صفحه 1:
صفحه 2:
موضوع:
بررسی نقوش گیاهی در
ات اسلامی
نام و نام خانوادگی: فاطمه پیک محمدی
نام استاد: خانم هدی حسینی قمصری
درس :انسان طبیعت.معماری
صفحه 3:
> تزبیتات و نقوش در هثم معماری
00000000 1 و وه بر انسان سیب شده که از همان ابتدا انسان:هز مسنوع
دست خود را مزین و زیبا بسازد. در اییلن نیز مجسمه ها و ظروف تزیین شده با نقوش
مت وه جا مانء از دوران بانستان: گواه این سخن است.
> نتو شگیاهی در تزیینات اسلامی
با آمدن اسلام به سرزمین ایران و گسترش ایدئولوژی اسلامی بر فضای فکری و فرهنگی این
سرزمین, هنر و مباحث مربوط به آن تحت تأثیر مستقیم. تعالیم اسلامی واقع شد. معماران و
نرمندان مسلمان با الهام از حدیث "خداوند زیباست و زیبلیی را دوست دارد". سعى در بيان
زیبایی در همه ی هنرها و حرفه ها را داشتند. لین ذوق زیبایی طلبی چیزی جدای از زندگی
عادی آنها نبود. هنر جزثی جدا شده و نمایش داده شده در موزه ها نبود. بلکه متعلق به بطن
اكى آنان بود. تزیین در معماری اسلامی ساختمان را همچون پوششی در برمی گیرد
صفحه 4:
< «رفت زندگی
در قرون نخستین اسلامی هنرمندان بسیاری .از نقوش تزئینی بکارگرفته شده در تزئینات
گچبری دورة ساسانی وامگرفته و با اعمالتغییرتی در فرم و شكل ظاهرى أنها به انها
معنایی دوباره بخشیدند. نقوش گیاهی هم از جمله اين نقوش هستند. /
در دورة اسلامی, نقوش گیاهی از فرم طبیعت گرایی دورة ساسانی فاصله گرفته و متضمن
معتابی ماورایی و الهی شدند. برای مثال درخت زندگی در دورف ساسانی که نمادی از
باروری و حاصلخیزی بود. این بار در دورة اسلامی, با عنوان درخت طوبی و یادآور این
درخت در مجموع درختان بهشتی بود. کاملا پیداست که در دور اسلامی, نگاه سحر و
جادو از نقوش تزئینی و بویژه نقوش تزئينی گیاهی که بیشترین کاربرد را در گستره
ترشتانی این دوره داشت. گرفته شد.
صفحه 5:
در اساطیر کهن «درخت مقدس» نیز با همان مفهوم و محتوا و برابر با هدرخت زندگی» آمده
است. این درخت سه عتصر موجود در عالم را در خود جمع نموده
1
دنیای زیر زمین را از طریق ریشه‌های خود در خاک:
F سطح زمین رااز طریق تنه و شاخه‌های پایین دست خود؛
317 و يهشت را از طريق شاخه‌های سر به فلک کشیده‌اش, اين درخت در
ميان زمين وآسمان است.
صفحه 6:
< ارامه تفییران
تغییر دیگری که در سایه تعالیم الهی متوجه نقوش گیاهی شد, تفییر در شکل و
قالب ظاهری این نقوش بود. در غالب نقوش گیاهی دورة اسلامی. مخاطب با ولین
Eng] ها یی تولند بر ماس حدس و گمان و با شناخت از سیر تکاملی این
نقوشء تمونه ای را از نها در طبیعت نام ببرد. این نقوش فاقد سادگی دوران قبل
000300 | ات طحت گرایی دوران ساسانی خارج شده و اطلاحاً
استلیزه شده اند. د.ر واقع نقوش» پرکارتره پیچیده تر و مفصل تر از قبل هستند.
