استبداد

استبداد

اسلاید 1: بسمه تعالی استبدادگرد آورنده:محمد عمارلو

اسلاید 2:

اسلاید 3:

اسلاید 4: استبداد Despotism: تعریف: استبداد از ریشه یونانی به معنای آقا و ارباب گرفته شده است. مستبد(Despot)، حاکمی است خودکامه؛ که قدرتش مطلق، بی‌حد و حصر و فاقد کنترل می‌باشد. استبداد بر حکومت سلطه‌جویی دلالت دارد که هیچ چیز قدرت خودکامه‌اش را محدود و متوقف نمی‌سازد؛ چنانچه قدرت استبدادی با اعمال زور به حفظ خود می‌پردازد و به صورت حکومتی جبار در می‌آید. این اصطلاح معمولاً در جهت توصیف اقتداری که مشروعیتش مورد قبول همگان نیست به کار می‌رود و از استبداد دولت یا استبداد انقلابی یا استبداد احزاب سخن به میان می‌آید. استبداد اعم از اینکه حاکمیت از طرف فرد، یا جمعیتی کوچک یا بزرگ باشد و یا اینکه حکومت در ید اختیار رئیس قوه مجریه باشد، چون دخالت و نظارت مردم در حکومت را برنمی‌تابد، بدان حکومت مطلقه یا حکومت استبدادی نیز می‌گویند.

اسلاید 5: تاریخچه: در جهان باستان نوع حکومت در تمدن‌های کهن آشور، بابل، مصر و ایران، استبدادی بود. تنها یونان و روم از این قاعده بر کنار بودند و دیکتاتوریهایی گذرا داشتند. از قرن شانزدهم به بعد استبداد در اروپا صورتی تازه یافت و آن زمان بود که دولت‌های ملی و شاه در برابر قدرت‌ پاپ قد برافراشتند و استبداد پادشاهی بصورت یک آرمان سیاسی درآمد. این آرمان که بر پایه‌ی نظریه‌ی قدرت مطلق شاه قرار داشت، ناشی از فرمانفرمایی شاهانه و قدرت برین دولت، دولت‌های ملی را یگانه کرد و به صورت تازه‌ای سازمان داد و استبداد شاهانه رقم خورد. استبداد در سده‌های هفدهم و هجدهم از لحاظ نظری بر حق قدرت نامحدود زمامدار متکی بود و هیچ چیز حتی حقوق طبیعی مردم نیز، آن را محدود نمی‌کرد. در قرن هجدهم انقلاب‌های آمریکا و فرانسه با استبداد به مبارزه برخاستند و این مبارزه در طول سده‌های نوزدهم و بیستم به بسط حکومت‌های قانونی در سراسر جهان انجامید. در عین حال در قرن بیستم نوع تازه‌ای از استبداد، یعنی نظام‌های فراگیر پدید آمد؛ که تاکنون نیز در حال گسترش است.

اسلاید 6: در رژیم های خودکامه و استبدادی حاکمان همواره در تلاش هستند تا ضمن اقتدار و قدرت خود ، باب شرکت سایر افراد بویژه عموم مردم را در سیاست و قدرت بسته نگه دارند و به همین دلیل فرمانروایی و زمام داری بر اساس خواست و رضایت مردم صورت نمی گیرد . و حتی در برخی از موارد ، حاکمان مقید به ضوابط و قواعدی برای فرمانروائی نیستند و دست به هر گونه جنایتی می زنند. هر چند ممکن است در برخی از حكومت هاى استبدادی زمامداران صالح و خیرخواه نیز یافت شوند ، اما همین که حق طبيعي و قانونى را از مردم سلب می کنند ، چندان مطلوب به نظر نمی رسد. در رژیم هاى استبدادی کلیه قدرت سیاسی در دست فرد صاحب قدرت می باشد و در عمل مقید به ارزش های انسانی و حقوق بشری و قانون و ضوابط خواصی نیست . و هر گونه که اراده کند ، قدرت به همان شکل اعمال می شود که بدترین نوع حکومت تلقی می شود . بنابراین قاعدتا جامعه در دوره استبداد و دیکتاتوری نمی تواند به آینده ای مطمئن و مستحکم امید بندد. اساسا استبداد در ذات خود فاسد و موجب تخريب نهادهای منظم و از میان رفتن حس ابتکار و خود جوش در جامعه است. بنابراین استبداد شیوه حکومتی است که در آن فرمانروایان مقید به قانون نباشند و اداره امور به صورت استبدادی و دور از دخالت مردم صورت می گیرد .

