صفحه 1:
صفحه 2:
۳
|
B-jloLs 5ul> iy S
بنیان:_هادنحکومتقاجار*4
۱۳0
۳۳
2 2
2
4 را
د
000 us a aemigy ale>
J
بايكشتبه فره بلغ و بدرود-9
ioe
درباره آغا محمدخان10
رجا-لسرشناس لبراندر زمان11
شهريارىآغامحمدخان
صفحه 3:
7
aol زندگی
5220 ا ال ke eer oreC eC ee RL) اا
Eran) Pr) npr ee eee Poot n yen ا
5922 1190 gill gay 10 L guubsy Sok pul cul ylS5
ميلادى. 1١1/87 مارس. 7١ خورشيدى و ١١2١ فروودين. ماه ١ قمرى برلبر با
3111000 ال Tov enc en EC anee Ptpny
Lisgais 59 52d VIA ao WV 5 Sdusiyg> VIVV ole cuinguosl PV
ess
ا ies AeA
قرزند شاهقلی خان فرزند جهلنسوزخان بود: مازندیان و بادفروش لبلبل
أمروزى) موكز حكمرانى مخمدحسن خَان بود وا فتجعلى خانحاكم كركان و
0( ۱۱ از 0۲ 11
7 ا ا سس
و تلاش خویش به مقام شاهی رسبد.
صفحه 4:
کودکی و نوجوانی آغامحمدخان
| yw Ev Wea rns Ewe Sy EA ES WtOr eae dey IE)
| pele eeepc ey owed
لا ا ty ce eter eye revere EC Ser ryt) Hs
وقتی آن پسر سیزده سلله کلاه را از سر بزمیداشت و چشم بیننده به
EYP Coperrcgy Cove CPO Us evens evaueve sve) EC) Pe cy eel Fre Phy زا
بسح eC OW CES ee
آغامحمد خان نید لندازی. سولرکازی و خُولندن و نوشتن و حفط كردن قرأن.
يادو بيش ملتَاوش جيران -كه ان بهترين. تير اندازان تود فراكرفقته جتلنكه در
سیزده سللگی جزو بهترین تبرلندازان 00
دستة تجسس یا طلایهدار قشون پدرش گریید. وی با آن سن لندک. شجاع و
.با اريك ليود و So gl :5۳۹
صفحه 5:
slaw, قدرتیابی دودمان قاجار
1 vf 6 A pO errirov CaS yen oa UT Es pave se Fa)
CPO MTN ا ا ا seis eared
7 0 0 0 ا ا ۱ ۱۳۳ ال
الا 0000 59
نس د00
امقاومت در برلبر ازبكان ء قسمتى ذر كنك و ليروان و قتسمت ديكر در Pea PPL
ا ا ا ام ال 50
ليريآن ميتوان لنها را ليراني القيده ناميد؛"قدرت يافتن دودمان قاجار به عهذٍ صفوى
الام غبال رمق كردب آنان التتدا د Poe) UP shh Ries he
utr) tae. reine evra mn Mini ven Raweret vcacge) 1) 0010
نان ور غرب استرآباد و در دشت گرگان سکنی گزیدند. نادر شاه افشار ذرٍ ژمان
حكواطيّش بيلى جلوكيرى از به قدرث رسيدن محمد حسن خان كه در هنكام قتل يدر
ادوازدة سلله بودميوخارى_باشها رآ به حكمرانى منسوب كرد كه سلكنين بالادست
ا ال 0000
داخلی نگردد و لشَلقیباشها زیر نظر حکومت لیشان, گردند. وی را در خردسللی
مقطوع النسل کوفند و برای همین در ذکر نام وی یعنی آقامحمد
.شكل آعْلصَحَمدٌ مرينويسند
صفحه 6:
ols ror LEI 65208 Yle5 52 vlul cuniog
ژملنی که نادور و فوزندلنش et PRY BOOTIES FC Vy ۱
بواى به دست كوقئن قدزت تلاش. مىكود فرملندهى سياه
۲۱ شاهبه محمدحشن odes pls 500
اا ال |
طبس ابراهيم خان بوكنار شدو شاهرخبه سلطنت رسيد
pyrriee eve ety ۱[ شاهرخ شاه به دست دشمنلنش. كم
در راس آنان يدر زن وی قرلر داشت نلبینا گشت .
sblog ylprilo.s 7
.رامجددا پرتخت سلطنت نشاندند
صفحه 7:
كريم خان و قاجار
م ا م ا |
ا |
ty Ban ۱ 1 LOY بر ره ey
جدا گردید.
آغا محمد خان با هميارى حسينقلى خان. يس از درَكَدَشْيَظًا يدرشان دست به جنكىهاى
ااا ممم م 7[
sol yar 118,551, ا ا ا 2
ا ااا ا ا ل Fowl Pes
ا 000
yer ENCES (neve LIN ee vara 7
پس از آن به شیراز متقَلهشد و در اسارت تستبو لین وش معمول کريم خان
eC EE. Cee TRIE Tn) ل ا Re
ا Brea Pagar ewer 1
يا ا ا Core
Se Pe Ge OWeN Gacy rte) Bowl OPV ICS ل 000
حضرت شاهچراغ خود رادخیل بست ؛ پس از آن کریم خان به وساطت اطرافیان
خود او را مود عفو قرلر داد ۳2
صفحه 8:
| weogS> yale; glu
آغا محمد خان در ۱۳ صفر سل ۱۱۹۳ هجوی قموی (رون ذرگذشت کریم:
Pret aera px Levee Retire) nN) edly Ren Cres Kern rae
PERSE CROC en. Nee
Sybw a yan cu gbul y1 cilaby 4620 yeelys 59 9 rilwy ob,
Pras erren eee ce) Bvieren re) ro by eer pte BW Poe eee o ero ay
Pere rey any) eevee) Lac Qe Ey ermre. 6m) OmEt)
BC gE er ek 1
INRA por ag ae gE Raper ee Rn ENR xe,
۱ ۱ ال Wepre ا et een
SEB roe Crs rm) COB epee gore sr Abe) Crete yere woe re cs)
به دستور وی با تشریفات برگزار نمودند. پس از تسخیر شمال لیران,
۱ ا ee gO
7 ec ميان شاهزادكان يند
جاج لبواهيم خان كلانتل شيرازى بر تخت سلطنت نشست آغا محمد خان لذ
75 ا رکف لم277
a. ا
صفحه 9:
مهمترین لین نبرده جنگ بلباخان برادرزادم ۳ محمدخان
pypsow 5) 5 ا ۱
قدرت نظلمی خود با افزلیش داد و با کمک حاج لبراهیم خان.
