پاورپوینت خوشنویسی ، تاریخچه ، انواع و مبانی و اصول خط

خوشنویسی تاریخچه ی خط ،انواع خطوط ،مبانی و اصول خط تهیه کننده :احسان افخمی اسفند 1403 فهرست: • • • • • مقدمه ابزار خوشنویسی تاریخچه ی خوشنویسی انواع خط خط تحریری • • • • • • تعریف خط تحریری هدف از یادگیری خط تحریری چرا باید خوشخط باشیم توضیحات اولیه و مهم نحوه ی بدست گرفتن قلم و وضعیت بدن اصول اولیه ی خط مقدم ه: خ/ط نس/تعلیق دومی/ن خ/ط خاص ایرانیان می‌باش/د ک/ه پ/س از خ/ط تعلی/ق در در اواخ/ر سده هشتم و اوایل س/ده نه/م هجری یعن/ی در عه/د تیموری پ/اب/ه عرص/ه وجود گذاشت .ابداع خ/ط نس/تعلیق راب/ه می/ر علی ت/بریزی (درگذش/ت ۸۵۰ه‍/.ق) نس/بت داده‌اند.در رس/اله‌های قدیم/ی خوشنویس/ی داس/تانی نق/ل شده که میرعل/ی شب/ی در خواب پرواز غازهای وحش/ی را دی/د و حرکات س/یال نستعلیق را از حرکات نرم بدن ای/ن پرندگان هنگام پرواز الهام گرفت.میرعل/ی ت/بریزی در اوای/ل قرن نه/م هجری و همزمان با تیمور گورکان/ی می‌زیس/ته ‌اس/ت .ه/ر چن/د پی/ش از او نمون/ه های/ی ابتدای/ی از نس/تعلیق موجود اس/ت ام/ا نقش میرعل/ی ت/بریزی در تدوی/ن نس/تعلیق آنچنان مه/م و اس/اسی بود ک/ه استادان بعدی از وی به عنوان ابداع .کننده نام برده‌اند حدیثی در مورد خط : حضرت امیرالمومنین علی(ع) می فرمایند« :الخط الحسن للفقیر مال و للغنی جمال و للحکیم کمال»《 ،خط نیکو برای فقیر ،مال و برای غنی جمال و برای بزرگان کمال است》. شعری در مورد خط : پنج چيز است كه تا جمع نگردد در خط هست ّ خطاط شدن نزدخردمند /محال دقِتّ طبع و وقوفي ز خط و خوبي دست اسباب كتابت بكمال ِ طاقت محنت و ِ گر ازين پنج يكي راست قصوري حاصل ندهد فايده گرسعي نمائي صد سال میر علی هروی ابزار خوشنویسی: :ابزار مهم و اصلی خوشنویسی عبارتند از • قلم‌نی نوع مرغوب آن از نی‌های دزفولی (برای قلم‌های ریز و متوسط) یا نی خیزران (برای درشت‌نویسی) تهیه می‌شود. • کاغ/ذ ک/ه در گذشت/هب/ه ص/ورت دس/تی س/اخته می‌ش/د و مراح/ل تولی/د و پرداخ/ت پیچیده‌ای داشت .امروزه کاغذهای گالسه برای نوشتن مناسبترند. • مرک/ب ک/ه بای/د مخص/وص خوشنویس/ی باشد .بی/ش از هم/ه مرک/ب مشکی و پ/س از آ/ن قهوه‌ای کاربرد دارد .برای کارای/ی بهتر و بیشتر می‌توان چند قطره آب مقطر یا گالب را به مرکب و لیقه اضافه کرد .اینکار موجب جذب بیشتر مرکب بر روی قلم می‌شود و برای اجرای بهتر ِحروف کشیده بسیار مؤثر است. • س/ایر ابزار :دوات ،لیق/ه ،قلمتراش ،قط‌زن ،س/نگ تیزک/ن قلمتراش ،قلمدان ،زیرمش/ق از نوع فوم و ی/ا چرم/ی ،مِسطره ،ابزار به‌هم زدن لیقه و مرکب ،قاشق مخصوص آب ریختن در دوات یا قطره چکان. تاریخچه خط و خوشنویسی: .اولین خط در جهان ،خط هیروگلیف یا تصویری بود س/ومریان (حدود 2500ت/ا 3000س/ال قب/ل از میالد)ب/ا ابداع خ/ط میخ/ی دوره‌ای را آغاز کردن/د ک/ه به .عنوان آغاز خط نویسی شهرت دارد .قبل از اسالم خطوط مختلفی از جمله میخی و پهلوی و اوستائی در ایران رواج داشته است ب/ا ظهور دین اس/الم نیاکان ما الفبا و خطوط اس/المی را پذیرا شدند و به این ترتی/ب خط متداول آن زمان که نزدیک دو قرن قبل از اس/الم شکل گرفته بود خط کوفی و نسخ قدیم بود.