آشنایی با معماری اسلامی

صفحه 1:
آشنایی با معماری اسلامی استاد : سرکار خانم مریم فتهی «دالشهويان + عباس معصومی و علن فداین 

صفحه 2:
: هدف از معماری ا طراحى و ساخت يك بنا پاسخگویی به نیازها در یک بنا تزئینات زیبا در ساخت یک بنا : معماری ۳ عرصه دارد #لابینش؛ که شیوه های معماری را به وجود می آورد ۰ © ‏رن‎ ‎e e a 

صفحه 3:
: شش عنصر اصلی و پایه در معماری اسلامی 

صفحه 4:
.اولین بنایی که می توان به عنوان معماری اسلامی از آن یاد کرد» مسجدالنبی است :اصول حاکم بر معماری مسجد النبی #لجهت قبله بعنوان اصلی ترین محور در ساختمان مسجد لاتوجه به خودبسندگی « تامین مصالح بومی و همخوانی با بناهای اطراف الا عایت سلسله مراتب ( ورودی» صحن و شبستان) ‎4p 4a‏ اقلیم و شرایط محیطی القدرونكرايى ‏الإرهيز از بيهودكى ‏#لانيارش « استحكام بنا ‏#مردم واری « تناسبات انسانی ‎ ‎ ‎ 

صفحه 5:
:سیر تحول معماری مسجد در ایران .معماری مساجد ایرانی بعنوان الگویی برای کشورهای همجوار مطرح بوده است .مسجد فهرج اولین و تنهاترین مسجدی است که تا امروز باقی مانده است .پلان مسجد تاریخانه دامغان» عربی است. قوسها به شکل گهواره یا طاق آهنگ هستند. .در سه سمت حیاط هم ایوان وجود دارد مسجد جامع اردستان» اول شبستانی بود ولی بعدها با تخریب برخی از ستونهاء تبدیل به مسجد ایواندار شده است.() ایوانه) 

صفحه 6:
: فضاهای تشکیل دهنده یک مسجد جلوخان بيش طاق درگاه ‎jie‏ ‏دالان ‏سرویس بهداشتی و وضوخانه ‎ols!‏ ‏رواق ‏صحن ‏شبستان ‏گنبدخانه ‏محراب 

صفحه 7:


صفحه 8:
:اجزاى يك قوس :تيزه .بالاترین نقطه در قوسهای ایرانی را که معمولا دارای تیزی هستند؛ نیزه می گویند 

صفحه 9:
:فراز .بالاترین نقطه درقوسهای رومی را که معمولا دارای تیزی نیستند. فراز می گویند 

صفحه 10:
.نقطه شروع قوس روی ستون یا دیوار را پای قوس می گویند 

صفحه 11:
:شانه قوسها معمولا از ترکیب چند کمان با مراکز مختلف رسم می شوند. شانه به محل ,پایان کمان اول و شروع کمان دوم گفته می شود 

صفحه 12:
: خیز گنبد يا محور بلندای قوس» خیز آن است و از آنجا که اين خط فرضىء قوس را به دو نیمه قرینه .هم تقسیم می کند» محورنامیده می شود 

صفحه 13:
: دهانه .دهانه قوس جایی را می پوشاند که از دو طرف به پای قوس منتهی شود 

صفحه 14:
: نصف دهانه .از محور تا پای قوس را نصف دهانه می گویند 

صفحه 15:
:ساق يا كردن هنكامى كه قوس از ياى قوس مقدارى به طور عمودى به سمت يايين مى آيدء قوس .را نمايان تر و چشمگیرتر می گرداند و همچنین امکان نورگیری را فراهم می سازد این مقدار پایه عمودی را ساق یا گردن می نامند 

صفحه 16:
: شکم یا خاک انداز آن مقدار از قوس که معمولا در قوسهای گنبدی شکل از دهانه جلوتر می زند. .یا خاک انداز می نامند "4 

صفحه 17:
:اجرای قوس :عموما قوس هارا با استفاده از قالب یا ریسمان مى سازند به اين ترتیب که .الف) دیوار یا ستون یا پای قوس آماده می شود .ب) محور را با یک چوب یا لوله بلند درجای خود به اندازه مورد نظر مسنقر می نماین .ج) مرکز یا مراکز قوس را دقیقا معین کرده و بوسیله میخ ثابت می کنند د) قالب را از چوب یا گچ و به اندازه قوس در مقیاس یک در یک می سازند و در .اجرا مرتبا صحت عمل را با اين قالب می سنجند در هنگام کار در رسمی بندی و کاسه سازی و... وجود چنین قالبی بسیار ضروری ! چون نقاط اتصال قوسها به هم بر روی این قالب مشخص میشود و صحت عمل تضمین .می گردد ۰) رج به رج آجرچینی را توسط ریسمان که هم افقی و هم در جهت قوس می چرخد .ادامه می دهند 

صفحه 18:
اقوس يا توايا الف) به مركز ياى قوس و شعاع دهانه؛ قوس مى زنيم.( ساده ترين قوس) .ب) به همين ترتيب نيمه ديكر قوس را رسم كرده تا دور كامل شود 

صفحه 19:
وه پا تر پای شنکسته قوسهای شکسته همواره کم خیزتر از قوس اصلی هستند که همانند قوس پا تو پ رسم می شوند. با این تفاوت که مرکز را به مقدار دلخواه به سمت محور؛ تو نشسته .و شعاع مرکز پای قوس زده می شود 

صفحه 20:
8 قوس © و © دايره .الف) نصف دهانه را به © قسمت مساوى تقسيم مى كنيم .ب) محور را به © قسمت تقسيم مى كنيم .ج) از ياى قوس به نقطه فراز وصل كرده و عمود منصف آنرا رسم مى كنيم .د) محل تقاطع اين عمود منصف و محورء مركز قوس است .ه) به اين مركز و شعاع مركز تا ياى قوس كمان مى زنيم .و) به اين ترتيب نيمه ديكر قوس رسم شده و دور كامل مى شود 

صفحه 21:
قرقال 0 و 6 بیضی .الف) نصف دهانه را 6 قسمت و محور را 0 قسمت می کنیم .ب) مرکز اول بر روی تقسیم *4 از پای قوس قرار دارد ج) به مرکز اول و شعاع مرکز تا پای قوس کمان زده تا عمودی را که از تقسیم یک اخراج شده» در شانه قطع شود .د) ازشانه تا فرازوصل كرده وعمود منصف آنرا رسم مى كنيم تا مركز © از تقاطع آن با محوريدست آي .ه) به مركز © و شعاع مركز 0 تا شانه» قوس می زنیم تا كمان كامل شود 

صفحه 22:
لاس و © دايره مثل قوس © و © دايره رسم مى شود با اين تفاوت كه روی محورءبه 6۶ قسمت ,تقسیم می شود. هرجه خيز كمتر باشدء مركز دورتر است 

صفحه 23:
#اس © و *6 بيضى مثل قوس © و © بيضى رسم مى شود با اين تفاوت كه محور را به “© قسمت تقسيم .مى كنيم و مركز اول روى تقسيم © است هرچه تقسیمات محور کم شود یعنی خیز کمتر باشد. مركز اول به سمت شانه .نزدیکتر می شود 

صفحه 24:
تقال كنبد 60-)- © .الف) نصف دهانه را به © قسمت تقسيم مى كنيم .ب) محور به © قسمت تقسيم مى شود .ج) مركز اول روى تقسيم |) از محور قرار دارد د) به مركز اول و شعاع يايه» قوس زده تا عمودى را كه از تقسيم نصف ياى قوس كه اخراج شده .در شانه قطع كند ه) مركز دوم به اندازه 60 قسمت زیر پای قوس قرار دارد به این مرکز و شعاع. مرکز دوم تا شانه .قوس می زنند تا نقطه تیزه بدست آید 

صفحه 25:
قاس گنبد 0 در 6 .الف) دهانه را به © و محور را به © قسمت تقسیم مى کنیم .ب) از تمام تقسيمات» عمود خارج مى كنيم تا جدول كامل شود ج) مرکز اول بر روی تقسیم اول از محور است. به اين مرکز و شعاع؛ مرکز 0 تا پای قوس کمان .زده تا عمودی را که از پای قوس زده شده است را در شانه قطع کند .2( مرکز دوم به اندازه یک قسمت زیر پای قوس قرار دارد_ .) به مرکز 0 و به شعاع شانه» قوس میزنیم تا تیزه بدست آید 

صفحه 26:
اصول معماری ایرانی 

صفحه 27:
:اصول معماری ایرانی عم «مردم واری « تناسبات انسانی عم پرهیز از بیهودگی هم «نیارش « استحکام اتن خود بسندگی © درونكرايى 

صفحه 28:
:هوادم واری یعنی رعایت مقیاس انسان به عبارت دیگر طراحی بر اساس نیاز انسان بگونه ای که مساحت فضاها ضریبی از ابعاد انسانی بوده و یا در وپنجره ها باتوجه به ابعاد .و اندازه های انسانی ساخته شده باشد این تناسبات در تک تک عناصر و ارتفاع آنها رعایت می شود و به همین دلیل انسان» خیلی زود با معماری و عناصر ساختمان» انس می گیرد و دلبستگی پیدا .می کند 

صفحه 29:
سپر هیز از بیهودگی این اصل در معماری قبل از اسلام نیز وجود داشته است و پس از اسلام نیز .همواره مورد تائید و استفاده قرار گرفته است از آنجایی که هنر و زیبایی در معماری ایران پیوسته خریدار داشته است؛ لذا .به فراوانی از عناصر تزئینی استفاده شده است بطور مثال کاشی که در بسیاری از بناها بکار رفته است. البته اين عنصر نه .فقط برای زیبایی که دلایل دیگری در کاربرد آن وجود داشت 

صفحه 30:
نمونه های بسیار قدیمی کاشی را می توان در معبد چغازنبیل در 49 قرن قبل از میلاد و به رنگ آبی مشاهده کرد. این عنصر بدلیل مقاومتی که داشته است در مکانهایی که تماس زیادی با انسان داشته و در اثر سایش پس از مدتی از بین .می رفته انده بکار گرفته می شد .به جهت خشت خام» در برابر باران با آجر و یا کاشی از آن محافظت می شده است ام ادر با تا اکن چا ان و با صاستی ‎Fd)‏ می .پوشش رویین گنبدها نیز به همین دلیل از کاشی ساخته می شود وجود نقش و نگارهای مختلف( گل و بوته) از بروز شکاف و ترک جلوگیری .می کرده است 

صفحه 31:
كنيارش اين واژه که در معماری گذشته بکار می رفته است. به معنی مجموعه چیزهایی »که نگهدارنده ساختمان می باشد» گفته می شد. بعبارت دیگر نیارش شامل استاتي .علم ساختمان و شناخت مصالح می باشد معتاران آیر لقن لاه بر مر احی» ,مخاشبات ذقیق بقا ورب خوبی می داد و .پایداری یک بنا درعین حال زیبایی بعنوان یک شاخص مطرح بوده است 