کالنتر (41 که دروازههای شهررا پنهلنی بولی او گشود . ورد
شيراز شد با ورود آقا محمد خان قاجار به شيراز . لطف علی
مم ا
طولانى كومان در سالغ 1١١8 .هجرى قمرى آست “در لين
ا ا 5-000
(11 به عقيده حاج لبراهيم خان كلانترء لطفعلى خان دلاورى
ل م ا ل ا 0 00
ا ا PO
لطف علی خان - ناصر نجمی - بهار 1376)
صفحه 10:
فاجعة تاریخی کرمان
1۳ Fe PPS EN ELT WPREEON Peel CRC Ve RSE
هجرى قمرى ١١9 لند كه آخرين بار آن توسط آغامحمدخان قاجار در سال
صورت گرفت - ماجرا به براندازیم دودمان زنظه و پیدلیش دودملن پادشافی
قاجار مربوط مى شود دن حَقيقت مَرَدَمَ لين سامان قربلنى كشمكش و نبود
سرنوشت ساز دو قدرت تاخلى يقتي لطفعلى خان. زند آخرين. بازملندم
. يادشاهى زيند و آغامحمدخان. قاجار بتبلتكنار سلسله قاجار شدند
۱ ro (ep nown) PRPRPE nave RCS vite POR ESOT)
ااا ا inte)
نام بادشاهى بر خود ننهادء Gir وىيفودى اهل تَسَلقكَ و مدارا بود.و تشانك
.بلكه خود ول وكيلة الوعليَا نامية
صفحه 11:
صفحه 12:
صفحه 13:
۱ را
۱ از او ا ۱
و eRe Ta ORR NANT OP
BH peee) epee mige enor errr Te year tye wes Syrlbn eo E Tents
بدی در دیون نظام زندیه گذاشت و برخی سیان و قدرتمندان, درون حکومت به
7
سرلنجام با إلشكركشى آغامحمدخان بد شيرازء با نوعى حيله جنكى لطفعلى خان.
ل MM
أرى «(«(«(«(۰ 0
OpUre evi) VINE Surry ا ا 0 12100
7ل اا PA
penrt crs ere PEs aC riry once! NEL SIN | Manny 1
ee ane eno Eee ec Seay @ 0
را کوز کرد و عده زبادی را به طرز فجیعی به قتل وسلتد گفنه لند او دستور داد تیم
یی از چشمان مردم بسازند.
صفحه 14:
عده ای . تعداد کورشدهها را ۲۰ هزار و بعضی دیگر ۷۰
Bj ppg revi Paviegey ei SCC Se rae کر
که هر بللیی می خواهند بر سر مَردم درلوند. لطفعلی
ror ee ete eS rre gC s ار
و تسلیم آغامخَمّدخان شد. به دستور وی لبتدا لطفعلی
خان ول کور کرده و سپس به طرز فجیعی به قتل
tiny PTY ا va Vapru ets و
دسید و سلسله دیگری از پادشاهی در لیران أغل شد
۳1| "۳ داشت و دد ۳ مردم ليريان
مقصيتبسهاى بى شمار ديكرى يا تحمل كرنند تا ب هقر
,بیداری مشروطه سیدند
"=
صفحه 15:
٩ و
لو پس از قتج کامل جنوب لیران در واقع مقر حکم رللی خویش را در نهوان
Eg ENS Are EXTEN Egy) IN 7 1
گرجستان به پشتولنه هم کیشی با روسها TE; SW DOMINO Pry 1's
اا ا ا
co) Wes Fert NS Pec POT Perro DN] 5ط
BT SIS EY eSa ae ren get ge mE Po)
لمبران اطاعت كامل نكند به آنجا لشكر كشى خواهد نمود ولى. آراكلى خان.
ree Pee ااا ااا 1100000
FATE SK gPYaa EEE TS اع ۳
rege ener esr oy و
MC POM ESE DS EMOe PUL ۱
11011111١
ااا 1
ا ا ا ا 0
صفحه 16:
عده زيادى ان ووحلنيون. يا دد دود كورا غرق كردند و ينج هزاد
نفر از ما ا آقا محمد خلن
پس از غارت مهمات و ذخلیر جنگی آرلگلیخان , از شهر خارج
شد نا بد ارال افاكليكان رود ولن)فا دريافت خبر طفيان أهللن)
iy اه ار Lyle
evi InN TC IP-Ty ا Somes] 00
۳9۳۹ محمد خان پیمان RevCon ey epors ls pynratrs)
از تنبیه آنان صرف نظر نمود و با پلنزدم هزار تن از دختران و
حتی پسران شهر که آنان را به اسارت گرفته بود به تهران
ا ا ا 000
ا ا
آقا محمد خان قاجار د سال 1174 هجرى شمسئى (1795
rang) ee ransiry ce) Fry ۱[
صفحه 17:
رويكرد به خراسان و ماوراى نهر و براندازى افشاريان
0 ۰ ا ا ا bees
همراه همه ذرباريلتش به قتل رسلنيد تا لتتقام كثنتن فتخعلىخان را يكيرد خان
قاجار براي إفشاى محل جواهرلتى كه نادر از هند.آورده بود شاهرخ را به حدى.
شكنجه كرد كه وى در زير لين شكنجمها جان سيرد أقامحمدخان بس از كشف
محل جواهرات نادرء أنان يا دوي سفره كسترد و از شدت عشق به طلا و جواهرء
17110100002
sy جلنب ووسها دیگر خطری اا
1 0 ۱۷۷ ۳ ۱ ON e رد
تحت الحملیه دولت لیران قیار داد و چون مودم ن دیلر با وی مخالفتی نحاشتند به
آنلن, آزاری نرسنلند و پس از آن به دستور وی گروهی را به منظور تعقیب نادرقلی
7/۳7۷۲ ۳ ۹ es Int PUP. Tee nN RY
Seer rae WIE meme) Yee ivi rg Reyes) Lees) FTE) Bey A | ber hres
دست بردلشتند و بلخ را از حلکم کلبل به بهای ۵۰۰ هزار سکه طلا خریداری نمودند؛
OTe Rp ure vere icns ps ni PPE py rteg tye ve oy Dien taN|
7 05: glimwgrim a ole shy JulS pSl> cular wile lil
خود ST POR erate st تحت حملیت دول لبران قرار داد,و به
واقع در بشت مسجد شله غلوى (كه أكنونه لثری از آن باقی نیست گنجینههای
PSC ااام ااا ly
بسیلری لز فرهلندهان, و نولدگلن لو نند لا پنهان کر
صفحه 18:
Jel da nea a sland 5, As tn ۲
Rep reve ae ae nperenen re Se eres و ی
جلكه شيووان: و أز كنار ساحل ء وارد دشتة مفان شد و ان رود لوس كذ
دسته دیگری از سپاهیان وس لنگران را اشغال کردند لذا آذربلیجان و دشت.