این دو خط ،خود از دو خط قبطی و سریانی اخذ شده بودند. تاریخچه خط و خوشنویسی: خط تصویری ( هیروگلیف ) خط کوفی خط میخی خط نسخ قدیمی تاریخچه خوشنویسی: در اوايل قرن چهارم س/ال 310هجري قمري اب/ن مقل/ه بيضاوي شيرازي خطوطي را بوجود آورد كه به خطوط اص/ول معروف ش/د كه عبارتند از محق/ق – ريحان – ثلث – نس/خ – رقاع و توقيع كه وج/ه تمايز آنه/ا اختالف در شكل حروف و كلمات و نس/بت س/طح و دور در ه/ر كدام م/ي باش/د و براي اين خطوط قواعدي وضع كرد و 12 اص/ل نوش/ت :تركيب-كرسي-نسبت-ضعف-قوت-سطح-دور-صعود مجازي-نزول .مجازي-اصول-صفا و شأن تاریخچه خوشنویسی: خط محقق خط ثلث خط ریحان خط رقاع خط نسخ خط توقیع تاریخچه خوشنویسی: در ایران پس از فتح اسالم ،خطّاطی به شیوهٔ نسخ وجود داشت .در زمان حکومت ایلخانیان ،اوراق ه2ب کتاب‌ه2ا نخس2تین بار ب2ا نقش‌های تزیین2ی زین2ت یافت .در زمان حکوم2ت تیموریان در ایران ،خط و مذ ّ خوشنویس2ی ب2ه اوج کمال خود رس2ید .در ایران نی2ز برای امور مذهب2ی مانن2د کتاب2ت قرآ2ن ی2ا احادیث و روایات و همچنی2ن کتیبه‌نویس2ی مس2اجد و مدارس مذهب2ی بیشت2ر از خطوط ثل2ث و نس2خ بهره می‌گرفتند ک2ه نزد اعراب رواج بیشتری دارد .هرچن2د ایرانیان در ای2ن قلم‌ه2ا نی2ز شیوه‌های2ی مجزا و مخت2ص به خود آفریده‌اند .خ2ط تعلیق را می‌توان نخستین خط ایران2ی دانست .خ2ط تعلیق که ترسل نیز نامیده می‌شد از اوای2ل قرن هفت2م پ2ا ب2ه عرص2ه گذاش2ت و حدود یکص2د س2ال دوام داش2ت تعلی2ق از ترکی2ب خطوط نسخ و رقاع ب2ه وجود آم2د و کس2ی ک2ه ای2ن خ2ط را قانونمن2د کرد خواج2ه تاج س2لمانی بود .ک2ه بعده2ا ب2ه وسیله .خواجه عبدالحی منشی استر ابادی بدان قواعد و اصول بیشتری بخشیده شد خط تعلیق تاریخچه خوشنویسی: در قرن هشتم ( 850هجري قمري) میرعلی تبریزی با ترکیب خط نسخ و تعلیق ،خط نستعلیق را بنیان نهاد .مشهورتری/ن خطاط قرآ/ن در ای/ن دوره بایس/نقر میرزا بود .ک/ه بس/یار مورد اقبال واقع شد و موجب تحول عظیمی در هنر خوشنویسی شد. خط/ی ک/ه حدود ی/ک دان/گ س/طح و مابق/ی آ/ن دور اس/ت و نام آ/ن در اث/ر کثرت اس/تعمال به نستعلیق تغییر پیدا کرد. بن/ا ب/ه گفت/ه اس/اتید خوشنویس/ی ،ای/ن خ/ط از جمل/ه زیباتری/ن و ظریفتری/ن و مشکلترین خطوط فارسی و می توان گفت که عروس خطوط فارسی است. پ/س از میرعل/ی ت/بریزی پس/رش میرعبداهلل /و بع/د از او میرزا جعف/ر ت/بریزی و اظهار تبریزی در تکام/ل خ/ط نس/تعلیق کوشش‌های فراوان کردن/د ت/ا نوب/تب/ه س/لطانعلی مشهدی رس/ید که خدمات شایانی به این هنر اصیل نمود. اس/اتید زیادی بع/د از س/لطانعلی مشهدی در تکام/ل خ/ط مذکور زحمات فراوان/ی کشیدن/د همانند میرعلی هروی. تاریخچه خوشنویسی: بعد از حدود یک قرن ،در سال 1024هجری قمری خوشنویس نامی و آشنای همه ،میرعمادالحسنی معاصر شاه عباس صفوی پا به عرصه ظهور نهاد که با نبوغ خود تغییرات و سبکی در خط نستعلیق بوجود آورد که پس از گذشت قریب 400سال این سبک هنوز مورد استفاده و الهام بخش خوشنویسان است. او پایه خط را به جائی نهاد که از زمان پیدایش خط نستعلیق تا کنون هنرمندی خوشنویس را یارای برابری با او نبوده است. تاریخچه خوشنویسی: همزمانب/ا میرعماد ،هنرمن/د بزرگ دیگری چون علیرض/ا عباس/ی رقیبی برای او بشمار می‌رف/ت ک/ه عالوه بر خ/ط نس/تعلیق خف/ی و جل/ی در خط ثلث نیز استاد بود. اکث/ر کتیبه‌های مس/اجد و بناهای تاریخ/ی اص/فهان ب/ه خ/ط ثل/ث و ی/ا به س/رپرستی او انجام شده اس/ت .