صفحه 32:
سجن اسل از عنصرى به نام ييمون در نيارش استفاده مى شده است. ييمون وسيله اى براى .سهولت در كار و جهت دادن به تمامى اندازه ها در نيارش بوده است ‎hy wall‏ معطازان ‎Gai paral yl By‏ ودرغين حال طرح هایشان دارای هماهنگی و تنوع بوده است» بگونه ای که در هیچکدام از بناها اثری از تقلید مطلق مشاهده نمی شود ‎ 

صفحه 33:
.تامین مصالح از نزدیکترین مکان و با ارزان ترین قیمت را خودبسندگی می گویند ,بدین‌ترتیبکار با سرعتبیشتریلنجام می‌شد - .مصالح با طبیعتلطر لف همخولنیی_یشتر یدلشته لست. مرمتو تعمير بناها با توجه به دسترسىطظ بسه مصا 3 0 ی الج لصلی‌در تمامی‌دورم ظ - 

صفحه 34:
:بوم آورد تامین مصالح مرغوب در خود محل ساختمان» بطور مثال انواع مصالح چون گچ و آهک بدست آمده از معادن محل و بکارگرفته مى شده است مگر اینکه مصالح .محلی از مرغوبیت لازم برخوردار نبوده باشد :ایدری :مصالحی که از خود محل» گرفته شده و در همان محل و بنا استفاده می شده است 

صفحه 35:
: دوونگرایی :در ساخت یک بنا و نحوه ارتباط آن با فضای خارج دو حالت پدید می آید الف) کوشک یا پاویون که به بنایی برونگرا مصطلح شده است. این نوع ساختمان مختص مناطق خوش آب و هوا و معتدل است. اطراف بنای برونگرا آزاد بوده و .از نور و هوای مطلوبی برخوردار می باشد ب) در بناهای درونگرا اندامهای ساختمان و دیوارهای خارجی ارتباط مستقیم بنا را با فضای خارجی قطع می کند و عنصری به نام حیاط تامین کننده نور وهوای طبیعی .می باشد. تنها فضای مرتبط با دنیای خارج هشتی است .هشت» به معناوییرون‌جسته و بیرون‌پریدم لست» 

صفحه 36:
آشتانی با شیوه های معماری ‎Oly!‏ 

صفحه 37:
از ویژگی‌هایاٍیرلنیان« لعتقاد بسه تقلید خوبو بسهتر دلنسترناز لبتکار بد » لست در معمرعایرلن7 شبوه ذاریم که با هم پ بوستگیت اسه انه تمدن های قدیمی ‎oll gt!‏ عیلامی ها مرکز تسمدن‌آنها شهر شوش وده لست آنها خدلی‌خود را لینشوشینا مین امیدند. .شوش يكى از كهن ترين مراكز تمدن جهان به شمار مى آيد. قبل از آرياييهاء عیلامیان قدرتمقتدر ایران‌سود. عیلهیان ساختیگورلتوا از سومریانتقلید کرهند. 

صفحه 38:
زیگورات چفازنبیل این معبد 1250 سال قبل از میلاد در شهر دورانتاش و به فرمان اونتاشء پادشاه عیاهی‌ساخته شد. این بنا دارای 5 طبقه و 53 متر ارتفاع بود و هرطبقه مستقلا روی زمین قرار داشت آزبیزیفته لستکه طبقاته و ‎SG‏ طبقه 5 جایگاه بتها بود که در آن تزئینات بسیاری از قبیل کاشی های لعابی سبز و .سفید که گاهی رگه های کاشی معرق طلایی و نقره ای هم در آن دیده می شده در بند آجرها نیز از قیر استفاده می کردند که نشان از عایقکاری است.بکار رفته ا 

صفحه 39:
در قسمتشرق‌زیگورلنتکاخ ها و لتاقهایتشریفاتو پذیرلیی‌وجود دلشت دز زیز یگی از کاخها 5 سبرداب پیدا شده است که در داخل آنها خاکستر اجستاه:دیده شده و لیرن‌شان‌می‌دهد که عیلمی‌ها مرددگان‌خود را می‌سوزلندند. در سا(640 ق.م درحمله آشور لین ویرلن‌می‌شود. 

صفحه 40:
اور اتورها در شمه ربایرانو لطرلفماکو و شم ل[آذربایجان‌مستقر بسودند. ساغتمانهائهود .را بنا ستتك م سناختعه خانه هاى روستايى شان در دو طبقه و در ارتفاع زياد « كلاوه » نام داشت كه برلوورود به لزاز نرهبازلستفادم مىكردند. 

صفحه 41:
شیوه های معماری ایرانی 0 پارسی : از زمان مادها تا حمله اسکندر ( 9 ق.م تا 9 ق.م) پارتی : بعد از حمله اسکندر با تاسیس اشکانیان تا اواخر ساسانیان ( تا قرن © و ©) _خرلسانی : بسعد از لسلام در لیران(زمان‌خسرو پسرویز) عم رازی : از لوایل قرن 6 تا حمله مغول ( قرن ۲ 40 ‏_آذری : از قرن ۵ تا قرن‎ ae اصفهانی : از قرن 00 تا قرن 9) هجری ل ‎Ga‏ اختلاط : از اواسط سلطنت ناصرالدین شاه تا اواسط پهلوی (رضا شاه) 

صفحه 42:
شيوه بارسى تساومیخ: اومیاکو سلسله مادها را در ‎ange SA pg Typ Bla‏ مادها در سلل550 ق.م منقرض‌می‌گردد. کاس 339 ويم سلاسلة رمه تایه آنها نقاط مثبتهر قوم را كرفته و آنرا تكميلكرهه و لستفادم مى' از اوراتورهاء مغمارى سنكى؛ از عيلافى هاء طاقها و تكنيكهائ بكار يفته در جغاينبيل! ياد گرفتند. بدين ترتيب بنياد شيوه معمارى يارسى ازهمان بناهاى ساده مناطق ‏ © غربهشلإغربىإيرلن نشاتكرفت 

صفحه 43:
ویژگیهای شیوه بارسی استفاده از سنگ های بریده و پاکتراش و صیقلی و مرغوب آماده کردن پای بست بنا با لاشه سنگ و احداث بنا بر روی سکو نهادن ستونها در حداکثر فاصله ممکن و با ارتفاع زیاد و آرایش سرستونها بشش سقف با فرسب « پل و تیر » و تیرچه های چوبی سخت و درودگری شده ساختن فرش کف با بهترین مصالح آرایش طارمی « نرده پله ». پلکانهای کوتاه و مالرو با نقشهای برجسته و کنگره ساختن دیوارهای جداکننده با خشت خام و آرایش داخلی آنها با رنگ و کاشی لعابدار ارتباط آشپزخانه با بنای اصلی توسط راهروهای پنهانی تعبیه سایه بان و آفتابگیر ضروری برای ساختمان 

صفحه 44:
8 8 8 8 8 8 8 معرفی‌سر ضواز نار : فش ‎eel neta‏ پاسارگاد - فارس کاخ آپادانای داریوش 7 شوش پل شهرستان 7 اصفهان کتیبه بیستون. - گرمانشاه گنجنامه - همدان آسیابهای شوشتر 7 خوزستان 

صفحه 45:
اين بنا به فرمان داريوش اول و در سال 518 ق.م در مرودشت و در دامنه كوه مبخرداء رحمعه بلسيارائزا مسري لسع بناشيه كار ساخت آن در طول حكومت يسر او خشايارشاه اول و نوه اش اردشير اول جمعا به مدت120 سالادلمه یافتو تا 200 سال(هورد لستفاده قرار كرفت وسعتساختمان135000 متر مربع و بسیر8 تا 18 متر از ک فدشلرتفاع دارد. 

صفحه 46:
تالا لصلیکاخ لپادلنا دارلی36 ستونسه قطر 2 متر و ایتفاع 20 ۱ در بااق‌ستونها گوهاینر پشتبسه هم‌قرار گرفته لند. پلکان ورودی 111 پله دارد که 69 متر طول. 0.38 متر عرض و 0.1 متر ارتفاع دایند. 

صفحه 47:
تخیوارها اد خشت بوکه که روغ آتها را با كاشى لعانتار من پوشاندنة .در ها و پنجره ها از چوب و با روکش سیم و زر می ساختند SSIS ga AG odd p/p Wy ‏پیرآمون ساختمانها ربا باغه هایی‎ 

صفحه 48:
لینک‌تیبه در کرمانشاه قرار دارد و متعلقیه دویم هخامنشیانلست برجسته.ای است که تصویر داریوش را ذر حالیکه 9 اسیر را نزد او آورده اند 

صفحه 49:
۰ از ماعمترین کسیدهای میجی است كدبوسيله:دازيوس :وتسرس ‎sa, Lee‏ دیکی از صخره:های کوه الوند کنده نشده است لبعاد آن1.5 در 2.5 مترلستو 30 سانتیمتر عمق‌دارد. 

صفحه 50:
عمر آنها 1200 سال است و تجلیگاه هنر ایرانیان در استفاده از نیروی آب است که در زیر شهر قرار گرفته لند. 

صفحه 51:
پل شهرستان - اصفهان هو هو و و و و و این پل با سنگ وملات ساروج ساخته شده است که پایه آن متعلق به هخامنشیان و قسمتهایف وقانیآنمتعلقیه دیاامه و سلاجقه لست 

صفحه 52:
قوم پرتوآ« پارت» یکی از شعب آریایبهاست که در کتیبه داریوش به آنها « پرتو» گفته اند که شامل خراسان فعلی؛ ماوراء النهر و افغانستان بوده است اين شيوه بعد از حمله اسكندر معمول شد و تا قرن 3و 4 هجرى أطمه حلشت 

صفحه 53:
تحمیل فرهنگ یونانی به مردم ایران ازدواج ده هزار سرباز یونانی با زنان ایرانی ازدواج اسکندر با 2 شاهزاده ایرانی سی‌هزار کودکلیرلنی‌زیر دستآنها کار کرهند. با اين حال ایرانیان فرهنگ غربی یونانی و همچنین شیوه معماری آنها را نپذیرفتند :که این 2 دلیل عمده داشت الف) در یونان سنگهای مرغوب و بدون رگه وجود داشت که ارتفاعشان زیاد بود ولئدر ليرلنجنين- نكهايىوجود ندلشتٍ ب) خوديستدكى وأستفاده او مسالع‌بوم آوردوعیم امکان تاني مطالع از دوزدییت. 