۱ ۱۹ ۲ 1
ey اا ee A: 0 > ا
کلترین دوم تزلر مقندر روسیه در یاستای اجرلی وصیت نامه پطر کبیر
ee one ١2 000 | NEPA ECS Re Wce Ya
i OES 09۳۱ ...0 ۱
cea WPT MS 7 flo
-
> ——— .
۳
صفحه 19:
ee |
3 | Bae
خان جولنشيد
کدی به تفلیس ند ولی- کی
شوشا 7 م ىكذشت در بامتاد ١لا
۲ 2 0 ۱ اعبار عالياكإيكاى eee
4 ۳ 1۱۲ aes
هم امبراطريس. روس كلترين دوم و هم آقا محمد خان قاجارء هر دو از دنيا
Ty ا مي ON الو
كود و كرجستان را رها نمود كه خود با دولت ليران كناو بيليد.
صفحه 20:
درباره آغا محمدخان
«>
ملس be a
ey rite, a
Rts nem. As, ict م
Pore ا rr aed ede aes aber eae eee
برجستمترین آنها مریم خلنم و گلبلئو خلنم بود. همچنین علاقه فرلولني به گنج و
غروت داشت ؛ وی در ۱۷ سللگی پدد خویش یا از دست داد و پس از آن در شبرلر
Aer pies co). kee Voki EROS. ee
ليل قاجار بود با از مَيلراقةن حكويك جلتشإيان كلِيم! 19ت يُند بماحكومتا
9 9? ا وي مويو ارو 251 1.Sl> 305
PAIRED en AEN) 5. TPE UE TOOT CO ee
PLE INES 91 Wh SPN VA Cota a
۱۳3۲ a Rees
و
صفحه 21:
)2 Hie Rope PE sc PO re eevee rite Mo
0 10 31 وی کشته شْذ)
میتضی قلی خان قأجارلبیلدی خان قاجلر) .
ل يي ا 0
حال ام اا 10
200
سلیمان, قلی خلن قاجلر
7۳
محمد ولی خان قاجلر
(Gi Fyne et eee
صادق خان شقاقی(سردار سپاه وی در شوشی پس از شنیدن خبر درگذشت و تصمیم گرفت تا
برلى رسيدره به قدرته يكوشد و با استفاده ان سباه أقامحمدخان بر ضد فتحعلى شاه قاجار شوريد
eh, aR en ae ل ا ا م
rane oC) eee ا ا ا ا ا BUT
ae ede ی
(OPTS TET, 2010 Se Bg tg er
صفحه 22:
بلباخان جهلنبلني (فوزند ارشد حسين قلى خان. كه آقامحمدخان قاجار جون فّيِندى
نداشت وی یا ولیعهد خود کرد)
عباس میرزا (یسر رسد فتحعلی شام دلاور مردی که لگر همه با و بو
معاهدمهاى كلستان و توكمان جلى قلم نمى.خورد)
ii Bene رای
FIRES وان شخصي آقامحمد حلن)
لبوللفتج خان
۱ acy eager re Sica Erie Ss CIC ByIt ane Sweere)
براى همين اقدامات كودكلنه وى در خور توجماست)
ميرزا شفيع صدر اعظم (صدر اعظم و وللى اسبق وللياث عرياقة - فرق آنه زمان بد
اا (ERR
۰ ۳ ا ل ااا ع ا ev ned
۲۱ 13۲ 7۳ 18 ا ا ۹ 719۷ اك TReeaES
ار ار و
صفحه 23:
7
مك 20 2 07 (1010101011011 vets
1 gir Fea Pr lvten PN STE ENED
يه سلطنت رسيدن فتخ على شاه را فراهم آورد و در نهليت بدست وى كشته شدٌ)
أ ل ee gaa at ساعد
بدوود زندگی گفتا
۱۳۰ اه 0 LON Veet
Slee eo) pom Maes) 0062-2
دیرگذشت)
Pera El اب
pe Pavey Pry pevi nti ye v0 NS apet Petr Sp pons Eee TENE POC RNAs
وا به باد داد تا كينه جنذين. ساله خَيّلتات به جد خود ر! تسكين. تهد)
و زا و و 070070007
eee a (aie aera a -0
Ee
۱
ee ere اس ا
ene BY cae eer ا ل م
Ere را ۱۳۲۳ onl
صفحه 24:
بییلم علی ان (حاکم موو که در هجوم آزبکان کشته شد)
ا ۱
[Peeps Con) np ce mney Env? Nis RipevI Pet) Bye Dees) Evers
Pep) (حکمران افغلنستأن در کلبل و بلخ - للبته لفغلنستان آن زمان بطور کامل
خودمختار esilys log obilog: 094 ]202 مفتدر دو
gap ney
لا و
Gop Se RE:
Be ee gard ae 2 Le Ne coke ere eS ed eer
۱۳۳9 ۱۲ ۲۲ ۲۳۳۹۳۲ م ۷ ۳0 ee ee
۳ ا ا nee)
لبا ءإزاق ف (شاعر آزاده آذرى كه اشغار عارفانه وي در قفقان شهوت نارد وى در
۱
بود)
07000100 pees BNee vanes EPCay All py] Bees Beer tll ops \E ees ew=ry
نشد و مثل بسیاری از حلکملن آن زمان در دوران کریم خان نیز مللیات مودم ول به
مصرف خویش میرسانید)
الرحمن
بسم الله ّ
الرحیم
ّ
آغا محمد خان قاجار
تحقیق کنندگان:حسین بخارائی و امیرحسین صالحی
دبیر محترم:آقای قاسمی پاکدامن
فهرست
زندگی امه 1-
ن
رویکرد ب ه خراسانو م اوراین هر و 7-
ب راندازیافشاریان
درت ابیدودمانق اجار2-
ریشههایق ی
8حمله روسیه ب ه س واحلغربیدریای
خزر
ک ریم خانو ق اجار3-
ب نیانن هادنحکومتق اجار4-
ب ازگشتب ه ق ره ب اغ و ب درود 9-
زندگی
ف اجعه ت اریخیک رمان5-
درباره آغا م حمدخان10-
انتقا لم رکز حکومتب ه ت هرانو 6-
حمله ب ه گ رجستان
رجا لس رشناسایراندر زمان11-
ش هریاریآغامحمدخان
زندگی نامه
وی زادهٔ ۲۷محرم ۱۱۵۵هجری قمری برابر با ۲۷خرداد ماه ۱۱۲۱خورشیدی
و ۱۷ژوئن ۱۷۴۲میالدی در دشت اشرفی در میانه راه ساری به
گرگان است .مراسم تاجگذاریاش را در ۱۵ربیع الثانی ۱۱۹۵هجری
قمری برابر با ۱فروردین ماه ۱۱۶۱خورشیدی و ۲۱مارس ۱۷۸۲میالدی
درساری برگزار کرد و سرانجام در ۲۱ذی الحجه ۱۲۱۱هجری قمری برابر
۲۷اردیبهشت ماه ۱۱۷۷خورشیدی و ۱۷مه ۱۷۹۸میالدی در شوشا
درگذشت.
