صفحه 1:
- مقدمه
جایگاه آموزش از راه دور در ايران
- تا آموزش از راه دور در Ol pl
- چرا باید فناوری اطلاعات بدانیم؟
- روند تحولات آموزش از راه دور
- مدل های آموزش مجازی
- تلوری ها
- مفاهیم آموزش مجازی
- سبک های آموزش مجازی
- ارزشیایی
- اکولوژی کلاس مجازی و پارادايم های پدا گوژیکی جدید
- نتیجه گیری
صفحه 2:
مقدمه
ظهور نسل دیجیتالی در هزارة سوم . توان و انتظارات جدیدی را در نظام آموزشی جهان ایجاد نموده است. فرو
ریختن دیوارها و مرزهای سنتی و جایگزینی دیوارهای شیثه ای, جهان را در حد چارچوب یک کامپیوتر قابل
دسترس و کوچک کرده است.
در دوران باستان تا أوايل اين هزاره . شاهان و امبراطوران بودند كه به همه جيز دسترسى داشتند . امروزه به مده فاورى اطلاعات و
MOD) obs) همة افراد 2 مى تواتند يه همة اطلاعاء
امپراطوران اطلاعاتی در اين عصر فراپسانوین گرایائه هستند.
در این فرایند. شیوه های یاددهی و یادگیری نیز متفاوت گردیده و شیوه های آموزش از راه دور به نسل پتجم خود رسیده است.
در این فرایند ؛ شیوه های یاددهی و یادگیری نیز متفاوت گردیده و شیوه های آموزش راه دور به نسل پنجم
خود رسیده است.
و همه نوع آموزش دسترسى دأشته باشئد. در حققت همه شاهان و
سل اول : آموزش مکاتبه ای
سل دوم : آموزش چند رسانه ای
نسل سوم : یاد گیری از راه دور
نسل چهارم : یا گیری انعطاف پذیر
نسل پنجم : یادگیری انعطاف پذیر هوشمند (برنامه های چندرسانه ای تعاملی آنلاین)
نسل پنجم , به مدد فناوری های اطلاعات و ارتباطات آموزش تعامل هوشمند مجازی را ایجاد نموده که بضاعت
های ارتباطی و اطلاعاتی را در فرآیند یاددهی و یادگیری فراهم ساخته است.
صفحه 3:
حانگاه آموزش در سازما
آثار آموزش, بسیار وسیع و کسترده است و اکر براساس اهداف اصولی و انسانی پایه ریزی شود. نقش سازندهای در پیشرفت افراد.
سازمانها و اجتماع خواهد داشت. ۰ از اين رو. ابعاد. آثار و نتايج آموزشى به بخش فردى: سازمانى و اجتماعى تقسيم مى شود:
۰ _ آثارفردی
آمرزش كبرنده قبل از آن که آثارسازنده آموزش را بهسازمان مربوط و به جامعهمنعکس سازد,خود از آنبهره میجرید
برخی از آثار فردی آموزش به این شرح است:
تمايلات درونى آموزش كيرنده ارضاء مىشود و آثار مادى و معنوى به دست آمده. رضایت شغلی او را در پی دارد:
آموزش كيرنده بس از آموزش به نحو مؤثر و مطلوبترى وظايف خود را انجام مىدهد,
تلاش و کوششی که در طوا اموزشی متحمل میشود. ياداش معنوى و
بس از آموزش. آموزش گيرنده. شایستگی و سوددهی پبشتری خواهد داشت.
در برابر ور
صفحه 4:
* آثار سازمانى
سازمان براى اينكه بتواند به اهداف خود نائل شود, با استفاده از شخص آموزش ديده؛ ضمن تقويت دوام و قوام
خود. راه را برای دستیابی به اهداف اصلی اش تسهیل می کند.
اه تایج سازمانی آموزش به شرح زیر است:
سازمان بازدهی کمی و کیفی خود را افزايش میدهد.
میزان موفقیت و اثر بخشی سازمان بیشتر میشود و در پی آن رضایت سازمانی افزایش مییابد»
سازمان با تآمین نیروی آموزش دیده لازم. قوام لازم را برای خدمت بیشتر به دست میآورد
ثبات و بقای سازمان تضمین میشود.
از حوادث و ضایعات احتمالی کاسته میشود.
هزینههای سازمان کاهش مییابد.
ضعف و نارساییهای مدیریت اصلاح میشود.
موجبات کسب وجهه و اعتبار ملی و بینالمللی فراهم میشود.
صفحه 5:
آثا راجتماعى
اساساً. بر طرف کردن نیازهای جامعه؛ دلیل اصلی و فلسفة وجودی سازمانها است و سازمانها وسیلهای برای تحقق
اهداف اجتماع اند.
برخی آثار اجتماعی آموزش به شرح زیر است:
جامعه به خواستههای خود دست مییابد و رضایتمندی اجتماعی حاصل میشود.
رضایت افراد جامعه به سبب تحقق خواستههایشان تأمین میشود.
رضایتمندی جامعه موجب ثبات حکومت میشود.
دولت. در مقام مجموعهای از سازمانها و وزارتخانهها: در دسترسی به اهداف خود موفق میشود.
صفحه 6:
تاریخجه آموزش از راه دور د رالران
ای اولین بار آموزش از راه دور در ۱۳۵۰ شبا تأسیس دانشگاه ابوریحان بیرونی
i” غاز به کار کرد. لین دانشگاه که به طریق « مکانبه ای» و در چهار رشتة تحصیلی"*
غاز به کار کرده بو به زودی تعدا رشته های تحصیلی خود را به هفت رنه
داد. در سال هاي بعد لين دانشكاه به دو دانشكده « علوم » و « و
رش تفكيك شن در 21000 واحد 2 كل
ای در سازمان مر كزى اين دانشكاه شكل كرفت كه شعبات جدود آز دانشگاه را
در مناطق مختلف کشور تأسیس و اداره می کرد این دانشگاه از oy"
حضوری و آموزش از راه دور بود. کتاب و مواد چاپی محور اصلی آموزش
اى اين دانشكاه را تشكيل هى دادر به He Sle تتاب ها و مطالب مفیل جنبی + آزمون
ی دس oy ضمن سال. مواد کمکت أموزشى ؛ دفترجه هاى مخصوص مكات
استادان براق رقم اشكالات درسى , اموزش حنوري و امتحانات بإيان ترم 3
می شد. این دانشگاه در ۱۳۵۹ جه کار خود خاتمه داد ؛ در حللی که در سال هاي
at ol calls ۱۳۷۱ نفر درب کارذانی و 9 ۰ نفر در مقطع کارشناسی » فارغ
التحصیل شده بودند (ظهوز, ATV
صفحه 7:
۰ در ۱۳۰۲ دانشگاه آزاد اپران تأسیس گردید . هدف اساسی از ایجاد اين دانشگاه .
eee اک نیروی انسانی متخصص و
سه پذیرش موّسسات آموزش عللی به هیچ وجه
ون بای ورودی ۰ آموزش عللی نبود. در داشگ آزاد نيز متهن
ین رسانه را تشکیل می داد ؛ زیرا از سایر رسانه ها گارایی
بیشتری a pe برایب دانشگاه آسان تر بود. مهم تر آنکه به دانشجویان امکان
می داد در مکان و لخواه خودبه مطالعه بپردازند. رسائه های دیکری نیز مد نظر
رت لها ogra ek eens sna aig کیت های
آموزشی و كلاس هاى حضوری را شامل می شید دی سال های آولیه = دانشگاه
ازاد ايران » نقش تلويزيون بد شتر تبلیغاتی بود و در آموزش, کاربرد چم گیری نداشت.