صفحه 54:
تنها بنایی که به شیوه یونانی در ایران ساخته شده است. معبد خورهه در نزدیکی شهر محلاسککه لشتباها آنرا آتشکدم میگ ویند: ستونهاین ی ونیکلستو لحتطلادر دورلن‌ساوکیان‌ساخته شده لست 

صفحه 55:
ویژکیهای شیوه پارتی ‎Ml‏ حداکثر استفاده از مصالح بوم آورد مثل سنگ لاشه. خشت خام يا پخته 8# استفاده بسیار خوب از تکنیک پیشرفته طاق و گنبد ‏لا تنوع طرح ها ‏8 شکوه و ارتفاع زیاد در بنا 

صفحه 56:
مسعرفی‌سر ضیاز قنار : اشکانیان ساسانیان 7 معبد آناهیتا در کنگاور ‎Ga‏ کلات نادری خراسان © تبه هكمتانه همدان 7 کاخ سروستان 7 فارس © ابیانه ‎Ga‏ تخت سلیمان ‎a‏ طاق بستان ‏9 قلعه فلک الافلاک ‏4 ایوان مدائن 

صفحه 57:
کاخ سروستان - کازرون ا بنادر د لحياط مركزىب زرك قرار ‎wb‏ ‏محل شیمنلتاقیستعربعیب | پوششگ نبدی‌که بر حیاط م رکزیلشرلفدارد. در سمتولس ش شیمرلٍتاقک شیده لوبه نام سفره خانه وجود دارد. در چیه شا یه و سرویسهدلشتیو لنبر قرار دارد. بدی و با مصالح و آجر و سقف سفره خانه طاق آ 

صفحه 58:
ليننا در عرلقولقعلست دو ویژگیسرجسته معمارعلٍ پولنیدر لین تا الف) استفاده از تناسبات طلایی ایرانی ۱ ) استفاده از مصالح معمولی یا مصالح خشتی و بوم آورد 

صفحه 59:
دور تا دور اين بتا حیاط بزرگی بوده و سه بنای مشابه در جبهه های دیگر اين بنا موجود بودم لست نمایآنرا گچ سفید کار کرده بودند که به آن« سپید دژ» می‌گفتند. در لحدلخطاق لصلینولع فرمها دیدم می‌شد و مصالع آن‌سنگلاشه و آجر لست همه جزئیات آن نشان دهنده این است که قبل از احداث. همه محاسبات استاتیکی Cail ead pled 

صفحه 60:
ات خورشید - کلات نادری شهر مرزی کلات در دامنه شمالی رشته کوه هزارمسجد واقع شده است که بعلت وضعیتدژگونه لی‌که دلشتمورد توجه سردارلنو جنگلورانسوده لست عمارت خورشید 12 اتاق دارد. ارتفاع آن 25 متر بود ولی بعلت خرابی طبقه سوم أوتقاعة 20 مت شيم لست مدورى دارد كه تركهايى شبيه نيم ستون (خيارى) دارد و تزئينات كجى و نسقاشودر آن‌دیده مىشود و نمائآنسنكمرمر لست ار 

صفحه 61:
شیوه خرا سا نی تساییخ: در سال 21 هجری سپاه اسلام در نهاوند بر ساسانیان غلبه می کنند و تا سال 132 هق در لیرلن‌حکوصتمیک نند . ‎5d.‏ غلفای:عباسی از سال 132 قا فرن 7 مجری دز ایزان عکشران بوده اد ‏پس از آنها سلسله طاهریان. صفاریان. علویان و سامانیان روی کار آمدند و در سال آخرین‌ساسله لیرپوید (سامانیر6 منقرض‌می‌شود ‎DOO‏ ‎ 

صفحه 62:
خراسان به عنوان قطب سیاسی 7 اقتصادی و فرهنگی. بستر پیدایش هنر و معماری لساهی‌در ‎cobb‏ با الهام از بینش اسلامی, تاکید بیشتری بر پرهیز از بیهودگی» خودبسندگی و اصول مردم واری‌می‌شود. نیارش دراین شیوه با شیوه پارتی تفاوت چندانی ندارد ولی ارتفاع کمتری درخراسانی متتامللست 

صفحه 63:
ویژگیهای شیوه خرا سا نی رعایت مقیاس انسانی (مردم واری) سادگی و پرهیز از بیهودگی انتتفاده از مسالج بوم آوزه بهره گیری از طاقها و قوسهای استوار و متنوع 

صفحه 64:
1 8 8 8 8 8 معرفی‌سر خیاز نار : مسجد جامع فهرج مسجد تاریخانه دامفان مسجد جامع اصفهان مسجد جامع نائین مسجد جامع اردستان مسجد جامع زواره 

صفحه 65:
| مسجد جامع فهرع لیرمسجد با طرح ساده خود اولیزیسجدیلسکه در لیرلن‌ساخته لست در لپرهسجد کنیکهایساختمانوو تزفیاتی|ستفانم شندم لست لين وج نی تسوسط لستك ميزنا ناخ و عرو 1ثل ‎tle‏ جد لست 

صفحه 66:
با توجه به طزح,معماری آن» مسلع است که‌با الگوی مساجةعربی ساخته شنده استت. طرح مسجد ساده و شبستانی با سه دهانه است که دهانه وسطی از دو دهانه مجاور بزرگتر ‎Cul‏ پسوشش»سجد نسیم گنبدیستو گچبری‌هایداسلرودر آن‌دیده می‌شود. ‎ape‏ آن‌در قرن3 یا 4 به نا احاق‌شده لست ‎۸ a ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 67:
مسجد تار یخانه دامضان تاریخ ساخنمسجد اولخر قرن2 و در ٌمان‌خاشتهارون) ارشید بوهم لست _ بلاق سجن یک محباط مویمی است که هی سس قیله* شمستان ود سه ضرف ان وزاق قرار دارد. ۰ فسيستان 3 تلقاقة عَرَعَبَئْو :7 تخانه ظوژنازست. ‎aa‏ 

صفحه 68:
که پس از خرابی» مناره جدید در جنب مسجد ساخته شده است که ارتفاع آن 60 متر و دارای 00 پله .است 

صفحه 69:
شیوه رازی تساییخ: این شیوه در دوران حکومت آل زیار. آل بویه. غزنویان. سلجوقیان لتابکانو خوارزم‌شاهیانمتدایل وده لسن اولیلقرن4 تاقرن7) 

صفحه 70:
ویژگیهای شیوه رازی 1# بناهای شبستانی مثل مسجد را با برداشتن ردیفهایی از ستونها به مساجد گنبدی و ليطزدار -بدیلمی‌کرهند. ساخت طاقها و گنبدهای پیشرفته و قوسهای تیزه دار ساخت گنبدهای دو پوسته و خاگی ( تخم مرغی) الستفاده إن خفت ای ‎by Seep Sek dy‏ کف موطوب: گره سازی با آجر و کاشی استفاده ازانواع گچبری مخصوصا گچبری معرق رنگی اخداث برخهانی آرامگاهی با مقاطع مریع» 8 ضلمی, دایره و 5 گوتشن 

صفحه 71:
1 8 8 8 8 8 مسعرفی‌سر ضیاز طنار : گنبد قابوس قسمتی از مسجد جامع زواره قسمتی از مسجد جامع اصفهان قسمتی از مسجد جامع اردستان كاروانسراى شرف © @ (tay ga pla ‏آرامكاة أميراسماغيل‎ e 

صفحه 72:
لیر در قرن4 در گنرگان‌ساخته شده لسنکه آرلمگام ق ابو ساب وشمگیر می‌باشد. ارتفاع آن 55 مثر است و حدود 10 شارت در ی زمیردارد. پوشش زير گنبد دو پوسته آن از نوی بیضی با خیز 5 7 فظ بلتدداسث كه بين دوديوسته آن «محفظه اى:مانيت صننوقجه موجود لست 

صفحه 73:
پ لاب نا دلیره لوب ا 10 پشتبند م ثلفواست لین با جر قرمز ساخته شده که لینکبه پنگقلع و طلادرآمده ! کتیبه لی‌که در آنلستبسنارا قصر معرفی‌کرده لست در درگاه آنن قشم قرنس‌دیده می‌شود که قدیمی‌ترینم قرنساست 

صفحه 74:
۱ لینبنا در نزدیکی‌سرخسلستکه می‌تولرآنرا موزد جر کاری‌دلنست چیدمان‌آجرها بسه چند دسته زیر تسقسیم میک نند: ساده - طرح های آجری - طرح های هندسی - کتیبه آجری - آجرهای تراشدار وک تسوا از ریما هلوس کلب وی شب سب +پوشش از نوع طاق آهنگ می باشد 

صفحه 75:


صفحه 76:
شیوه آذری تساییخ: این شیوه در زمان حمله چنگیزخان مغول. زمان حکومت ایلخانان و تيموريازمتناويوهه لست 

صفحه 77:
ویژگیهای شیوه آذری ساخت بنا با خشت خام و پخته و لاشه سنگ نماسازی الحاقی و روسازی با آجر یا اندود گچ کم شدن کاربرد آجر و جایگزین شدن سفال نقشین و کا انواع گره سازی با آجر و کاشی گل انداز و رگ چین در نماها گچبری و نقاشی روی گچ استفاده از انواع گنبد و طاق لعایدار 

صفحه 78:
18 8 118 8 8 8 8 8 1 معرفی‌سر خیاز نار : مجموعه حرم حضرت امام رضا (ع) مسجد علیشاه تبریز گنبد سرخ مراغه رصدخانه مراغه مجموعه سلطانیه مستجد كوهرشاد مشهد. مسجد كبود تبريز مناره جنبان پل خواجو @ مسجد کبیر یزد @ مجموعه ربع رشیدی 

صفحه 79:
مجموعه حرم حضرت امام رضا (ع) قسمت اعظم این مجموعه با شیوه های آذری و اصفهانی ساخته شده است که 30 سال پیش ازسازیک لی‌شده لست ۱ حرم مطهر بسنای‌چهار گوشیلستکه هر ضلع آن‌حدود 10 مترلست 

صفحه 80:
:این مجموعه شامل بناهای زیر است صحن عتیق ( حیاط سقاخانه) )/ حرم مطهر صحن جدید مسجد گوهرشاد مدرسه پریزاد بالاسر مدرسه موزه و کتابخانه آرامگاه شیخ بهایی دارالسیاده توحیدخانه گنبدخانه مدرسه میرزا جعفر مويه تفار ...كنيد حاتم خانى و 

صفحه 81:
این صحن به شکل مستطیل بوده و دارای 4 ایوان است که مزین به کاشی کاری گلدسته های طلا كه روی ایوان عباسی و ایوان جنوبی قراردارند ازآثار شاه طهماسب صفوولست طلا کاری ایوان جنوبی به فرمان نادرشاه افشار انجام شده به این دلیل به اين ایوان لین ادری‌می‌گویند. 