آقامحمد خان فرزند محمد حسن خان قاجار و او نیز فرزند فتحعلی خان
فرزند شاهقلی خان فرزند جهانسوزخان بود .مازندران و بارفروش (بابل
امروزی) مرکز حکمرانی محمدحسن خان بود و فتحعلی خان حاکم گرگان و
در استرآباد حکومت میکرد .اینان شیعه مذهب بودند .نادرقلی خان پس از
کشتن فتح علی خان رقیب سرسخت خویش در خواجه ربیع طوس و با سعی
و تالش خویش به مقام شاهی رسید.
بازگشت
کودکی و نوجوانی آغامحمدخان
ژان گور مینویسد :آغامحمد خان باریک اندام و متوسط القامه بود و
چشمهای زیبا و جذاب ودهانی کوچک داشت .هرکس دهان کوچک و چشمان
زیبای پسرک را میدید ،تصور میکرد بر روح وی هوی و هوس غلبه دارد؛ اما
وقتی آن پسر سیزده ساله کاله را از سر برمیداشت و چشم بیننده به
پیشانی بلند وی میافتاد ،تغییر نظر میداد و میفهمید که کسی که دارای آن
پیشانی بلند است ،مقهور هوی و هوس نمیشود.
آغامحمد خان تیر اندازی ،سوارکاری و خواندن و نوشتن و حفظ کردن قرآن
رادر پیش مادرش جیران -که از بهترین تیر اندازان بود -فراگرفت؛ چنانکه در
سیزده سالگی جزو بهترین تیراندازان قشون محمدحسن خان بود و فرمانده
دسته تجسس یا طالیهدار قشون پدرش گردید .وی با آن سن اندک ،شجاع و
ٔ
.با اراده بود و از مرگ ترسی نداشت
ریشههای قدرتیابی دودمان قاجار
درباره اصل و نسب قاجارها اطالعات درستی در دست نیست .اما اینطور که بر
می آید آنها از نژاد ترک بودند.قاجارها ازترکان غربی بودندآنها ازدوره صفویه در
تاریخ ایران پیدا شدند.وآن مطالبی که آنها را به مغوالن منتسب می کند نامعتبر می
باشد(تاریخ اجتماعی سیاسی ایران -سعید نفیسی )در اواخر قرن نهم هجری شاه
عباس آنها را برای دفاع از مرزها به سه قسمت تقسیم کرد .قسمتی در مرو برای
مقاومت در برابر ازبکان ،قسمتی در گنجه و ایروان و قسمت دیگر در قلعه مبارک
آباد استر آباد ساکن شدند .با توجه به سکونت قاجارها در حوزه فرهنگ و تمدن
ایران میتوان آنها را ایرانی شده نامید .قدرت یافتن دودمان قاجار به عهد صفوی
وشاه عباس برمیگردد .آنان ابتدا در شمال رود ارس ساکن بودند و در آن زمان به
دلیل کمکهای بزرگشان به دربار صفوی ،قدرت بیشتری یافتند و سپس دستهای از
آنان در غرب استرآباد و در دشت گرگان سکنی گزیدند .نادر شاه افشار در زمان
حکومتش برای جلوگیری از به قدرت رسیدن محمد حسن خان که در هنگام قتل پدر
دوازده ساله بود ،یوخاریباشها را به حکمرانی منسوب کرد که ساکنین باالدست
رود گرگان بودند تا با ایجاد شکاف و اختالف میان طوایف قاجار نگران ناآرامیهای
داخلی نگردد و اشاقیباشها زیر نظر حکومت ایشان گردند .وی را در خردسالی
مقطوع النسل کردند و برای همین در ذکر نام وی یعنی آقامحمد را به
.شکل آغامحمد مینویسند
بازگشت
وضعیت ایران در زمان کودکی آغا محمد خان
زمانی که نادر و فرزندانش به قتل رسیدند ،شاهرخ شاه
برای به دست گرفتن قدرت تالش میکرد .فرماندهی سپاه
شاهرخ شاه به محمدحسن خان بعلت تجربه و تدبیر فوق
العاده ایشان واگذارگردید .با همکاری حاکم
طبس ابراهیم خان برکنار شدو شاهرخ به سلطنت رسید
هرچند اندکی پس ازآن شاهرخ شاه به دست دشمنانش که
در راس آنان پدر زن وی قرار داشت نابینا گشت .
فرماندهان وفادار دست به کودتا زده شاهرخ شاه نابینا
.رامجددا برتخت سلطنت نشاندند
کریم خان و قاجار
چندی بعد محمدحسن خان سپاهی مجهز و منظم ترتیب داد و به جنگ باکریم خان
زند پرداخت .در جنگهای اولیه پیروزی با قجرها بود؛ اما در نهایت شکست خورده و
در میدان جنگ توسط سبزعلی بیگ حاکم سابق استرآباد کشته شد و سرش از تن
جدا گردید.
آغا محمد خان با همیاری حسینقلی خان پس از درگذشت پدرشان دست به جنگهای
پارتیزانی زدند تا آن که خراج آن سال استرآباد توسط آغامحمدخان مورد سرقت
قرارگرفت .همین امر سبب جنگ میان فرستادگان کریم خان زند و او شد که در
نهایت دستگیر و به تهران برده شد .کریم خان همین که فهمید او دیگر خواجهاست
(و بر اساس فرهنگ آن زمان هیچ کس برای یک خواجه ارزشی قایل نمیباشد) امر
کرد تا به تحصیل ذخیره آخرت بپردازد و از جاه طلبی دست بردارد.