قرن‌های نه/م ،ده/م و یازدهم هجری قمری را می‌توان دوران درخشان در هنر خوشنویسی دانست. تاریخچه خوشنویسی: در اواس/ط قرن یازده/م س/ومین خ/ط خال/ص ایران/ی یعنی شکس/ته نس/تعلیق به دس/ت مرتض/ی قل/ی خان شاملو ،حاکم هرات از خط نستعلیق ابداع شد. عل/ت پیدای/ش ای/ن نوع خ/ط ،تن/د نویس/ی و راح/ت نویس/ی و دیگ/ر ،ذوق و خالقی/ت ایران/ی ذک/ر شده اس/ت.ب/ه عنوان مثال بعد از پیدایش /خط تعلیق ،ایرانیان به خاطر سرعت در کتابت ،شکسته تعلیق آنرا نیز بوجود آوردند. خ/ط شکس/ته نس/تعلیق به دست میرزا شفیعا هرات/ی کاملتر شد و دروی/ش عبدالمجید طالقانی قواع/د جدیدی وضع نمود و آن را به کمال نوشت. تاریخچه خوشنویسی: در قرن 12در دوره قاجاريه خطاطان بزرگي پا به عرصه ميدان نستعليق و ديگر اقالم نهادند و سختيهاي اين هنر ظريف را بجان خريدند و در توسعه آن كوشيدند كه اسامي معروفترين آنها از آن زمان تاكنون به شرح ذيل مي باشد : وصال شيرازي -احمد شاملو مشهدي –– ميرزا غالمرضا اصفهاني – ميرزا محمدرضا كلهر -محمدحسين عمادالكتاب تاریخچه خوشنویسی: چهار تن از خوشنویسان نامی که در چهار خط ثلث ،نسخ ،نستعلیق و شکسته نستعلیق به ارکان اربعه هنر خوشنویسی مشهور شده‌اند عبارتند از: در خط ثلث :جمال الدين ياقوت ( 698هجري قمري) در خط نسخ :ميرزا احمد نيريزي (اواسط قرن )12 در خط نستعليق :ميرعماد الحسني ( 1024هجري قمري) در خط شكسته نستعليق :درويش عبدالمجيد طالقاني ( 1185هجري قمري) تاریخچه خوشنویسی: در دوره ی معاص/ر نی/ز اس/اتید خ/ط نس/تعلیق در اعتالی آ/ن کوش/ش های زیادی نموده ان/د و آثار بدیع/ی خل/ق کرده ان/د .از بی/ن آنه/ا م/ی توان ب/ه سيدحسن ميرخاني – سيدحسين ميرخاني – علي اكبر كاوه –حسن زرين خط – غالمحسين اميرخاني – عباس اخوين و كيخسرو خروش اشاره کرد. قالب های اجرایی خوشنویسی: دوسطرنویس ی سطرنویس ی کتیبه قالب های اجرایی خوشنویسی: سیاه مشق کتابت قالب های اجرایی خوشنویسی: ترکیبی چلیپا انواع خطوط خوشنویسی: نه/ا و سرزمین‌های کلک‌ه/ا ی/ا خطوط مختلف/ی ک/ه در زما ‌ مختل/ف اس/المی رای/ج بوده و اغل/ب آن‌ه/ا ک/م و بی/ش به حیات خود ادامه می‌دهند عبارتند از: کوف/ی ،بنای/ی ،نس/خ ،ثل/ث‌‌ ،محق/ق ،تعلی/ق ،توقیع ،اجازت، جل/ی ،جل/ی دیوان/ی ،دیوان/ی ،رقاع (رقع/ه) ،ریحانی، س/نبلی ،آندلس/ی ،س/یاق ،شجری ،شکس/ته ،نستعلیق، شکسته نستعلیق‌‌،معلی. خط معلی نقاشیخط : شیوه نقاشیخ/ط از ده/ه 30و 40توس/ط برخ/ی هنرمندان ایران/ی اع/م از خوشنوی/س و نقاش شکل گرفت/ه اس/ت و ای/ن هن/ر ت/ا به امروز به حیات خود ادامه داده است. نقاشیخط به معنای ساده آن ،ترکیبی از خوشنویسی و نقاشی است و شیوه ای است که مخاط/ب را با تلفیقی