صفحه 82:
بجدید : لینسحرور نماف_تحملی‌خارقاجار طرح ویزی‌شده لست گنید ‎pile‏ خانین داخل آن با سنگ مرمر و کاشی معرق زینت یافته است و به بانىإزحاتم بيك- ونير شاه عباسامل” شهرتدارد. متسه وه رهز در قرن19 توسطقولم | لاین‌ش برازی‌ساخته شده لست .نقشه آن 4 ایوانه و درنمای آن از گره سازی استفاده شده است 8 لرلن2 مسفد کته ۶ وسط یتا نز اه تست مسجد گوهرشاد و مسجد کبود تبریز 

صفحه 83:
4 مسجد كبود يا عمارت مظفريه- فيروزه اسلام - با همت خاتون جان بيكم: همسر جهانشاء قرم قويوناو در سل[870 ساخته شدهم لست شبستانيزركلزبه شكلهربع بالضاخ 16.5 متر بوهم لست سردر مسجد در زمين مرتفعى قرارگرفته است که در دوکنار آن کاشی های فیروزه ای متصلسه بسایسه صورتمارپیج بالایفته لست نید قدیمی در زلزله سال 1193 فرو ریخت و گنبد جدید توسط استاد رضا به صورت دو پوسته میانتهی‌ساخته شد. 

صفحه 84:
شبوه اصفهانی تساويخ: المينشيوم از قرن10 تا 13 هجرىمتتداول وهم لست در لیردوره مدرسه سازیسه اوج خود می‌رسد. 

صفحه 85:
فضاهای تشکیل دهنده مدرسه cies ‏حیاطی چهارگوش و سرسبزبا حجره ها وایوانهایی در پیرامون. ساختار کلی مدارس‎ ‏لیرلنیرا تشکیلمی‌دهد. مکان‌دیسو بحندر لینها و پیشخونها بسوده لست‎ any ‏ووس‌سیرسه بوروو فا و3 قط بتکم ویو مجود شه لق‎ olla’ حجره ‎Jove‏ اسکان طلبه ها که معمولا دارای یک ایوانچه و یک پستو است و قسمت پایین به صوورتآشپزخانه و طبقه با لاب لعلسترلحتو مطالعه بودملست 

صفحه 86:
8 1 8 8 8 معرفی‌سر خیاز نار : مدرسه فخریه سبزوار مدرسه خان شیراز مدرسه چهارباغ اصفهان مدرسه آقا بزرگ کاشان مدرسه ابراهیم خان کرمان 

صفحه 87:
= این مدرسه توسط الله وردیخان ساخته شده که دو طبقه دارد و در آن از اعداد مخصوص لستفاده شدم لست مثلاك مديسيه خاطر 5 معصوم و 14 حجره بخاطر 14 معصوم دارد. 

صفحه 88:
در زمان‌شاه سلطان‌حسین‌صفوی‌ساخته شده لست سردر اصلی از خیابان چهارباغ عقب نشسته و درب دیگر در سمت شمال و در مجاور کاروانسرلی‌مادر شاه قرار دارد . گنبدخانه آن دارای گنبد خوش فرمی است که با نقوش اسلیمی به رنگهای زرد و سياه بر رووزمينه فيرويه رنكىة زيي زشدم لست 

صفحه 89:


صفحه 90:
در ایران باستان» ابتدا برای پوشش سقفها از چوب و در برخی موارد از سنگ استفاده می کردند. اما این مصالح مشکلاتی را به همراه داشت؛ چوب درمقابل پوسیدگی, آئش سوزى و موريانه از بين مى رفت و بيدا كردن جوب های راست .و هم اندازه مشکل بود طاقهای سنگی» حجیم و بسیار سنگین بود و جایجایی آنها با مشکلات فراوانی .همراه بود. به این جهت برای پوشش سطوح چهارگوش, آجراستفاده کردند 

صفحه 91:
گوشه سازی در آغاز طرح ابتدایی داشت و با گوشه های مربع و خیزی دلخواه به دایره نزدیک شد و در نهایت به شکل دایره کامل در می آمد و سپس با استفاده از قوس های گنبدی» سقف ساخته می شد امااين روش برای دهانه های بزرگ, مشکل .بوده و احتمال ريزش آن زياد بود « رسمی سازی « کاربندی با استفاده از رسمی بندی یا کاربندی یا رسمی سازی» چهارطاقی را به چشمه های © تبدیل و سپس پوشش گنبدی سقف را بر آن می ساختند. فضایی را ...۰۰ ۰6 066؛ که بین قوس اها ايجاد مى شود؛. جشمه كويند و روشی را که چپارطاقی را به چشمه .تبدیل می کند» رسمی سازی می نامند 

صفحه 92:
گوشه سازی است که درآن ازیک قالب واحد( شاه قالب) ار مى كيرد و در نتیجه مربع به 60 ضلعی رسمی سازی, تكامل ياف طاقهایی در فواصل چهارطاق اصلی فر .تبدیل می شود در دهانه هایی که 6 ضلعی مناسب استقرار پوشش گنبدی نیست» با استفاده از این ,روش چهارطاقی را به چشمه های 0« 09 ا 3 رسمی سازی علاوه بر کم مخاطره و زیبایی و بزرگ را پ 

صفحه 93:
:ی رسمی سازی ۲ نکته باید رعایت شود الف) طاق؛ مناسب طراحی باشد ( چه از نظر تبدیل چهارطاقی به چند ضلعی مورد (نیاز و چه از نظرتبدیل قرار گیری پایه ها در محل مناسب ب) با انتقال دقیق خطوط تقاطعء آلتهای رسمی بر روی قالب ‎NS‏ دقیق و زیبا طرح. واجرا شود. رسمی محدود به چند طرح نیست بلکه می توان برای هر مکان طراحی .مناسب با آنرا داشت ۲تخمیر تخمیر در اصطلاح معماران سنتی» زمین صاف آماده شده ای است که نقشه 6 به ‏ بر روی آن رسم می شود. این زمین تخت» کف زمینی است که رسمی بر .روی آن بنا می شود 

صفحه 94:
هر سمی ۸ الف) مربع را با کمک شعاعهایی با زاویه 809,6) +6 < به 40 قسمت تقسیم نموده و با رسم خطوط گوشه؛ مربع را به 0 ضلعی .تبدیل می کنیم ب) نقاط اتصال آلتهای رسمی» بوسیله عمودهایی بر روی قالب انتقال داده .و برای سایر بازوهای دیگر هم همین عمل انجام می شود 

صفحه 95:
رسمی ۱۲ .الف) مربع را با کمک شعاع هایی با زاویه 8 درجه به 16) ضلعی تبدیل می کنیم ب) نقاط اتصال آلتهای رسمی )و2 به وسیله عمودهایی بر روی قالب انتقال یافته و .برای تک تک بازوها همین عمل تكرار مى شود ١ ۲ 4 

صفحه 96:
رسمی 048 .الف) مربع را با شعاعهایی با زاویه 0.00 درجه به 10) ضلعی تبدیل می کنیم ب) نقاط اتصال ‏ و 6 و 9 به وسیله عمودهایی بر روی قالب انتقال يافته و برای .تک تک بازوها همین عمل تکرار می شود 9 رسمی 48 فیل گوش همانند رسمی 0 رسم می شود و اضلاع مربع از ) گوشه تا نقطه پاء امتداد می یابد ,تشکیل فیل گوش می دهد. آلت های رسمی نیز در مربع بزرگتر امتداد پیدا مى کند .نقاط اتصال آلت های رسمی ‏ و 6 و 0 بوسیله عمودهایی برروی قالب انتقال می یا .برای بازوهای دیگر نیز همین عمل انجام می شود 

صفحه 97:


صفحه 98:
:« مقرنس , قطاربندی .مقرنس به احجامی شبیه آویزه های قندیل یا چیزی شبیه به پوزه آهو می گویند قسمت تخت مقرنس را قطار می گویند كه به فاصله مساوی از دور کار به طرف بالا قرار می گیرند. بدین ترتیب که قطار( تخته) اول از همه عقب تر ( نزدیک به دیوار يا ستون ) و قطاربعدی کمی جلوتر و به همین ترئیب تا به قطار آخر که .شمسه را تشکیل می دهند» می رسند 

صفحه 99:
:معرفی آلت های مقرنس بر روی تخمیر ‏ :ترنج 8 0 به طور معمول در زير شمسه یا آخر هر کار و یا زیر . .آلتهاى تخت و جهار لنكه بكار مى رود 9 ose) ae 2 ; ‏:شاير‎ آلتی سنه پهلو است که مابین قطارها قزرا ن:صى أكيودبو«عامل اتصسال آلتهای مقرنس می شود که در طرح های مقرنس از بسیار باز تا بسیار بسته قابل انعطاف بوده و ,نقش کلیدی دارد 

صفحه 100:
طاس آلتى است كه بين دو شابرك يا دو ترنج و كاه بين دو تير قرار مى كيرد و فضاى .فرورفته مقرنس را به وجود مى آورد :موش پا 1 آلنی از قتتارر ال که بهجیوان مس قمدر کی بن .روی دیوار امتداد می یابد تنها آلت مقرنس است که به شکل افقی قرارمی گیرد که به انواع مختلف درمقرنس :دیده می شود 

صفحه 101:
#تخت منظم : به دو شکل در مقرنس دیده می شود ...الف: به شکل مثلث» مربعء ضلعی» 6 ضلعی و ب: ستاره های چند پر #ا تخت غیر منظم: تخت گیوه» تخت طبل» تخت مثلث ‎a‏ تخت لوزی: شکل لوزی که کمی از حالت افقی خارج شده و بر روی یکی از .اقطار خود تا مى شود ‎١‏ 1 ‎ ‎ 

صفحه 102:
َيه .در وسط هر جشمه مانند عرقجين در يايان كار قرار مى كيرد تین هرگاه طاسی به جای ارتفاعی معادل یک قطارء دارای 0 یا 0 ارتفاع شوند و ,طاسی مرتفع را تشکیل دهد به آن مدنی می گویند :تى هركاه بين دو طاس شايركى قرار نكيرد ضخامتى برابر دو كاشى به وجود مى آيد .كه به آن تى مى كويند :تنوره 

صفحه 103:
:انواع مقرنس الف) مقرنس سه قطاره برای کتیبه ب) مقرنس سه قطاره مربع برای سرستون مناره ( دایره) ج) مقرنس چهار قطاره آویزدار مربع برای سرستون مناره د) مقرنس هشت قطاره برای زیر گنبد 

صفحه 104:
ایزدی بندی حالتی است ما بین رسمی و مقرنس و معمولا در جايى بكار مى رود که رسمی .نمی گنجد و يا مقرنس گران تمام می شود 