هدف اصلی این داز سح علمی معمان تاغل در آموزش و پرودش چ
افرادی در رشته های پیراپزشکی » نظیر مربی بهداشت بوذ +
تیب. کمبودها و نارسایی های موجود در a رماي آن زمان کاهش an
* این دانشگاه ؛ سرانجام در ۰۱۳9۹ بدون داشتن فارغ التحصیل, به کار خود پایان
داد(همان منبع) .
صفحه 8:
در ایران؛ از ۱۳۲۱-۱۳0۹ آموزش از راه دور فعالیتی نداشت. ت. سرانجام پس از یک
وقفة نسبتاً طولانی » در ۱۳۹۲ دانشگاه يبام نور , كه تنها نمايندة آموزش اژ رآه دوم 5
يران به شمار می رفت . آغاز به فعالیت. نمود. مدرسه عالی دماوند سابق ؛ محل سا
م رکزی این دانشگاه انتخاب گردید و با | te See cleat) و مزمند او دا
آژاد ایران به این مرکز » فعاليت اه بيام نور آغاز شد.
در این دانشگاه ؛ محور اصلی آموزش ۰ کتاب هاى خود آموز است. به علاوه ؛ از
کتاب های جنبی « نوارهای صوتی . تصویری و آموزشکرهای رایانه ای نیز استفاده
می شود.
دانشگاه ply 993 که در ۱۳۱۷ تأسیس گردید » فعالیت خود را در ۲۹ مرکز با ایجاد چهار
رشته تحصیلی آغاز کرد. این دانشگاه در حال حاضر در ده منطقه و ۱۲۷ مرکز و چهارده
رشته فعالیت دارد و به حدود ده موزش می دهد. به این ترتیب » می
توان گفت که در حأل حاضر دانشگاه پیام نور "es بر دانشگاه ها (هبها
Re ot jabba Fo San! (version آست. که تعداد دانشجویان شاغل به
تحصیل OT بیش از یک صد هزار نفر استد
صفحه 9:
جرا باند فناوری اطلاعات بدانيو'
دست کم چهار دسته از دلایل را می توان ذکر کرد که ممکن است انگیزة دستیابی به درکی از فناوری اطلاعات
باشند : دلایل شخصی . کاری : آموزشی و اجتماعی.
دلایل فخصی
آمريكا به شكلى فزاينده به یک جامعة اطلاعلتی بدل می شود. رایلنه ها و ارتباطات خه تنها كارهاى
روزمره مثل کنترل اجاق های ریزموجی (صسه حمسسصم) و Sage اتصال تلفن های همراه را انجام
دهند بلکه با استفاده از اینترفت. دسترسی ۳ اطلاعات رقومی goal
پرذازش تن یا ذا فراهم مى آويفد . بسیاری از اهر ها در موارد گونا کون » از یافتن
زیرزمینی پراك جه منظور برنامه ریزی تعطیلات گرفته تا معان یلبی بهترین قیمت های فرا
سوارکاری؛ و رهن ( مستفلات» آسفاده از فاورق اطلاعات ۰ بیش فت آرزشمندی در شيوة زندکی ّن ها
است. فناوری اطلاعاتبه افراد کمکت مي كند خا از طريق بست الكترونيكي با دوستان ومیل خود کر اتاط
bts taal con? San pny 3h روز
کارگزار درون ى سرماية G11 93 Ge SG. Stone GIF تخصصی مثل سب
شناسی یا باغبانی اوقات فراغت خود را پر کنند .با هي مان دوز پردازی در GIT
و کارهای مدرسه به فرزندان شان کم كنند .به يافتن اطلاعات پزشکی بپردازند . از اسم نامزدهای سیاسی
بأخبر شوند وجا نمايند كان سياسي خود ارقباط برقرار ال زيست محيطى يا نظارت يا
موضوعات مربوط به خط مشى همكانى در «وب» ببرذا
صفحه 10:
دلایل کاری
در مراکز کاری . امروزه فناوری اطلاعات بیش از پیش همه گیر می شود. اکر کشور در صدد باشد که
عذاری های خود در فناوری اطلاعات ببرد.نوعی اشترا ک (نبروی) کار لازم است که قابلیت استفادث مناسب از فناوری اطلاعات
دا داشته باشد. روشن است که افرادی که با اطلاعات و دانش کار می کنند ( اصطلاحاً «دانشکاران جات بلطي 0» ) بايد
با فناوری های اطلاعاتی معمول اداري آشنا باشند. اما اين نيز درست است که گروه های شفلی اند کی هستند که به هيج دانشی از
فناوری اطلاعات نياز نداشته باشند. مثلاً كارمند يك فروشكاه خواربار . زمانى فقط لازم بود كه چگونگی استفاده از ماثین صندوق
را بلد باشد . امروزه همان كارمند با سيستم هاى موجودى انبار . بيكيرى سفارشات , کارت های اعتباري. و دیگر سیستم های
بيثه كانى سرو كار دارد كه هر روز بيجيده تر و كامل تر مى شوند. در صنعت توليد : بسيارى ا كاركنان ٠ بقه آبى» (كنايه از
کار کنانی كه عمدتاً كار يدي مى كنند) بايد با انواع سيستم هاى توليد , فهرست موجودىم قطعات , كنترل فرايند توليد » و
راهتماها و دستنامه هاى درون خطی LAT شوند. اگرچه یک شرکت باید کار کنان خود را براى استفاده از سيستم هاى ب
گانی خود آموزش دهد. ساده لوحانه است اگر تصور کنیم چنین آموزشی . فعاليتى است كه انجام يكك بار آن كفايت مى كند.
سیستم ها مکرراوتقا مى بابند و پیچیده تر می شوند. موارد کاربرد فناوری اطلاعات در سائل پیشه کانی با استفاده از فاوری
اطلاعات در پیدا کردن راه حل مسائل و مشکلات , تداوم می بابند و در نتیجه بر لزوم مهارت آموزی ستمر دلالت می کنند.
بدیهی است که اگر مجموع نیروی کار به خویی آموزش فناوري اطلاعات دیده باشد ؛ انجام این بهارت آموی بسیار آسان تر
خواهد شد .زیر سرعت ياد كير كار كنان افزايش مى يابد و به مهارت آموزى عمومى . نباز كم ترى خواهند داشت.
لاو چه بسا از سیستم های موجود : به شکل کامل تری بهره بگیرند وبا ارتقاهایی که در سیستم اعمال می شود يهتر DESL
شوند. بهره ور كار كنان تحت تاثير مستقيم دانش كار كنان در حوزة فناوری اطلاعات است.
از منظر کارکنان , تخصص در فناوری اطلاعات ارزشمند است و علاوه بر این که منجر به رضا و واكنش مناسب و هثیارانه
در برابر سائل می شود. دلیلی بر تحرکث شغلی است. وجود امکانات و تجهیزات بیش تر در زیرساختار فناوری اطلاعات در يك
OS سرماية شغلی ارزشمندی است که احتمالاً در تبلیغات نیز به آن توجه می شود. يافتن كار در شركت ديكر ؛ مستلزم
ياد كيرى سيستم هاىي اطلاعاتی جدید است. اما اکنون که کارکنان. دیگر دارای مثاغل « مادام العمر» یستند . درك انتزاعى تو
این سیستم ها - یعنی دانستن این که ویژگی های مشت رکث آن ها کدام اند و احتعالاًچهتفاوتی معکن است با هم داشته باشند -
نیز .در باژار کار یک سرمایه به شمار می آید.