صفحه 7:
<نقوش گیاهان «ر تزیینات مساجر
مساجد به عنوان بارزترین نمودهای معماری اسلامی شناخته می شوند. به جرات می توان گفت
که یکی از اصلی ترین ویژگیهای معماری مساجد ایرانی اسلامی, نقوش و تزیبنات موجود در آنها |
می باشد که در مساجد بیش از سایر بناهای ساخته شده در دوران پس از اسلام چشم را مى
نوازد. در حقیقت مساجد. سراسر به انواع تزیینات اسلیمی و نقوش گیاهان و طبیعت آراسته
شده اند. آنچه مسلم است برخلاف نقوش ساده گیاهی در تزیی
یوار ی شلات از مقاهم عرفانی و قلسفه عمیقی برخوردار مى باش
در معماری مساجد اسلامی به دلیل ماهیت معنوی و روحانی آن نمود و تجلی بیشتری یاف
ات معماری باستان, نقوش گیاهی
که
صفحه 8:
سير رو به بالا
ويذكى بارز نقوش كياهى در معمارى اسلامى كه در همان لحظه نخستين توجه مخاطبان را
به خود جلب مى كند. تحرك. بيج و تاب. رشد و نموء زندگی و زایندگی است. لين كيفيت
۹ کی نقش دیده می شود نتیجه انتخاب های موکد طراح است. کر |
نقوش گیاهی, ساقه های اسلیمی از نقطة مشخصی سفر خود را آغاز می کنند و رو به سوی
درون؛ یک باره دو بار و .. به راست و چپ می تابند و بالاخره با پایانی زیباه همچون یک سر
اسليمى. يك كل يا برگ. در فضای زمینه رها می گردد(شکل #). لین ساقه ها با حرکات
مارپیچی شان بار دیگر حرکتی که بهتر از هر حرکت دیگر تغییر و تحول رابه نملیش می
كذارد. دم يه دم یکدیگر را قطع می کنند و از محل تقاطع آن ها برك و غنجه مى روكدر
ادرواقع شجرط طيبه اى كه اجراى آن در سير و سنفر عاشقانه اند
Wie oa
صفحه 9:
مفهوم آرمان گرایی
هتر در این سرزمین بخصوص در مباحث مذهبی, در خدمت تبلیغ و بیان نشانه ها و
ویژگیهای دنیای ماورایی و معنوی ای
(یعنی همان بهشت موعود) بود که مقصود تمام تلاش افراد مسلمان در این دنیا. بر طبق
خواستة صریح خداوند در متن قرآن است. به همین منظور, قرآن که حاوی تمامی
گفتههای خداوند متعال بود. به یکی از منابع مهم وامگیری و الگوگیری برای نقش
آفرینی هنرمندان تبدیل شد. با وام گیری از چنین منبعی که بیان کننده ناگفته ها
ناپیدا از چشم هنرمندلن از جهان ماورایی بود. نقشها و تزئینات. صورتی از واقعگرایی و
در عین حال مضمون و مفهوم آرمان گرایی بخود گرفتند. هنرمندان در تلاش برای
ملموس نمودن آن دنیای ماورایی با کمک گرفتن | ز عناصر موجود در طبیعت بودند.
تقلیدی همانند آنچه در متن قرآن بدان اشاره شده است. بدرستی هنرمندان در پی به
تصویر کشیدن دنیایی بودند که در آن نه پایانی و نه مرگ و میر و خزانی برای طبیعت و
سرسبزیها و آبادانیهای آن وجود داشت نیز در پی خلق دنیایی بودند که در آن خداوند بر
تمامی جهات و فعل و افعال آدمی محیط و مسلط بود و در نتیجه در این چنین دنیایی
جرخوبی و اسائیت چیزی نمي توانست چای داشته باشد
صفحه 10:
زبان نمادین هنر اسلامی
زبان اهدر سلام. زین نمادین و رمزگونه است و این رموز و نمادها حامل معنای
درونی و ذاتی اين هنر بوده و تنها راه بررسی معنای هنر اسلام و آثار هنری آن
بررسی این نمادها و سمیولهاست. در واقع می توان گفت زبان نمادین؛ زبانی است
كه هنر در تمدنهای دینی برمیگزیند و مفاهیم درونی خود را در قالب آن بیان
میکند. رمز یا نماد ابزاری است برای بیان تصور یا مفهومی که برای حواس ما غایب
بوده و ناشناختنی و غیبی محسوب میشود. عجز زبان از بیان برخی مفاهيم به اين
است که زین انسان صورتی تتحلیلی. استدلالى و عقلانى دارد و منطبق با عقل/
بشر است ودر واقع زيان ابزارى است در خدمت عقل بشرى كه كاه لز بيان مفاهيمى
غير عقلى و فراعقلى و شهودى عاجز ميشود.