صفحه 105:
زگره سازی .مجموعه ای است از نقوش هندسی که با قواعد مشخص و برای تزئین رسم می شود | »از اين هنردر سردرهاء كتيبه هاء درو پنجره ها و طاقها با مصالحی مانند آجر» کاشی ‎eg,‏ آينه و چوب استفاده می شود ‎ ‎ ‏گره سازی بسیار پردامنه است و انواع و زمینه های 4 ‏,گوناگون دارد ‏آلتهای گره سازی منحصر و تماما شناخته شده و ,نامگذاری شده است ‎ ‎ 

صفحه 106:
:دو نکته در گره سازی حانز اهمیت است ‎call (ll,‏ نامشخص نداشته باشد »ب) چنانچه طرح گره را در کنار آن تکرار کنیم آلتهای گره یکدیگر را کامل کنند و زمینه بزرگتری .را بسازند گزه ها معمولا ‎GA‏ کنقه گم نذا گزه له کلف و شب گنه اقا وال .می باشند .گره کند دارای آلتی به شکل 0 ضلعی منتظم است 29 

صفحه 107:
:گره تند در اين گره راس 6 ضلعی به رئوس مقابل وصل شده و ستاره پنج پر» درست .می شود که آلت گره تند است :گره شل در گره شل از راس 0 ضلعی با زاویه 0) درجه نسبت به اضلاع» خطوطی را .رسم کرده؛ ستاره ينج يرء اما بازتر درست مى شود که آلت گره شل است 

صفحه 108:
:آلتهای گره کند #شمسه ‎ee‏ هل مهومه دان هنج کند .زوایای آلتهای گره کند ضریبی از 00 درجه است 0 8 و :آلتهای گره تند شش بند هنه بلوط ‎ .‏ توبریده ‎aie‏ . #وك جنار .زوایای آلتهای گره تند ضریبی از 00 درجه است 

صفحه 109:
:آلتهای گره شل © سکرو متسه ‎(ID‏ #همسه 00 ۵ موریانه © ثش دراتی »© گیوه هشش شل .زوایای آلتهای گره شل ضریبی از 90 درجه است 

