صفحه 1:
بسم الله الرحمن الرحیم
معرفی کارخانه برق تمبی مسجدسلیمان
اولین کارخانه تولید برق در ایران وخاورمیانه
ارائه کننده : احسان بابادی آقاجانی
ihttp://www.petromuseum.ir : a>
&
3
صفحه 2:
کارخانه برق تمبی در مسجد سلیمان, یکی از نخستین نمونه های کارخانه
برق حرارتی در کشور و خاورمیانه است که بنا به سوابق تاریخی در مهرماه
سال ۱۲۸۷خورشیدی,به فاصله کمی پس از حفر سومین چاه نفت در مسجد
سلیمان احداث شد.
تاسیساتی تاریخی و ارزشمند که امروزه علیرغم فعالیت جاری تقسیم برق
شبکه,به عنوان یکی از پایلوت های موزه ای در طرح موزه نفت مسجد
سلیمان مورد توجه است.
ن کارخانه در ده کیلومتری جنوب شرقی مسجد سلیمان و در کنار
رودخانه تمبی قرار دار.نزدیک ترین نقطه به رودخانه آب شور و دستگاه
های خنک کننده تمبی که سابقاً جهت کارخانه مورد نیاز بوده است. این
نیروگاه که توسط شرکت سازنده کارکرد آن تا اوایل دهه ۵۰ خورشیدی
پیش بینی شده بود به دلیل نگهداری و مراقبت و تعمیرات به موقع
کارشناسان این شرکت تا سال ۱۳۶۸ یمنی دووبرابر زمان پیش بینی, شده
عمر کرد و در دوران جنگ تحمیلی و دفاع مقدس نقش مهمی در تأمین برق
شهر مسجدسلیمان ایفا می کرد
صفحه 3:
احداث
در اواسط جنگ جهانی اول یعنی در سال ۱۹۱۷
میلادی فکر احداث کارخانه بزرگ و مناسب برای
مسجد سلیمان به وجود آمد. به همین منظور کنار
رودخانه تمبی بدین کار اختصاص داده شد. زیرا
درآن زمان هنوز توربین های گازی اختراع نشده بود
و مجبور بودند از توربین های بخار برای تولید برق
استفاده کنند که مستلزم مصرف آب فراوان |
کارخانه مولد برق تمبی از دو قسمت قدیمی و جدید
تشکیل شده است که شرح هرکدام در ادامه می آید.
شایان ذکر است اطلاعات ارائه شده در این دو بخش
مستخرج از روزنامه اخبار هفته مسجد سلیمان در
سال های ۱۳۳۸ و ۱۳۳۹ وآمار و ارقام ارائه شده
مربوط به این مقطع زمانی است
صفحه 4:
نوع بنا
بنای نیروگاه جدید ساختمانی است آجری با که تویزه
بتنی و تیرآهن مستحکم شده است. با توجه به
کاربردی که از بنا توقع میرفته نیز ماهیت دستگاهها
و ماشینهای سنگین در آن, به لحاظ ایستایی. عناصر
و اجزای بنا بسیار مقاوم طراحی و ساخته شده اند و
یالهای تعبیهشده در دل جرزها استحکام آن را
تضمین کرده است. الگوی این نیروگاه مشابه نیروگاه
شمارة ۱ پالایشگاه آبادان است. با اين تفاوت که این
نیروگاه در مقیاسی کوچکتر ساخته شده است.
صفحه 5:
محل قرا ركيرى
بخش اعظم مجموعه تمبی صنعتی است اما در سایذ
آن اجزای زیستی و تفریحی نیز شکل گرفته بوده
است که از آن جمله میتوان به زمینهای تنیس و
کلوب در گذشته اشاره کرد. این ویژگی موجب شده
بود اين منطقه حیثیت تفریحی نیز پیدا کند به ویژه
آنکه بندی بر رودخانه احداث شده بود و دریاچهای در
آن به وجود آورده بود که هنوز هم وود دارد. اجزا و
تشکیلات صنعتی و نیز ساختمانهای وابسته بدان در
طی یک قرنی که از بنیاد اين مجموعه میگذرد
تغییرات بسیار به خود دیده است. بخشهای زیادی از
مجموعه در حال حاضر از حیز انتفاع خارج و غیر
فعال هستند.
صفحه 6:
بخش های مجموعه
مجموعه کارخانه برق تمبی از اجزای مختلفی چون
نیروگاه. بخش پمپاژ محلف کارکنان؛ بخش col Stabe
داروخانه. منطقة عمومی. منطقة متفرقه ( شامل بازار,
مسجد. مدرسه؛ حمام. پست. و پل معلق که در حال
حاضر بخشی از روستای تمبی است) تشکیل شده است.