پس از آن به شیراز منتقل شد و در اسارت به سربرد.این روش معمول کریم خان
زند بود تا با اسیر نگاه داشتن تعدادی از سران قبیله متمرد خطر شورش را از بین
برده و در صورت هرگونه تحرک اسرا را تنبیه نماید .در همین زمان برادرآغامحمد
خان حسینقلی خان جهانسوز در شمال ایران دست به یاغی گری زد .آقامحمدخان
که میدانست از سوی کریمخان مواخذه خواهد شد از بیم جان خویش در حرم
حضرت شاهچراغ خود رادخیل بست ؛ پس از آن کریم خان به وساطت اطرافیان
.خود او را مورد عفو قرار داد
بازگشت
بنیان نهادن حکومت قاجاریه
آغا محمد خان در ۱۳صفر سال ۱۱۹۳هجری قمری (روز درگذشت کریم
خان) ،هنگامی که در باغهای اطراف شیراز به شکار مشغول بود ،همین که
عمهاش او را از مرگ شاه زند آگاه ساخت ،فرار کرد و به شتاب خود را به
تهران رسانید و در ورامین مدعی سلطنت بر ایران گشت .سپس به ساری
و استرآباد رفت و با کمک سران اشاقهباش ،براندازی زندیه و رسیدن به
قدرت را طراحی نمود و والیات گرگان و مازندران و گیالن را تحت
حکمرانی خویش قرار داد .وی در این زمان برای مطیع کردن برادران خود به
جنگ با آنان پرداخت و حتی یکبار تا پای مرگ رفت ولی سرانجام
در بندپی نجات یافت و به ساری آمد و تاج سلطنتی را که توسط زرگران
ساری ساخته شد بر سر نهاد و پایتخت خود را ساری نهاد و جشن نوروز را
به دستور وی با تشریفات برگزار نمودند .پس از تسخیر شمال ایران
بر آذربایجان وکرمانشاهان نیز دست یافت .حکومت زندیه در جنگ و ستیز
میان شاهزادگان زند قرار گرفت ولی سرانجام لطفعلی خان زند با همیاری
حاج ابراهیم خان کالنتر شیرازی بر تخت سلطنت نشست .آغا محمد خان از
آن زمان به مدت ۱۵سال با لطفعلی خان زند -که جوان بود و شجاع -به
.جنگ و تعقیب و گریز پرداخت
بازگشت
مهمترین این نبردها ،جنگ باباخان برادرزاده آغا محمدخان
در سمیرم و محاصره شیراز است .سرانجام آقا محمد خان
قدرت نظامی خود را افزایش داد و با کمک حاج ابراهیم خان
کالنتر ( )1که دروازههای شهررا پنهانی برای او گشود ،وارد
شیراز شد .با ورود آقا محمد خان قاجار به شیراز ،لطف علی
خان زند به کرمان گریخت .و پس از آن محاصره
طوالنی کرمان در سال ۱۲۰۸هجری قمری است .در این
جنگها لطفعلی خان مقاومت زیادی از خود نشان داد.
( )1به عقیده حاج ابراهیم خان کالنتر ،لطفعلی خان دالوری
شجاع بود اما برای مملکت داری مناسب نبود ولی آقا محمد
خان قابلیت انجام امور سیاسی داشت ( .صفحه - 9کتاب
لطف علی خان – ناصر نجمی – بهار )1376
فاجعه تاریخی کرمان
مردم کرمان چندبار گرفتار حمالت ددمنشانه متجاوزان و قتل عام قرارگرفته
اند که آخرین بار آن توسط آغامحمدخان قاجار در سال ۱۲۰۹هجری قمری
صورت گرفت .ماجرا به براندازی دودمان زندیه و پیدایش دودمان پادشاهی
قاجار مربوط می شود .در حقیقت مردم این سامان قربانی کشمکش و نبرد
سرنوشت ساز دو قدرت داخلی یعنی لطفعلی خان زند آخرین بازمانده
پادشاهی زند و آغامحمدخان قاجار بنیانگذار سلسله قاجار شدند .
سرگذشت زندیه که کمتر مورد توجه بوده است ،نکات جالبی دارد .کریم خان
زند اولین چهره در این دودمان است که نام نسبتا ً نیکی از خود به جا
گذاشت .وی فردی اهل تساهل و مدارا بود و حتی نام پادشاهی بر خود ننهاد،
.بلکه خود را وکیل الرعایا نامید
بازگشت
در دوران حکومت وی اصالحاتی در مناسبات اجتماعی ،اقتصادی و سیاسی نیز به
انجام رسید .وی هم به لحاظ سیاست خارجی و تثبیت مرزها و تکیه بر وحدت ملی
گامهای مثبتی برداشت و هم در ایجاد امنیت داخلی و رونق اقتصادی و باالبردن
سطح رفاه عمومی و بهبود نظام مالیاتی و ...کارهای مثبتی انجام داد .وی گرچه از
اقتدار خوبی در میان مردم برخوردار بود ،اما سعی می کرد خود را خادم و وکیل
مردم معرفی کند و اقتدار خود را به نمایش نگذارد.
اما پس از او جانشینانش نتوانستند کارنامه خوبی از خود ارائه دهند .درگیریهای
داخلی و کشمکشها بر سر کسب قدرت فزونی گرفت .این تنازعات مکرر و
مستمر نظام زندیه را روز به روز ناکارآمد تر و ضعیف تر کرد تا سرانجام به
فروپاشی آن انجامید .هنوز مراسم خاکسپاری کریم خان (۱۱۹۳هجری قمری) پایان
نیافته بود که سران حکومت به جان هم افتادند و بر روی هم شمشیر کشیدند.
هرکدام از سران به حمایت یکی از فرزندان ،علیه دیگری کشمکش آغاز کرد تا
سرانجام پس از سه روز ،زکی خان توانست بر جناح رقیب غلبه کند و با کشتن تنی
.چند از هم آوردان زمام قدرت را به دست گیرد
در این سه روز ،جنازه کریم خان بر زمین مانده بود و پس از پایان کشمکش با
انجام مراسم خاص به خاک سپرده شد .زکی خان سلطنت را به ابوالفتح خان پسر
بزرگ کریم خان داد،اما این سلطنت ۷۰روز بیشتر دوام نیافت .این تنازع اولیه
زنجیره وار ادامه یافت .برادر کریم خان و سردارانش هم وارد سهم خواهی از
قدرت شدند و آشوب و هرج و مرج را دامن زدند.