صفحه 110:
معدم موه كدو انرو مون 

آشنایی با معماری اسالمی پاييز 89  :هدف از معماری طراحی و ساخت یک بنا پاسخگویی به نیازها در یک بنا تزئینات زیبا در ساخت یک بنا :معماری 3عرصه دارد .بینش ،که شیوه های معماری را به وجود می آورد علم و فن هنر  :شش عنصر اصلی و پایه در معماری اسالمی مسجد مناره مدرسه آرامگاه کاروانسرا کاخ .اولین بنایی که می توان به عنوان معماری اسالمی از آن یاد کرد ،مسجدالنبی است :اصول حاکم بر معماری مسجد النبی جهت قبله بعنوان اصلی ترین محور در ساختمان مسجد »توجه به خودبسندگی « تامین مصالح بومی و همخوانی با بناهای اطراف رعایت سلسله مراتب ( ورودی ،صحن و شبستان) توجه به اقلیم و شرایط محیطی درونگرایی پرهیز از بیهودگی »نیارش « استحکام بنا »مردم واری « تناسبات انسانی :سیر تحول معماری مسجد در ایران .معماری مساجد ایرانی بعنوان الگویی برای کشورهای همجوار مطرح بوده است .مسجد فهرج ،اولین و تنهاترین مسجدی است که تا امروز باقی مانده است .پالن مسجد تاریخانه دامغان ،عربی است .قوسها به شکل گهواره یا طاق آهنگ هستند .در سه سمت حیاط هم ایوان وجود دارد مسجد جامع اردستان ،اول شبستانی بود ولی بعدها با تخریب برخی از ستونها ،تبدیل به مسجد ایواندار شده است 4(.ایوانه)  :فضاهای تشکیل دهنده یک مسجد جلوخان پیش طاق درگاه هشتی داالن سرویس بهداشتی و وضوخانه ایوان رواق صحن شبستان گنبدخانه محراب قوس :اجزای یک قوس :تیزه .باالترین نقطه در قوسهای ایرانی را که معموال دارای تیزی هستند ،تیزه می گویند :فراز .باالترین نقطه درقوسهای رومی را که معموال دارای تیزی نیستند ،فراز می گویند :پای قوس .نقطه شروع قوس روی ستون یا دیوار را پای قوس می گویند :شانه قوسها معموال از ترکیب چند کمان با مراکز مختلف رسم می شوند .شانه به محل .پایان کمان اول و شروع کمان دوم گفته می شود  :خیز گنبد یا محور بلندای قوس ،خیز آن است و از آنجا که این خط فرضی ،قوس را به دو نیمه قرینه .هم تقسیم می کند ،محورنامیده می شود  :دهانه .دهانه قوس جایی را می پوشاند که از دو طرف به پای قوس منتهی شود  :نصف دهانه .از محور تا پای قوس را نصف دهانه می گویند :ساق یا گردن هنگامی که قوس از پای قوس مقداری به طور عمودی به سمت پایین می آید ،قوس .را نمایان تر و چشمگیرتر می گرداند و همچنین امکان نورگیری را فراهم می سازد .این مقدار پایه عمودی را ساق یا گردن می نامند  :شکم یا خاک انداز آن مقدار از قوس که معموال در قوسهای گنبدی شکل از دهانه جلوتر می زند ،شکم .یا خاک انداز می نامند :اجرای قوس :عموما قوس هارا با استفاده از قالب یا ریسمان می سازند به این ترتیب که .الف) دیوار یا ستون یا پای قوس آماده می شود .ب) محور را با یک چوب یا لوله بلند درجای خود به اندازه مورد نظر مستقر می نمایند .ج) مرکز یا مراکز قوس را دقیقا معین کرده و بوسیله میخ ثابت می کنند د) قالب را از چوب یا گچ و به اندازه قوس در مقیاس یک در یک می سازند و در حین .اجرا مرتبا صحت عمل را با این قالب می سنجند در هنگام کار در رسمی بندی و کاسه سازی و ...وجود چنین قالبی بسیار ضروری است چون نقاط اتصال قوسها به هم بر روی این قالب مشخص میشود و صحت عمل تضمین .می گردد ه) رج به رج آجرچینی را توسط ریسمان که هم افقی و هم در جهت قوس می چرخد .ادامه می دهند شناخت قوس ها : قوس پا تو پا الف) به مرکز پای قوس و شعاع دهانه ،قوس می زنیم (.ساده ترین قوس) .ب) به همین ترتیب نیمه دیگر قوس را رسم کرده تا دور کامل شود قوس پا تو پای شکسته قوسهای شکسته همواره کم خیزتر از قوس اصلی هستند که همانند قوس پا تو پا رسم می شوند .با این تفاوت که مرکز را به مقدار دلخواه به سمت محور ،تو نشسته .و شعاع مرکز پای قوس زده می شود قوس 6و 5دایره .الف) نصف دهانه را به 6قسمت مساوی تقسیم می کنیم .ب) محور را به 5قسمت تقسیم می کنیم .ج) از پای قوس به نقطه فراز وصل کرده و عمود منصف آنرا رسم می کنیم .د) محل تقاطع این عمود منصف و محور ،مرکز قوس است .ه) به این مرکز و شعاع مرکز تا پای قوس ،کمان می زنیم .و) به این ترتیب نیمه دیگر قوس رسم شده و دور کامل می شود قوس 6و 5بیضی .الف) نصف دهانه را 6قسمت و محور را 5قسمت می کنیم .ب) مرکز اول بر روی تقسیم 4از پای قوس قرار دارد ج) به مرکز اول و شعاع مرکز تا پای قوس کمان زده تا عمودی را که از تقسیم یک اخراج شده ،در .شانه قطع شود .د) ازشانه تا فرازوصل کرده وعمود منصف آنرا رسم می کنیم تا مرکز 2از تقاطع آن با محوربدست آید .ه) به مرکز 2و شعاع مرکز 2تا شانه ،قوس می زنیم تا کمان کامل شود قوس 4و 6دایره مثل قوس 5و 6دایره رسم می شود با این تفاوت که روی محور،به 4قسمت .تقسیم می شود .هرچه خیز کمتر باشد ،مرکز دورتر است قوس 6و 4بیضی مثل قوس 6و 5بیضی رسم می شود با این تفاوت که محور را به 4قسمت تقسیم .می کنیم و مرکز اول روی تقسیم 3است هرچه تقسیمات محور کم شود یعنی خیز کمتر باشد ،مرکز اول به سمت شانه .نزدیکتر می شود قوس گنبد 3 -1-4 .الف) نصف دهانه را به 3قسمت تقسیم می کنیم .ب) محور به 5قسمت تقسیم می شود .ج) مرکز اول روی تقسیم 1از محور قرار دارد د) به مرکز اول و شعاع پایه ،قوس زده تا عمودی را که از تقسیم نصف پای قوس که اخراج شده .در شانه قطع کند ه) مرکز دوم به اندازه 2قسمت زیر پای قوس قرار دارد به این مرکز و شعاع ،مرکز دوم تا شانه .قوس می زنند تا نقطه تیزه بدست آید قوس گنبد 6در 6 .الف) دهانه را به 6و محور را به 5قسمت تقسیم می کنیم .ب) از تمام تقسیمات ،عمود خارج می کنیم تا جدول کامل شود ج) مرکز اول بر روی تقسیم اول از محور است .به این مرکز و شعاع ،مرکز 1تا پای قوس کمان .زده تا عمودی را که از پای قوس زده شده است را در شانه قطع کند .د) مرکز دوم به اندازه یک قسمت زیر پای قوس قرار دارد .ه) به مرکز 2و به شعاع شانه ،قوس میزنیم تا تیزه بدست آید اصول معماری ایرانی :اصول معماری ایرانی »مردم واری « تناسبات انسانی پرهیز از بیهودگی »نیارش « استحکام خود بسندگی درونگرایی :مردم واری یعنی رعایت مقیاس انسان به عبارت دیگر طراحی بر اساس نیاز انسان بگونه ای که مساحت فضاها ضریبی از ابعاد انسانی بوده و یا در وپنجره ها باتوجه به ابعاد .و اندازه های انسانی ساخته شده باشد این تناسبات در تک تک عناصر و ارتفاع آنها رعایت می شود و به همین دلیل انسان ،خیلی زود با معماری و عناصر ساختمان ،انس می گیرد و دلبستگی پیدا .می کند  :پرهیز از بیهودگی این اصل در معماری قبل از اسالم نیز وجود داشته است و پس از اسالم نیز .همواره مورد تائید و استفاده قرار گرفته است از آنجایی که هنر و زیبایی در معماری ایران پیوسته خریدار داشته است ،لذا .به فراوانی از عناصر تزئینی استفاده شده است بطور مثال کاشی که در بسیاری از بناها بکار رفته است ،البته این عنصر نه .فقط برای زیبایی که دالیل دیگری در کاربرد آن وجود داشت نمونه های بسیار قدیمی کاشی را می توان در معبد چغازنبیل در 13قرن قبل از میالد و به رنگ آبی مشاهده کرد .این عنصر بدلیل مقاومتی که داشته است در مکانهایی که تماس زیادی با انسان داشته و در اثر سایش پس از مدتی از بین .می رفته اند ،بکار گرفته می شد .به جهت خشت خام ،در برابر باران با آجر و یا کاشی از آن محافظت می شده است .پوشش رویین گنبدها نیز به همین دلیل از کاشی ساخته می شود وجود نقش و نگارهای مختلف( گل و بوته) از بروز شکاف و ترک جلوگیری .می کرده است :نیارش این واژه که در معماری گذشته بکار می رفته است ،به معنی مجموعه چیزهایی ،که نگهدارنده ساختمان می باشد ،گفته می شد .بعبارت دیگر نیارش شامل استاتیک .علم ساختمان و شناخت مصالح می باشد معماران ایرانی عالوه بر طراحی ،محاسبات دقیق بنا را به خوبی می دانستند و .پایداری یک بنا درعین حال زیبایی بعنوان یک شاخص مطرح بوده است :پیمون ( پیمانه) از عنصری به نام پیمون در نیارش استفاده می شده است .پیمون وسیله ای برای .سهولت در کار و جهت دادن به تمامی اندازه ها در نیارش بوده است با این روش همه معماران از یک استاندارد استفاده می کردند و درعین حال طرح هایشان دارای هماهنگی و تنوع بوده است ،بگونه ای که در هیچکدام از بناها .اثری از تقلید مطلق مشاهده نمی شود  :خودبسندگی .تامین مصالح از نزدیکترین مکان و با ارزان ترین قیمت را خودبسندگی می گویند .بدین ترتیب کار با سرعت بیشتری انجام می شد - .مصالح با طبیعت اطراف همخوانی بیشتری داشته است - مرمت و تعمیر بناها با توجه به دسترسی ها به مصالح اصلی در تمامی دوره ها - .میسر بوده است خودبسندگی = بوم آورد ،ایدری :بوم آورد تامین مصالح مرغوب در خود محل ساختمان ،بطور مثال انواع مصالح چون گچ و آهک بدست آمده از معادن محل و بکارگرفته می شده است مگر اینکه مصالح .محلی از مرغوبیت الزم برخوردار نبوده باشد :ایدری .مصالحی که از خود محل ،گرفته شده و در همان محل و بنا استفاده می شده است  :درونگرایی :در ساخت یک بنا و نحوه ارتباط آن با فضای خارج دو حالت پدید می آید الف) کوشک یا پاویون که به بنایی برونگرا مصطلح شده است .این نوع ساختمان مختص مناطق خوش آب و هوا و معتدل است .اطراف بنای برونگرا آزاد بوده و .از نور و هوای مطلوبی برخوردار می باشد ب) در بناهای درونگرا اندامهای ساختمان و دیوارهای خارجی ارتباط مستقیم بنا را با فضای خارجی قطع می کند و عنصری به نام حیاط تامین کننده نور وهوای طبیعی .می باشد .تنها فضای مرتبط با دنیای خارج هشتی است .هشت » به معنای بیرون جسته و بیرون پریده است « آشنایی با شیوه های معماری ایران از ویژگی های ایرانیان « اعتقاد به تقلید خوب و بهتر دانستن آن از ابتکار بد » است. در معماری ایران 7شیوه داریم که با هم پیوستگی تنگاتنگی دارند. تمدن های قدیمی ایرانی عیالمی ها مرکز تمدن آنها شهر شوش بوده است. آنها خدای خود را اینشوشیناک می نامیدند. ،شوش یکی از کهن ترین مراکز تمدن جهان به شمار می آید .قبل از آریاییها ،عیالمیان قدرت مقتدر ایران بود. عیالمیان ،ساخت زیگورات را از سومریان تقلید کردند. زیگورات چغازنبیل این معبد 1250سال قبل از میالد در شهر دورانتاش و به فرمان اونتاش ،پادشاه عیالمی ساخته شد. این بنا دارای 5طبقه و 53متر ارتفاع بود و هرطبقه مستقال روی زمین قرار داشت ازبین رفته است که طبقات 4و .5 طبقه 5جایگاه بتها بود که در آن تزئینات بسیاری از قبیل کاشی های لعابی سبز و ،سفید که گاهی رگه های کاشی معرق طالیی و نقره ای هم در آن دیده می شده در بند آجرها نیز از قیر استفاده می کردند که نشان از عایقکاری است ..