقه گیاهان مناطق كوهستانی و استپی كامًال محسوس است .در مناطق استپی معموًال گیاهان كوتاه و عاری از برگ و اغلب شورپسند می‌باشند .در ارتفاعات بلند نیز بر اثر كم بودن حرارت و فشار هوا همچنین تأثیر نور شدید و تبخیر شدید خاك باعث كوتاه شدن ساقه گیاهان این مناطق می‌شوند كه بی‌شباهت به گیاهان نواحی خشك نیست. گیاه‌شناسی 1 3-7برگ ()Leaf feuille ساختمان برگ برگها اندامهای سبزرنگی هستند كه در طول ساقه و شاخه دیده می‌شوند و در اثر رشد و نمو جوانه انتهایی ساقه و جوانه‌های محوری آن در روی ساقه نبات ظاهر می‌گردند. برگها در ساقه‌های زیرزمینی (ریزوم) و حتی گیاهان نواحی خشك به‌صورت فلسی دیده می‌شوند و گاهی در نباتات به‌شكل تیغ درمی‌آیند .بعضی از دانشمندان برگ را ساقه تغییر شكل یافته‌ای می‌دانند كه تقارن محوری خود را از دست داده‌ و دارای تقارن سطحی شده است .معموًال برگهایی كه در جوانه‌ها و انتهای ساقه قرار دارند جوان‌تر و كوچكتر از سایر برگها هستند. گیاه‌شناسی 1 مورفولوژی خارجی برگ برگ دارای صفحه سبز رنگی است كه به آن پهنك )Bladeیا ( Limleمی‌گویند و در نباتات مختلف به ابعاد متفاوت و مختلف دیده می‌شود و غالبًا به‌صورت افقی قرار گرفته و به‌وسیله دنباله باریكی به نام دمبرگ ( )Petiolبه ساقه متصل می‌گردد .برگ بعضی از گیاهان فاقد دمبرگ است كه به آن برگهای بی‌پایه گفته می‌شود .در بعضی از گیاهان قاعده دمبرگ در موقع اتصال به ساقه پهن شده و به‌صورت غالفی كه قسمت یا تمام محیط ساقه را احاطه می‌كند درمی‌آید و غالف یا نیام برگ نامیده می‌شود .رشد غالف در نباتات مختلف اندازه و شكلهای گوناگون دارد ،چنانكه در غالت رشدش به‌قدری زیاد است كه تمام ساقه و حتی گره‌های پایین را می‌پوشاند. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 اقسام برگ برگها را بر اساس اختالف شكل ظاهری كه در نتیجه رشد متفاوت و غیر منظم پهنك در گیاهان مختلف به‌وجود می‌آید به دو دسته تقسیم می‌كنند: الف) برگهای ساده ب) برگهای مركب گیاه‌شناسی 1 الف) برگهای ساده (.).Simple F برگهایی هستند كه پهنك آنها از قطعه‌ واحدی تشكیل شده و فقط یك پهنك دارند ولی به‌واسطه بریدگیهای حاشیه‌ آنها و اختالفی كه از نظر شكل و فرم پهنك در بین آنها موجود است به اقسام چندی تقسیم می‌گردد. تقسیم‌بندی از نظر كناره برگ به‌شرح زیر می‌باشد: .1برگهای صاف (درست) (.).Entieres F .2برگهای مضرس (.)Clenties F .3برگهای مضرس هاللی (.)Creneles .4برگهای كنگره‌ای (.).LoLes F گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 ب :برگهای مركب: در بعضی از نباتات بریدگی برگهای ساده به‌قدری زیاد است كه پهنك را به چند قسمت مجزا تقسیم می‌كند .كه به هر كدام برگچه ( )Folileگویند .در كنار برگچه‌ها هیچوقت جوانه ظاهر نمی‌شود و با این علت ،شناسایی و تمایز آنها از برگ كامًال مقدور است .برگهای مركب را به‌ دو دسته تقسیم می‌كنند: .1برگهای مركب شانه‌ای (.).Pennees F .2برگهای مركب پنجه‌ای (.).Palmes F گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 3-8رگبرگها و انشعابات فرعی آنها ()nervure رگبرگ‌ عبارتست از انشعابات دسته‌های چوب و آبكش ساقه كه به‌وسیله دمبرگ داخل پهنك می‌گردد .رگبرگی كه مستقیم از دمبرگ داخل پهنك می‌شود .رگبرگ اصلی و رگبرگهای دیگر كه از انشعابات رگبرگ اصلی به‌وجود آمده‌اند رگبرگ فرعی نامیده می‌شوند .در دو لپه‌ایها رگبرگ اصلی پس از آنكه وارد پهنك شد انشعاب پیدا نموده و به‌صورت شبكه در هم و پیچیده‌ای در می‌آید در صورتی كه تك‌لپه‌ایها كه اغلب فاقد دمبرگ‌اند رگبرگها به‌طور موازی از نیام وارد پهنك شده و اغلب بدون انشعاب در طول پهنك امتداد می‌یابد. گیاه‌شناسی 1 طرز قرار گرفتن رگبرگها و انشعابات آنها در پهنك نباتات مختلف، متفاوت است و بشرح زیر می‌باشد: .1انشعابات شاخه‌ای ( .)N. penneرگبرگهای فرعی منظم و گ اصلی منشعب شده‌اند و هر كدام به نوبه خود موازی از رگبر ‌ انشعابات فرعی دیگری تشكیل می‌دهند مانند برگ گیالس و راش. .2انشعابات پنجه‌ای ( .)N. Palmeفاقد رگبرگ اصلی بوده و در دستجات چوب و آبكش به محض وارد شدن در پهنك به رگبرگهای جزء و متساوی منشعب می‌گردد مانند شاهدانه. .3انشعابات موازی ( .)N. Paralelleدر رگبرگهای دراز و كشیده مانند تك‌لپه‌ایها از قبیل الله و زنبق و غالت دیده می‌شود. گیاه‌شناسی 1 3-9تغییرات برگ همیشه شكل و فرم برگها به شكلی كه اشاره گردید نیست بلكه شكل آنها نسبت به وظیفه‌ای كه دارند و یا در اثر احتیاج نبات تغییر می‌كند .بعضی از برگها برای محافظت قسمتی از اعضاء نبات مانند جوانه به‌كار می‌روند .بعضی دیگر برای ذخیره مواد غذایی و یا برای تولید مثل و یا جذب مواد غذایی مورد استفاده نبات واقع می‌گردند كه اینك به ذكر تغییرات مذكور می‌پردازیم. .1فلس (.)Ecaille .2خار (.)Epine .3فیلودها (.)Phyllodes .4پیچكها. .5برگه (.)Eracte .6برگ نباتات آبزی (.)Aquatiques plant .7برگ نباتات گوشتخوار (.)Carnivores plantes گیاه‌شناسی 1 طرز قرار گرفتن برگهای روی ساقه (فیلوتاكسی) برای آنكه نبات تقارن خود را حفظ كند و حداكثر استفاده از نور آفتاب را بنماید برگها و شاخه‌های فرعی آن به طریق متقارن روی ساقه‌ اصلی قرار می‌گیرند ،این طرز قرار گرفتن برگها روی ساقه را فیلوتاكسی گویند كه اصوًال در هر نوع گیاه همیشه ثابت است و دو نوع فیلوتاكسی به‌نام نظم چرخه‌ای یا متقابل و نظم متناوبی یا منفرد در گیاهان وجود دارد. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 ساختمان داخلی برگ چنانكه گفتیم برگ شامل دو قسمت اصلی دمبرگ و پهنك بوده و هر یك از آنها ساختمان مخصوصی دارد. گیاه‌شناسی 1 .1ساختمان دمبرگ دمبرگ مانند پهنك دارای تقارن دو جانبی است اگرچه ساختمان دمبرگ تا حدی مشابه ساقه است اما به‌علت نداشتن تقارن محوری از آن متمایز می‌گردد .اپیدرمی كه سطح دمبرگ را می‌پوشاند مانند اپیدرم ساقه و برگ كوتینی است و گاهی دارای استمات و یا موهای یك یا چند سلولی است .در داخل اپیدرم دمبرگ ،بافت پارانشیم غیر منظمی است كه از سلولهای گرد و بیضی شكل تشكیل یافته كه در بعضی موارد حاوی دانه‌های كلروپالست هستند و بین آنها دیده می‌شود .آخرین طبقه پوست آندودرم است كه به‌شكل حلقه مسدودی دستجات چوب و آبكش را از پوست مجزا می‌كند كه در این حالت آن‌را منومریستل ( )Monomeristeleگویند .اما گاهی هر كدام از دستجات چوب و آبكش با یك طبقه آندودرم احاطه می‌گردند كه در این حالت آن‌را شیزومریستل ( )Schizomeristeleگویند. گیاه‌شناسی 1 .2ساختمان پهنك ساختمان پهنك نسبت به محیطی كه در آن قرار گرفته در نباتات مختلف متفاوت است خصوصًا ساختمان پارانشیم آن نسبت به احتیاج نبات تغییر حاصل می‌كند .به‌طور كلی در ساختمان پهنك 3بخش دیده می‌شود :اپیدرم ،پارانشیم، دسته‌های چوب و آبكش (رگبرگها). گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 الف) اپیدرم (.)Epiderme اپیدرم برگ در حقیقت همان اپیدرم ساقه است كه در برگ نیز امتداد دارد و سطح برگ یعنی سطح فوقانی و تحتانی آن‌را می‌پوشاند .سلولهای اپیدرم برگ مانند ساقه از یك یا چند طبقه سلولهای متحد‌الشكل و منظم و فاقد دانه‌های كلروپالست تشكیل یافته كه در مقطع عرضی ،مستطیل شكل می‌باشند و اغلب سطح آنها به استثناء نباتات آبزی قشر غیر قابل نفوذی به نام كوتیكول (پوستك) می‌پوشاند. كوتیكول سطح فوقانی برگ ضخیم‌تر از سطح تحتانی آن است و در بعضی گیاهان كامًال سخت می‌شود مثل برگ غالت و خرما كه كوتیكول سیلیسی شده است. گیاه‌شناسی 1 ب) پارانشیم برگ یا مزوفیل (.)Mesophylle در برگهای معمولی در بین دو طبقه اپیدرم برگ سلولهایی با جدار نازك و گلوسیدی دیده می‌شوند كه حاوی مقدار زیادی دانه‌های كلروپالست می‌باشند و پارانشیم كلروفیلی برگ را تشكیل می‌دهند .این بافت را مزوفیل می‌گویند كه عمل تبخیر و كربن‌گیری و تولید شیره پرورده به‌وسیله آن صورت می‌گیرد .بافت پارانشیمی در اغلب برگها هتروژن یعنی از دو نوع پارانشیم نردبانی و متخلخل از یكدیگر متمایز تشكیل یافته مانند برگ اكثر نباتات دو لپه‌ای ،برگ اغلب نباتات تك‌لپه‌ای و كاجها دارای پارانشیم یكنواخت (هموژن) می‌باشند. گیاه‌شناسی 1 ج) دسته‌های چوب و آبكش (رگبرگها). انشعاباتی كه به‌طور سمپودیك از دستجات چوب و آبكش ساقه منشعب می‌شوند پس از عبور از دمبرگ در پهنك منشعب شده و با انشعابات فرعی خود ،رگبرگهای پهنك را تشكیل می‌دهند این رگبرگها گذشته از اینكه به‌واسطه استحكام خود برگ را از خطر شكستن و تا شدن حفظ می‌كنند .بر اثر اتصال انشعابات انتهایی خود در حاشیه برگ آن را از خطر پاره شدن محفوظ می‌دارند. گیاه‌شناسی 1 3-11رشد و نمو برگ و مبدأ ساختمان آن برگها بر اثر رشد و نمو جوانه به‌وجود می‌آیند و مبدأ تولید آن در گیاهان گلدار در سلولهای اپیدرم و پوست ساقه می‌باشند .یعنی بر اثر تقسیم بعضی از سلولهای اپیدرم ساقه ،اپیدرم پهنك و دمبرگ به‌وجود آمده و در اثر تقسیم سلولهای پوست نیز بافتهای داخلی برگ به‌وجود می‌آیند. گیاه‌شناسی 1 3-12دوام برگ برگ اغلب نباتاتی كه در نواحی معتدله می‌رویند در بهار شكفته شده و در پائیز می‌افتد مانند اختر ،تبریزی كه این قبیل برگها را كدوك ( )Caduequesگویند .