این روال ۱۰سال به طول انجامید و سرداران زند هریک با کشتار دیگری به قدرت
می رسیدند و باز خود به دست دیگری کشته می شدند .سرانجام در سال ۱۲۰۳
هجری قمری لطفعلی خان فرزند جعفرخان به قدرت رسید .شش سالی که
لطفعلی خان به ظاهر قدرت را در دست داشت جز درگیری با مخالفان کار دیگری
نداشت .در این دوران کشمکشهای داخلی زندیه باعث شده بود ،سران ایل قاجار
که در شمال ایران ،نواحی مازندران و تهران و گرگان نفوذ داشتند ،به طمع افتاده
و به سوی گرفتن قدرت خیزبردارند وپس از آخرین درگیریهای بین لطفعلی خان
وآغامحمدخان،خان قاجار به شیراز لشگرکشی کرد و پایتخت آخرین بازمانده
دودمان زند را محاصره کرد.
دو ماه محاصره ،باعث کمبود مواد غذایی برای سربازان و چهرپایان قجرها شد و
آنها به ناگزیر به تهران بازگشتند .لطفعلی خان به خیال پیشگیری از حمله مجدد
وی به کرمان لشگرکشی کرد تا بر آنجا مسلط شود و راه نفوذ خان قاجار را سد
کند .اما وی در این حمله موفق نبود و به شیراز بازگشت .این شکست سیاسی آثار
بدی در درون نظام زندیه گذاشت و برخی سران و قدرتمندان درون حکومت به
دلیل عدم کفایت لطفعلی خان به فکر توطئه علیه وی افتادند.
سرانجام با لشکرکشی آغامحمدخان به شیراز ،با نوعی حیله جنگی لطفعلی خان
شکست خورد و به کرمان گریخت .آغامحمدخان در سال ۱۲۰۶هجری قمری در
عمارت کاله فرنگی شیراز به تخت نشست .طی دو سال بعد میان این دو رهبر
نبردهای پراکنده یی رخ داد تا لطفعلی خان سرانجام در ۱۲۰۸بر کرمان مسلط
شد .این خبر آغامحمدخان را برانگیخت که کار وی را یکسره کند .لذا در تابستان
همان سال وی با لشکری مجهز به کرمان حمله برد و با شکست لطفعلی خان
کرمان را تسخیرکرد و به کشتار و قتل عام مردم آن دیار پرداخت .بسیاری از مردم
را کور کرد و عده زیادی را به طرز فجیعی به قتل رساند .گفته اند او دستور داد تپه
یی از چشمان مردم بسازند.
عده ای ،تعداد کورشدهها را ۲۰هزار و بعضی دیگر۷۰
هزار نفر ذکر کرده اند .او سربازانش را آزاد گذاشت
که هر بالیی می خواهند بر سر مردم درآورند .لطفعلی
خان نیز که به بم گریخته بود توسط حاکم آنجا دستگیر
و تسلیم آغامحمدخان شد .به دستور وی ابتدا لطفعلی
خان را کور کرده و سپس به طرز فجیعی به قتل
رساندند .بدین سان سلسله زندیه به نقطه پایان خود
رسید و سلسله دیگری از پادشاهی در ایران آغاز شد
که قاجاریه نام داشت و در دوران آنان مردم ایران
مصیبتهای بی شمار دیگری را تحمل کردند تا به عصر
.بیداری مشروطه رسیدند
بازگشت
انتقال مرکز حکومت به تهران و حمله به گرجستان
او پس از قتح کامل جنوب ایران در واقع مقر حکم رانی خویش را در تهران
نهاد (آن را دارالخالفه نامید) در حالیکه پایتخت وی هنوز ساری بود؛ والی
گرجستان به پشتوانه هم کیشی با روسها اعالم استقالل نمود بنا براین آقا
محمد خان در آپریل ( 1795فروردین )1174برای آراگلی خان نامه ای
ارسال و اشتباهات گرجیها در طی هشتاد سال گذشته را یاد آوری نمود و
اعالم کرد در صورتی که والی گرجستان روابط خود را با روسها قطع و از
ایران اطاعت کامل نکند ،به آنجا لشکر کشی خواهد نمود ولی آراگلی خان
جواب نامه را نداد و خود را برای حمله با آقا محمد خان مجهز نمود .آقا
محمد خان به گرجستان لشکر کشی کرد و با وجود رشادت گرجیها ،آقا
محمد خان در این نبرد پیروز میدان شد و آراگلی خان به تفلیس فرار کرد و
آقا محمد خان قاجار برای یافتن او به تفلیس لشکر کشید .آراگلی خان
همراه خانواده و بستگانش از تفلیس فرار کردند و به گرجستان غربی گریختن
و آقا محمد خان تفلیس را فتح نمود .آقا محمد خان قاجار فاجعه کرمان را در
.تفلیس اجرا کرد و دستور به قتل و تاراج مردم داد
بازگشت
عده زیادی از روحانیون را در رود کورا غرق کردند و پنج هزار
نفر از گرجیها را اسیر و شهر را ویران نمودند .آقا محمد خان
پس از غارت مهمات و ذخایر جنگی آراگلیخان ،از شهر خارج
شد تا به دنبال آراگلیخان برود ولی با دریافت خبر طغیان اهالی
شیروان که مصطفی خان دولو نماینده آقا محمد خان قاجار را
به قتل رسانده بودند ،به دشت مغان بازگشت .حاکم شیروان
با آقا محمد خان پیمان دوستی و اطاعت داد و آقا محمد خان
از تنبیه آنان صرف نظر نمود و با پانزده هزار تن از دختران و
حتی پسران شهر که آنان را به اسارت گرفته بود به تهران
بازگشت .اینان برای سواستفاده جنسی و نیز برای بردگی به
ثروتمندان فروخته شدند.
آقا محمد خان قاجار در سال 1174هجری شمسی (1795
میالدی ) ،در تهران تاجگذاری کرد .