بکار رفته است در قسمت شرق زیگورات ،کاخ ها و اتاقهای تشریفات و پذیرایی وجود داشت. در زیر یکی از کاخها 5سرداب پیدا شده است که در داخل آنها خاکستر اجساد دیده شده و این نشان می دهد که عیالمی ها مردگان خود را می سوزاندند. در سال 640ق.م درحمله آشور ،این بنا ویران می شود. اوراتورها در شمال غرب ایران و اطراف ماکو و شمال آذربایجان مستقر بودند. ساختمانهای خود را با سنگ می ساختند. خانه های روستایی شان در دو طبقه و در ارتفاع زیاد « کالوه » نام داشت که برای ورود به آن از نردبان استفاده می کردند. شیوه های معماری ایرانی پارسی :از زمان مادها تا حمله اسکندر ( 8ق.م تا 3ق.م) پارتی :بعد از حمله اسکندر با تاسیس اشکانیان تا اواخر ساسانیان ( تا قرن 2و )3 خراسانی :بعد از اسالم در ایران (زمان خسرو پرویز( رازی :از اوایل قرن 4تا حمله مغول ( قرن )7 آذری :از قرن 7تا قرن 10 اصفهانی :از قرن 10تا قرن 13هجری اختالط :از اواسط سلطنت ناصرالدین شاه تا اواسط پهلوی (رضا شاه) شیوه پارسی تاریخ: اودیاکو سلسله مادها را در اوایل قرن 7ق.م تشکیل می دهد. مادها در سال 550ق.م منقرض می گردد. تا سال 330ق.م سلسله پارسها تاسیس شد. آنها نقاط مثبت هر قوم را گرفته و آنرا تکمیل کرده و استفاده می کردند. از اوراتورها ،معماری سنگی ،از عیالمی ها ،طاقها و تکنیکهای بکار رفته در چغازنبیل را یاد گرفتند. بدین ترتیب بنیاد شیوه معماری پارسی ازهمان بناهای ساده مناطق غرب وشمال غربی ایران ،نشات گرفت. ویژگیهای شیوه پارسی استفاده از سنگ های بریده و پاکتراش و صیقلی و مرغوب آماده کردن پای بست بنا با الشه سنگ و احداث بنا بر روی سکو نهادن ستونها در حداکثر فاصله ممکن و با ارتفاع زیاد و آرایش سرستونها پوشش سقف با فرسب « پل و تیر » و تیرچه های چوبی سخت و درودگری شده ساختن فرش کف با بهترین مصالح آرایش طارمی « نرده پله » ،پلکانهای کوتاه و مالرو با نقشهای برجسته و کنگره ساختن دیوارهای جداکننده با خشت خام و آرایش داخلی آنها با رنگ و کاشی لعابدار ارتباط آشپزخانه با بنای اصلی توسط راهروهای پنهانی تعبیه سایه بان و آفتابگیر ضروری برای ساختمان معرفی برخی از آثار : تخت جمشید – فارس پاسارگاد – فارس کاخ آپادانای داریوش – شوش پل شهرستان – اصفهان کتیبه بیستون – کرمانشاه گنجنامه – همدان آسیابهای شوشتر – خوزستان تخت جمشید این بنا به فرمان داریوش اول و در سال 518ق.م در مرودشت و در دامنه کوه صخره ای رحمت که پارسیان آنرا مقدس می دانستند ،بنا شد. کار ساخت آن در طول حکومت پسر او خشایارشاه اول و نوه اش اردشیر اول جمعا به مدت 120سال ادامه یافت و تا 200سال مورد استفاده قرار گرفت. وسعت ساختمان 135000متر مربع و بین 8تا 18متر از کف دشت ارتفاع دارد. تاالر اصلی کاخ آپادانا دارای 36ستون به قطر 2متر و ارتفاع 20متر می باشد. در باالی ستونها گاوهای نر پشت به هم قرار گرفته اند. پلکان ورودی 111پله دارد که 6.9متر طول 0.38 ،متر عرض و 0.1متر ارتفاع دارند. .دیوارها از خشت بوده که روی آنها را با کاشی لعابدار می پوشاندند .در ها و پنجره ها از چوب و با روکش سیم و زر می ساختند .پیرامون ساختمانها را با باغچه هایی با نام پردیس زینت می دادند کتیبه بیستون این کتیبه در کرمانشاه قرار دارد و متعلق به دوره هخامنشیان است. ،نقش برجسته ای است که تصویر داریوش را در حالیکه 9اسیر را نزد او آورده اند نشان می دهد. گنجنامه همدان از شاخصترین کتیبه های میخی است که بوسیله داریوش و پسرش خشایار شاه بر .یکی از صخره های کوه الوند کنده شده است ابعاد آن 1.5در 2.5متر است و 30سانتیمتر عمق دارد. آسیابهای شوشتر عمر آنها 1200سال است و تجلیگاه هنر ایرانیان در استفاده از نیروی آب است که در زیر شهر قرار گرفته اند. پل شهرستان – اصفهان این پل با سنگ ومالت ساروج ساخته شده است که پایه آن متعلق به هخامنشیان و قسمتهای فوقانی آن متعلق به دیالمه و سالجقه است. شیوه پارتی تاریخ: قوم پارتوآ« پارت» یکی از شعب آریاییهاست که در کتیبه داریوش به آنها « پرتو» گفته اند که شامل خراسان فعلی ،ماوراء النهر و .افغانستان بوده است این شیوه بعد از حمله اسکندر معمول شد و تا قرن 3و 4هجری ادامه داشت. تحمیل فرهنگ یونانی به مردم ایران ازدواج ده هزار سرباز یونانی با زنان ایرانی ازدواج اسکندر با 2شاهزاده ایرانی سی هزار کودک ایرانی زیر دست آنها کار کردند. با این حال ایرانیان فرهنگ غربی یونانی و همچنین شیوه معماری آنها را نپذیرفتند :که این 2دلیل عمده داشت الف) در یونان سنگهای مرغوب و بدون رگه وجود داشت که ارتفاعشان زیاد بود ولی در ایران چنین سنگهایی وجود نداشت. ب) خودبسندگی و استفاده از مصالح بوم آورد و عدم امکان تامین مصالح از دوردست تنها بنایی که به شیوه یونانی در ایران ساخته شده است ،معبد خورهه در نزدیکی شهر محالت است که اشتباها آنرا آتشکده می گویند. ستونهای آن یونیک است و احتماال در دوران سلوکیان ساخته شده است. ویژگیهای شیوه پارتی حداکثر استفاده از مصالح بوم آورد مثل سنگ الشه ،خشت خام یا پخته استفاده بسیار خوب از تکنیک پیشرفته طاق و گنبد تنوع طرح ها شکوه و ارتفاع زیاد در بنا معرفی برخی از آثار : اشکانیان ساسانیان معبد آناهیتا در کنگاور کالت نادری خراسان تپه هگمتانه همدان کاخ سروستان – فارس ابیانه تخت سلیمان طاق بستان قلعه فلک االفالک ایوان مدائن کاخ سروستان – کازرون بنا در دل حیاط مرکزی بزرگی قرار دارد. محل نشیمن ،اتاقی است مربعی با پوشش گنبدی که بر حیاط مرکزی اشراف دارد. در سمت راست نشیمن اتاق کشیده ای به نام سفره خانه وجود دارد. در جبهه شمالی ،حمام و سرویس بهداشتی و انبار قرار دارد. پوشش سقف نشیمن گنبدی و با مصالح سنگ و آجر و سقف سفره خانه طاق آهنگ است. ایوان مدائن یا طاق کسری این بنا در عراق واقع است. دو ویژگی برجسته معماری ایرانی در این بنا: الف) استفاده از تناسبات طالیی ایرانی ب) استفاده از مصالح معمولی یا مصالح خشتی و بوم آورد دور تا دور این بنا حیاط بزرگی بوده و سه بنای مشابه در جبهه های دیگر این بنا موجود بوده است. نمای آنرا گچ سفید کار کرده بودند که به آن « سپید دژ» می گفتند. در احداث طاق اصلی انواع فرمها دیده می شد و مصالح آن سنگ الشه و آجر است. همه جزئیات آن نشان دهنده این است که قبل از احداث ،همه محاسبات استاتیکی .انجام شده است عمارت خورشید – کالت نادری شهر مرزی کالت در دامنه شمالی رشته کوه هزارمسجد واقع شده است که بعلت وضعیت دژگونه ای که داشت مورد توجه سرداران و جنگاوران بوده است. عمارت خورشید 12اتاق دارد .ارتفاع آن 25متر بود ولی بعلت خرابی طبقه سوم ارتفاعش 20متر شده است. برج مدوری دارد که ترکهایی شبیه نیم ستون (خیاری) دارد و تزئینات گچی و نقاشی در آن دیده می شود و نمای آن سنگ مرمر است. شیوه خرا سا نی تاریخ: در سال 21هجری سپاه اسالم در نهاوند بر ساسانیان غلبه می کنند و تا سال 132 ه.ق در ایران حکومت می کنند . .نیز خلفای عباسی از سال 132تا قرن 7هجری در ایران حکمران بوده اند پس از آنها سلسله طاهریان ،صفاریان ،علویان و سامانیان روی کار آمدند و در سال آخرین سلسله این دوره (سامانیان) منقرض می شود .389 خراسان به عنوان قطب سیاسی – اقتصادی و فرهنگی ،بستر پیدایش هنر و معماری اسالمی در ایران است. با الهام از بینش اسالمی ،تاکید بیشتری بر پرهیز از بیهودگی ،خودبسندگی و اصول مردم واری می شود. نیارش دراین شیوه با شیوه پارتی تفاوت چندانی ندارد ولی ارتفاع کمتری درخراسانی متداول است. ویژگیهای شیوه خرا سا نی رعایت مقیاس انسانی (مردم واری) سادگی و پرهیز از بیهودگی استفاده از مصالح بوم آورد بهره گیری از طاقها و قوسهای استوار و متنوع معرفی برخی از آثار : مسجد جامع فهرج مسجد تاریخانه دامغان مسجد جامع اصفهان مسجد جامع نائین مسجد جامع اردستان مسجد جامع زواره مسجد جامع فهرج این مسجد با طرح ساده خود اولین مسجدی است که در ایران ساخته است. در این مسجد تکنیکهای ساختمانی و تزئیناتی استفاده شده است. این بنی توسط استاد پیرنیا شناخته و جزو آثار ملی ثبت شده است. .با توجه به طرح معماری آن ،مسلم است که با الگوی مساجد عربی ساخته شده است طرح مسجد ساده و شبستانی با سه دهانه است که دهانه وسطی از دو دهانه مجاور .بزرگتر است پوشش مسجد نیم گنبدی است و گچبری های دالبری در آن دیده می شود. مناره آن در قرن 3یا 4به آن الحاق شده است. مسجد تاریخانه دامغان تاریخ ساخت مسجد اواخر قرن 2و در زمان خالفت هارون الرشید بوده است. پالن مسجد یک حیاط مربعی است که در سمت قبله ،شبستان و در سه طرف آن رواق قرار دارد. شبستان 3دهانه عرضی و 7دهانه طولی است. در سه سمت حیاط یک ردیف رواق قرار دارد. مناره قدیمی مسجد در داخل بنا با پالن مربعی بود که پس از خرابی ،مناره جدید در جنب مسجد ساخته شده است که ارتفاع آن 26متر و دارای 86پله .است شیوه رازی تاریخ: ،این شیوه در دوران حکومت آل زیار ،آل بویه ،غزنویان ،سلجوقیان اتابکان و خوارزمشاهیان متداول بوده است ( اوایل قرن 4تا قرن (7 ویژگیهای شیوه رازی بناهای شبستانی مثل مسجد را با برداشتن ردیفهایی از ستونها به مساجد گنبدی و ایوان دار تبدیل می کردند. ساخت طاقها و گنبدهای پیشرفته و قوسهای تیزه دار ساخت گنبدهای دو پوسته و خاگی ( تخم مرغی) استفاده از خشت های پخته کوچک و بزرگ و نازک مرغوب گره سازی با آجر و کاشی استفاده ازانواع گچبری مخصوصا گچبری معرق رنگی احداث برجهای آرامگاهی با مقاطع مربع 8 ،ضلعی ،دایره و 5گوش معرفی برخی از آثار : گنبد قابوس قسمتی از مسجد جامع زواره قسمتی از مسجد جامع اصفهان قسمتی از مسجد جامع اردستان کاروانسرای شرف آرامگاه امیر اسماعیل سامانی در بخارا گنبد قابوس این بنا در قرن 4در گرگان ساخته شده است که آرامگاه قابوس ابن وشمگیر می باشد. ارتفاع آن 55متر است و حدود 10متر ریشه در زمین دارد. پوشش زیر گنبد دو پوسته آن از نوی بیضی با خیز بلند است که بین دو پوسته آن محفظه ای مانند صندوقچه موجود است. پالن بنا دایره ای با 10پشتبند مثلثی است. این بنا با آجر قرمز ساخته شده که اینک به رنگ قلع و طال درآمده است. کتیبه ای که در آن است بنا را قصر معرفی کرده است. در درگاه آن نقش مقرنس دیده می شود که قدیمی ترین مقرنس است. کاروانسرای شرف این بنا در نزدیکی سرخس است که می توان آنرا موزه آجرکاری دانست. چیدمان آجرها به چند دسته زیر تقسیم می کنند: ساده -طرح های آجری -طرح های هندسی -کتیبه آجری -آجرهای تراشدار تامین آب کاروانسرا از طریق هدایت آب باران به یک انبار آب صورت می گیرد. .