صفحه 7:
بخش قدیم
* قسمت قدیمی کارخانه دارای نه هزار کیلو وات ظرفیت
است وبه شرح زیر احداث شده
* اولین قسمت ماشین آلات این دستگاه که عبارت از دو
توربین بخار هریک به ظرفیت ۱۵۰۰ کیلووات و ساخت
کارخانه Brown Boveri سوئیس است از سال
۰ میلادی سفارش داده شده و در سال ۱٩۲۲ نصب
شده است . بعداً دو توربین بخار دیگر که هریک به ظرفیت
۰ کیلو وات است در سال های ۱۹۲۵ و ۱۹۲۹
ميلادى 4 5 English Electric si سفارش داده
شده و به ترتیب در سال های ۱۹۲۷ و ۱۹۳۰میلادی
نصب و به ظرفیت کارخانه اول افزوده شد.مقدار آبی که
برای کارخانه برق و تلمبه خانه نفت که در مجاورت ان
ساخته شده از رودخانه تمبی مصرف می شود تقریباً
معادل هشتصد هزار گالن در ساعت است.
SEH ey pean SUP EM Pe ی
صفحه 8:
* قسمت جدید کارخانه که در ساختمان مدرن و مجهز قرار دارد از
سال ۱۹۴۸ که به فکر توسعه کارخانه قدیمی افتادند ایجاد شد.
یعنی درآن سال سفارش دو توربین گازی هریک به ظرفیت ۴۰۰۰
کیلووات به کارخانه 50۷6۲ 9۲0۷۷۳ سوئیس داده شد و این
دو توربین در سال های ۱۹۵۵ و ۱۹۵۶ میلادی نصب شد. از ظرفیت
برق اين كارخانه براى گردانیدن کارخانه ها و غیره و همچنین به
مصرف تامین برق در روشنایی منازل کارکنان استفاده
* می شد. علاوه بر موارد مطرح شده یکسری آمار و ارقام درباره این
کارخانه وجود دارد که به لحاظ بررسی سیرتاریخی این کارخانه
اهمیت می یابد از جمله اینکه
* در سال ۱۹۵۹کارخانه برق تمبی جمعاً در حدودععهزار كيلووات
ساعت برق تولید کرده است که از اين مقدار ۶۲۵۰۰ کیلو وات
ساعت آن به مصرف کارهای صنعتی در روشنایی ناحیه
مسجدسلیمان رسیده و مابقی برای مصرف خود کارخانه و محوطه
اطراف آن و همچنین برای مصرف تلمبه خانه نفت که در نزدیک آن
قرار دارد رسیده است.
صفحه 9:
مشخصات فنی و ميزان توليد
حداكثر مصرف مسجدسلیمان در دسامبر ۱۹۵۹ به مقدار(۱۰۰۵۰) کیلووات رسیده بود
و این مقدار از تاریخ تاسیس کارخانه تمبی بالاترین رقم مصرف بوده است. در ماه های
زمستان مقدار متوسط مصرف برق مسجدسلیمان
است. برای گردانیدن توربین های گازی در سال ۱۹۵۹ مقدار ۰۰
شده است و به همین منظور مقدار ۲۲۰۰۰۰ تن بخار برای گردانیدن توربینهای بخاری
مصرف شده بود. علاوه بر توربین های بخاری که برای تولید برق به کار می روند چهار
دستگاه توربین دیگر نیز در تلمبه خانه نفت در مجاورت کارخانه برق برای ارسال نفت
به آبادان و اهواز موجود است که برای گردانیدن آنها تیز از قوه محرکه استفاده شده
بود. در سال ۱۹۵۹ میلادی تلمبه های مذکور مقداری متجاوز از ۲۱ میلیون بشکه
نفت را به تقاط فوق الذکر ارسال داشته و برای گردانیدن آنها ۶۷۱۱۰ تن بخار به کار
برده شده بود. بخار لازم برای گردانیدن توربین های مولد برق و توربین های مولد
تلمبه ها توسط ۵دستگاه دیگ بخار به ظرفیت ۱۴۵۰۰۰ پوند در ساعت تهیه می شد.