اسلاید 7: این شیوه که غیر مردمی ترین شکل حکومت است مورد انزجار تمام انسانهای عدالت خواه می شود. در این نظام ممکن است افراد یا گروه هایی حتی از طریق مردمی به حکومت برسند، اما با فاصله گرفتن از آراء و اراده مردم راه استبداد پیش گیرند و راه هرگونه اظهار نظر را بر مردم ببندند. فرامین و قوانین صادره ، بدین ادعا که بر گرفته از آئین ثابتی است ، به عنوان بهترین آئین و به صورت یک قاعده غیر قابل انتقاد و لازم الاجراء در می آید و عقاید عمومی را در آن راهی نیست. در این رژیم ها تنها ملاک برای خوب و بد امور ، افکار و عقاید زمامدار و یا هیات زمامداری است. در این نظام ، تنها نظر حکومت ، قابل اجرا می باشد و سایر افکار قابل پذيرش نيستند و چون موجب برانگیخته شدن افکار می شوند ، به هر طریق ممکن باید محو شوند. مهمترین راه محو اندیشه های مخالف آن است که نظرات ابراز شده توسط زمامدار ، از طریق تبلیغات وسیع ، آنچنان مهم و حیات بخش توصیف شود که به صورت مقدس در آید.

اسلاید 8: : شرط بقای حکومت استبدادی حکام مطلق العنان یا تامّ الاختیار را در یونان و روم باستان جبّار می‌خوانده‌اند و طریق‌ روی کار آمدن آنها نیز غالباً به مخالفت برخاستن با حکومت پیشین و سرنگون کردن آن است. کارشناسان امور اجتماعی – سیاسی بر این باورند که آداب و سنن هر جامعه‌ای از دشمنان قطعی و مؤثر حکومتهای استبدادی آن جامعه‌‌اند. یعنی اینکه گرچه یک حکومت استبدادی می‌تواند آمریت داشته باشد، ولی نمی‌تواند در جامعه‌ای که بر آن حاکم است گامی برخلاف آداب و سنن اجتماع بردارد؛ زیرا در چنین صورتی کل جامعه به جنگ یا انقلاب علیه سیستم می‌پردازد. به سخن دیگر می‌توان گفت پذیرفته شدن یک حکومت مطلقه و یا استبدادی در صورتی امکان دارد که آن جامعه سنتی و عقب مانده باشد و مردمش به حقوق طبیعی و مدنی خود کمتر از نادیده گرفتن سنت‌هایشان اهمیت بدهند و این حالتی است که کم‌و بیش تا قبل از رنسانس حتی در کشورهای پیشرفته‌ امروزی وجود داشت. بردارد؛ زیرا در چنین صورتی کل جامعه به جنگ یا انقلاب علیه سیستم می‌پردازد.

اسلاید 9: ویژگی‌های ساخت: ساخت سیاسی حکومت استبدادی دو ویژگی‌ کلیدی دارد. الف) نبودن حدود سنتی یا قانونی برای قدرت حکومت؛ ب) وسعت دامنه خودسرانه‌ای که به کار برده می‌شود.  انواع استبداد: استبداد را در یک تقسیم‌بندی به استبداد پدرسالاری و استبداد خوب تقسیم کرده‌اند. 1) استبداد پدرسالاری: حکومتی که یک نظارت همگانی را بر همه کارکردهای اجتماع دارد؛ به گونه‌ای که در همه افراد، این احساس را زنده نگه دارد که هر زمان بخواهد می‌تواند برای واداشتن آنان به اطاعت از فرمانهای خود، زور لازم را به کار بندد، ولی به علت عدم امکان فرو آوردن مراتب نظارت خود تا حد جزئیات کار و زندگی به ناچار افراد را آزاد می‌گذارد و آنان را تشویق می‌کند که بسیاری از نظارت‌ها را خود انجام دهند.