برگ بعضی از درختان مانند بلوط و راش یكسال كامل در روی درخت باقی مانده و با وجودی‌كه در پائیز زرد می‌شود اما در اول بهار یعنی موقع شكفتن جوانه محوری و در نتیجه فشار وارده از ساقه جدا می‌گردد و آنها را مرسسانت ( )Mercescentesگویند .برگهای شمشاد و كاج دو یا چند سال روی درخت باقی می‌ماند و آنها را برگهای دائم یا پرزیستانت ( )Persistantesگویند .درختانی كه دارای برگهای دائم‌اند كامًال خزان نمی‌كنند بلكه قسمتی از برگهای آن هر سال روی درخت باقی می‌ماند از این جهت آنها را همیشه سبز گویند. گیاه‌شناسی 1 3-13سقوط برگ اگر به محل جدا شدن برگ از ساقه دقت كنیم اثر مشخص و منظمی می‌بینیم .در بعضی نباتات مانند عرعركه دارای دمبرگ قطور و غالت پهن‌اند حتی دسته‌های چوبی و آبكشی كه از ساقه منشعب شده و داخل برگ می‌گردد با چشم شمرده می‌شود .برگ بعضی از نباتات مانند برگ خرما كامًال در قاعده دمبرگ جدا نمی‌شود یعنی همواره قسمتی از دمبرگ روی ساقه آنها باقی می‌ماند .و از این جهت است كه ساقه درخت خرما به‌ عكس سایر درختان پله‌پله و نردبانی شكل به‌نظر می‌رسد .علت سقوط برگ به دلیل وجود الیه چوب پنبه‌ای است كه در فاصله دمبرگ و ساقه در آخر فصل پائیز تولید می‌شود كه این طبقه بعد از مدتی به طبقات چوب پنبه‌ ساقه ملحق می‌گردد و فقط دستجات چوب و آبكش هستند كه به چوب پنبه تبدیل نشده و این عمل باعث به تعویق افتادن سقوط برگ می‌گردد. گیاه‌شناسی 1 فصل چهارم ساختمان گل و میوه گیاه‌شناسی 1 گل گل دستگاه تولیدمثل در گیاهان عالی است و در پیدازادان ( )Phanerogameخصوصًا نهاندانگان ( )Angiospermesبه‌حد اعالی رشد خود می‌رسد و اغلب دارای عطر و رنگ مخصوصی است كه جلب توجه می‌كند. گیاه‌شناسی 1 ساختمان گل گل مانند سایر جوانه‌ها از كنار برگ كوچكی به‌نام برگه خارج شده و بر روی پایه بلند یا كوتاهی كه پایه نام دارد قرار می‌گیرد .گل معموًال شكل و اندازه و رنگهای گوناگون دارد بعضی از آنها آنقدر كوچكند كه به زحمت دیده می‌شوند و برخی بسیار بزرگ می‌باشند .گل از دو قسمت متمایز پریانت ( )perianthیا پوشش گل و دستگاه تولیدمثل تشكیل‌یافته است .پوشش گل خود از دو قسمت جام گل (گلبرگ) و كاسه گل (كاسبرگ) تشكیل‌یافته و دستگاه تولیدمثل نیز از پرچم (نافه گل) و مادگی تشكیل ‌یافته است. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 4-1كاسه گل (كاسبرگ) از مجموع قطعات سبز رنگی به‌نام كاسبرگ یا سپال ( )Sepaleتشكیل‌یافته و در قسمت خارجی گل دیده می‌شود كه بخشهای دیگر گل را می‌پوشاند .تعداد آنها در گلهای مختلف متفاوت است .رنگ آن معموًال سبز ،اما گاهی خصوصًا در تك‌لپه‌ایها به رنگهای متنوع دیده می‌شود( .الله و زنبق) ،این‌گونه كاسبرگها را كه شبیه گلبرگ می‌باشند پتالوئید ( )Petaloidگویند مانند كاسبرگهای الله عباسی و كلماتیس. گیاه‌شناسی 1 4-2جام گل ()Corolle جام گل از مجموع قطعاتی به‌نام گلبرگ ( )Petalكه معموًال دارای رنگهای مختلفی است تشكیل‌یافته است .شكل گلبرگها در نباتات مختلف متفاوت است .بعضی ساده و بعضی دیگر مانند تاج‌الملوك قیفی شكل و به مهمیزی منتهی می‌شوند در شب‌بو و میخك گلبرگها به نوك باریكی منتهی می‌شوند كه قسمت پهن آن را پهنك و انتهای باریك آن را ناخنك یا زبانك می‌نامند. گیاه‌شناسی 1 4-3نافه گل یا پرچم ()Androceae نافه یا آندروسه سومین حلقه گل از خارج به داخل بوده و یكی از قسمتهای اساسی گل است كه جزو دستگاه مولد به‌شمار می‌رود .نافه از تعداد زیادی میله‌های باریك به‌نام پرچم ( )Elamineكه مانند سایر قطعات گل از تغییر شكل برگ به‌وجود آمده و كلروپالست خود را از دست داده‌اند تشكیل‌یافته‌ و مولد دانه گرده و گامت نر می‌باشد. تعداد پرچم‌ در گلهای مختلف متفاوت است تك‌لپه‌ایها اصوًال تریمر ( )Trimerیعنی قطعات گل در آنها مضربی از 3 است و گیاهان دولپه‌ای پنتامر ( )Pantamerیعنی پنج و یا مضربی از آن است. گیاه‌شناسی 1 4-4ساختمان پرچم هر پرچم دارای یك میله و یك بساك است: الف) میله (.)Filament رشته باریكی است كه بساك را به گل مربوط می‌سازد و مواد غذایی الزم را به بساك و دانه گرده می‌رساند .میله اغلب گلها طویل و استوانه‌ای شكل و گاهی مانند پیاز مسطح و یا مانند سیب‌زمینی و پامچال كوتاه می‌باشد. همچنین میله پرچمهایی مانند شب‌بو ممكن است آزاد باشد و یا مانند ختمی دارای پرچمهای به هم چسبیده باشد. گیاه‌شناسی 1 ب) بساك (.)Anthere بساك برجستگی كیسه مانندی است كه در انتهای میله قرار دارد و به‌وسیله شیارهای طولی به دو قسمت تقسیم می‌شود و هر قسمت دارای دو حفره دراز به‌نام كیسه گرده ( )Sacpolliniqueاست كه حاوی دانه‌های گرده ( )Polleneمی‌باشد .در بساك رسیده بافتی كه دو كیسه گرده هر قسمت را از هم جدا می‌كند از بین رفته و در نتیجه شكافی طولی در دیواره هر قسمت استوانه‌ای بساك ظاهر شده و باعث پراكنده شدن دانه‌های گرده می‌شود. گیاه‌شناسی 1 4-5ساختمان بساك اگر مقطع عرضی بساك جوانی را در زیر میكروسكوپ قرار دهیم خواهیم دید كه بساك جوان فقط از سلولهای پارانشیمی متحدالشكل تشكیل‌یافته و به‌وسیله اپیدرمی نازك محافظت می‌شود .در اثر رشد و نمو تدریجی بساك در چهار نقطه آن كه دو به دو متقارن هستند چند سلول تغییر شكل‌یافته و به‌موازات سطح بساك تقسیم می‌گردند و چهار ناحیه مشخص یعنی كیسه‌های گرده را به‌وجود می‌آورند. گیاه‌شناسی 1 4-6دانه گرده درون هر دانه گرده دو هسته وجود دارد یكی از این هسته‌ها كروی و درشت‌تر از هسته دیگر می‌باشند و هسته‌ روینده (رویشی) نامیده می‌شود و هسته دیگر كوچكتر و بیضی شكل می‌باشد و هسته زاینده (زایشی) نام دارد .دانه گرده پس از قرار گرفتن روی كالله رشد كرده و لوله گرده را به‌وجود می‌آورد .هسته روینده درون لوله گرده عمومًا از بین می‌رود ولی هسته زاینده تقسیم شده و دو سلول جدید تولید می‌كند. گیاه‌شناسی 1 4-7پیرایش و تنوع پرچمها به‌طور كلی نافه‌هایی كه دارای پرچمهای جدا از هم هستند دیالی استمون( )Dialy stemoneو اگر میله‌ها به هم چسبیده باشند آن را گامواستمون ()Gomestemone می‌گویند .حال ممكن است پیوستگی پرچمها فقط در طول میله پرچم باشد مانند اتصال میله‌های پرچم در گیاهان تیره لگومینوز و كدو و یا اینكه بساكها هم به اتفاق میله‌ها به هم چسبیده و تشكیل توده پرچمی یك پارچه را بدهند .وقتی میله پرچمهای یك گل با هم متحد شوند و توده پرچمی واحدی را تشكیل دهند آنها را مونادلف ()Monadelphe می‌گویند. گیاه‌شناسی 1 4-8مادگی گل یا ژینسه ()Gyneceae مادگی ( )Pistilداخلی‌ترین قسمت گل بوده و اندام سازنده گامت ماده است .مادگی مانند جام و نافه از برگهای تغییر شكل‌یافته‌ای كه كارپل ( )Carplleیا برچه نیز نامیده می‌شوند تشكیل‌یافته و مولد تخمك و گامت ماده می‌باشد. گیاه‌شناسی 1 4-9ساختمان قسمتهای مختلف یك برچه از نظر تشریحی ساختمان ،دیواره برچه شبیه ساختمان برگ است و از نظر فیلوژنی نیز منشأ برگی دارد .اگر مادگی زبان پس قفا را كه از یك برچه به‌وجود آمده است تسطیح نماییم .مشابهت آن‌را با برگ خواهیم دید (شكل .)2-4همچنین در مراحل رشد تكامل گل این شباهت دیده می‌شود .در یك برچه سه قسمت اساسی وجود دارد. قسمت پایینی كه در قاعده قرار دارد تخمدان ( )Ovaryنام دارد كه درون آن تخمكها ( )Ovulesقرار داشته و به‌وسیله برجستگیهای كوچكی به‌نام جفت ( )Placentaبه جدار تخمدان متصل می‌گردد. دوم قسمت لوله مانند كه خامه ( )Styleنام دارد .انتهای خامه كه اغلب قطور و مسطح می‌باشند كالله ( )Stigmaنام دارد. گیاه‌شناسی 1 الف) كالله (.)Stigma كالله انتهای تقریبًا مسطح و قطور خامه می‌باشد كه شكل آن در نباتات مختلف متفاوت است مثًال در پامچال مسطح در سوسن گرد و غالت دارای دو كالله پرمانند می‌باشند. در زنبق و زعفران كالله رشد و نمو زیادی نموده و پتالوئید گشته است .زعفرانی كه در بازار به فروش می‌رسد همان كالله سه شاخه گلهای آن است .به‌طوركلی می‌توان گفت كه كالله انتهای بافت هادی است كه در رأس خامه منبسط شده و به شكل كالله درمی‌آید .شكل كالله نیز می‌تواند یكی از راههای شناسایی گیاهان باشد. گیاه‌شناسی 1 ب) خامه (.)Style زائده باریكی است كه تخمدان را به كالله وصل می‌كند. به‌عبارت دیگر بخش دراز و باریك برچه را خامه می‌نامند. خامه در بعضی از گلها دراز در برخی كوتاه و در عده‌ای اصوًال وجود ندارد .هر رشته كاكل ذرت كه در روی بالل دیده می‌شود یك خامه است .خامه ممكن است آزاد یا به‌هم چسبیده باشد .مجاری خامه كه وظیفه هدایت لوله گرده را به‌عهده دارد از بافت پارانشیم تشكیل‌یافته است. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 ج) تخمدان و ساختمان تخمك. تخمدان قسمت برجسته و متورم و میان تهی است یك یا چند خامه دارد .در داخل آن تخمكها به‌وسیله برجستگی‌ كوچكی به‌نام جفت به جدار تخمدان متصل می‌شوند .پایه‌ای كه تخمك را به جفت وصل می‌كند بند ( )Funiculusنامیده می‌شود .ناحیه‌ای كه بند به تخمك متصل می‌شود ناف ( )Hilusگویند. گیاه‌شناسی 1 4-10اقسام تخمك تخمكها را از نظر چگونگی و طرز قرار گرفتن در تخمدان و همچنین شكل آن می‌توان به اقسام زیر تقسیم كرد: الف) تخمكهای راست یا اورتوتروپ ( .)Orthotropousدر این حالت نوسل در جهت تقسیم مستقیم فولیكول رشد كرده بنابراین میكروپیل و ناف در یك امتداد قرار دارند مانند تیره هفت بند در بعضی از بازدانگان . گیاه‌شناسی 1 ب) تخمكهای واژگون یا آناتروپ (.)Anatroups تخمكها روی پایه خود خوابیده و به‌صورت واژگون درمی‌آیند. مانند تیره گلسرخ. ج) تخمكهای خمیده یا كامپیلوتروپ (.)Campylotroups خمیدگی نوسل باعث می‌شود كه سوراخ میكروپیل آنها مجاور ناف قرار گیرد مانند بعضی از گیاهان تیره كلم و نخود. د) تخمكهای اپوتروپ و اپی‌تروپ (& Apotrop .)Epitrope تخمكهای اپوتروپ آنهایی هستند كه در سمت راست جفت در جهت حركت عقربه‌های ساعت پیچیده و تخمكهای اپی‌تروپ آنهایی هستند كه در سمت راست جفت و در جهت مخالف حركت عقربه‌های ساعت پیچیده شده باشند. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 تمكن طرز اجتماع برچه‌های یك مادگی و باألخره طرز قرار گرفتن تخمكها را درون تخمدان تمكن گویند .طرز قرار گرفتن تخمكها در درون تخمدان در گیاهان مختلف متفاوت است و در شناسایی و طبقه‌بندی نباتات اهمیت زیادی دارد و آن را به 3حالت زیر تقسیم می‌كنند: الف) تمكن مركزی. ب) تمكن محوری. ج) تمكن كناری یا جانبی. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 4-11گلهای كامل و گلهای ناقص همان طوری كه گفته شد هر گل معموًال از چهار جزء اصلی ،كاسه و جام ،نافه مادگی مركب می‌باشد گلهایی كه دارای هر چهار جزء باشند گلهای كامل و در صورتی كه فاقد یكی از قسمتهای نامبرده باشند گلهای ناقص گویند .مثًال اگر اسفناج و چغندر دارای كاسبرگ، فاقد كاسبرگ (بی‌گلبرگ) ،زبان گنجشك فاقد پریانت و كلماتیس فاقد گلبرگ كه كاسبرگهایش به‌علت رنگین‌ بودن به شكل گلبرگ درآمده‌اند .گلهایی كه دارای پرچم و برچه باشند گل نر ماده ( )Hermaphroditeگویند مانند شب‌بو و میخك ،گندم و اطلسی ،گلهایی كه فاقد برچه باشند گل نر و گلهایی كه فاقد پرچم باشند گل ماده نامیده می‌شوند .بدیهی است كه گلهای نر یا ماده جزء گلهای ناقص محسوب می‌گردند. گیاه‌شناسی 1 4-12طرز قرار گرفتن اجزاء گل نسبت به یكدیگر در بعضی نباتات مانند تیره آالله ،نیلوفر آبی و ماگنولیا تعداد قطعات گل فوق‌العاده زیاد بوده و در روی یك خط مارپیچی واقع شده‌اند .این قبیل گلها را سیكلیك گویند .ولی در اغلب نباتات تعداد اجزاء گل معدودند .این دسته از گلها را گلهای پیرامنی یا سیكلیك گویند. گلهایی كه تعداد اجزاء قطعات یك گل در پیرامنهای مختلف با هم مساوی باشند ایزو سیكلیك می‌گویند مانند شمعدانی و اگر تعداد قطعات و اجزاء گل در پیرامنهای مختلف متفاوت باشد آنها را هترو سیكلیك گویند مانند اطلسی و شب‌بو. گیاه‌شناسی 1 4-13طرز قرار گرفتن اجزاء گل نسبت به محور خود طرز قرار گرفتن مادگی و سایر اجزاء گل نسبت به محور در نباتات مختلف متفاوت است و به سه حالت زیر دیده می‌شود. الف) حالت تخمدان زبرین یا فوقانی (.)Hypogenous ب) حالت تخمدان زیرین (.)Epigynous ج) حالت تخمدان نیمه زیرین (.)Perigynous گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 4-14پیدایش گل معموًال به محض پیدایش گل در گیاهان ،رشد شاخه‌های حامل گل متوقف شده و تمام فعالیتهای گیاهی و انرژی موجود متوجه رشد گل می‌گردد .یا بر طبق نظریه متامورفوز برگهای تغییر شكل‌یافته یك شاخه به صورت اجزاء گل در می‌آیند ابتدا كاسبرگها و سپس گلبرگها و بعد برچه‌ها ظاهر می‌گردند. گیاه‌شناسی 1 گل‌آذین ()Inflorescence طرز قرار گرفتن گل روی شاخه را گل‌آذین می‌گویند .ساقه گل دهنده بعضی از نباتات فاقد انشعابات فرعی می‌باشد .در بعضی از این نباتات مانند الله و زعفران گلها در انتهای ساقه قرار گرفته‌اند و در بعضی دیگر از قبیل پیچ تلگرافی و بنفشه محوری است كه گل‌آذین منفرد نامیده می‌شود .بالعكس ساقه گل دهنده در اغلب نباتات منشعب شده و هر یك از انشعابات فرعی آن به یك گل منتهی می‌گردد .مانند آفتابگردان و مینا كه از مجموع گلهای فوق‌العاده كوچك تشكیل شده است .هر قدر تعداد گلهای یك گل‌آذین زیاد شود رشد گلها محدود شده و از درشتی آنها كاسته می‌گردد .به‌طور كلی گل‌آذین را به دو نوع گل‌آذین نامحدود و گل‌آذین محدود تقسیم می‌كنند. گیاه‌شناسی 1 الف) گل‌آذین نامحدود. در گل‌آذین نامحدود محور اصلی گلها دارای چند شاخه است و هر شاخه بر یك گل منتهی می‌شود .در این حالت هر گل روی شاخه كوتاه (دمگل) قرار گرفته و ساقه گل دهنده (محور اصلی) به‌طور نامحدود به رشد خود ادامه می‌دهد و گلهای جدیدی تولید می‌كند. شكفتن گل در گل‌آذین نامحدود از پایین به باال و یا از خارج به داخل به‌طور سانتریپت صورت می‌گیرد .یعنی ممكن است در قسمت پایه میوه‌ها رسیده ولی در رأس آن هنوز گلها به میوه تبدیل نشده باشند. گل‌آذین نامحدود خود به دو نوع ساده و مركب تقسیم شده‌اند .گل‌آذین نامحدود مركب مانند خوشه‌ای مركب ،سنبله‌ای مركب ،چتری مركب می‌باشد. گیاه‌شناسی 1 .1گل‌آذین خوشه‌ای (.)Raceme نمونه اصلی و بارز گل‌آذین نامحدود است كه سایر گل‌آذینهای نامحدود از آن مشتق شده‌اند .در گل‌آذین خوشه‌ای گلها در طول محور اصلی به فواصل نسبتًا مساوی قرار گرفته كه هر گل دارای دمگل بوده كه در روی برگی قرار گرفته است مانند شب‌بو و انگور فرنگی، یا در تعریف خیلی ساده گل‌آذین خوشه‌ای می‌توان گفت كه محور اصلی دارای انشعابات فرعی است كه از پایین به باال به‌تدریج كوتاه می‌شود .گل‌آذین خوشه‌ای ممكن است ساده یا مركب باشد در خوشه‌ای ساده شاخه‌های فرعی منشعب نمی‌گردد مانند شب‌بو اما در گل‌آذین خوشه‌ای مركب شاخه‌های فرعی منشعب می‌شود مانند یاس. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 .2گل‌آذین سنبله (.)Spike این گل‌آذین در حقیقت همان گل‌آذین خوشه‌ای است منتهی گلها فاقد دمگل بوده و مستقیمًا به محور اصلی یا فرعی (ساده یا مركب) متصل می‌شوند .گل‌آذین سنبله نیز ممكن است ساده باشد مانند بارهنگ و یا مركب باشد مانند غالت. در غالت هر سنبله مركب از اجتماع عده زیادی سنبله و یا سنبله ساده تشكیل‌یافته است. گیاه‌شناسی 1 .3گل‌آذین دیهیم (.)Corymebe گل‌آذین دیهیم نوعی گل‌آذین خوشه‌ای است با دمگلهای نابرابر .یعنی دمگلهای پایینی درازتر و دمگلهای باالیی به‌تدریج كوتاه‌تر می‌شوند به نحوی كه گلها همگی در یك سطح قرار می‌گیرند مانند گل‌آذین گیالس ،آلبالو ،گالبی. گیاه‌شناسی 1 .4گل‌آذین چتری (.)Ombelle در گل‌آذین چتری رشد ساقه گل دهنده متوقف شده است و ظاهرًا شبیه گل‌آذین دیهیم است اما دمگل به یك اندازه از انتهای محور اصلی خارج و منشعب می‌گردد منظره چتر دارد .گل‌آذین چتری ممكن است گاهی مانند شمعدانی ساده و یا اینكه مانند هویج و جعفری چتری مركب باشد .در گل‌آذین چتری مركب همه یا یك گل به چتر كوچكی به‌نام چترك منتهی می‌گردد .در این حالت مجموع برگچه‌هایی كه در قاعده پایه اصلی قرار دارند به‌نام گریبان ( )Involucreو مجموع برگچه‌های قاعده پایكهای فرعی را گریبانك ( )Involucelleمی‌نامند و معموًال رشد گلهای چتر از خارج به طرف داخل است و از این نظر قابل مقایسه با گل‌آذین خوشه‌ای است. گیاه‌شناسی 1 .5گل‌آذین كپه‌ای یا كالپركی (.)Capitale نوعی گل‌آذین چتری است كه در آن پایكها از بین رفته و یا خیلی كوتاه شده‌اند و گلهای فاقد دمگل روی نهنج قرار گرفته‌اند و در نتیجه گل‌آذین متراكم شده است و در اطراف آنها برگكها به رنگ سبز قرار گرفته‌اند مانند مینا .گلهای كوچك آن معموًال گلچه نامیده می‌شوند .سطح این نوع گل‌آذین ممكن است صاف یا محدب باشد. گیاه‌شناسی 1 ب) گل‌آذین محدود یا گرزنی. محور اصلی گل‌آذینهای گرزن به یك گل ختم می‌شوند و در نتیجه رشد محوری كه گل روی آن ظاهر می‌شود متوقف می‌گردد .به‌عبارت دیگر ساقه گل دهنده و پایكها و باألخره هر كدام از پایكهای فرعی به یك گل منتهی می‌شوند .این گلها از طرفی رشد و نمو انتهای ساقه را متوقف و از طرفی در تولید انشعابات فرعی مؤثر هستند .چنانچه گل‌آذین گرزن و خوشه‌ای را با هم مقایسه كنیم انشعابات در خوشه‌ای جانبی و در گرزن سمپودیك است و منشأ گلی كه در انتهای محور گرزن قرار دارد از جوانه انتهایی می‌باشد. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 برای تشریح هر یك نوع از این گل‌آذین با سه اصطالح زیر باید آشنا شد. .1همودروم ( .)Hemodromeیعنی جهت فیلوتاكسی ساقه همیشه ثابت است. .2آنتی‌دروم ( .)Antidromeیعنی جهت فیلوتاكسی تغییر نموده و مخالف جهت اولیه قرار می‌گیرد. .3هترودروم ( .)Heterodromeیعنی هم دارای انشعابات همودروم و هم دارای انشعابات آنتی‌دروم باشند. گیاه‌شناسی 1 گرزن یك سویه یا یك جانبی كه در آن فقط یك محور فرعی بیش از محور اصلی رشد می‌نماید مانند گرزن خانواده گاوزبانیان .اگر در هر انشعاب جهت محور فرعی به ترتیب در سمت راست و چپ تغییر كند یعنی فقط ساقه‌های آنتی‌دروم باقی بمانند، مجموع گل‌آذین به شكل مارپیچ درمی‌آید كه آن را گل‌آذین مارپیچی یا بال ملخی ( )Heliacoideگویند و اگر محورها متوالیًا در یك سمت راست یا چپ به‌وجود آید كه معموًال نیز به‌همان طرف خم می‌شود آن را گل‌آذین گرزن حلزونی ( )Scorpioideمی‌نامند و در این حالت انشعابات آنتی‌دروم ساقه حذف شده است مثل گاوزبان. گیاه‌شناسی 1 گرزن دو سویه یا دو جانبی ()Bipar كه در آن انشعابات فرعی از دو جانب خارج می‌شوند و اگر انشعابات فرعی انشعابات دیگری نداشته باشند در این حالت گرزن دو سویه فقط دارای سه گل می‌باشند ولی معموًال محورهای فرعی نیز به نوبه خود دارای انشعابات فرعی‌تر می‌باشند مانند خانواده میخك و سیب‌زمینی و گرزن چند سویه یا چند جانبی ( .)Multiparدر این نوع گل‌آذین معموًال در زیر گل انتهایی بیش از 2محور فرعی به‌وجود می‌آید كه نوع مشخص آن در تیره فرفیون دیده می‌شود. گیاه‌شناسی 1 4-16لقاح ()Fertilization لقاح حساس‌ترین مرحله رشد زندگی كلیه گیاهانی است كه به طریق جنسی تولید مثل می‌كنند .