صفحه 11:
دلايل آموزثسى
فناوری اطلاعات در بسیاری از انواع جديد فرصت هاى آموزشى : يك عنصر توانبخش شمرده مى شود. نوعى از
اين فناورى بر دسترسى دانشجويان به طيفى از منابع آموزشى استوار است كه بيش از این برای آنان دسترس پذیر
نبودند. مثلً برنامة «بچه ها ! داتشمندان جهان (حاصحه5) لحاطا9) > 0)2) » را در نظر بگیرید که به وسیلة دانشگاه
کلرادو : با همکاری دانشگاه میشیگان (لجب-طلم() دلت 0 وم Ooversty oP 99 کانال هواشناسی
(اسجج0۳ سه() + اجرا می شود. هدف این برنامه . کمک به دانشجویان در استفاده از اینترنت به متظور
یادگیری موضوعات علوم زیست محیطی و هواشناسی و نیز آشنایی آنان با دیگر دانشجویان ساکن در مناطقٍ
مختلف ایالات متحده و جهان است. این برنامه و برنامة درسی همراه با آن . این موارد را ارائه می کنند : پیش بینی
ها و بحث هایی دربارة سیرها و پيشينة توفان های استوایی ( این بحث ها به وسیلة دانشجویان هدایت می شوند و
با بحث های متخصصان این رشته و با خود واقعه , به شکلی که عملاً رخ می دهد , قابل مقایسه اند )! فعالیت های
علمی . گرد آوری همزمان داده ها . آموزش هایی دربارة چگوتگی دیدن و تضیر انواع مختلف تصاویر ماهواره
ای؛ دسترسی هدایت شده به نمایش های تعاملی که از مسیرها و داده های مربوط به تندبادهای دریایی کنونی
ارائه می شوند ؛ ند (۲۸) هایی به مطالب روزنامه ها و دیگر گزارش های روز ؛ داده های
گردآوری شده به وسیلة دانشجویان که به منظور استفادة مشت رک با دیگر همکلاسان در تمام دنیا به اینترنت ارسال
شده ؛ مطالب تخصصی از متخصصان تندبادهای دریایی از طریق کنفرانس و پرسش درون خطی (0-9-7) ؛ گروه
های مباحثة درون خطی برای مدرسان ؛ دانشجویان و کارشناسان . که در واقع پشتیبانی کنندة موضوعات
فنی : محتوایی و آموزشی هستند و محلی برای ارسال اطلاعات و نمودارهای مربوط به آموزشگاه محل تحصيل
دانشجو به منظور نشر در یک روزنامة درون خطی .
صفحه 12:
نوع دوم فرصت آموزشی توسط دانشمند علوم رایلنه « سیمور پاپرت» توصیف شده است. « پاپرت» در « توفان
های ذهنی» تأکید می کند که درک عمیق برنامه نویسی , بویژه درک تصورات مربوط به فروپاشی پیاپی به منز
حالتی از تحلیل و عیب زدلیی راه حل های آزمايشى :جه فوليد جشمكير آموزشى در سيارى از عرصه
های گفتمان (عععحسط)منجر می شود که از جملة آن ها . فوایدی هستند که به خودی خود ارتباطی با فناوری
اطلاعات و رایانه ندارند.لجه ,حجت رلف0 تمه 6 ,996 مسق
۷ سوت ,ت20 م2 م2 م6 رسطا Power . وى همجنين مى كويد كه رايلفه : جه
بسا كه ابزارى در دست مرجى « براى يشتيبلنى از توسعة راه هاى جسيد انديشيدن و ياد كرفتن باشد » . او بر اين
باور است كه رايلنه ممكن است مجرليى براى انديشه هاى قدرتمند و « نيازهاى تحول فرهتكى باشد .... كه به
افراد کمک می کندبا دانشی که خطوط سنتی جدا کنندة علوم انسانى از علوم و دلنش را در مى 699995
رولبط جدیدی را برقرار کنند...».جا تفییر شکل امور انتزاعیجه تجسم های ملموس و عینی از طریق برنامه نویسی
دانشجویان با استفاده از مواد برگرفته از فرهنگ پیرامون خود . ساختارهای فکری خاص خود را می سازند .
۰ _ و بالاخره فرصت نوع سوم امکان رسانه ای است که فناوری اطلاعات برای دانشجویان فراهم می آورد تا
توانلیی های انتقادی خود را ایجاد و با تن ها تمرین کنند. دانشجویان بلید همه اطلاعات را . منتقدلنه ارزیابی
کنند . توانلیی آنان در ارزیلبی اطلاعات با استفاده از فناوری اطلاعات به آنان کمکث می کند تا توانایی جدا
کردن شکل از محتوا در هم (انواع) اطلاعات و در سنجش دقت و اعتبار آن را در خود ایجاد کنند. نتيجة کار »
ارزیابی نقادانه تری از همة اطلاعات است. این توانایی انتقادی به افراد کمک می کند که مثلاً ادعاهایی را که در
مورد شیوه های پزشکی جایگزین با استفاده از فناوری اطلاعات می شود . آگهی های مربوط به خلنه هلیی را که
بهره دهی بالایی از نظر انرژی دارند و توصیه های همگنان خود در امور مربوط به تکالیف درسی را مورد ارزیایی
قرار دهند.
صفحه 13:
دلایل احتما:
تمرین مردم سالاری بر مدئیت آگاهان استوار است . در جامعة کنونی که فناورانگی آن هر دم فزونی می گیرد :
بسیاری از بحث های مربوط به خط مشی عمومی با فناوری اطلاعات پیوند خورده اند . مثلاً:
شخصی با یک در کث اولیه و بنیادی از فناوری داده پایگاه ها (عص4()» بهتر می تواند مخاطرات احتمالی مربوط
به محرمانگی (بصه۳)) را که با داده کاوی مبتنی بر ترا کنش های (معسصحسه) کارت اعتباری او همراه است +
درك کند.
هیئت منصفه ای که مبانی دستکاری های تصویری و پویا نمایی رایانه ای را درك می HF احتمالاً دریافت بهتری
از آنچه در بازسازی یک جنایت یا یک حادثه ؛ « حقیقت تصویری» نامیده می شود : خواهد داشت.
فهمیدن شیوه های بازنمایی اطلاعات . کلید درك چگونگی به کار بستن قوانین حق تکثیر (۷۷۵ ع0) در مورد
اطلاعات در رسانه های الکترونیکی است.
شخصی که ساختار و عملکرد وب جهانی را درک می کند . در ارزیابی و درک موضوعات مربوط به خط مشی در «
Prot Beware) Ja! A> ol )» (قانون اساسی)؛ آزادی بیان و دسترس پذیری هرزه نگاشت ها
(وامموحمی۳) در اینترنت . از جایگاه بهتری برخوردار است.