رویکرد به خراسان و ماورای نهر و براندازی افشاریان
بعد از آن به خراسان لشکر کشید و شاهرخ ،پسر نادر را که کور و پیر بود به
همراه همه درباریانش به قتل رسانید تا انتقام کشتن فتحعلیخان را بگیرد .خان
قاجار برای افشای محل جواهراتی که نادر از هند آورده بود شاهرخ را به حدی
شکنجه کرد که وی در زیر این شکنجهها جان سپرد .آقامحمدخان پس از کشف
محل جواهرات نادر ،آنان را روی سفره گسترد و از شدت عشق به طال و جواهر،
بر آنان غلتید .و سپس لشکرکشی به بخارا را قصد نمود که خبردار شد از
جانب روسها دیگر خطری نیست .برای همین حاکمان طرفدار روس آن دیار را
سرکوب کرد و مرو را آزاد کرد و ازبکان را وادار به عقب نشینی نمود و بخارا را
تحت الحمایه دولت ایران قرار داد و چون مردم آن دیار با وی مخالفتی نداشتند به
آنان آزاری نرساند و پس از آن به دستور وی گروهی را به منظور تعقیب نادرقلی
شاهرخ اقشار به هرات فرستاد و پس از آن تا کابل پیش رفتند ولی نادرقلی در
کوههای هیمالیا در افغانستان مکان خود را تغییر میداد .سرانجام از تعقیب وی
دست برداشتند و بلخ را از حاکم کابل به بهای ۵۰۰هزار سکه طال خریداری نمودند؛
این کار آقا محمد خان چندین هدف را دنبال میکرد که مهمترین و دراز مدتترین
آنها جلب حمایت حاکم کابل برای حمله به هندوستان بود و افغانستان را نیز
تحت حمایت دولت ایران قرار داد و به ساری برگشت و در عمارت زمستانی خود
واقع در پشت مسجد شاه غازی (که اکنون اثری از آن باقی نیست) ،گنجینههای
باقیمانده از دوران افشاریه -که نادر با خود از هند آورده بود و باعث ثروتمندی
.بسیاری از فرماندهان و نوادگان او شد -را پنهان کرد
بازگشت
حمله روسیه به سواحل غربی دریای خزر
در شهریور ( 1175سپتامبر 1796میالدی) ،سپاه روس به فرماندهی ژنرال
کنت والرین زبوف ،به نیروهای ژنرال گردویچ که قبال به دربند اعزام گردیده
بود ،پیوست و قلعههای دربند ،باکو و تالش را تصرف نمود ه بر تمام سواحل
غربی دریای خزر از مصب رود کر و اترک مسلط شد .سپس ژنرال زبوف از
جلگه شیروان و از کنار ساحل ،وارد دشت مغان شد و از رود ارس گذشت .
دسته دیگری از سپاهیان روس لنگران را اشغال کردند لذا آذربایجان و رشت
مورد تهدید قرار گرفتند .خان قاجار برای سرکوب آنان عازم قفقاز شد اما
هنوز به آنجا نرسیده بود که در 19آبان ( 1175نهم نوامبر )1796میالدی ،
کاترین دوم تزار مقتدر روسیه در راستای اجرای وصیت نامه پطر کبیر
نقشههای امپریالیسم و روسی داشت ،درگذشت و پس از او پول اول بر
تخت حکومت نشست و با تغییر سیاستها توسط او ،ارتش روسیه خاکهای
.اشغال شده ایران و حتی گرجستان را ترک گفتند
بازگشت
بازگشت به قره باغ و بدرود زندگی
آقامحمدخان که از خروج نیروهای روس از زمینهای اشغالی سخت شادمان
گردیده بود تصمیم گرفت که در قفقاز به تصرف شهر شوشا بپردازد که در
حمله اول به دست وی نیفتاده بود.او دراسفند ( ۱۱۷۵مارس ۱۷۹۷
میالدی)دوباره عازم گرجستان شد و قلعه شورشی قره باغ را تصرف کرد .
ابراهیم خان جوانشیر ،حاکم یاغی قره باغ فرار کرد و شاه قاجار آماده
لشکرکشی به تفلیس شد ولی در حالی که از
فتح شوشا در قراباغآذربایجان ۳روز میگذشت در بامداد ۲۱
ذیالحجه ۱۲۱۱ ،هجری قمری( ۱۷ژوئن ۱۷۹۲میالدی) بدست صادق
نهاوندی و دو تن از همدستانش به قتل رسید و از آنجا که در آن زمان پیکر
بزرگان را در عتبات عالیات بخاک میسپردند ،وی را نیز به نجف اشرف بردند
و در جوار آرامگاه امام اول شیعیان به خاک سپاردند.
هم امپراطریس روس کاترین دوم و هم آقا محمد خان قاجار ،هر دو از دنیا
رفتند .پ ُل اول پسر کاترین ٬امپراطور روسیه شد و قشون روس را احضار
کرد و گرجستان را رها نمود که خود با دولت ایران کنار بیاید.
بازگشت
درباره آغا محمدخان
برخی بر این باورند که وی به چند زبان زنده دنیا آشنایی داشت و به ترکی،
فارسی ،عربی تسلط کامل داشت و فرانسوی و روسی را توسط
بازرگانان فرانسه و روسیه آموخت؛ وی فردی متعصب و خشک مذهب بود و با
روحانیون دینی به نیکی رفتار میکرد .شبها علیرغم خستگی و کار زیاد نماز شبش
فراموش نمیشد علی رغم اخته بودن در حرمسرای وی زنهای زیادی بودند و نام
برجستهترین آنها مریم خانم و گلبانو خانم بود .همچنین عالقه فراوانی به گنج و
ثروت داشت ؛ وی در ۱۷سالگی پدر خویش را از دست داد و پس از آن در شیراز
با محدودیت فراوانی روبرو بود.در سال 1161خورشیدی اقا محمد خان که افراد
ایل قاجار بود با از میان بردن حکومت جانشینان کریم خان زند به حکومت
رسید.حاکمان او تهران را پایتخت خود انتخاب کرد .اغا محمد خان مردی تند خو و
خشن بود که با لشکر کشیهای متعدد توانست ایران را یکپارچه سازدحاکمان
اردالن درکردستان ازحامیان به قدرت رسیدن اغامحمدخان بودند.سر انجام او وقتی
که می خواست سپاه روسیه را از قلمرو ایران دو ر سازد به دست خدمت کارانش
.به قتل رسید .بعد از او فتحعلی شاه به حکومت رسید
بازگشت
رجال سرشناس ایران در زمان شهریاری آغامحمدخان
مصطفی قلی خان قاجار (برادر و سردار سپاه وی در جنگهای مهم)
علی قلی خان قاجار (برادر آقامحمدخان که بهوسیله فتحعلی شاه نابینا شد)
جعفرقلی خان قاجار (برادر وفادار آغامحمدخان که در تهران بدست وی کشته شد)
مرتضی قلی خان قاجار(برادر خان قاجار)
رضا قلی خان قاجار (برادر جواجه قاجار و از مدعیان سلطنت که تالشهای وی در کسب قدرت بی
نتیجه ماند)
حسینقلی خان جهانسوز (حسین قلی خان قاجار معروف به جهانسوز که در سال ۱۱۸۶در
سن ۴۲سالگی بر اثر خیانت داخلی به قتل رسید).