از هنر مدرن و س/نتی در دنیای امروز آشن/ا م/ی کن/د و هنرمن/د را در عرص/ه وس/یعی از نوگرای/ی قرار می‌ده/د ت/ا بتوان/د با تکنیک‌های خالقانه‌ای ک/ه در ای/ن مس/یر تجرب/ه می‌کن/دب/هن/و آوری و شکل‌گیری ای/ن شیوه بپردازد و حت/ی ای/ن شیوه راب/ا رعایت فرم و مفهوم عینی با سبک‌های انتزاعی سوق دهد. نقاشیخط : اکنون رشته نقاشیخط در عرصه هنرهای تجسمی ایران جایگاه ویژه ای یافته اس+ت و برتعداد خوشنویس+انی ک+ه ب+ه ای+ن شیوه مدرن از خوشنویس+ی روی می آورن+د ،افزوده م+ی شود ت+ا هنرمندان ای+ن رشت+ه +توانای+ی های هنری خود را به همراه قابلیت های هنر خطاطی و نیز نقاشی بهتر به مخاطبان و عالقه مندان هنر نشان دهند. هنرمندان معاص+ری همچون فرامرز پیالرام ،رض+ا ماف+ی ،حسین زنده رودی ،محم+د احص+ایی ،نص+راهلل افج+ه ای و جلی+ل رس+ولی از جمل+ه +مهمترین افرادی هس+تند ک+ه نق+ش موثری در ایجاد و رش+د رشت+ه +نقاشیخ+ط ایفا کرده اند. خط تحریری : چرا باید خوش خط باشیم به 5دلیل: .1ارتباط بهتر با دیگران .2جایگاه بهتر در شغل و جامعه .3استفاده از خط خوش در شبکه های اجتماعی .4ایجاد شغل و کسب درآمد .5ایجاد حس و حال خوب خط تحریری : توضیحات ضروری ‏خط نستعلیق تحریری دو گونه است -1 :با ضخامت متغیر مانند خط نستعلیق اصلی و -2با ضخامت یکنواخت . ‏نحوه صحیح وضعیت بدن و گرفتن قلم با دست ‏تمرین هر روزه حتی یک ربع ‏احترام به راهنمایی های معلم ‏عمل کردن طبق آموزش ها برای نتیجه گیری کامل( سلیقه ای عمل نکردن) خط تحریری : نحوه ی صحیح بدست گرفتن مداد یا خودکار غلط صحیح خط تحریری : اصول خوشنویسی .1رعایت خط زمینه :خط زمینه یا خط کرسی ،خطی است که انتهای حروف و کلمات معموال" بر روی آن قرار گرفته ،مانع کج شدن سطر می گردد. .2رعایت شیب کلمات :کلیه ی حروف و کلمات با یک شیب مالیم از باالی خط زمینه شروع و کم کم به این خط نزدیک می شوند تا آخرین حرف در جای مناسب خود قرار گیرد.هر چقدر یک کلمه از حروف بیشتری تشکیل شده باشد ،فاصله ی اولین حرف ان با خط زمینه بیشتر خواهد بود. .3رعایت فاصله :فاصله ی بین حروف و کلمات نسبت به همدیگر تا آخرین حرف نوشته شده کم و زیاد نشود. .4رعایت تناسب :کلیه ی حروف و کلمات موجود در یک مجموعه باید باید با یکدیگر تناسب و هماهنگی داشته باشند و کوچک و بزرگ نشوند. .5حرف انتهایی در باالی خط زمینه :در پایان هر سطر ،حرف آخر یا کلمه ی آخر ، همیشه کمی باالتر از خط زمینه قرار می گیرد. .6تمرین همراه با دقت :اگر انجام تمرین همراه با دقت و فکر باشد خیلی زودتر به نتیجه می رسید .تمرین زیاد لزوما خط شما را خوب نمی کند. :منابع • • • • • • • • https://elearnpars.org/article/Calligraphy-History-article https://www.hamshahrionline.ir/news/129213 https://www.khoshnevisan.com https://www.limoonad.com/course/199317 https://www.limoonad.com/course/199950 https://elearnpars.org/article/Calligraphy-History-article https://honarfardi.com/public-skills/calligraphy-training/styles/ https://www.100honar.com با سپاس از توجه شما موفق باشید