صفحه 14:
با آن که برخی از این موضوعات ؛ پیش از ظهور فناوری نوین اطلاعات نیز مورد بحث و جدل بودند . اما
فرا گیرند کی فناوری اطلاعات بسیاری از این موضوعات را ؛ به شکل شفاف تر و شدیدتر . به قلمرو شعور
همکانی کشانده است . بنابراین برای قضاوت آاهانه دربارة این موضوعات که به خط مشی عمومی مربوط می
شوند و بسیاری از آن ها تأثیر مستقیمی بر شهروندان (چه در زندگی روزانة خود از فناوری اطلاعات استفاده
بکنند يا تکنند ) دارند ؛ یکی درک مقدماتی از فناوری اطلاعات لازم است . ۰ از آنجا که فناوری اطلاعات
بیش از پیش همه جایی می شود . شهروندان نیز نیازمند آن هستند که بدانند چگونه به ارزیابی تأثیر اجتماعی
فناوری اطلاعات بپردازند و چه وقت از راه حل های مبتنی بر فناوری اطلاعات که در زندگی آنان کنجانده
شده , شکوه و شکایت کنند. مشکل « سال ۲۰۰۰ به ياد شهر وندان ؛ کارشناسان فناوری : تدوین كران خط
مشی حکومتی . و ارباب صنعت می آورد که راه حل های فناورانة ظاهراً ثغاف و بدیهی: چه بسا که اساسا نقاط
ضعف فناورانه باشند. شهروندانی که در دنیای رشد . تغیبر ؛ پیشرفت و شکست فناوری اطلاعات زندگی می
کنند. اگر خواستار تصمیم کیری و انتخاب آاهانه هستند بايد داراى سطحى از درك فناورى اطلاعات
باشند.
سرانجام این که . سوای از دغدغه های مربوط به خط مشی همگانی . استفادخ فزاینده از فناوری اطلاعات در
تمام دیا تأثيرات اجتماعى عميقى دارد.
صفحه 15:
نیاز روزافزون به برخورداری از فرصت های آموزشی در تمام a gee نبودن آموزش های
حضوری » منجر به پیدایش نسل اول آموزش از راه دور بعفی 7 تبه ای دز
عمدتا بر فناوری چاپ و 7 rans a Sl ge Se See I Ss
فناوری های دیگری مانند رآهیو و تلوب pil هأى ونا نسل دوم يا مدل
ای ها هه صحنه اكذاشت. اهن نسل جا كاربرد منلبع باددشي wo el eet
راهنماهای تحصیلی چاپی : خواندفی های برگزیده: نوا ۲ . نوارهای شنیداری : درس های
کامپیوتری از جمله باد KOT M5 کامپیوثر و ویدئوی Ligh ts) shel هرد =
بسيارى از مؤسسات از كاربرد مدل مکاتبه ایبه سمت مدل چند رسانه ای حر کت کوده بو
ع لام نسل سوم ا مد بادك نی از راء دور آغاز کرلاید. (سی۳ Bogen (OO, Pek OU!
1-994 سل از 0 اكه جهت أرلئه فرصت هلب جهت برقرارى ارتباط همزمان ٠ بر فاوزى
های اطلاعات و مخابرا ‘au کنفرانس های شنیداری از راد ذور : سیستم های ارتباط گرافیک
SE راتس های ویدئویی . پخش برنامه های رادیویی و تلویزیونی همراه با کنفرانس ssa
شنیداری از راه دور استوار بود.
- سوه ون ولو وطله.
صفحه 16:
این روند با پیدلیش فناوری های جدید دچار استحاله گردید و به مدد فناوی های اطلاعات و ارتباطات ضمن
ملاحظة تنگناها و نارسایی هلیی چون عدم وجود نظام تعامل همزمان و غیر همزمان ؛ افق های جدیدی را در
آموزش به طور عام و آموزش از راه دور به طور خاص کشود و با خلق فرهنک هلیی چون فرهنگ مجازی »
نتوکراسی و فراسرمایه ای ؛ نتیکت یا فرهنگ شبکه ای . ظرفیت های تازه ای را ایجاد نموده است.
لذا نسل چهارم آموزش از راه دور یعتی مدل یادگیری انعطاف پنییر که بر فناوری های دیسک فشرده و
اینترنت استوار است با استفاده از برنامه های چند رسانه ای تعاملی . دسترسی به کسترف بسیار وسیعی از
منلبع یاددهی و یادگیری ارلئه شده در اینتینت را فراهم وبا ملاحظة تنگناهای برنامه های پیشین و ظرفیت رسانه
های فعلی در برقراری تعاملات غیر همزمان . کیفی تر شدن آموزش از راه دور را نوید داد و واژخ آموزش
مجازی یاد کیری انلاین و یادگیری الکترونیکی پدیدار گردید. در حللی که بسیاری از دانشگاه ها و مزسات
آموزشی در حال استفاده از هر چهار نسل توسعه فناوری هستند نسل پنجم که اساسا مثتقی از نسل چهارم است در
حال ظهور است. نسل پنجم آموزش از راه دورجا سرمایه گذاری روی ویژگی های اینترنت و وب . پتانسیل کاهش
چشمگیر هزینه های دسترسی به فرصت های آموزشی و فرایندهای سازمانی را در مقیاس و قلمرو وسیع جهانی
داراست و از طریق تهیه و اجرای سیستم های خود کار تهیه و تدوین درس ها . سیستم های خود کار توصیه های
پداگوژیکی و سیستم های پاسخگوی خود کار . جهش بزرگی در اقتصاد کلان و آثربخشی هزینه ها ایجاد کند. لذا
اجرای موثر نسل پنجم یعنی یادگیری انعطاف پذیر هوشمند نه تنها آموزش از راه دور را متحول نموده بلکه
تجربیات آموزش درون پردیس را نیز دگرگون ساخته است (000000 طنو۲). مدل یادگیری انعطاف پذیر
هوشمند ( نسل پنجم) از طریق کاربرد سیستم های پاسخگوی خود کار می تواند متن یک پیام لکترونیکی را بررسی
کند و بدون مداخلة انسان . به صورت هوشمند به آن پاسخ دهد.
صفحه 17:
آموزش های محازی در قالب مدل های ذیل ظاهر شده اند :
اسات آموزش از راه دور ( ابر دانشگاه ها ) که به صورت مستقل یا با تر کیب محیط سنتی و مجازی به
آرانه آموزش می پردازند.
ات آموزشی متعارف سنتی که از فناوري های اطلاعات و ارتباطات برای تقویت آموزش حضوری .
on عقيس الاش بهرة وری و اعطات جذیوی و به اميد لاهن هزینه ها و فزیش درآمدها از ریق
ae ری 9 نمایند و پکت موسسه مجازی را در درون یک Soh ستی ارباد مد
ند
اسسات آ: كاملاً مجازى كه فاقد برد هاى فيزيكى هستند و تمام فعاليت هاي اد را به طور
ate 3 ی ات شارت aS ee BEST, مانند دانشگاهفینیکس : دانشكاه فرهانداران
غرب دانشگاه آندرو جکسون و دانشگاه کال
دانشگاه & موسات رت آ: بسيارى اذ سازمان های بزرک. بستفاده از
فناوری های اطلاعات و ارتباطات . برنامه هاي كارا موزى كار كنان خود را تدوين و اجرا مى کنند و علاوه
اج تا مي ات شود د
0
سيوم دانشگاه مجازی مانندواشتگتن انلاین : كنسرسيوم خدمات علمى مانند دانشعاه
مین 7 وم اطلاعات دانشكاه مانند برديس الكترونيكى شوراى منطقه اى جنوب ( «#ندوم
نس es رت : مانند. پجووار موطصنو9) , سوت , 99 موم00,0 موق
nega ال
مؤسه مجازى كار كزار » اسه ای ااست که زدش برنامه های دریبی را تدوین نمي کند یا کار کنان
ات SSE SE PY Be A
را جمع ور هرن موشو lege, دیگربرای Sash gu fos
چند مونسه آموزشی جهت رنه مد و تكميل
G
ذانشجویان ارنه می هد و فرادا هایی را
واحدهای مجزا منعشد می کند.