لقاح در نباتات عالی و عموم پیدازادان به‌وسیله آمیزش دو سلول نر و ماده گیاه، به‌نام گامت كه تشكیل تخم ( )Zygoteرا می‌دهد صورت می‌گیرد .در گیاهان جهت انجام عمل لقاح یا آمیزش معموًال گامت ماده یا اتوسفر كه درشت‌تر است ثابت مانده و گامت نر برای تشكیل تخم به جانب او متوجه می‌گردد. این عمل دارای 3مرحله است: الف) گرده‌افشانی ،ب) جوانه‌زدن دانه‌گرده ،ج) آمیزش. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 17- 4میوه و دانه ()Fruite & Grain تشكیل دانه همان‌طوری كه قبًال اشاره شد پس از انجام عمل لقاح مضاعف در نهاندانگان تخمك به دانه تبدیل می‌شوند .گفتیم كه در عمل لقاح تخمزا با یك اسپرم تركیب شده و سلول تخم را به‌وجود می‌آورد .و هسته ثانویه با اسپرم دیگر آندوسپرم را تولید می‌كند .در این گیاهان آندوسپرم خیلی سریع تقسیم شده و بافت آندوسپرم را به‌وجود می‌آورد و سلول تخم نیز با اندكی تأخیر شروع به تقسیم می‌نماید و در نتیجه تقسیم عرضی آن ابتدا دو سلول مشابه تولید می‌شود. گیاه‌شناسی 1 4-18ساختمان دانه به‌ طوركلی می‌توان ساختمان یك دانه را پس از پایان یافتن رشد و نمو به صورت زیر خالصه نمود: .1پوسته (.)Tegument .2مغز (.)Amande گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 4-19میوه ()Fruit در اصطالح علمی گیاه‌شناسی تخمدان رسیده را میوه گویند .در برخی از گیاهان قسمتهای دیگر گل نظیر نهنج همراه با تخمدان رشد كرده و بخشی از میوه را تشكیل می‌دهند .میوه از دو بخش پریكارپ ( )Pericarpیا فرابر و دانه تشكیل‌یافته است .پریكارپ شامل 3قسمت است :بخش درونی آن را درونبر ( )Endocarpو بخش خارجی یا اپیدرم خارجی را برونبر ( )Epicarpو پارانشیم بین آن دو را بخش میانی یا میانبر ( )Mesocarpمی‌نامند. گیاه‌شناسی 1 پارتنوكارپی ()Parthenocarpy همان‌طوری كه ذكر شد تشكیل میوه اصوًال پس از گرده‌افشانی و لقاح آغاز می‌شود .ولی در بعضی شرایط ممكن است بدون گرده‌افشانی و لقاح میوه نیز به‌وجود آید كه ممكن است چنین میوه‌ای دانه‌دار یا بدون دانه باشد كه این عمل را بكرزایی (پارتنوژنز) و عمل به‌وجود آمدن میوه بدون لقاح را پارتنوكارپی می‌نامند. گیاه‌شناسی 1 4-20انواع مختلف میوه میوه‌ها را اصوًال با توجه به تعداد برچه‌های مادگی نسبت به اختالف ساختمان پریكارپ شكوفایی و ناشكوفایی آنها ساختمان تخمدان و غیره تقسیم بندی می‌نمایند. میوه‌ها به دو گروه ساده و مركب تقسیم می‌شوند: میوه‌های ساده میوه‌هایی هستند كه از رشد یك تخمدان حاصل می‌شوند البته ممكن است تخمدان یك یا چند برچه باشد .میوه‌های مركب میوه‌هایی هستند كه از اجتماع چند میوه ساده كه از رشد برچه‌های یك یا چند گل به‌وجود می‌آیند تشكیل می‌گردند .البته گاهی بخشهای دیگر گل همراه تخمدان رشد كرده و بخشی از میوه را تشكیل می‌دهند .این میوه‌ها را میوه‌های كاذب گویند مانند توت‌فرنگی و انجیر كه از رشد نهنج و توت معمولی كه از رشد كاسبرگها به‌وجود می‌آیند. گیاه‌شناسی 1 الف) میوه‌های ساده به دو دسته میوه‌های گوشتی و میوه‌های خشك تقسیم می‌شوند: .1میوه‌های گوشتی و آبدار (.)F. charnus سته (.)Bery شفت (.)Drope گیاه‌شناسی 1 .2میوه‌های خشك. میوه‌های خشك ناشكوفا ()Indehiscents میوه‌های خشك ناشكوفا عبارتند از: .1فندقه یا آكن (.)Achene .2سامار یا فندقه بالدار (.)Samar .3گندمه (.)Caryopsis .4میوه‌های خشك شكوفا ()Dehiscents .5نیام (.)Gousse .6كپسول (.)Capsule .7خورجین (.)Silique گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 ب) میوه‌های مركب میوه‌های مركب میوه‌هایی هستند كه از تجمع چند میوه ساده كه از رشد برچه‌های یك گل یا چند گل به‌وجود می‌آیند تشكیل می‌شود كه آنها را به میوه‌های مركب تك‌گلی و چند گلی تقسیم می‌كنند: .1میوه‌های مركب تك گلی. .2میوه‌های مركب چند گلی. گیاه‌شناسی 1 فصل پنجم رشد و نمو در گیاهان گیاه‌شناسی 1 5-1مراحل رشد و نمو در گیاهان ،رشد در همه نقاط گیاه انجام نمی‌گیرد بلكه مخصوص بخشهایی به نام مناطق رشد و نمو است .مناطق رشد و نمو عبارتند از :نوك ساقه ،نزدیك نوك ریشه، جوانه‌های جانبی و حلقه‌های زاینده .این حلقه‌ها مریستمهایی هستند كه در ریشه و ساقه پدید می‌آیند و با فعالیت خود باعث افزایش قطر ریشه و ساقه می‌شوند .در هر یك از مناطق رشد و نمو تمایز طی مراحل زیر انجام می‌گیرد: گیاه‌شناسی 1 .1مرحله تكثیر .در این مرحله سلولهای مریستمی به سرعت تقسیم می‌شوند و بر تعداد خود می‌افزایند. .2مرحله بزرگ شدن .به‌دنبال مرحلة اول انجام می‌گیرد .در این مرحله سلولهای حاصل از تقسیم توانایی تقسیم را از دست می‌دهد ولی بر ابعاد آنها افزوده می‌شود و این بزرگ شدن تا آنجا ادامه می‌یابد تا سلولها به حداكثر اندازه خود برسند. .3مرحله تمایز .در این مرحله هر دسته از سلولها به تناسب كاری كه انجام می‌دهند تغییر ساختاری می‌دهند و بافتهای گوناگون را پدید می‌آورند. گیاه‌شناسی 1 5-2رشد نخستین و رشد پسین رشد نخستین ،بیشتر شامل رشد طولی ریشه و ساقه و پیدایش شاخه‌ها و ریشه‌های فرعی است .با این توصیف رشد نخستین در همه گیاهان چوبی و علفی عمومیت دارد. رشد پسین همان طور كه قبًال هم اشاره كردیم شامل افزایش قطر ریشه و ساقه است .نهانزادان آوندی و اغلب نهاندانگان تك‌لپه‌ای رشد قطری ندارند .در آنها ساختمان پسین به‌وجود نمی‌آید .بنابراین رشد پسین مخصوص نهاندانگان دولپه‌ای و بازدانگان است. گیاه‌شناسی 1 .1رشد طولی ریشه. برای مشخص كردن منطقه رشد طولی در ریشه ،انتهای یك ریشه در حال رشد را به وسیله مركب مخصوص میلیمتر به میلیمتر عالمت‌گذاری می‌كنیم پس از چند روز مشاهده می‌شود كه حداكثر ریشه معموًال در میلیمتر دوم و سوم صورت گرفت و بخشهای مربوط به كالهك و تارهای كشنده ثابت باقی مانده است .به این دلیل گفته می‌شود كه تمركز رشد ریشه نزدیك به انتهاست. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 .2رشد طولی ساقه. برای مشاهده رشد طولی در ساقه ،ساقه نورسته‌ای را در روی گیاه آماده كرده و طول آن را بر حسب میلیمتر اندازه می‌گیریم آنگاه آن را به حال خود می‌گذاریم و در فواصل زمانی معین مجدد طول آن را می‌سنجیم مشاهده می‌شود كه رشد طولی در نوك ساقه و در منطقه وسیعتری به طول چند ده سانتیمتر انجام می‌شود. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 5-3ساخت و كار مریستم نوك ساقه در نوك ساقه انواعی از سلولهای مریستمی كه از دیدگاه سلول‌شناسی با یكدیگر متفاوت‌اند دیده می‌شود .در بیرونی‌ترین بخش جوانة انتهایی چندین الیة سلول سطحی به نام پوسته و در زیر آنها توده‌ای سلولهای مریستمی به نام مریستم مغز و در بین پوست و مغز ،مریستم دیگری به نام مریستم خفته وجود دارد .مریستم خفته شامل پیش مریستم‌ هاگزا و پیش مریستم نهنج‌زا است .این مریستمها در هنگام فعالیت رویشی گیاه فعالیت ندارند و به‌همین جهت به آنها مریستمهای خفته می‌گویند ولی در هنگام گلزایی این مریستمها فعال می‌شوند و بخشهای مختلف گل را به‌وجود می‌آورند. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 5-4پیدایش ریشه‌های فرعی ضمن بررسی و مطالعه ساخت و كار مریستمهای نوك ساقه با نحوة پیدایش برگها ،گلها و شاخه‌ها آشنا شدید .در اینجا چگونگی پیدایش ریشه‌های فرعی را بررسی می‌كنیم. در برش عرضی ریشه دیدیم كه خارجی‌ترین الیة استوانه مركزی الیة ریشه‌زا است .علت نامگذاری این الیه بدین مناسبت است كه سلولهای آن پس از تقسیمات متوالی، خاستگاه ریشه‌های فرعی می‌شوند .به این ترتیب كه از تقسیم سلولهای الیه ریشه‌زا كه در مقابل آوندهای چوبی قرار دارند سلولهای بنیادی شبیه آنچه نزدیك به انتهای ریشه است به‌وجود می‌آیند. گیاه‌شناسی 1 5-5رشد پسین رشد پسین مربوط به فعالیت مریستمهای پسین است .فعالیت این مریستمها موجب رشد قطری ساقه و ریشه می‌شود .این مریستمها به‌صورت دایره (در برش عرضی) و استوانه (در طرح فضایی) در استوانه مركزی و به‌صورت نیم حلقه‌هایی در پوست ریشه و ساقه وجود دارند .مریستم پوست را الیة زایندة چوب‌پنبه ،پوست و مریستم پسین استوانه مركزی را الیه زاینده چوب ـ آبكش یا كامبیوم می‌نامند. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 5-6الیه زاینده چوب‌پنبه ـ پوست چوب‌پنبه و پوست از الیة ویژه‌ای به‌وجود می‌آید كه بر خالف كامبیوم جایگاه مشخصی ندارد و به‌صورت حلقة پیوسته نبوده و فعالیت آن همیشگی نیست و ممكن است در زیر اپیدرم یا در بخشهایی از پوست تشكیل شود و برای دوره‌ای فعالیت كند و سپس از عمل باز ایستاده و دوباره در بخش دیگری از ریشه یا ساقه به‌وجود آید .از تقسیم سلولهای این الیه از خارج بافت چوب‌پنبه و از داخل پارانشیمهای پوستی به‌وجود می‌آید .به‌علت نفوذ ناپذیر بودن بافت چوب‌پنبه طبقات سطحی به‌صورت صفحه حلقه و نوار از تنه درخت جدا شده و می‌ریزد .در گونه‌ای بلوط فعالیت الیة زاینده پوست منتهی به تشكیل الیه‌هایی از بافت چوب‌پنبه می‌شود. كه آن را از سطح گیاه بریده و در صنعت مورد استفاده قرار می‌دهند .به‌طور كلی بافت چوب پنبه در گیاه به‌ویژه در بخشهای زیر زمینی نقش حفاظتی را به عهده دارد. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 فصل ششم متابولیسم گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ سلولهای بدن جانداران برای تأمین انرژی الزم ،برای ادامة زندگی مولكولهای غذایی را تجزیه می‌كنند و انرژی حاصل از این تجزیه در مولكولهای مخصوصی كه به اختصار ATPنامیده‌ایم ،اندوخته می‌شود .سپس در موقع نیاز مولكولهای ATPتجزیه و انرژی اندوخته‌ای را آزاد می‌سازند. ل ساخته به كمك این انرژی مولكولهای جدید و مورد نیاز در سلو ‌ می‌شوند .این عمل سلول‌ را ماده‌سازی می‌گویند كه به رشد سلول منجر می‌شود .به مجموعة این واكنشهای شیمیایی پیوسته كه ضمن آن انرژی ذخیره آزاد یا تبدیل می‌شود ،متابولیسم (سوخت و ساز) می‌گویند .مهمترین فرآیندی كه ضمن آن انرژی الزم برای اعمال حیاتی همه جانداران به دام می‌افتد و ذخیره می‌شود فتوسنتز نام دارد كه موضوع این بخش است .موضوع دیگری كه در این بخش با آن آشنا می‌شوید تنفس است كه شامل واكنشهای انرژی‌زا در درون سلولهاست. گیاه‌شناسی 1 6-1فتوسنتز فتوسنتز فرآیند انرژی اندوزی است كه در حضور نور در جانداران سبزینه‌دار رخ می‌دهد .ضمن این فرآیند انرژی نور خورشید به دام می‌افتد و در مولكولهای قند كه از تركیب و حاصل می‌آیند ذخیره می‌شود .وقتی در كلروپالستها آب و دی‌اكسید كربن با هم تركیب می‌شوند. قند حاصل می‌آید و اكسیژن به عنوان یك مادة دفعی آزاد و وارد جو می‌شود. گیاه‌شناسی 1 6-2دی‌اكسیدكربن مقدار این گاز در جو به‌طور متوسط حدود 03/0درصد است. این گاز از طریق روزنه‌های هوایی وارد برگ می‌شود سپس در الیه نازك آبی كه دیواره سلولهای میانبرگ را فراگرفته متصل می‌شود و از طریق انتشار وارد سلولها می‌شود و به كلروپالستها می‌رسد .مقدار دی‌اكسیدكربن كه به‌طور دائم در طول روز به‌وسیله همه گیاهان سبز از جو گرفته می‌شود بسیار زیاد است .برای مثال 10000بوته ذرت كه در یك جریب زمین كاشته شده‌اند در فصل رشد بیش از 2500كیلوگرم كربن در خود ذخیره می‌كنند .برای تأمین این مقدار كربن حدود 11تن دی‌اكسیدكربن الزم است .دی‌اكسیدكربن مصرف شده در فتوسنتز ،كربن و اكسیژن موجود در ساختمان قند را تأمین می‌كند. گیاه‌شناسی 1 6-4نور طیف وسیعی از پرتوها از خورشید به فضا منتشر می‌شود. میزان انرژی این پرتو‌ها در هر ثانیه معادل یك میلیون برابر تمام ذخایر سوختهای فسیلی كرة زمین محاسبه كرده‌اند .این پرتوها به‌صورت ذرات كوچكی به‌نام فوتون یا كوانتوم متراكم و پراكنده می‌شوند .فوتونها دارای تواتر بوده و انرژی هر فوتون بستگی به میزان تواتر آن دارد. فوتونها یا پرتوهایی كه طول موج كمتری داشته باشند انرژی و قدرت نفوذ بیشتر و آنهایی‌كه توان موج بیشتری دارا باشند انرژی و قدرت كمتری دارند .در ضمن هر قدر پرتوها دارای انرژی بیشتری باشند نیروی بیشتری برای جابه‌جا كردن الكترونهای یك ماده خواهند داشت. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 6-5كلروفیل چند نوع كلروفیل شناخته شده است كه در همه آنها یك اتم منیزیم وجود دارد .ساختمان كلروفیل با بخش آهن‌دار هموگلوبین خون جانوران شباهت دارد. غشای تیالكوئیدهای كلروپالستهای بیشتر گیاهان دو نوع كلروفیل دارد .كلروفیل aو كلروفیل .bكلروفیل aسبز روشن و كلروفیل bسبز متمایل به زرد است .به‌طور معمول مقدار كلروفیل aدر كلروپالست 3برابر مقدار كلروفیل bاست. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 6-6فتوسیستمها بر روی تیالكوئیدهای كلروپالستها مجموعه‌هایی از حدود 250تا 400مولكول از رنگیزه‌های مختلف (به‌طور عمده كلروفیل ،aكمی كلروفیل bو كاروتنوئیدها) همراه با برخی پروتئینها گرد هم‌آمده و مجموعه‌هایی به‌نام فتوسیستم به‌وجود می‌آورند .فتوسیستمها محل به دام انداختن انرژی نوری هستند .در هر فتوسیستم مولكولهای كلروفیل aمركز واكنش‌اند و بقیة رنگیزه‌ها انرژی نوری را گرفته و به مولكولهای كلروفیل aانتقال می‌دهند. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 6-7واكنشهای شیمیایی فتوسنتز یك دسته از واكنشهای فتوسنتز در حضور نور انجام می‌شوند .اینها را واكنشهای وابسته به نور (واكنشهای روشنایی) می‌نامند .دسته دوم واكنشهایی هستند كه برای انجام آنها وجود نور الزامی نیست .این واكنشها كه هم در تاریكی و هم در روشنایی انجام می‌شوند واكنشهای مستقل از نور (واكنشهای تاریكی) نام دارند. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 6-9واكنشهای مستقل از نور این واكنشها به‌طور مستقیم به نور وابسته نیستند .در این مرحله 2COاحیاء و اولین تركیبات آلی ساخته می‌شوند. برای احیاء دی‌اكسیدكربن هیدروژن و انرژی الزم است. گیاه‌شناسی 1 چرخة كالوین احیای دی‌اكسیدكربن طی یكسری واكنشها به‌نام چرخه كالوین ،در درون استرومای كلروپالستها صورت می‌گیرد. گیاه‌شناسی 1 گیاه‌شناسی 1 6-10بازده فتوسنتز بازده یك دستگاه از طریق اندازه‌گیری انرژی مصرف شده نسبت به انرژی دستگاه تعیین می‌شود .طبق قانون دوم ترمودینامیك تبدیل انرژی در هیچ دستگاهی صددرصد نیست ،یعنی همه انرژی داده شده به یك دستگاه به انرژی قابل استفاده تبدیل نمی‌شود .در واقع هیچ تبدیلی در انرژی صورت نمی‌گیرد مگر این كه همراه آن مقداری از انرژی به‌صورت گرما هدر رود .بر این اساس از كل انرژی خورشیدی كه به برگ می‌تابد حدود 5/3-5/0درصد در انجام فرآیند فتوسنتز مصرف و در صورت انرژی شیمیایی نهفته در مواد آلی مانند هیدراتهای كربن اندوخته می‌شود و بقیه آن به‌صورتهای مختلف مانند بازتابش گرما ،تبخیر و غیره هدر می‌رود. گیاه‌شناسی 1 6-11عوامل مؤثر بر شدت فتوسنتز شدت فتوسنتز را از میزان اكسیژنی كه در واحد زمان از یك گیاه متصاعد می‌شود و یا میزان دی‌اكسیدكربنی كه در واحد زمان جذب گیاه می‌شود محاسبه می‌كنند .عوامل درونی و عوامل بیرونی در شدت فتوسنتز مؤثرند. گیاه‌شناسی 1 6-12تنفس گیاهان و سایر جانداران موقعی می‌توانند به زندگی ادامه دهند كه قدرت تجزیه مولكولهای پیچیدة مواد آلی (غذا) و استفاده از انرژی اندوخته شده در آنها را دارا باشند .عمل اكسیداسیون مواد آلی كه منتهی به آزاد شدن انرژی می‌شود مستلزم جذب اكسیژن از راه منافذ روی برگ ،ساقه و ریشة گیاه است .بنابراین تظاهرات خارجی تنفس عبارت است از جذب 2Oو دفع 2COیعنی مبادالت گازی بین گیاه و محیط .ولی به‌طوری كه در زیست‌شناسی جانوری مطالعه می‌كنید تنفس واقعی یعنی واكنشهای شیمیایی اساسی كه منجر به شكسته شدن مولكولهای مواد آلی و رها شدن انرژی می‌شود در درون سلولها انجام می‌پذیرد و ما از آن به عنوان تنفس سلولی نام می‌بریم. گیاه‌شناسی 1 6-13شدت تنفس مقدار اكسیژن جذب شده و یا دی‌اكسیدكربن دفع شده را در واحد زمان ،شدت تنفس می‌گویند .اگر تعریف شدت فتوسنتز را به خاطر بیآوریم مالحظه می‌كنیم كه تبادالت گازی در این دو فرآیند عكس یكدیگرند .در تنفس اكسیژن و هیدرات كربن به مصرف می‌رسد و آب و 2COتولید می‌شود .در صورتی كه در فتوسنتز آب و 2COبه مصرف می‌رسد و اكسیژن و كربوهیدراتها به‌وجود می‌آیند. گیاه‌شناسی 1 6-15كسر تنفسی اگر گازهای تنفسی گیاه را به‌طور دقیق بررسی كنیم می‌بینیم كه معموًال حجم دی‌اكسیدكربن دفع شده از گیاه برابر حجم اكسیژن جذب شده نیست .نسبت بین این دو را كسر تنفسی می‌نامیم .این كسر بر حسب مراحل مختلف رویش و گل دادن گیاه متفاوت بوده و تا حدودی نوع ماده‌ای كه در واكنشهای تنفسی تجزیه می‌شود را مشخص می‌سازد. گیاه‌شناسی 1 فصل هفتم تغذیه گیاه گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ گیاهان عالوه بر ساختن مواد غذایی طی فرآیند فتوسنتز، كانون ساخت مواد ویژه‌ای هستند كه تنظیم‌كننده ،ارتباط دهنده و هماهنگ‌كننده فعالیت سلولها در بخشهای مختلف گیاه هستند. این مواد موجبات تنظیم رشد ریشه ،ساقه ،برگ ،جوانه‌ها و همچنین زمان گل‌دهی رویش‌دانه ،افتادن برگها ،میوه‌ها و سایر فعالیتهای زیستی را فراهم می‌آورند .عمدة این مواد شیمیایی هورمونهای گیاهی نامیده می‌شوند. گیاه‌شناسی 1 ‏ عناصر ضروری گیاه را اغلب به دو دسته پرمصرف یا پرنیاز و كم‌مصرف یا كم نیاز تقسیم می‌كنند .عناصر پرمصرف آنهایی هستند كه مقدار مصرفشان در گیاه بیش از عناصر كم‌مصرف است مثًال مقدار ازت (عنصر پرمصرف) گیاه هزاران برابر مقدار روی (عنصر كم‌مصرف) است .براساس این تقسیم‌بندی عناصر Mg, Ca, K, S, P, N, O, H, Cپرمصرف و عناصر Cl, B, Mo, Zn, Cu, Mn, Feكم‌مصرف محسوب می‌شوند. گیاه‌شناسی 1 7-1روشهای بررسی نیاز غذایی گیاه لزوم یك عنصر كانی برای گیاه موقعی است كه گیاه بدون آن قادر به ادامه زندگی نباشد .اینك به‌طور اختصار به روشهایی كه به‌منظور برآورد میزان نیاز گیاه به عنصر معین یا عناصر معین است می‌پردازیم .در این مورد سه روش متداول را می‌توان نام برد: .1پرورش گیاه در محلولهای غذایی .2تجزیه و بررسی خاك .3تجزیه بافت و اندامهای گیاه. هر یك از این روشها محدودیتها و مزایایی دارد كه با برخی از آنها آشنا خواهید شد. گیاه‌شناسی 1 پرورش گیاه در محلولهای غذایی برای اینكه معلوم شود چه عناصری برای رشد گیاه ضروری است ،پرورش گیاه در محلولهای غذایی كه پرورش هیدروپونیك ( )Hydroponicنامیده می‌شود وسیله‌ای مهم می‌باشد آغاز تاریخچة پرورش گیاه در محیط مایع را می‌توان سال 1699میالدی دانست که در این سال پژوهشگری به نام وود وارد ( )Wood Wardدر انگلستان رشد چند نوع گیاه در آبهای باران ،رودخانه، چشمه و حتی آب مقطر مقایسه كرد. گیاه‌شناسی 1 تاكنون فرمول بیش از 150محلول غذایی مختلف منتشر شده است كه تفاوت آنها در نسبت غلظت عناصر است .