زبان نمادين وراى طور عقل است و كوياى عجز فكر در بيان» فهم و شناخت تجربه
ها و مفاهیم عرفائی است.
BES BES GE
صفحه 11:
~ منشاء الهی نمادها
نکته مهم د: بحث پیرامون نمادها در هنر اسلام این مطلب است که سمبولها منشایی الهی
دارند. به طور کلی دو دیدگاه در باب سمبولیسم وجود دارد یکی از این دیدگاهها قائل به قراردادى
ag esate و بات و ديكرى برالهى بودن آنها تاکید میکند. با توجه به ننشت عرفانی ماه
قول دوم قابل پذیرش مینماید از آنجایی که عرفای ما و آموزه های آنان که به واقع سرچشمه هنر
اسلام است و این هنر از این آبشخور غنی میجوشد و مینوشد. آنها به این مسئله قائل هستند که
سراسر طبیعت و حتی خود انسان سمبول حقیقتی فراطبیعی است و درواقع خداوند در طبیعت و
کرده است و سراسر طبیعت ظهوری از صورت الهی خداوند است و این در واقع همان
رت در عین وحدت و وحدت در عین کثرت است که ريشه در عرفان و فلسفه اسلامی دارد.
= اصل وحدائیت
سرمنشاء و خاستگاه هنر اسلا مرتبط با جهان بینی اسلام و وحی است و ژرف تربن معنای این جهان ی
كه محور و اصل بنيادين آن محسوب ميشود »وحدانيت است. وحدانيت است كه موضوع کثرت در وحدن
وحدت در كثرت را اين كونه وسيع در هنر اسلام رقم ميزند. اينكه خداوند يكى است و هيج جيز ب او قابل
قياس نيست . همان ديدكاه تنزيهى است كه در اسلام نسبت به خداوند وجود دارد و ديكر اينكه خداوند
واجب الوجودی است که علت همه چیز است و باقی همه ممکنات هستند و هیچ امری خارج از سیطره
خداوند وجود ندارد و درواقع همه عالم و پدیده ها جلوهای از خود اوست. هنر اسلامى نتيجه تجلى وحدت در
ساحت كثرت است. اين هنر به شيوهاى خيره كننده وحدت اصل الهى. وابستكى همه چیز یه خدای یگانه.
فتانابذيرى جهان و کیفیات مثبت وجود عالم هستى يا آفرينش را نشان ميدهد. خلقتى كه خداوند در قرآن
درباره آن میفرماید : #ربنا ما هذا باطلاه این دستگاه با عظمت را بیهوده نيافريديم.
صفحه 12:
نقوش گیاهان بمثابه تجلی عینی ذات الهی
این دیدگاه. طبیعت دلرای وجهی الهی و قدسی است. در جای جای کتاب آسمانی
قرلن, خداوند طبیعت و عناصر طبیعی را یکسوه آیت و نشانه خود خوانده است و در
بسیاری موارد همچون آيه ۴۲ سوره اعراف آیه ۲۲ سوره نمل. یه ۲ سوره قصص به آنها
سوكند ياد كرده است. در متون اسلامى؛ تماس با طبيعت و تفکر در لن»راهی به سوی
0٠00000 00 رای تدلوم و تقووت حس تذكر هر انسان است كه مواكدأً به لن ها
سفارش شده است.