صفحه 18:
در جرخا زتيكى
a
يادكيرى تعالي
دب جهن کت
Ger
‘Romer
so?
مه
ay
صفحه 19:
تنوری ها
این تنوری بر اين اصل استوار است که محیط های
مربى امكان می ton نم sae خودسازماندهی
ليد اموزش دانشجو
ری ؛ چرخة زندگی سازمان های
اور تین
هم تسيب Sigs : ۱- تحلیل
تقاضاها و صلاحیت ها 4- انتخاب
ها و سازمان هاق مجازی : ۷- ایجاد زیرساخت فناوری
انجام عملیات مجازی :۰ -٩ بررسی پویا و تعدیل و سا زگاری » ۱۰- پیاده
1 تردن سازمان مجازی.
مدل ابعاد بادكيرى تعاملى وب جهان کستر (ریوز و ریوز 411317 : :اين مدل » ده بعد را به عنوان ايعاد
بيرى تعاملى وب مورت تو جه قران مي فلسقه آموزشي و برورشى ١ ١ تلورى
من ۱- جهت گیری آرما ای (هدگ )۶۰ “te جهن Phas a لیف 0- منبع اتكيزش :1
abe ga تقویت فراشناخی ۰ ۸- بادکیری مشارکتی و جمعی ۰ -٩ حساسیت فرهتگی" ۲۰ انعطاف
پذیری ساختاری.
تنوری فراین شاه(
sassy! set si ol ol 9 (NBT اف)
دانش» ب) ترغيب mal (Fv كيرى ») اجراء ٠١ ها تابيد .به اين ترتيب له بأيرند كان بالقوه يك
در مور أن آكاهى داشته باشند و بد ش از تصميم “كيري در شم بارت آنء تر:
أن شولد. بعد از Edisto: ob ge mend SPB IN Lal 9 Soe
یا متوقف نمایند. سا ری ۰ پذیرش نو آوری . یک عمل غیر عقلانی و آنی نیست بلکه فرایند
موی انس fa توا ور زوس هل و نی قزر
صفحه 20:
تلوري ویزگی های نوآوری (راجرزء1۹۹۵): بر اساس این تنوری » پذیرش یک نوآوری تا حدودی به
برداشت افراد از ویژگی های توآوری 1 rele Si tes
پیچیدگی ۰ 4- فایده نسبی .و" ۵-مزایًی قابل مشاهده بستگی دارد.
تنوری سرعت پذیرش با تئوری منحنی (راجرز » 1۹۹۵): طبق این تئوری . پذ بر آوری موفقیت
eal ابندا یک دوره رشد نسبتا كند دا طی می ند oceans وش اه نی وه
متوقف ی شود. سم روی یک نمودار ات ر ترش SG Mk es So
وأهد بود. بنايرا. هاملیی اصلی ابجاد کندة بد خدمات بشتیانی و تعنولوژی So
ا ای پذیرش یک نوآورى را در سطح “سترده : تشخيص و ايجاد نمايند.
ورى تحليل عوامل بذيرش ( فاركوهار و سورى ء ۱۹۹۷): ۱
ثیر می گذارند در چهار مقوله توصیف می کند : ۳
درون سازمان مانند میزان انگيزش » اضطراب و مهارت ) ؛ ۲-
ت سا زگاری. ‘ 3 بزابای قابل مشاهد:
تکنولوژی سازمان و تسهیلات و الگوهای استفاده ) ؛ و 6- محیط
نگهداری یک نو آوری و تولید. نگهداری و سیستم توزیع).
تنوری . عواملی را که بر پذیرش نو آوری
Ba oe بذكي Sp LEG
Sa) Baty ch آزمايش »
صفحه 21:
عدل ریپلس[(دایل سوری » ۲۰۰۲) :این مدل براى تسهيل ادغام فناوری های مدرن در آموزش عالی تدوین شده است.
نام مدل از حروف اول عناصر مدل گرفته شده است. عناصر مدل عبار تند از : منابع (به ویژه منافع مالی » برنامه
ریزی برای تأمین بودجة خرید . استفاده ؛ تگهداری و ارتقای فناوری ها ) ؛ زیرساخت ( سخت افزار : نرم افزار : تسهیلات و
امکانات شبکه ) ؛ افراد (دانش مهارت : تگرش ارزش ها : انتظارات و نیازها ) ؛ خط مشی ها (سیاست های سازمانی در
خصوص پذیرش فناوری های جدید از جمله خط مشی های مربوط به جذب , نگهداری . ار تقای هیأت علمی ؛ شرایط
پذیرش و فارغ التحصیلی . برنامه ها امتحانات و ...)؛ باد گیری (استفاده از فناوری ها جهت تحقق اهداف یادگیری و
آموزش ) ؛ ارزشیابی (ارزیابی مداوم فناوری ها در ارتباط با اهداف آموزشی . خود فناوری ۰ هزینه | فایده )
( نظام يشتيبانى هيأت علمی. کارکنان و دانشجویان استفاده کننده از فناوری به صورت آموزش و
پشتیبانی فنی ۰ پشتیبانی پدا گوژیکی , رهبری اداری ).
تنوری مشار کت و درگیر شدن فراگیر (کرسلی و اشنایدر؛ )۱۹۹٩ : طبق این تلوری . فراگیران برای یادگیری موثر . خلاق :
معنادار و اصیل . باید در فرایند باد گیری و یاددهی . مشار کت و در گیری فعال داشته باشند. این تنوری , یک پارادایم
جدید یادگیری و یاددهی را در عصر اطلاعات تدوین می کند که بر نقش مثبت فناوری در ایجاد یک محیط یاد گیری
اکترونیکی و تسهیل درگیر شدن و مشارکت فراگیران با استفاده از پست الکترونیکی ۰ کنفرانس اینتنتی : بايكاه داده هاى
وب . گروه های مجازی . کنفرانس های دیداری و شنیداری و سایر نرم افزارها کید می نماید.
صفحه 22:
مفاهیم آموزش مجازی
آموزش مجازی از آموزش کاعلا سنتی یعنی کتاب شروع می شود و تا آموزش کاملاً الکتروئیک
( روی شبکه ) ادامه می UL . ویژگی روش سنتی در این است که فرا گیرنده هر گاه به رایانه
دسترسی داشته باشد می تواند با استفاده از کتاب درس بخواند و به محض دسترسی و اتصال به
شبکه به آموزش خود از این طریق ادامه می دهد. آموزش مجازی مفاهیم متعددی را داراست که
در اين بين مى توان به مفاهیم ذیل اشاره کرد :
صفحه 23:
ونيکي در سطوح بالای آموزشی یعنی در
بخش ف د رايط توي كدر جاه موز SPE Spon
لکترونیکی و آموزش مجازی در سطوح تحصیلی ابندایی و متوسطه فراهم نیست مراکز آموزش عالی
ین زمیته برای گسترش این نو آموزش است. امکانات موجود به ویژه مسئله دانش زبان
ا ا ى از اينترنت ٠ داشتن یاه و نظایرآنه شرایطی را
به وجود آوردء أست كه اجراى برنامه خلى 1 موزش مجازى را دراين بخش ساده تر ودر شرايط نا
حدود زيادي ۱ اير مى سازد. برخی از مراكز علمى كشور در شرايط كتونى توان و امكان اجراى
برنامه های آموزشی مجازی را در حد چند رشته و یا حتی یک دانشکده دارا است.