اسلاید 10: 2) استبداد خوب: به معنی حکومتی که در آن تا آنجا که به حاکم مستبد بسته است، هیچگونه تعهد و تجاوزی از سوی ماموران دولتی در حق مردم صورت نگیرد، ولی در آن همه مصالح مشترک مردم بر ایشان رتق و فتق می‌شود و همه تأملاتی که پیوندی با مصالح مشترک آنان داشته است بر ایشان حل می‌شود. استبداد از دیدگاه قرآن: قرآن كریم خاستگاه استبداد را در «خود بنیاد پنداری آدمی» می داند. از این رو نه حكومت فردی، نه حكومت جمعی و نه هر گونه سازوكاری از توزیع قدرت را، مانع نفوذ استبداد نمی داند. استبداد در قرآن كه با واژگانی چون ستم، نافرمانی، جور و شرك بیان شده است، خود دارای سطوح مختلفی است كه از نافرمانی خداوند آغاز می شود، سپس به طغیان در روابط میان انسان ها و ستم انسان به نفس خود، منتهی می شود. قرآن در داستان های تاریخی اقوام پیشین، معاصران پیامبر و سرانجام نافرمانان بر «روحیه خود بنیاد پنداری» آنان تأكید دارد. آثار و پيامدهاى استبداد: قرآن كريم از برخى نظامهاى استبدادى ياد كرده كه بارزترين آن حكومت فرعون است. برخى از آثار استبداد در اين‌گونه حكومتهاى متكى بر نظر فرد يا گروهى كوچك از جامعه عبارت است از:

اسلاید 11: 1. تهديد و ارعاب: توسل به زور و جبر و ايجاد‌فضايى سرشار از هراس در اجتماع و تهديد به زندان و شكنجه و قتل از پيامدهاى نظامهاى استبدادى است. در اين گونه حكومتها كنشِ ناهماهنگ با افكار و اميال حاكمان واكنشى شديد در پى دارد. در قرآن، تهديد و ارعاب از ويژگيهاى بارز حكومت فرعون در استيلا بر بنى‌اسرائيل برشمرده شده است:«وقالَ المَلاَ مِن قَومِ فِرعَونَ اَتَذَرُ موسى وقَومَهُ لِيُفسِدوا فِى الأَرضِ ويَذَرَكَ وءالِهَتَكَ قالَ سَنُقَتِّلُ اَبناءَهُم ونَستَحيى نِساءَهُم...»(اعراف/7،127‌ـ‌129)، «و اِذ نَجَّينـكُم مِن ءالِ فِرعَونَ يَسومونَكُم سوءَ العَذابِ يُذَبِّحونَ اَبناءَكُم...». (بقره/2،49) آنان همواره بر شكنجه و كشتن مردان بنى‌اسرائيل و به استضعاف و زبونى كشاندن آنان اصرار مىورزيدند. مادر موسى(عليه السلام) بر اثر هراس از تهديدهاى حكومت استبدادى فرعون در كشتن فرزندان ذكور و خفقان حاكم بر جامعه، فرزند دلبند خويش، موسى(عليه السلام) را به الهام الهى به آبهاى رود نيل سپرد: «و اَوحَينا اِلى اُمِّ موسى اَن اَرضِعيهِ فَاِذا خِفتِ عَلَيهِ فَاَلقيهِ فِى‌اليَمِّ» (قصص/28،7) و مؤمن آل‌فرعون براثر ترس و ارعاب حاكم برجامعه، ايمان خويش را از آل‌فرعون پوشيده مى‌داشت: «وقالَ رَجُلٌ مُؤمِنٌ مِن ءالِ فِرعَونَ يَكتُمُ ايمـنَهُ اَتَقتُلونَ رَجُلاً». (غافر/40،28)