7 نقوش گیاهی و طبیعت به عنوان جنبه فعال حرکت
بسیاری از اندشمندان همچون ابن علی سیناء اخوان الصفا و ابوریحان بر اين باورند که
طبیعت در معنای نیروی تحریک و اصل تغییر عنصر را تا حدی که پرآن میسر باشد. به
سوی کمال طبیعی و ذاتی خود می کشاند. با چنین دیدگاهی» طبیعت جنبه فعال حرکت
صفحه 13:
نجه مسلم است نقوش و تزیینات گیاهی در معماری پس از اسلام
ات معماری پیش از اسلام از پیچیدگی بیشتری
برخوردار می باشد و بسیار پرکارتر بوده و دارای معانی و مفاهیم
معنوی و روحانی گسترده لی می باشد. باتوجه به آنچه بیان گردید.
مفاهیم نهفته در تزیینات و نقوش گیاهی دوران پس از اسلام در
معماری اسلامی ایرانی به ویثه مساجد به عنوان جنبه بارز آن» دارای
ابعاد مختلفی است که اغلب با ویژگی های روحی و معنوی انسان از
جمله حس جاودانگی و کمال گرایی در ارتباط می باشد. همچنین
١ك هاى ار نهفته در اين تزيينات با تاكيد بر تماس و تفكر بر
آثار و نشانه های زیبایی شناختی, زمینه ای را جهت تداوم حس تذكر
در انسان فراهم می نماید که بسیار متعالی است. ضمن آنکه به
تحریک جنبه فعاليت و پویایی جنبه های روحانی انسان آرمان گرا
ایب ما
صفحه 14:
نقوش گیاهی صدر اسلام : زمینه های پیدایش
صفحه 15:
صفحه 16:
نمونه ای از کاشی کاری حرم امام
رضا (ع) با طرح های اسلیمی و
خنایی)
aid) قفا
قرآن سده “sd
7
صفحه 17:
صفحه 18:
صفحه 19:
0
رد
AS
NG
i
۳4
VE
SN
Ca
ey)
صفحه 20:
صفحه 21:
لش گل اناری در گوشه قرآن سده 8
صفحه 22:
< متابع
1
شهبازی مء ميرزابى: قء محمدى كياء م. نقش عناصر طبیعت و نمادبردازى در عرفان و هنر اسلامی, فصلنامه تخصصى عرفان
اسلامي: شماره 57 تابستان ۱
188 اسامى ايران هر دوره ايلخان, ترجمه عبداه فرار, جاب دوم انتشارات علمى و فرهدكي. تهران. lan ols ley
Forty, A. (2000).Words and Buildings: A Vocabulary of Modern Architecture.
London: Thames & Hudson
كمال الدين بهزاد با تاكيد بر نكاره كدابى هر 9 sgn ay تزیبی معماری Ht Gt od ett opt شايسته فرء م.
AY foto مياد له رد شم
کر ل اي الا قدرى.ن اسسدى. هف نخستين نشقه على اردان كران هر تزيينات اسلامى كتكره بين الملل
فرهنگ و فدزشه دی ۳۹۲
۱۳۲ طبیعت و معماری از مظر هستی شتاسی سلابی»نشریه مات تطبیقی هت: Getcha gle
WWW.archnet.org AFG \TY تزیین و نقوش, فصل پنجم. صفحه
متوچهری: ماندانه سير تحول جبرى در ايران دوران اسلامى؛ استاد راهنما : زهرا رهنورد.
۱۳۷۹ تهرن.داتشکده هترهای یبا
۱۲۶۷ هگ دوه لام ميل كر خسار واف ees
نصرء سس نظر متفكران اسلام دربب طبیعت. تهران خوازمی: ۱۳۵۹
ان نامه كارشتاسى ارشد دانشگاه