ديك هاى مذكور در سال ۱۹۵۹جمعاً بالغ بر > اتن بخار تهيه كرده اند . براى
تهیه اين مقدار بخار ۱۲۰۰تن مواد نفتی برای تولید حرارت در دیگ های بخار مذکور
مضرف شنده است,
صفحه 10:
اتفاقات
* در طول تاریخ یکصد و دوازده ساله ای که از عمر این
میراث ارزشمند صنعتی ایران می گذرد. گزارش های
فنی و خبری متعددی از آن منتشر شده است.از جمله
در نشریه نامه صنعت نفت.دوره دهم.شماره هفتم. که
تاریخ آذر ۱۳۵۰ را روی جلد داردگزارشی از اين کارخانه
تولید برق منتشر شده است.
* از جمله موارد مهم اين گزارش اشاره به وقوع یک فقره
آتش سوزی در کارخانه مذکور به
سال ۹۱۷ ۱میلادی(حدود سال۱۲۹۶خورشیدی)است که
متاسفانه منجر به کشته شدن یک نفر و مجروحیت یک
تن دیگر شده است.اتفاق ناگواری که در مطالبی که
تاکنون در مورد کارخانه برق تمبی دیده و خوانده ایم.
صفحه 11:
صنعت نفت و کار خانه
موضوع تلمبه خانه نفت و نیروگاه برق ارتباطی تنگاتنگ با
یکدیگر داشته اند. تاریخچه برق مسجد سلیمان با فوران نفت از
اولین چاه نفت ارتباط مستقیم دارد.درسال ۱۲۹۰ یعنی ۳سال
پس از فوران نفت از چاه شماره یک انتقال نفت از مسجد
سلیمان به پالایشگاه نفت آبادان از طریق تلمبه خانه ای در تمبی
انجام می شد. مسجد سلیمان به دلیل موقعیت خاصی که از نظر
منابع نفت و گاز داشت.مورد توجه بود و همزمان با کشف
نفت.اين شهر به سرعت در مسیر رشد قرار گرفت.اولین ایستگاه
جهت تلمبه کردن نفت خام از مسجد سلیمان به آبادان,در
سال۱۹۰۹میلادی در این محل بنا شد و ایستگاه های مشابهی
نیز به ترتیب در ملائانیکوت عبدالله و دارخوین شروع به کار
کردنداز ایستگاه دارخوین درشرایطی بهره برداری می شود که
دارای مولد برق برای رفع احتیاجات داخلی و سایر دستگاههای
صنعتی مربوطه است .
صفحه 12:
وضعیت فعلی
اين كارخانه تا اوايل دهه 7١ تأ
بود اما در
زمان و يس
از سالها فعالیت فراتر 2 برآورد قمر ژنراتورها از
مدار خدمت خارج شد. اين كارخانه در طرح
موزه ی نفت قرار است مورد بازدید علاقه
a كيرد. إين كارخانه كه هم اكثون به
ان یکی از اجزای موزه گد
ی ۱ در فهرست آثار ملی کشور توسط
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور ثبث
و به استانداری خوزستان نیز ابلاغ گردیده
است.
Sata LU age زه
صفحه 13:
تبدیل شدن به پارک موزه
طی دو فاز شامل فاز نخست. احداث موزه و محوطه داخلی
نخستین نیروگاه برق خاورمیانه و فاز دوم محوطه سازی و
زیباسازی اطراف کارخانه به مرحله اجرا درآمد. در فاز نخست
که پیش از اين با ثبت آثار و اقلام صنعتی این کارخانه توسط
کارشناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور شکلِ
گرفته بخش های مختلف اين نیروگاه شامل توربین های گازی»
اتاق کنترل, کلیدخانه و sly gl chet ple بازدید علاقمندان
به تاریخ صنعت نفت آماده سازی شده است. در فاز دوم فیز
بهسازی اطراف نیروگاه شامل احداث آلاچیق. بهسازی ساحل
بند آبی مجاور نیروگاه و احداث اسکله قا
سیستم روشنایی محوطه, احداث پارکینگ خودروء احداث
رانی, احداث
فضای سبز و احداث پیاده رو همراه با نصب ادوات ورزشی به
مساحت هشت هزار متر مربع به منظور افزایش جذابیت های
گردشگری و توریستی به این مجموعه قدیمی صنعتی توسط
شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجدسلیمان اجرا شد.
صفحه 14:
نشانی پارک موزه
ستان خورستان + شهزستان مسجدسلییان»
جاده ی بازار تمبی ۰ پارک موزه برق
معد یبای
ساعت بازدید : شش ماهه اول سال از ۸ صبح تا
۸ و شش ماهه-دوم سال از ٩ تا ۱۷
هزینه ی بلیط : رایگان
صفحه 15:
a
(7 Na از وج سا