اسلاید 12: درمورد تهديد خداپرستان به زندان، قتل و شكنجه از سوى فرعون در قرآن آمده است: «قالَ فِرعَونُ ءامَنتُم بِهِ قَبلَ اَن ءاذَنَ لَكُم... لاَقَطِّعَنَّ اَيدِيَكُم واَرجُلَكُم مِن خِلـف ثُمَّ لاَصَلِّبَنَّكُم اَجمَعين» (اعراف/7،124)، «قالَ فِرعَونُ و ما رَبُّ العــلَمين قالَ لـَئِنِ اتَّخَذتَ اِلـهـًا غَيرى لاَجعَلَنَّكَ مِنَ المَسجونين». (شعراء/26، 23‌ـ‌29) همسر عزيز مصر (زليخا) نيز با تكيه بر قدرت استبدادى حكومت مصر، يوسف(عليه السلام)را به پيروى از اميال نفسانى خويش فرا خواند و او را در صورت خوددارى، به زندان تهديد كرد. (يوسف/12،32،35) 2. تفرقه و ايجاد نظام طبقاتى: از شگردهاى حكومتهاى استبدادى و خودكامه سياست استعمارى معروف «تفرقه بينداز و حكومت كن» و تقسيم مردم به طبقات و گروههاى مختلف، براى جلوگيرى از انسجام مردم و شكستن قدرت آنهاست كه بعضاً با استضعاف فكرى و تضعيف عقول مردم و تحقير همراه است. اين ترفند در مورد حكومت فرعون در قرآن بازتاب بيشترى دارد: «اِنَّ فِرعَونَ عَلا فِى الاَرضِ وجَعَلَ اَهلَها شِيَعـًا يَستَضعِفُ طَـائِفَةً مِنهُم يُذَبِّحُ اَبناءَهُم ويَستَحيى نِساءَهُم اِنَّهُ كانَ مِنَ المُفسِدين». (قصص/28،4) طبق بيان قرآن، فرعون قومش را كوچك شمرد و بدين‌سان آنها را فرمانبردار خويش گردانيد: «فَاستَخَفَّ قَومَهُ فَاَطاعوهُ اِنَّهُم كانوا قَومـًا فـسِقين». (زخرف/43،54)

اسلاید 13: 3. سلب آزادى از ديگران: فرمانروايان مستبد، براى حفظ موقعيت خويش و از دست ندادن حكومت و انحصار قدرت، به صور گوناگون، آزادى ديگران را سلب مى‌كنند. فرعون به اين منظور پسران بنى‌اسرائيل را مى‌كشت (غافر/40،25) و مؤمنان و موسى را به قطع دست و پا و به دار آويختن، تهديد مى‌كرد (اعراف/7،124) و ايمان آوردن ديگران را به اجازه خود منوط مى‌دانست. (اعراف/7،123; شعراء/26،49) فرجام استبداد: فرجام دنيوى مستبدان شكست و زوال و پايان كار آنان در آخرت، عذاب جهنم است: «...و خابَ كُلُّ جَبّار عَنيد مِن ورائِهِ جَهَنَّمُ ويُسقى مِن ماء صَديد يَتَجَرَّعُهُ ولا يَكادُ يُسيغُهُ ويَأتيهِ المَوتُ مِن كُلِّ مَكان و ما هُوَ بِمَيِّت ومِن ورائِهِ عَذابٌ غَليظ» (ابراهيم/14، 15‌ـ‌17 و نيز اعراف/7،165)، چنان‌كه روايات نيز بر عذاب اميران مستبدّ دلالت مى‌كند. طبق‌روايتى از پيامبر امير مسلّط نخستين كسى است كه به عذاب دوزخ گرفتار خواهد شد. برخى امير مسلط را تمثيلى از استبداد سياسى دانسته‌اند. حضرت زينب(عليها السلام)اين اصطلاح را در شام درباره يزيد به‌كار برده است.

اسلاید 14: ممنون که با ما همراه بودید.پایان