- کتابخانه و کلاس مجازی
یک کتابخانه جامع | امی اطلاعات لازم را در اختیار کلب مراک آموزشی قرار هد داد
دون آن که رون به اعدا بکت Ley del با تتخاب بهترین s کتاب ها و
آرزنده ترین کتابخانه در دسترس همگان قرار خواهد گرفت. ی در کوتاه ترین
زمان با کمترین هزینه و در گسترده ین سطح صورت می گیرد.
مجازى بزركك ترين كام در نهضت آموزش مجازی است. ا جود کاب و کاخاه مجازی داير كردن
کلاس مجازی ۰" امکان پذیر می شود. طبعاً هر کلاس نیآزمند وجود یک معلم و مربی نیز هست.
طبيعى است معلم نیز خود معلم مجازی باشد. معلم مجازی همچون کتاب مجازی در آن واحد در
دسترس تعداد زیادی آموزنده قرار می گیرد . نقش معلم سنتی در این نوع آموزش به نقش ناظر ؛ همراه +
مشاور و راهنما یا به عبارتی آموزیار تغییر می
صفحه 24:
در کلاس مجازی آموزگار کتاب » تخته سیاه و کتابخانه در فضای مجازی قرار دارد
که هر دانش آموزی می تواند به آنها دسترسی داشته باشد. پرسش و پاسخ را
اشکالات امتحان و ارزشیابی نیز از طریة مجازی ودر زمان واقعی قابل چام
j به أموزكار مجازی از سوی دیگر ايجاب
می کند که طرح جداگانه ای برای تربیت آمو زگار مجازی و آموزیار حضوری نیز
برنامه ریزی و اجرا شود. کلید موفقیت برنامه آموزش مجازی و الکترونیکی در گرو
وجود آمو زگار مجازی ماهر و پر توان است.
دروس آموزش مجازی به کمک بهترین استادان هر درس تالیف می شود. استادان با در
نظر گرفتن تمام شرایط و حالات تدریس در کلاس به تألیف دروس می پردازند و
تمام متون ؛ یادداشت ها » جزوات و صحبت های استاد: به صورت پویانمایی تحت
وب قرار می گیرد. برای اين کار ؛ تیمی متشکل از متخصصان کامپیوتر ؛ در کنار استاد
به اجرای طرح می پردازند.
صفحه 25:
سبک های آموزش مجازی
آموزش در محیط های مجازی به دو شکل همزمان (۲۳۲۲۶)) و غیر
همزمان (صححص واص 5 0)) انجام مى شود.
آموزش همزمان . آموزشی است که در آن استاد و دانشجویان در یک زمان
مشخص . اما مکان های متفاوت با هم تعامل و ارتباط برقرار می کنند. از جمله اشکال
مختلف آموزش همزمان جلسات گپ زنی (عمومی و خصوصی) ؛ ویدئویی دسک
تاب » گرافیک های شنیداری و کنفرانس های زنده است.
آموزش مجازی غیر همزمان . به سبکی از آموزش اشاره دارد که دانشجویان و
استاد در زمان ها و مکان های مختلف با هم ارتباط برقرار می کنند. از اشکال مختلف
این سبک آموزش . استفاده از پست الکترونیکی : بحث های موضوعی ( سلسله وار ) و
استفاده از شبیه سازها (۷/۳)) در زمینه های مختلفی چون مکانیکی »
بیولوژیکی اجتماعی» پزشکی » صنعتی » باز رگانی و ... است. آموزش همزمان در
مقایسه با غیر همزمان از نظر تعامل برتر است اما آموزش غیر همزمان » انعطاف پذیری
پیشتری دارد.
صفحه 26:
ارزشیابی
یکی از نگرلنی هلییی که در خصوص آموزش های مجازی وجود دارد » ارزشیلبی از میزان آموخته
های دانشجویان است. ارزثیابی دانتجویان آنلاین به روش های مختلفی انجام می شود
الف) ایجاد یک م رکز تست در پردیس اصلی موّسسه
دانشجو در پایان ترم .با برداخت شهريه اندکی می تولند از لین مرکز تست برای امتحانات استفاده
Tse fee مس مشت رک بین چندین موه
برای سهولت كار داشجووجلوشری از رقت و آمهای طولنی . مراکز محلی در دانشکده ها و
کتابخانه های عمومی دایر می شوند و دارای مراقبین محلی هستند.
ج ) ایجاد شبکه های آزمو ن با همکاری برخی از ابالت ها :
این شبکه ها با دو انگیزه ایجاد شده لند: للف) رضایت اعضای هیات علمی در خصوص وحدت
ei ees on » بارعایت الزامات و ضوابط مراکز اعتبار سنجی.
نامه ها: افزا, ت افزایش امنیت امتحانات :
ca ass نامه هاء برنامه های امتحانات امن|۱] و برنامه تست های نرم!۲| هستند. در برنامه
امتحانات امن » بسته های نرم افزاری کدگذاری و مسدود می شوند و دانشجو فقط در صورت
داشتن کلمه رمز می تولند به آن وارد شود. دانشجو زملنی که وارد اطاق تست می شود امکان
استفاده از نرم افزارهای دیگر وجود ندارد.
۱- عم سوق
۲- مه 69۴
صفحه 27:
کلاس محازی و بارادایم های بدا گوژیکی جدید
واتی فاد بددهی و ید یی از معیط بدری یکی (ستی) به محیط ياد كيرى مجازی تفر مین
ير كيب ) كولوذ يكى ل جار نحول لي شود تفای نمی weigh Sept ew toy
آرابی نقش ها» روابط و روش ۰ اکولو لوزى كلاس هاى مجازى دارأف
a ست ge Ea pt موز ارا دشوار مى بیان را وادار می
کند از آستراتژی های ياد كيرى فعال استقبال ذ + ار تسش كود رات تا ید
آموزش مجازی شر شر كت كرده اند ياد كيرى أثلاين ريه oe املى براى اقتدار يخشيدن و توانمند
دانش آموزان در نظر گرفته و ارزشمندترین Sup ot el تفکر انتقادی ؛ همکاری ؛ ی
نفس و عادت به یادکیری مادام العمر برشمرده اند ( gees
اکولوژی جدید : پارادايم های یاددهی و باد: ی جدیدی را طلبد. استفاده از پارادایم معلم به عنوان
لا كاده مح ادر ميعن لست .كران 0 فال ترى در بادذهي وید یر یه و
که موم یک من کننده , راهنما و واسطه کر و طراح آموزشی
انمي Bees اطلاعات كاملا aus jar بنابرا ين » نقش و روابط مربی و دانشجو
اتبی دارد تعاملی و همپوشان يابى اجتماعي و فرصت اى مشا ر كت :به
ار ی وی وه el aha زیت ری مایت
فضاى ابت و زمان مشخص و قید و بندهای آموزشی کار 3شواری است.
- توا من بو هب نمی
vente ou he side —1
صفحه 28:
* محیط وب . یک «اکولوژی یادگیری» است که در آن اجتماعی از افراد
دارای علایق مشتر ک در حال کرده افشانی با یکدیگر هستند. در این
محيط , افراد می توانند اطلاعات را در هر زمانی دریافت و منتشر کنند.
حاصل این گرده افشانی & تبادل اطلاعات . رشد روژافزون دانش است.
*_ بر خلاف پارادايم های سنتی که بر انتقال دانش و اطلاعات از استاد به
دانشجو و منفعل بودن دانشجو استوار هستند پارادايم های جدید بیشتر بر
اصول ساخت كرايان و تأكيد بر فعال بودن ذانشجو و ساخت دانش
توسط وی مبتنی هستند . البته نگرش ؛ مهارت و تعهد دانشجویان
معیارهای تعیین ه ای هستند. دانشجویان مجازی باید خود انگیخته »
مسئوليت يذيرء ب ده شكر التقادى و مايل ب انجاء اد كروهى باشند.