سلیمان قلی خان قاجار
محمد آقای قاجار
محمد ولی خان قاجار
محمد حسین خان قاجار (سردار سپاه)
صادق خان شقاقی(سردار سپاه وی در شوشی؛ پس از شنیدن خبر درگذشت وی تصمیم گرفت تا
برای رسیدن به قدرت بکوشد و با استفاده از سپاه آقامحمدخان بر ضد فتحعلی شاه قاجار شورید
و قزوین را پایتخت خویش قرار نهاد ولی در قزوین و مراغه بیشتر مردم به مرض طاعون دچار
گردیدند و سپاهش نیز از آن مرض مصون نماند و با بیگلربیگی ارومیه که از ترکان افشار بود متحد
گشت ولی در نهایت شکست خورد و اگرچه فتحعلیشاه او را مورد عفو قرار نهاد ولی دوباره
درصدد قشون کشی برآمد و این بار به اشد مجازات رسید)
باباخان جهانبانی (فرزند ارشد حسین قلی خان که آقامحمدخان قاجار چون فرزندی
نداشت وی را ولیعهد خود کرد)
عباس میرزا (پسر ارشد فتحعلی شاه؛ دالور مردی که اگر همه با او بودند
معاهدههای گلستان و ترکمان چای قلم نمیخورد)
فرج اله بیک اشاقه باش (سردار سپاه)
شیخ جعفر تنکابنی (کتاب خوان شخصی آقامحمد خان)
ابوالفتح خان
میرزا محمد خان قاجار دولو (حاکم تهران؛ وی جویای قدرت و سرمایه مادی بود
برای همین اقدامات کودکانه وی در خور توجهاست)
میرزا شفیع صدر اعظم (صدر اعظم و والی اسبق والیات عراق – عراق آن زمان به
اصفهان؛ کاشان؛ مالیر و بروگرد نسبت داده میشد).
عبدالرحیم خان شیرازی (حاکم شهرضا و سمیرم که در جنگ سمیرم علیه لطف
علی خان زند توانست با خدعه و نیرنگ سپاه او را از هم بپاشد و البته از طرف
باباخان جهانبانی مورد تقدیر واقع گشت و پس از آن حکومت آباده و ابرقو را به وی
دادند)
حاج ابراهیم خان کالنتر شیرازی (حاکم شیراز؛ وی ترجیح داد تا در خدمت آقامحمدخان گردد
هرچند او بود که لطفعلی خان را به شهریاری رسانید و بپاس خدمتی که کرد حکومت شیراز را به
وی دادند اما سرانجام خیانت کرد و باعث به قدرت رسیدن آقامحمد خان شد .اوست که موجبات
به سلطنت رسیدن فتح علی شاه را فراهم آورد و در نهایت بدست وی کشته شد)
نجف قلی خان بیگلربیگی (حاکم تبریز؛ اوست که حصار محکمی بر تبریز کشید و در سال ۱۱۹۹
بدرود زندگی گفت)
شاهرخ افشار (از نوادگان نادر ظل اله و پدر گلرخ و نادر میرزای افشار؛ نابینا بود و در سال ۱۲۰۹
در مازندران در اثر پیری و فرسودگی و شکنجه هاییکه به منطور آشکار ساختن گنجینهها کشید
درگذشت)
نادر میرزای افشار (پس از آنکه به بخشی از جواهر نادری دستبرد زد راهی هرات شد و از آنجا به
کابل رفت و در نهایت دعوی سلطنت کرد و فتحعلی شاه او را به قتل رساند و تمام دودمان نادر
را به باد داد تا کینه چندین ساله خیانت به جد خود را تسکین دهد)
جهانگیر سیستانی (خیانتکار به شاه زندیه؛ اوست که لطف علی خان را ترغیب به ماندن در کرمان
کرد و سرانجام نیز او بود که لطفعلی خان را در راه دارزین به راین کرمان به فرستاده شهریار
قاجار داد)
محمد علی خان سیستانی (برادر جهانگیر و حاکم بم و وکیل آباد)
امیر کونه خان زعفرانلو (حاکم قوچان و از ارادتمندان به قاجاریه)
ابراهیم خان شادلو (حاکم اسفراین و از ارادتمندان به قاجاریه)
جعفر خان بیات (حاکم نیشابور و از ارادتمندان به قاجاریه)
بازگشت
بیرام علی خان (حاکم مرو که در هجوم ازبکان کشته شد)
حاج شیخ مهدی (از خادمان آرامگاه حضرت امام رضا و از مشاوران شاهرخ)
شاه مرادبک جان (فرمانده شاه سعید خان در جنگ مرو ازبکان در مرو)
شاه زمان (حکمران افغانستان در کابل و بلخ – البته افغانستان آن زمان بطور کامل
خودمختار بود)[شاه زمان درانی ،نوه احمد شاه درانی ،پادشاه مقتدر در
افغانستان بود!]
هرقل یا هراکلیوس(امیر گرجستان که تحت الحمایه روسیه در آمد و عامل حمله
آقامحمدخان به قفقاز شد)
ابراهیم خلیل خان جوانشیر (حاکم شوشی و قراباغ که حاضر به اطاعت از
آقامحمدخان نگشت و مدتها حکومت قره باغ را بر عهده داشت و به دانشمندان ارج
مینهاد در دربار وی دانشمندان زیادی حضور داشتند)
مالپناه واقف(شاعر آزاده آذری که اشعار عارفانه وی در قفقاز شهرت دارد وی در
زمان یورش آغامحمدخان به قفقاز در کنار ابراهیم خلیل خان از رهبران مقاومت
بود).
مصطفی خان طالشی (حکمران طالش که حاضر به پرداخت مالیات به آقامحمدخان
نشد و مثل بسیاری از حاکمان آن زمان در دوران کریم خان نیز مالیات مردم را به
مصرف خویش میرسانید)