تعیین اینكه كدامیك از این محلولهای غذایی بهتر است به دالیل زیر ساده نیست. .1سرعت جذب عناصر به‌وسیله ریشه یكسان نیست و تركیب محلول غذایی ضمن پرورش گیاه دستخوش تغییر است. .2نیاز انواع گیاهان به هر عنصر متفاوت است ،مثًال برخی از گیاهان آهن و روی یا بر بیشتر مصرف می‌كنند به‌عالوه نیاز غذایی بستگی به مرحله رشد گیاه دارد. .3شرایط جوی مانند نور و گرما ،سرعت رشد گیاه و در نتیجه سرعت استفاده از مواد غذایی موجود در محلول غذایی را تغییر می‌دهد. گیاه‌شناسی 1 7-2تجزیه و بررسی خاك تجزیه شیمیایی نمونه‌های خاك یكی از روشهای تعیین مقدار عناصر غذایی موجود در آن است عامل اصلی در این روش نحوة نمونه‌برداری است كه باید با دقت تمام از جاهای مختلف و عمق‌های معین خاك تهیه شوند .ناهمگنی تركیب غذایی خاك در سطح یك مزرعه یا یك باغ میوه زیاد است و به همین علت تعداد نمونه‌ها باید آن قدر باشد كه این ناهمگنی را از نظر آماری برطرف سازد. تجزیه شیمیایی خاك بیشتر به‌منظور تعیین میزان نیاز گیاه به كود شیمیایی در صورتی مفید خواهد بود كه اطالعاتی نیز در مورد میزان جذب و مصرف عناصر توسط گیاه در دست داشته باشیم .این اطالعات از تجزیه شیمیایی خاك به دست نمی‌آید بلكه از بررسیهای تجزیه بافت و اندامها باید حاصل شوند. گیاه‌شناسی 1 7-3تجزیه بافت و اندامهای گیاه تجزیه بافتهای گیاهی روشی است كه وضع غذایی گیاه را با تعیین غلظت عناصر در آن برآورد می‌كند .اندامی كه بیشتر به این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد برگ به‌ویژه دمبرگ است. اساس تجزیه شیمیایی گیاه پیدا كردن رابطه‌ای بین رشد گیاه و غلظت عنصر غذایی مشخص در بافتهای آن است برای این منظور گیاهانی را در محلول غذایی یا خاك كه تمام عناصر ضروری جز عنصر مورد نظر را به اندازه كافی داشته باشد پرورش می‌دهند. سپس این گیاهان را به چند گروه تقسیم می‌كنند و عنصر مورد نظر را كه در رژیم غذایی اولیه داده نشده است ،به مقادیر زیاد به آنها می‌دهند .در نتیجه تا هنگامی كه نیاز گیاه از نظر عنصر مورد نظر كامًال برطرف نشده است افزودن آن عنصر موجب افزایش رشد گیاه می‌شود سپس میزان رشد یا مقدار محلول هر گروه را جداگانه تعیین می‌كنند ضمنًا نمونه‌هایی از بافتهای گیاهان نیز برای تجزیه شیمیایی تهیه می‌شود. گیاه‌شناسی 1 7-4نقش اختصاصی عناصر كانی در گیاهان در این بخش به‌طور خیلی اختصار به نقش مشخص و شناخته شده عناصر الزم تغذیه گیاهی و همچنین عناصری كه ظاهرًا برای گونه‌های معینی الزم‌اند یا اینكه اثر محسوسی بر روی رشد گیاهان دارند ولی ضروری شناخته نمی‌شوند می‌پردازیم .ازت مراحل بسیاری در متابولیسم دارد و رشد گیاهان به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت تأثیر كمبود ازت قرار می‌گیرد. گیاه‌شناسی 1 ازت. از اجزای ساختمانی اسیدهای آمینه پروتئینها ،آنزیمها ،كوآنزیمها، اسید نوكلئیك ،كلروفیل ،اغلب غشاهای گیاهی بسیاری از هورمونهای گیاهی و تعداد زیادی تركیبات مهم متابولیسمی درون گیاه است .مشخص‌ترین عالمت كمبود ازت در گیاهان كاهش میزان رشد و بروز حالت كلروز است. گوگرد. از اجزای سازنده سه اسید آمینه سیستین ،سیستئین و متیونین است كه از آنها آنزیمها و به‌طور كلی پروتئینها ساخته می‌شوند. ویتامینهای تیامین و بیوتین از تركیبات گوگرددار مهم هستند به‌عالوه گوگرد جزئی از كوآنزیم Aاست كه در بسیاری از مراحل چرخه كربس و متابولیسم اسیدهای چرب دخالت دارد .نشانه‌های كمبود گوگرد در گیاهان به‌طور كلی شبیه نشانه‌های كمبود ازت است. گیاه‌شناسی 1 فسفر. در تركیبات فسفاتهای نوكلئوتیدها و اسید نوكلئیكها وارد می‌شود .ناقلهای فسفات ،فسفوریالسیون و انرژی اتصالهای فسفات در متابولیسم چربیها ،كربوهیدراتها تنفس ،فتوسنتز و بسیاری از فرآیندهای متابولیسمی دیگر در درجه اول اهمیت دارند .نشانه كمبود فسفر تأخیر بلوغ ،كاهش ساخته شدن پروتئینها تجمع قندها در اندامهای رویشی و ظهور رنگ بنفش در اندامهای بعضی گیاهان است. گیاه‌شناسی 1 كلسیم. به‌صورت نمك در تیغه میانی دیواره سلول به‌صورت پكتات كلسیم وجود دارد .كلسیم همچنین با اسیدهای آلی دیگر تولید نمك می‌كند و یونهای كلسیم معموًال به‌عنوان اجزای شیره سلولی هستند .كلسیم برای رشد مداوم مریستم انتهایی الزم است و همچنین در متابولیسم گیاهی نقش به‌عهده دارد .كلسیم به‌عنوان فعال‌كننده چندین آنزیم در گیاهان عمل می‌كند و به‌عالوه در تحریك رشد دانه گرده و رشد لوله گرده مؤثر است .از نشانه‌های ویژه كمبود كلسیم كاهش رشد بافتهای مریستمی است .نشانه‌های كمبود كلسیم ابتدا در قسمت انتهایی برگهای جوان به‌صورت كلروز و تغییر شكل برگ ظاهر می‌شود. گیاه‌شناسی 1 منیزیم. این عنصر جز مواد معدنی كلروفیل است ،منیزیم در متابولیسم فسفاتها و به‌طور غیرمستقیم در مكانیسم تنفسی نقش دارد .یونهای منیزیم در فعال كردن بعضی از آنزیمها نقشی دارند (به‌عنوان مثال ترانس فسفوریالز) این عنصر در حفظ ریبوزومها یعنی اندامكهایی كه با ساخته شدن پروتئین‌ مربوط‌اند نیز نقش بازی می‌كند. زیادی منیزیم برای رشد گیاه سمی است .كمبود منیزیم معموًال منجر به بروز یك كلروز خاص در بعضی گونه‌ها به رنگ بنفش می‌شود. گیاه‌شناسی 1 پتاسیم. بر خالف همه عناصر كانی ماكرومتابولیسمی الزم برای گیاهان، پتاسیم به‌طور قطع معلوم نیست كه در تركیب موادآلی كه برای ادامه حیات گیاهان اساسی‌اند درآید .پتاسیم یك عنصر غیرقابل صرف‌نظر می‌باشد و نواحی جوان در حال رشد گیاهان غنی از پتاسیم هستند و نقشهای اساسی این عنصر در متابولیسم گیاهی بیشتر تنظیمی و كاتالیزوری است و احتماًال یونهای پتاسیم در باز و بسته شدن روزنه‌ها نقش اسمزی بازی می‌كنند .پتاسیم به نحوی در ساخته شدن پروتئینها از اسیدهای آمینه دخالت دارد .متابولیسم كربوهیدراتها در اثر مقدار غیر كافی پتاسیم به هم می‌خورد .در كمبود شدید پتاسیم فتوسنتز متوقف و تنفس افزایش می‌یابد .نشانة كمبود پتاسیم كلروز (زردی رنگ برگ) و نكروز (لكه‌های پراكنده بافت خشك شده) ابتدا در كناره‌های برگهای پیر و سپس در تمام سطح برگ می‌باشد. گیاه‌شناسی 1 آهن. در ساخته شدن كلروفیل در گیاهان سبز الزم است .بعضی از آنزیمها و مولكولهای ناقل كه در مكانیسم تنفس سلولهای زنده عمل می‌كنند تركیبات آهن‌دار می‌باشند .نمونه مشخص آنها كاتاالز ،پراكسیداز ،فردوكسین و سیتوكرومها است كه در مكانیسم‌ اكسیداسیون احیاء دخالت دارد .كمبود این عنصر منحصر به یكنوع كلروز خاص می‌گردد. گیاه‌شناسی 1 منگنز. این عنصر فقط به‌مقدار بسیار كمی برای گیاهان الزم است و مقدار زیادی آن برای گیاهان سمی است .نقش منگنز در گیاهان به‌عنوان كاتالیزور اصلی یا كمكی می‌باشد .این عنصر مخصوصًا در ارتباط با تركیبات آهن شاید نقش مستقیمی در پدیده اكسیداسیون احیاء بازی می‌كند .منگنز فعال‌كننده تعدادی از سیستمهای آنزیمی است .از جمله بعضی از آنهایی كه توسط منیزیم غیرفعال می‌شوند منگنز همچنین به‌نحوی با ساخته شدن كلروفیل مربوط است به‌طوری كه كلروپالستها فورًا تحت تأثیر كمبود آن قرار می‌گیرند .كلروز حاصل از كمبود منگنز از نظر شكل در مقایسه با كلروز حاصل در اثر كمبود آهن یا منیزیم مشخص است. گیاه‌شناسی 1 بر. این عنصر به‌مقدار بسیار كم الزم است .ولی محدوده مقدار مورد نیاز در گیاهان بسیار متغیر است .كمبود بر منجر به آسیب‌دیدگی شدید یا مرگ سلولهای مریستم انتهایی ساقه و ریشه می‌شود (به‌علت غلظت زیاد تركیبات فنولی) و وجود آن از ساخته شدن تركیبات فنولی جلوگیری می‌كند .بر ممكن است در انتقال كربوهیدراتها نقش اساسی بازی كند. در بعضی گونه‌ها معلوم شده كه رشد دانه گرده را تحریك می‌كند. گیاه‌شناسی 1 روی. این عنصر بجز در تراكم خیلی كم برای گیاهان سمی است ولی در مقادیر بسیار جزئی از آن باید برای حفظ متابولیسم طبیعی گیاه وجود داشته باشد .كمبود روی سبب به‌هم خوردگی ساختمان نوك ریشه ،كوتاه ماندن و عدم تشكیل بذر می‌گردد .روی از اجزای آنزیمهای کربونیک انیدرایز و گلوتامیک دی‌هیدروژناز و فعال‌كننده چندین سیستم آنزیمی است .روی همچنین در ساخته شدن اسید ایندول استیك كه یك هورمون گیاهی است الزم می‌باشد. گیاه‌شناسی 1 مس. این عنصر مانند روی برای گیاهان بسیار سمی است .مگر به غلظت بسیار كم ،چون مس یكی از اجزای آنزیمهای اكسیداسیون احیاء از قبیل تریوسیناز ،اسید آسكوربیك اكسیداز و همچنین پالستوسیانین است .یكی از نشانه‌های كمبود این عنصر بیماری نوك میری مركبات و بعضی درختان دیگر است. گیاه‌شناسی 1 مولیبدن. از همه عناصری كه به‌طور قطع ضروری به‌شمار می‌آیند. مولیبدن به كمترین مقدار الزم است .این عنصر معموًال به‌صورت یون مولیبدات در اختیار گیاهان قرار می‌گیرد. یكی از نقشهای این عنصر عملی است كه در سیستمهای آنزیمی كه نیتراتها را به یونهای آمونیوم كاتالیزور می‌كنند انجام می‌دهد .نشانه‌های كمبود آن بیشتر به نشانه‌های كمبود ازت شباهت دارد و تولید گل نیز در گیاهان محدود می‌گردد. گیاه‌شناسی 1 كلر. یك عنصر میكرومتابولیسمی ضروری برای گیاهان است و به نظر می‌رسد كه به‌عنوان فعال‌كننده آنزیم در تجزیه مولكول آب طی واكنشهای فتوسنتزی عمل كند .