همچنین ذارای مهارت های آر تباطی نگارشی خوب و تجربه
فناوری باشند.
صفحه 29:
مقاسه پارادایم بدا گوژ یکی سنتی و جدید
پایادایم جدید
Jog le کننده:اظر و راهنما
کید بر یادکیری
آموزش فراكير محور
کار گروهی
فراعیر مستقل
منابع باد كيرى تعاملى
معلم راهتماى کنار صحنه
منابع باد كيرى جهانى
درس هاى شبكه اى
آماده شدن برای با گبری مادام لعمر
منبع اصلی اطلاعات منابع گوناگون
Se!
قومت اطلاعات چند رساه ای
تعاملات به صورت غیر همزمان| همزمان
فضای تعامل دنیای شبکه ای
(آزاد از زمان و مکان)
تأکید بر ساخت دانش
پارادایم سنتی
معلم انتقال دهنده اطلاعات
ت کید بر تدریس
آموزش معلم محور
كار فودى
فراكير و وابسته به استاد
منابع يادكبيرى منفعل
معلمتنهای دانای صحنه تدریس
منابع یا گیری محلی
درس های درون کلاس درس
يادكيرى برای آماده شدن در امتحان
منبع اصلی اطلاعات معلم و کتاب درسی
فرمت اطلاعات به صورت متن
تعاملات به صورت همزمان
فضای تعامل محدود به زمان و مکان (کلاس
درس)
بر کسب اطلاعات
صفحه 30:
ننيجه كيرو
پیشرفت های سرب
دهه گذشته , رای es
أط بسيار سريع ب ساير سیستم ای
قيمت و فورى طيف وسيعى از مردم
کالج ها و دانشگاه ها به عنوان سازمان های دا ار بايد در ده از
ا te Wat oes rae
به شكل سيستم هاى قدرتمند اطلاع رسانی در آمده اد که
جهانی برخوردارند. شبکه های خصوصی 2 امکان دسترسی ارزا
جهان را به صدا ؛ تصوير و اطلاعات اهم في
ایجاد محیط های مجازی که احساس انسان در تما اس با تصوير . صوت و احساس مجازی قرار می گیرد ما
را از محدودیت های یروهای فیزیکی 3 Pearls ai رها می سازد. روابط جند كانه و
یک tl © ب واسطة ee Hostal هاى ارتاطى ددجي صوتی و تصویری بو
۱ agente ei
و فعلت تقلانی خلقمندند.تحول و تکامل سریع فن آوری ها یود تردآوری. بودازش . افال و کاربشت
7 RE ARCA]
فن آوري نا إن تاثير ی در کالج ها و دانشگاه های ما داشته است. شیوه های اداری ما كاملاً
به تار ألا ge Sea a oe قلات ا ا ea ag oa
4 سخت به آوری اطلاع رسا است مثل استفاده از کامپیوتر برای به
سود لي ند تسق ست .راقن AO EG میات لس و ی
مجازی يا آزمایشگاه هأی مشتر کت و گتابخانه های دیجیتالی براي تمین دستیایی محتقن به eae eae اما
kel دوز ازون موجود این است کف آوری جاديد رف رین آثیر خود را بر فعالیت های آموزشی
دانشگاه و نحوه ارانه خدمات ما خواهد داشت.
صفحه 31:
مانقش آموزش موسات را معمولاً بر حسب بارادايم كلاس درس : يعنى استادى كه در كلاس به دانشجويان درس می دهد و آنها هم با خواندن متون ,.
عقاله نوبسى , حل مسئله يا آزمايش و شركت در امتحانات باسختكوى استادان هستند ؛ تصور مى كنيم. با وجود ين ؛ كلاس ممكن الست به زودى SE
خود را به تجربيات ياد كيرى بدهد كه حاصل ظهور فن أورى اطلاع رسانى است. در واقع ٠ ابن تغيير الكو را خود دانشجويان مى توانند بر استادان.
تحمیل کنند
دانشجویان امروز اعضا « نسل ديجيتال» هستند. آنها خود را از همان ادا در محاصره رسانههای الکترویکی تصویری نرومند - ثل WO, Ora:
واقعيت هاى مجازى احناس مى کنند بر خلاف
root سح باه های خانگی .بازی های ویدویی :شبکه هایابترت : 00070600 و
انسل ما "كه در عصر رسانه هاى خبرى بيكث سويه نظير رادبو و تلويزيون برورش بافته ست ؛ آنها خواهان ارتباط دوسویه و تعامل هستند. آنها باد كيرى را
ابلى به باد كيرى مداوم از طريق كتاب خوانى ندارند و مايند نا از طريق شركت فعال و
به چشم كك تجربه + بزن و بأزى كن». !1 مى تكرند و عدت و
آزمايش در درس غوطه ور شده و يياموزند. با آن كه اين نوع ياد كيرى هابا شيوه هرمى و متوالى برنامه درسى دانشكاه سنتى تفاوت بسيار دارد , اما براى
اين نسل بسيار مؤثرتر و كارآمد تر است به ويؤه وقنى كه ابن ياد كيرى اذ طريق محيط بربار رسانه ها تين شود.
ش جديدى به عنوان طراحان محيط ٠ فرايندها و تجربات ياد كيرى بازى كنند. دانشجويان
ادان امروزى بايد امكان تجربيات ياد كيرى
مى توان اذ هيأت علمى قرن بيست و يكم خواست نا
امروزی اول خودشان به تنهابى و اذ طريق خواندن » نوشتن و حل مسئله اقدام به باد كيرى مى کنند. .
كروهى را در محبطى فراهيم سازند كه در آن دانشجوبان با يكديكر كار كنند و اموزند و استاد تنها نقش مشاور و با مربى را ابا كند. اعضا هيأت علمى
كمتر به تشخيص و سبس انتقال محتواى فكرى خواهند برداخت و بيشترين توجه خود را بر تشويق . ايجاد اتكيزه و مديريت بيتك محبط ياد كيرى فعال
براى دانشجويان مععلوف خواهتد كرد. ابن امر مستلزم تفبيرى اساسى در أموزش مقطع . فوق ليسانس و د كتراست ؛ زيرا فقط تعدا كمى أز اعضاء
هیات علمی این مهارت ها را آموخته اد
صفحه 32:
می توان به سهولت تغیبرات عمیقی را که در سایر نقش های دانشگاه روی می دهد تشخیص داد. روند دانش
آفرینی جدید - پژوهش و بورسیه - به سرعت از حالت تحقيق انفرادی خارج می شود و به شکل کروه هاى
تحقیقی در می آید و رشته های تحصیلی. مسسات و حتی مرزهای ملی را نیز در می نوردد. فثار فزاینده ای
برای اقتباس مستقیم موضوعات اتی از تجرییات جهانی و نه از تجربیات محققان و اندیشوران اعمال می
شود. حتی ماهیت دانش آفرینی نیز تا حدودی از تحلیل آنچه بوده است به آفرینش آنچه هرز نبوده است
یافته است و بر تجربه هنرمند تکیه می شود تا مهارت های تحلیلی دانشمند.
ظهور فن آوری اطلاع رسانی « محدودیت های زمانی و مکانی از بين رفته است. ما اکنون می توا
رایانه ها و شبکه های قدرتمند برای ارائه خدمات آموزشی به هر کس در هر زمان و هر مکان استف
کنیم و دیگر به محیط دانشگاه يا برنامه درسی محدود نشویم. نیروی فن آوری به همراه رشد نیروهای قدر تمند.