پوشش از نوع طاق آهنگ می باشد شیوه آذری تاریخ: این شیوه در زمان حمله چنگیزخان مغول ،زمان حکومت ایلخانان و تیموریان متداول بوده است. ویژگیهای شیوه آذری ساخت بنا با خشت خام و پخته و الشه سنگ نماسازی الحاقی و روسازی با آجر یا اندود گچ کم شدن کاربرد آجر و جایگزین شدن سفال نقشین و کاشی لعابدار انواع گره سازی با آجر و کاشی گل انداز و رگ چین در نماها گچبری و نقاشی روی گچ استفاده از انواع گنبد و طاق معرفی برخی از آثار : مجموعه حرم حضرت امام رضا (ع) مسجد علیشاه تبریز گنبد سرخ مراغه رصدخانه مراغه مجموعه سلطانیه مسجد گوهرشاد مشهد مسجد کبود تبریز مناره جنبان پل خواجو مسجد کبیر یزد مجموعه ربع رشیدی مجموعه حرم حضرت امام رضا (ع) قسمت اعظم این مجموعه با شیوه های آذری و اصفهانی ساخته شده است که 30سال پیش بازسازی کلی شده است. حرم مطهر بنای چهار گوشی است که هر ضلع آن حدود 10متر است. :این مجموعه شامل بناهای زیر است صحن عتیق ( حیاط سقاخانه) حرم مطهر صحن جدید مسجد گوهرشاد مدرسه پریزاد باالسر مدرسه موزه و کتابخانه آرامگاه شیخ بهایی دارالسیاده توحیدخانه گنبدخانه مدرسه میرزا جعفر مدرسه مستشار ...گنبد حاتم خانی و صحن عتیق : این صحن به شکل مستطیل بوده و دارای 4ایوان است که مزین به کاشی کاری ممتازند. گلدسته های طال که روی ایوان عباسی و ایوان جنوبی قراردارند ازآثار شاه طهماسب صفوی است. ،طال کاری ایوان جنوبی به فرمان نادرشاه افشار انجام شده به این دلیل به این ایوان ایوان نادری می گویند. صحن جدید : این صحن در زمان فتحعلی خان قاجار طرح ریزی شده است. گنبد حاتم خانی: داخل آن با سنگ مرمر و کاشی معرق زینت یافته است و به بانی آن حاتم بیگ – وزیر شاه عباس اول – شهرت دارد. مسجد گوهرشاد : در قرن 19توسط قوام الدین شیرازی ساخته شده است. .نقشه آن 4ایوانه و درنمای آن از گره سازی استفاده شده است در ایران 2مسجد است که توسط زنان ساخته شده است: مسجد گوهرشاد و مسجد کبود تبریز مسجد کبود تبریز مسجد کبود یا عمارت مظفریه -فیروزه اسالم – با همت خاتون جان بیگم ،همسر جهان شاه قره قویونلو در سال 870ساخته شده است. شبستان بزرگ آن به شکل مربع با اضالع 16.5متر بوده است. سردر مسجد در زمین مرتفعی قرارگرفته است که در دوکنار آن کاشی های فیروزه ای متصل به بنا به صورت مارپیچ باال رفته است. گنبد قدیمی در زلزله سال 1193فرو ریخت و گنبد جدید توسط استاد رضا به صورت دو پوسته میان تهی ساخته شد. شیوه اصفهانی تاریخ: این شیوه از قرن 10تا 13هجری متداول بوده است . در این دوره مدرسه سازی به اوج خود می رسد. فضاهای تشکیل دهنده مدرسه حیاط حیاطی چهارگوش و سرسبزبا حجره ها وایوانهایی در پیرامون ،ساختار کلی مدارس ایرانی را تشکیل می دهد .مکان درس و بحث در ایوانها و پیشخوانها بوده است. مدرس فضای درس مدرسه و در اغلب مدارس فقط یک مدرس وجود داشته است. حجره محل اسکان طلبه ها که معموال دارای یک ایوانچه و یک پستو است و قسمت پایین به صورت آشپزخانه و طبقه باال برای استراحت و مطالعه بوده است. معرفی برخی از آثار : مدرسه فخریه سبزوار مدرسه خان شیراز مدرسه چهارباغ اصفهان مدرسه آقا بزرگ کاشان مدرسه ابراهیم خان کرمان مدرسه خان شیراز ( مدرسه مالصدرا) این مدرسه توسط الله وردیخان ساخته شده که دو طبقه دارد و در آن از اعداد مخصوص استفاده شده است. مثال 5مدرس به خاطر 5معصوم و 14حجره بخاطر 14معصوم دارد. مدرسه چهارباغ اصفهان در زمان شاه سلطان حسین صفوی ساخته شده است. سردر اصلی از خیابان چهارباغ عقب نشسته و درب دیگر در سمت شمال و در مجاور کاروانسرای مادر شاه قرار دارد . گنبدخانه آن دارای گنبد خوش فرمی است که با نقوش اسلیمی به رنگهای زرد و سیاه بر روی زمینه فیروزه رنگی تزیین شده است. گوشه سازی در ایران باستان ،ابتدا برای پوشش سقفها از چوب و در برخی موارد از سنگ استفاده می کردند .اما این مصالح مشکالتی را به همراه داشت ،چوب درمقابل پوسیدگی ،آتش سوزی و موریانه از بین می رفت و پیدا کردن چوب های راست .و هم اندازه مشکل بود طاقهای سنگی ،حجیم و بسیار سنگین بود و جابجایی آنها با مشکالت فراوانی .همراه بود .به این جهت برای پوشش سطوح چهارگوش ،آجراستفاده کردند گوشه سازی در آغاز طرح ابتدایی داشت و با گوشه های مربع و خیزی دلخواه به دایره نزدیک شد و در نهایت به شکل دایره کامل در می آمد و سپس با استفاده از قوس های گنبدی ،سقف ساخته می شد امااین روش برای دهانه های بزرگ ،مشکل .بوده و احتمال ریزش آن زیاد بود » رسمی سازی « کاربندی با استفاده از رسمی بندی یا کاربندی یا رسمی سازی ،چهارطاقی را به چشمه های 8 تبدیل و سپس پوشش گنبدی سقف را بر آن می ساختند .فضایی را ، 12 ، 16 ، ... که بین قوس ها ایجاد می شود ،چشمه گویند و روشی را که چهارطاقی را به چشمه .تبدیل می کند ،رسمی سازی می نامند رسمی سازی ،تکامل یافته گوشه سازی است که درآن ازیک قالب واحد( شاه قالب) طاقهایی در فواصل چهارطاق اصلی قرار می گیرد و در نتیجه مربع به 8ضلعی .تبدیل می شود در دهانه هایی که 8ضلعی مناسب استقرار پوشش گنبدی نیست ،با استفاده از این .روش چهارطاقی را به چشمه های 24 ، 18 ، 16 ، 12و ....تبدیل می کنند رسمی سازی عالوه بر کم مخاطره بودن نسبت به روشهای قبل در برگیرنده تناسب و زیبایی و سهولت در اجرا نیز می باشد و از این طریق می توان دهانه های بسیار .بزرگ را پوشش داد :در رسمی سازی 2نکته باید رعایت شود الف) طاق ،مناسب طراحی باشد ( چه از نظر تبدیل چهارطاقی به چند ضلعی مورد )نیاز و چه از نظرتبدیل قرار گیری پایه ها در محل مناسب ب) با انتقال دقیق خطوط تقاطع ،آلتهای رسمی بر روی قالب کار ،دقیق و زیبا طرح واجرا شود .رسمی محدود به چند طرح نیست بلکه می توان برای هر مکان طراحی .مناسب با آنرا داشت :تخمیر تخمیر در اصطالح معماران سنتی ،زمین صاف آماده شده ای است که نقشه 1 به 1بر روی آن رسم می شود .این زمین تخت ،کف زمینی است که رسمی بر .روی آن بنا می شود رسمی 8 = 8÷ 180 الف) مربع را با کمک شعاعهایی با زاویه 22.5 به 16قسمت تقسیم نموده و با رسم خطوط گوشه ،مربع را به 8ضلعی .تبدیل می کنیم ب) نقاط اتصال آلتهای رسمی ،بوسیله عمودهایی بر روی قالب انتقال داده .و برای سایر بازوهای دیگر هم همین عمل انجام می شود رسمی 12 .الف) مربع را با کمک شعاع هایی با زاویه 15درجه به 12ضلعی تبدیل می کنیم ب) نقاط اتصال آلتهای رسمی 1و 2به وسیله عمودهایی بر روی قالب انتقال یافته و .برای تک تک بازوها همین عمل تکرار می شود 3 2 1 رسمی 16 .الف) مربع را با شعاعهایی با زاویه 11.25درجه به 16ضلعی تبدیل می کنیم ب) نقاط اتصال 1و 2و 3به وسیله عمودهایی بر روی قالب انتقال یافته و برای .تک تک بازوها همین عمل تکرار می شود رسمی 12فیل گوش همانند رسمی 12رسم می شود و اضالع مربع از 4گوشه تا نقطه پا ،امتداد می یابد و .تشکیل فیل گوش می دهد .آلت های رسمی نیز در مربع بزرگتر امتداد پیدا می کند .نقاط اتصال آلت های رسمی 1و 2و 3بوسیله عمودهایی برروی قالب انتقال می یابد .برای بازوهای دیگر نیز همین عمل انجام می شود مقرنس  »:مقرنس « قطاربندی .مقرنس به احجامی شبیه آویزه های قندیل یا چیزی شبیه به پوزه آهو می گویند قسمت تخت مقرنس را قطار می گویند که به فاصله مساوی از دور کار به طرف باال قرار می گیرند .بدین ترتیب که قطار( تخته) اول از همه عقب تر ( نزدیک به دیوار یا ستون ) و قطاربعدی کمی جلوتر و به همین ترتیب تا به قطار آخر که .شمسه را تشکیل می دهند ،می رسند :معرفی آلت های مقرنس بر روی تخمیر :ترنج به طور معمول در زیر شمسه یا آخر هر کار و یا زیر .آلتهای تخت و چهار لنگه بکار می رود :شاپرک آلتی سه پهلو است که مابین قطارها قرار می گیرد و عامل اتصال آلتهای مقرنس می شود که در طرح های مقرنس از بسیار باز تا بسیار بسته قابل انعطاف بوده و .نقش کلیدی دارد :طاس آلتی است که بین دو شاپرک یا دو ترنج و گاه بین دو تیر قرار می گیرد و فضای .فرورفته مقرنس را به وجود می آورد :موش پا آلتی از قطار اول که به دیوار متصل شده و کمی بر .روی دیوار امتداد می یابد :تخت تنها آلت مقرنس است که به شکل افقی قرارمی گیرد که به انواع مختلف درمقرنس :دیده می شود :تخت منظم :به دو شکل در مقرنس دیده می شود ...الف :به شکل مثلث ،مربع 5 ،ضلعی 6 ،ضلعی و ب :ستاره های چند پر تخت غیر منظم :تخت گیوه ،تخت طبل ،تخت مثلث تخت لوزی :شکل لوزی که کمی از حالت افقی خارج شده و بر روی یکی از .اقطار خود تا می شود :شمسه .در وسط هر چشمه مانند عرقچین در پایان کار قرار می گیرد :مدنی هرگاه طاسی به جای ارتفاعی معادل یک قطار ،دارای 2یا 3ارتفاع شوند و .طاسی مرتفع را تشکیل دهد به آن مدنی می گویند :تی هرگاه بین دو طاس شاپرکی قرار نگیرد ضخامتی برابر دو کاشی به وجود می آید .که به آن تی می گویند :تنوره اجتماع چند قطار را که به یک سو پیش می روند . :انواع مقرنس الف) مقرنس سه قطاره برای کتیبه ب) مقرنس سه قطاره مربع برای سرستون مناره ( دایره) ج) مقرنس چهار قطاره آویزدار مربع برای سرستون مناره د) مقرنس هشت قطاره برای زیر گنبد :یزدی بندی حالتی است ما بین رسمی و مقرنس و معموال در جایی بکار می رود که رسمی .نمی گنجد و یا مقرنس گران تمام می شود :گره سازی .مجموعه ای است از نقوش هندسی که با قواعد مشخص و برای تزئین رسم می شود ،از این هنردر سردرها ،کتیبه ها ،درو پنجره ها و طاقها با مصالحی مانند آجر ،کاشی .گچ ،آینه و چوب استفاده می شود گره سازی بسیار پردامنه است و انواع و زمینه های .گوناگون دارد آلتهای گره سازی منحصر و تماما شناخته شده و .نامگذاری شده است :دو نکته در گره سازی حائز اهمیت است .الف) آلت نامشخص نداشته باشد ،ب) چنانچه طرح گره را در کنار آن تکرار کنیم آلتهای گره یکدیگر را کامل کنند و زمینه بزرگتری .را بسازند گره ها معموال شامل گره کند ،گره تند ،گره شل ،گره کند و شل و گره تند و شل .می باشند .گره کند دارای آلتی به شکل 5ضلعی منتظم است :گره تند در این گره راس 5ضلعی به رئوس مقابل وصل شده و ستاره پنج پر ،درست .می شود که آلت گره تند است :گره شل در گره شل از راس 5ضلعی با زاویه 18درجه نسبت به اضالع ،خطوطی را .رسم کرده ،ستاره پنج پر ،اما بازتر درست می شود که آلت گره شل است :آلتهای گره کند ترنج شمسه طبل سرمه دان پنج کند .زوایای آلتهای گره کند ضریبی از 36درجه است :آلتهای گره تند شش بند دانه بلوط ته بریده ترنج .زوایای آلتهای گره تند ضریبی از 36درجه است برگ چنار :آلتهای گره شل سکرو موریانه شمسه 10 شش دواتی شمسه 11 گیوه .زوایای آلتهای گره شل ضریبی از 36درجه است شش شل پايان