نشانه كمبود این عنصر كلروز برگهای جوان و پژمردگی گیاه است. گیاه‌شناسی 1 سدیم. شواهد قانع‌كننده‌ای مبنی بر اینكه سدیم عمًال در متابولیسم گیاهی عالی شرکت دارد ،در دست نیست بجز در بعضی گونه‌های نمك دوست .افزودن تركیبات سدیم‌دار به خاك معلوم شده است كه منجر به رشد سریعتر بسیاری از انواع گیاهان می‌شود .این امر در مورد بعضی از گونه‌ها فقط در صورت كمبود پتاسیم و در مورد بعضی گونه‌های دیگر حتی وقتی پتاسیم كافی باشد صدق می‌كند .نمونه گیاهان دسته اول جو ،هویج ،پنبه ،كتان و گوجه فرنگی و گیاهان دسته دوم كرفس ،انواع چغندر و شلغم می‌باشد. گیاه‌شناسی 1 سیلیس. مقدار كمی از این عنصر ممكن است الاقل برای بعضی از گونه‌های گیاهان عالی ضروری باشد .سیلیس به‌طور قطع عنصر اصلی برای رشد طبیعی دیاتومه‌ها است. آلومینیوم. معموًال عنصر ضروری به شمار نمی‌آید ولی مقادیر بسیار كمی از آن الاقل برای بعضی از گونه‌ها الزم است. سلنیم. ممكن است این عنصر برای گونه‌های معینی از جنس گون ضروری باشد. گیاه‌شناسی 1 فصل هشتم فتوپریودیسم گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ نمو گیاهان تحت تأثیر طول نسبی دورة روشنایی و تاریكی پدیده‌ای است كه فتوپریودیسم خوانده می‌شود و یكی از محسوس‌ترین واكنشهای گیاه به محیطش است. اساس دانش ما از این پدیده در سال 1920وقتی گارنر و آالرد رشد توتون رقم مریلند ماموت را در گلخانه طی ماههای زمستانی بررسی كردند ریخته شد .این رقم توتون كه در تابستان به ارتفاع 3تا 5متر می‌روید و به‌طور عادی در این فصل در حوالی واشنگتن گل نمی‌دهد از طرف دیگر بوتة ساقه‌ای كه در گلخانه در زمستان كشت می‌شود بیش از 1متر رشد نمی‌كند ولی گل و بذر زیاد تولید می‌نماید این مشاهدات منتهی به این فرضیه شد كه رشد و نمو غیر مشابه بوته توتون در دو فصل نتیجه تفاوت طول روز است بعدًا آزمایشهای دقیق‌تر مؤید این فرضیه شد. گیاه‌شناسی 1 8-1گیاهان روزكوتاه این گیاهان در محدودة فتوپریود كوتاه‌تر از فتوپریود بحرانی گل می‌دهند .اگرچه بعضی گونه‌ها الاقل در فتوپریودی كه تا حدودی طوالنی‌تر از حدمطلوب است و به‌طور پراكنده گل می‌دهند در فتوپریود طوالنی‌تر یا در شرایط روشنایی مداوم گیاهان روز كوتاه گل نمی‌دهند و به‌طور نامحدود به‌حالت رویشی باقی می‌مانند. گیاهانی كه به‌عنوان روزكوتاه طبقه‌بندی می‌شوند شامل حسن یوسف ،سیب‌زمینی شیرین ،گل ستاره‌ای ،توت‌فرنگی ،آمبروز، داوودی ،بنفشه ،شاهدانه ،فاربیتیس ،گونه‌های اسفناج ،كاالنكوئه، برخی ارقام توتون ،برخی ارقام لوبیا سوژا ،نوعی عدسك آبی و اغلب گلهای اهلی و وحشی نواحی معتدل است كه در اوایل بهار یا اواخر تابستان به گل می‌روند. گیاه‌شناسی 1 8-2گیاهان روز بلند فقط در شرایط فتوپریود طوالنی‌تر از فتوپریود بحرانی تا روشنایی دایم به‌سهولت گل می‌دهند .ایجاد گل معموًال به‌سریعترین وجه در روشنایی مداوم یا دوره روشنایی خیلی طوالنی‌ انجام می‌گیرد .ولی این امر الاقل در برخی گونه‌ها در فتوپریود كوتاه‌تر كندتر و به‌طور پراكنده ممكن است روی دهد در فتوپریود باز هم كوتاه‌تر این گیاهان به‌حالت رویشی به‌طور نامحدود قرار می‌گیرند .گیاهان این گروه اسفناج ،چغندر ،تربچه ،كاهو ،بارهنگ ،بذرالبنج، اغلب غالت ،دم گربه‌ای ،شبدر ختمی درختی ،سیب‌زمینی و اغلب گلهای اهلی و وحشی نواحی معتدل هستند كه در اواخر بهار یا تابستان به گل می‌رود. گیاه‌شناسی 1 8-3گیاهان بی‌تفاوت «روز خنثی» در محدوده وسیعی از طول روز از فتوپریود نسبتًا كوتاه تا روشنایی مداوم به‌سهولت گل می‌دهند .گیاهان این گروه شامل گل آهار ،گل قاصدك ،گندمك ،گوجه فرنگی ،پنبه، گندم سیاه و برخی ارقام توتون است. گیاه‌شناسی 1 گیاهان بینابین برای برخی از گیاهان روزكوتاه محدود فتوپریود كه طی آن گل می‌دهند بسیار محدود است و در مورد آنها یك فتوپریود بحرانی به‌طور قطع می‌توان تشخیص داد .مثًال فتوپریود بحرانی برای توق 5/15ساعت ،برای لوبیا سوژا بیالكسی تقریبًا 5/13ساعت، برای داوودی 10-11ساعت و برای حسن یوسف تقریبًا 12 ساعت است و به همین ترتیب یك فتوپریود بحرانی برای گیاهان روز بلند وجود دارد .این گیاهان فقط در فتوپریود بحرانی یا طوالنی‌تر گل می‌دهند .مثًال دوره فتوپریود برای بذرالبنج 12 ساعت و برای چغندر یكساله 13تا 14ساعت است .گیاهانی بی‌تفاوت مانند گیاهان روز بلند فقط در محدوده طول روز طویل‌تر از فتوپریود بحرانی به گل می‌روند .ولی طول روز بحرانی این قبیل گونه‌ها كوتاه‌تر از فتوپریود بحرانی گیاه روز بلند است .گیاهان بینابینی دو فتوپریود بحرانی دارند و فقط در فتوپریودهائی كه نزدیك به آنها یا میان آن دو است گل می‌دهد .مثًال یك رقم نیشكر فقط در فتوپریود كه تقریبًا بین 5/11و 13ساعت است گل می‌دهد. گیاه‌شناسی 1 8-4فتوپریود القائی چرخه فتوپریودی كه گلدهی را در گیاه ایجاد كند یك چرخه القائی و چرخه‌ای كه چنین تأثیری نداشته باشد چرخه غیر القایی نامیده می‌شود .یك دوره روشنایی 8ساعته متناوب با یك دوره تاریكی 16ساعته یك چرخه القایی برای گیاه روز كوتاه توق است كه فتوپریود بحرانی آن 5/15 ساعت می‌باشد .یك دوره روشنایی 16ساعته متناوب با یك دوره تاریكی 8ساعته یك چرخه غیر القایی برای این گیاه است. گیاه‌شناسی 1 8-5مكانیسم كلی فتوپریودیسم گلدهی به‌عنوان مثال در یك گیاه روز بلند نظیر اسفناج موقعی شروع می‌شود كه فقط برگهای گیاه در معرض فتوپریود بلند قرار بگیرند .اگر مریستم انتهایی در معرض فتوپریود بلند باشد نتیجه ادامه نمو رویشی است .نتایج مشابهی هم در تعدادی از گونه‌های روز بلند و هم گونه‌های روز كوتاه به دست آمده است. گیاه‌شناسی 1 8-6فعل و انفعالها در مریستم فقط مریستمهای انتهایی ساقه كه ممكن است به صورت انتهایی یا جانبی روی ساقه به‌وجود آید می‌تواند به مریستمهای گل تبدیل شوند. چندین عامل تعیین می‌كند كه كدام مریستمها و به چه مقدار به گل تبدیل خواهند شد .قبل از آنكه هر نوع نمو زایشی در گیاه روی دهد ،گیاه باید به مرحله‌ای كه گل رسی خوانده می‌شود برسد .دوره رشد الزم قبل از رسیدن به این مرحله از گونه‌ای به گونه دیگر بسیار متفاوت است .بعضی گونه‌های كنوپودیوم كه هنوز در مرحله نشائی هستند با قرار گرفتن در شرایط روز كوتاه می‌توان در آنها گلدهی ایجاد كرد .بعضی دیگر از گیاهان برای رسیدن به مرحله گل رسی چند سال به وقت نیاز دارند .گونه‌هایی از نی و خیزران را می‌توان دید كه از 5تا 50سال رشد می‌كنند سپس یك بار گل داده و می‌میرند. گیاه‌شناسی 1 8-7نقش مواد بازدارنده در فتوپریودیسم شواهدی نشان می‌دهد كه مواد بازدارنده الاقل در برخی گیاهان در این فرآیند نقشی دارند .مواد بازدارنده ممكن است در برگها وقتی كه در معرض چرخه القایی قرار دارند تولید شوند و نتیجه آن اختالل در انتقال فلوریژن است تا نتیجه بازدارندگی به معنی متابولیسمی .البته امكان نقش مواد متابولیسمی را حداقل در بعضی گونه‌های روز كوتاه نباید نادیده گرفت. گیاه‌شناسی 1 ش فتوپریودی گیاهان روز بلند و روز 8-8تفاوتهای اساسی در واكن ‌ كوتاه دو نوع گیاه هیچ‌گاه برای گلدهی نیازهای فتوپریودی كامًال یكسان ندارند .این امر در مورد ارقام و نژادهای فیزیولوژیكی یك گونه نیز صادق است .بنابراین گیاهان روز بلند به صورت یك گروه و مخصوصًا نوعی كه اجباری است به‌طور مشترك در رفتار فتوپریودی خود خصوصیات معین و مشخصی را منعكس می‌كنند. درباره گیاهان روز كوتاه هم می‌توان این مطلب را بیان كرد ولی باید تأكید شود كه رفتار فتوپریودی فقط تعداد قلیلی از گیاهان روز كوتاه به‌طور كامل مطالعه می‌شوند .در واقع مسلم است كه انواع بیشتری از الگوهای رفتار فتوپریودی از آنجا كه بررسیها نشان داده است وجود ندارد. گیاه‌شناسی 1 8-9نقش دوره‌های تاریكی و روشنایی خصوصیت اساسی در واكنش فتوپریودی گیاهان روز بلند اثر بازدارندگی یا متوقف كننده دوره‌های تاریكی طوالنی در چرخه‌های 24ساعته روی آغاز گلدهی است. باید تأكید شود كه مطلب فوق فقط در مورد چرخه‌های 24ساعته صادق است .گیاهان روز بلند در دوره‌های كوتاه روشنایی اگر متناوب با دوره كوتاه تاریكی باشد شروع به گل دادن می‌كند .مثًال شبت و آهار در چرخه‌های مداوم كه در آن یك ساعت روشنایی در تناوب دو ساعت تاریكی است گل می‌دهند. گیاه‌شناسی 1 ‏ فصل نهم ‏هورمونهای گیاهی گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ گیاهان عالوه بر ساختن مواد غذایی طی فرآیند فتوسنتز، كانون ساخت مواد ویژه‌ای هستند كه تنظیم‌كننده ،ارتباط دهنده و هماهنگ‌كننده فعالیت سلولها در بخشهای مختلف گیاه هستند. این مواد موجبات تنظیم رشد ریشه ،ساقه ،برگ ،جوانه‌ها و همچنین زمان گل‌دهی رویش‌دانه ،افتادن برگها ،میوه‌ها و سایر فعالیتهای زیستی را فراهم می‌آورند .عمدة این مواد شیمیایی هورمونهای گیاهی نامیده می‌شوند. گیاه‌شناسی 1 9-1اكسینها در سال 1881چارلز داروین زیست‌شناس انگلیسی و فرزندش متوجه شدند كه «كولئوپتیل» گیاهان تیرة غالت (غالتی كه ساقة نورسته این گیاهان را دربرمی‌گیرند) به‌سمت نور یك جانبه خم می‌شود .آنها دریافتند كه با پوشاندن نوك كولئوپتیل به‌وسیله یك جسم كدر ،این خمیدگی حاصل نمی‌شود .در سال 1926یك فیزیولوژیست هلندی به نام پریتس ونت تحقیقات داروین را دنبال كرد .او نوك كولئوپتیلهای جو دو سر را قطع كرد و آنها را بر روی مقداری آگار (مادة ژالتینی مانندی كه از جلبكهای قرمز به‌دست می‌آید) پهن شده قرار داد .پس از چند ساعت نوك كولئوپتیلها را برداشت و آگار را به صورت مكعبهای بسیار كوچك برش داد. سپس قطعات كوچك آگار را بر روی سطح برش كولئوپتیلهای نوك بریده قرار داد. گیاه‌شناسی 1 ‏ او مشاهده كرد ،هرگاه قطعه آگار تمامی سطح برش را بپوشاند ،رشته كولئوپتیل به طول قائم انجام می‌شود .اما اگر قطعه آگار در یك سمت سطح برش قرار گیرد كولئوپتیل به‌سمت دیگر خم خواهد شد .او از این آزمایشها نتیجه گرفت كه از نوك كولئوپتیلها ماده‌ای ترشح شده و وارد آگار می‌شود و این ماده مسئول خمیدگی در این اندامهاست ونت این ماده را «اكسین» نامید (از لغت یونانی Auxeinبه معنی افزایش‌ دادن). گیاه‌شناسی 1 ‏ اكسین عالوه بر افزایش رشد طولی سلولها در فعالیتهای دیگر گیاه نیز اثر دارد .اكسین ریشه‌زایی را تقویت می‌كند. بنابراین در تولید ریشه بر روی قلمه‌هایی كه در آنها ریشه‌زایی به سختی صورت می‌گیرد از اكسین استفاده می‌شود .جوانه انتهایی ساقه با مقدار زیادی اكسین سریع رشد كرده تا مدتی از رشد عده‌ای از جوانه‌های كناری جلوگیری می‌كند .بنابراین رشد شاخه‌ها تا حدودی تحت كنترل اكسین جوانه انتهایی است .اكسین موجود در پهنك برگ موجب دوام برگ می‌شود و از ریزش آن جلوگیری می‌كند. گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ اكسین گرچه تشكیل گل را به تأخیر می‌اندازد اما در مواردی موجب تحریك رشد تخمدان‌ و تبدیل آن به میوه می‌شود .این امر موجب شده كه در مواردی از اكسین در تولید میوه‌های بی‌دانه (بكرزایی) استفاده شود .در این حالت از گرده‌افشانی جلوگیری به عمل آورده و تخمدان را تحت تأثیر اكسین قرار می‌دهند در نهایت تخمدان بدون انجام لقاح تبدیل به میوه بی‌دانه می‌شود .اكنون معلوم شده كه ماده‌ای به نام اسید ایندول استیك ( )IAAتنها اكسین طبیعی فعال است و سایر اسیدهای آبی كه نظیر اكسین عمل می‌كنند به اسید ایندول استیك تبدیل می‌شوند. بعدها اكسینهای مصنوعی ساخته شده‌اند كه عبارت از ایندولها ،نفتالینها و فنوكسیها. گیاه‌شناسی 1 9-2كاربرد اكسینها در كشاورزی . 1 تنك كردن و جلوگیری از رویش گل و میوه :درختان میوه‌ چندین برابر قدرت خود گل و میوه تولید می‌كنند اما اگر همه گلها به میوه تبدیل شوند ،كیفیت میوه به شدت كاهش پیدا می‌كند و قدرت گیاه برای تولید جوانه و گل در سال بعد كم می‌شود .برای پیش‌گیری از این حالت و حفظ تعادل باردهی ،كاربرد غلظتهای معینی از اكسینها سبب ریزش تعدادی از گلها خواهد شد. . 2 ازدیاد گیاهان و كشت بافت برای تولید ریشه در مورد گیاهان سخت ریشه زا مثل پسته و گردو و همچنین القا ریشه در گیاهانی كه با كشت بافت تكثیر می‌شوند. گیاه‌شناسی 1 ‏ ‏ .3استفاده به عنوان علف‌کش :مثل دی‌كلروفنوكسی استیك اسید (D 4-و )2در علف هرز باعث رشد سریع می‌شود و باعث می‌شود كه ذخیرة ریشه مصرف شود و گیاه به تدریج ضعیف شده و بمیرد. اكسین‌ با مقادیر متفاوت بر روی ریشه و ساقه و جوانه‌ها اثر می‌كند و هرگاه مقدار اكسین از حد مورد نیاز بیشتر یا كمتر باشد بر روی اندامهای یاد شده اثر نخواهد كرد .برای مثال اكسین به مقدار بسیار ناچیز باعث رشد ریشه و به مقدار زیاد سبب توقف رشد ریشه می‌شود .اكسین مورد نیاز برای رشد جوانه‌ها بیشتر از ریشه و برای رشد ساقه بیشتر از جوانه‌هاست. گیاه‌شناسی 1 9-3سیتوكنینها در سال 1964در آلبومین شیری نارگیل و ذرت مواردی شناخته شد كه بر رشد گیاهان اثر مثبت داشتند .این مواد را ن نامیدند .سیتوكنینها گروهی از تركیبات طبیعی در گیاهان سیتوكنی ‌ هستند كه به ویژه فرآیند تقسیم سلولها را شدید می‌كنند. سیتوكنینها عالوه بر تقسیم سلولها ،بر طویل شدن آنها نیز اثر دارند .این مواد به‌طور كلی در تمام مراحل رشد گیاهان از رویش دانه تا تشكیل گل و میوه مؤثرند .سیتوكنینها پیر شدن و ریزش برگها را به تعویق می‌اندازند .به همین دلیل هرگاه بر روی برگهای جوان محلول رقیق سیتوكنین بپاشیم دوام آنها بیشتر خواهد شد و موجبات سنتز كلروفیل در آنها فراهم می‌آید. 1 گیاه‌شناسی .الف) سیتوكنینهای طبیعی ،Zeatin .1 ،Dihydra zeatin .2 ،Dimethyl- auyl- adenin .3 ،Methyl Thiozeatin .4 1 گیاه‌شناسی ب) سیتوكنینهای مصنوعی ،Benzyl adenin .1 Ethoxy ethyl adenin .2 Tetra- hydro- pyranil- & benzyl- adenin (PBA) گیاه‌شناسی 1 موارد استفاده از سیتوكنین در كشاورزی .1در كشت بافت .2غلبه جوانه انتهایی را از بین می‌برند .در فلفل زینتی باعث می‌شود شاخه‌های جانبی به‌وجود بیاورند. . 3عمر گلهای زینتی و عمر سبزیهای برگی را بعد از برداشت افزایش می‌دهند. گیاه‌شناسی 1 9-4جیبرلینها در سال 1926دانشمندان ژاپنی نوعی بیماری را در گیاه برنج گزارش دادند كه در آن طول بوته دو برابر طول بوته معمولی می‌شد. بوته‌های بیمار ضعیف بودند و دانه تولید نمی‌كردند .آنها دریافتند كه این عوارض در نتیجه آلوده شدن برنج به نوعی قارچ به نام جیبرال است .سپس مادة مؤثر در این قارچ را شناسایی كردند و آن را جیبرلین یا اسید جیبرلیك نامیدند. جیبرلین نه تنها در قارچها یافت می‌شود بلكه دهها تركیب مشابه آن را از گونه‌های مختلف گیاهی به دست آوردند یا به‌طور مصنوعی ساخته‌اند. گیاه‌شناسی 1 ‏ جیبرلینها به‌طور كلی در مراحل مختلف رشد و نمو گیاه از رویش دانه تا تشكیل میوه مؤثرند .همان طور كه دربارة برنج گفته شد جیبرلین موجب رشد طولی ساقه به ویژه ساقة گیاهان كوتاه‌قد (پاكوتاه) مانند ذرت ،نخود و لوبیای پاكوتاه می‌شود .ولی روی انواع پابلند آنها تأثیر چندانی ندارد .بعضی گیاهان مانند كلم در سال دوم گل می‌دهند، هرگاه بر روی گیاه كلم جیبرلین بپاشیم عالوه بر آنكه بسیار طویل می‌شود در سال اول گل می‌دهد .بنابراین جیبرلین بر زمان گل‌دهی نیز اثر دارد .جیبرلین موجب بیداری جوانه‌ها و دانه‌های در حال خواب می‌شود .این مواد برخالف اكسین از ریشه‌زایی جلوگیری می‌كنند و مانع تشكیل ریشه بر روی قلمه‌ها می‌شوند. گیاه‌شناسی 1 9-5اثرات جیبرلین .1طویل ساختن فاصله میان‌گره‌ها .2شكستن دورة خواب بسیاری از گیاهان دارای دورة خواب كه در اثر بازدارنده‌ها می‌باشد كه جیبرلین باعث از بین رفتن دورة خواب می‌شود. .3به وجود آمدن گلهای نر .4به گل نشاندن گیاهان دو ساله در سال اول .5جانشین نقش سرما در جوانه‌زنی بذرها و غده می‌شود .6بزرگ كردن اندامهای گیاه :قبل از لقاح در انگور جیبرلین باعث میوه بدون دانه می‌شود. .7تأخیر در زمان رسیدن میوه‌ها :اگر یك ماه قبل از رسیدن پرتقال ppm40محلول جیبرلین روی میوه‌ها بپاشند زمان رسیدن را به عقب می‌اندازد. گیاه‌شناسی 1 9-6هورمونهای بازدارنده هورمونهای بازدارنده از رشد (Plant growth )inhibitorsرشد و نمو در گیاهان تحت تأثیر عوامل مختلف تنظیم كنندگی ،قرار می‌گیرد .گروهی از تنظیم‌كننده‌های رشد گیاهی ،بازدارنده‌های رشد هستند .این مواد نیز بر دو دسته‌اند ،گروه بازدارنده‌های طبیعی كه حاصل فرآورده‌های متابولیسمی گیاه می‌باشند نظیر اسید آبسیزیك كه به شرح آن می‌پردازیم و گروه دیگر كه به‌طور مصنوعی ساخته می‌شوند و در كشاورزی نیز استفاده می‌گردد .از آن جمله ،فسفون ( ،)Phosphonكلروكلین كلراید ( )C.C.Cسوكسینیك اسید دی متیل هیدرازین را می‌توان نام برد. گیاه‌شناسی 1 9-7آبسیزین آبسیزین در پالستها از تغییر كاروتنوئیدها به وجود می‌آید .با آنكه می‌توان آن را در همه اندامهای گیاهی یافت اما به‌طور ویژه‌ای در دیواره میوه‌های آبدار وجود دارد و از رویش دانه‌ها در داخل میوه جلوگیری به‌عمل می‌آورد .اسید آبسیزیك و مشتقات آن در اغلب موارد نقش بارندگی داشته و برخالف هورمونهایی كه تاكنون خوانده‌اند (هورمونهای تحریك كننده :اكسین ،سیتوكنین ،جیبرلین) عمل می‌كنند .به همین مناسبت از آن به‌عنوان هورمون بازدارنده یاد می‌شود .آبسیزین موجب بسته شدن روزنه‌های هوایی و كاهش عمل تعرق می‌شود و موجبات مقاومت گیاه در برابر كم‌آبی را فراهم می‌آورد .جلوگیری از تشكیل گل ،به خواب انداختن جوانه‌ها و دانه‌ها از جمله اثرات دیگر آبسیزین هستند .به همین مناسبت برای تعویق انداختن زمان گل‌دهی می‌توان از آن استفاده كرد. گیاه‌شناسی 1 9-8اتیلن در زمانهای گذشته چینی‌ها مشاهده كرده بودند هنگامی كه میوه‌های نارس در معرض دود حاصل از بخاریها قرار داده می‌شوند رسیدگی در آنها تسریع و تحریك می‌گردد .این پیشنهاد كه مواد فرار ممكن است در رشد و نمو گیاه موثر باشند از مشاهدات ژیرادین( )1864سرچشمه می‌گیرد كه مادة گازی شكل باعث تسریع در ریزش برگ در گیاهان می‌شود .بیست سال بعد مولیش ( )Molischبه این موضوع اشاره كرد كه در گیاه جو بین انعكاسهای گراویتروپیسم ( )Gravitropismغیرطبیعی دانه رستها و حضور مقادیر كم گازی كه در ریزش برگ مؤثر است رابطه‌ای وجود دارد .بررسیهای مشابهی به‌وسیله نل جوبو ( )1901صورت گرفت .در سال 1934این مادة گازی شكل به‌وسیله گین ( )Ganeمعرفی گردید و معلوم شد كه اتیلن به‌عنوان یك فرآورده گیاهی دارای اثرات فیزیولوژیكی در گیاهان است. گیاه‌شناسی 1 اتفن. اگر ما بخواهیم از اتیلن استفاده كنیم چون فرار است باعث می‌شود كه ماده‌ای به نام اتفن ابداع شود كه موقعی كه بر روی شاخه و برگ پخش كردند به‌راحتی جذب گیاه می‌شود و در درون یاخته (سلول) تبدیل به اتیلن و فسفر و كلر می‌شود و به این ترتیب كاربرد اتیلن در باغات میوه راحت می‌شود.