بازار که می تواند کسب و کار آموزش عالی را به نحوی شایسته مجدداً شکل دهد , محیط یاد گیری بازی
به وجود می آورد که در آن دانشجو به فراگیر فعال و متری خدمات آموزشی تبدیل . می شود.
-١ بهم امه مق
از
اده
صفحه 33:
درکسب رضای حق موفق باشید
بسم اهلل الرحمن الرحيم
فهرست
مقدمه جایگاه آموزش از راه دور در ایران تاریخچه آموزش از راه دور در ایران چرا باید فناوری اطالعات بدانیم؟ روند تحوالت آموزش از راه دور مدل های آموزش مجازی تئوری ها مفاهیم آموزش مجازی سبک های آموزش مجازی ارزشیابی اکولوژی کالس مجازی و پارادایم های پداگوژیکی جدید نتیجه گیری -معرفی سایت ها
مقدمه
ظهور نسل دیجیتالی در هزارة سوم ،توان و انتظارات جدیدی را در نظام آموزشی جهان ایجاد نموده است .فرو
ریختن دیوارها و مرزهای سنتی و جایگزینی دیوارهای شیشه ای ،جهان را در حد چارچوب یک کامپیوتر قابل
دسترس و کوچک کرده است.
در دوران باستان تا اوایل این هزاره ،شاهان و امپراطوران بودند که به همه چیز دسترسی داشتند .امروزه به مدد فّناوری اطالعات و
می توانند به همة اطالعات و همه نوع آموزش دسترسی داشته باشند .در حقیقت همة شاهان و
ارتباطات ( )ICTهمة افراد
امپراطوران اطالعاتی در این عصر فراپسانوین گرایانه هستند.
در این فرایند ،شیوه های یاددهی و یادگیری نیز متفاوت گردیده و شیوه های آموزش از راه دور به نسل پنجم خود رسیده است.
در این فرایند ،شیوه های یاددهی و یادگیری نیز متفاوت گردیده و شیوه های آموزش راه دور به نسل پنجم
خود رسیده است.
نسل اول :آموزش مکاتبه ای
نسل دوم :آموزش چند رسانه ای
نسل سوم :یادگیری از راه دور
نسل چهارم :یادگیری انعطاف پذیر
نسل پنجم :یادگیری انعطاف پذیر هوشمند (برنامه های چندرسانه ای تعاملی آنالین)
نسل پنجم ،به مدد فّن اوری های اطالعات و ارتباطات آموزش تعامل هوشمند مجازی را ایجاد نموده که بضاعت
های ارتباطی و اطالعاتی را در فرآیند یاددهی و یادگیری فراهم ساخته است.
جايگاه آموزش در سازمان
آثار آموزش ،بسيار وسيع و گسترده است و اگر براساس اهداف اصولي و انساني پايه ريزي شود ،نقش سازندهاي در پيشرفت افراد،
از اين رو ،ابعاد ،آثار و نتايج آموزشي به بخش فردي ،سازماني و اجتماعي تقسيم ميشود:
سازمانها و اجتماع خواهد داشت.
•
•
•
•
•
•
آثار فردي
ميجويد.
آموزش گيرنده قبل از آن كه آثار سازنده آموزش را به سازمان مربوط و به جامعه منعكس سازد ،خود از آن بهره
برخي از آثار فردي آموزش به اين شرح است:
تمايالت دروني آموزش گيرنده ارضاء ميشود و آثار مادي و معنوي به دست آمده ،رضايت شغلي او را در پي دارد،
ميدهد،
مطلوبتري وظايف خود را انجام
آموزش گيرنده پس از آموزش به نحو مؤثر و
در برابر تالش و كوششي كه در طول دورة آموزشي متحمل ميشود ،پاداش معنوي و مادي بيشتري كسب ميكند،
پس از آموزش ،آموزش گيرنده ،شايستگي و سوددهي بيشتري خواهد داشت.
•
آثار سازماني
سازمان براي اينكه بتواند به اهداف خود نائل شود ،با استفاده از شخص آموزش ديده ،ضمن تقويت دوام و قوام
ميكند.
اصلياش تسهيل
خود ،راه را براي دستيابي به اهداف
اهم نتايج سازماني آموزش به شرح زير است:
ميدهد،
سازمان بازدهي كّم ي و كيفي خود را افزايش
مييابد،
ميشود و در پي آن رضايت سازماني افزايش
ميزان موفقيت و اثر بخشي سازمان بيشتر
ميآورد،
سازمان با تأمين نيروي آموزش ديده الزم ،قوام الزم را براي خدمت بيشتر به دست
ميشود،
ثبات و بقاي سازمان تضمين
ميشود،
از حوادث و ضايعات احتمالي كاسته
مييابد.
هزينههاي سازمان كاهش
ميشود،
نارساييهاي مديريت اصالح
ضعف و
ميشود.
بينالمللي فراهم
موجبات كسب وجهه و اعتبار ملي و
آثار اجتماعي
سازمانها وسيلهاي براي تحقق
سازمانها است و
اساسًا ،بر طرف كردن نيازهاي جامعه ،دليل اصلي و فلسف ة وجودي
اهداف اجتماع اند.
برخي آثار اجتماعي آموزش به شرح زير است:
ميشود،
مييابد و رضايتمندي اجتماعي حاصل
خواستههاي خود دست
جامعه به
ميشود،
خواستههايشان تأمين
رضايت افراد جامعه به سبب تحقق
ميشود،
رضايتمندي جامعه موجب ثبات حكومت
ميشود.
وزارتخانهها ،در دسترسي به اهداف خود موفق
سازمانها و
مجموعهاي از
دولت ،در مقام
تاریخچه آموزش از راه دور در ایران
•
برای اولین بار آموزش از راه دور در 1350ش با تأسیس دانشllگاه ابوریحان بllیرونی
آغاز به کار کرد .این دانشگاه که به طریق « مکاتبه ای» و در چهار رشllتة تحصllیلی ،
آغاز به کار کرده بود ،به زودی تعداد رشllته های تحصllیلی خllود را بllه هفت رشllته
گسترش داد .در سال های بعد این دانشگاه به دو دانشکده « علوم » و « علوم انسانی و
اجتماعی» تفکیک شد .در 1355نیز واحد جدیدی تحت عنوان « مدارس عالی منطقه
ای » در سازمان مرکزی این دانشگاه شکل گرفت که شعبات جدیدی از دانشگاه را در
مناطق مختلف کشور تأسیس و اداره می کرد .این دانشگاه تلفیقی از آموزش حضوری
و آموزش از راه دور بود .کتاب و مواد چاپی محllور اصllلی آمllوزش مکاتبllه ای این
دانشگاه را تشکیل می داد .به عالوه ،از کتاب ها و مطالب مفید جنبی ،آزمlllون های
درسی ضمن سال ،مواد کمک آموزشی ،دفترچه های مخصوص مکاتبllه با اسllتادان
برای رفع اشکاالت درسی ،آموزش حضوری و امتحانات پایان ترم اسllتفاده می شllد.
این دانشگاه در 1359به کار خود خاتمه داد ،در حالی که در سال های فعالیت آن
تعداد 1779نفر در مقطع کاردانی و 1305نفر در مقطع کارشناسllی ،فllارغ التحصllیل
شده بودند (ظهور.)1371،
•
•
در ،1352دانشگاه آزاد ایران تأسllیس گردیllد .هllدف اساسllی از ایجاد این دانشllگاه ،
افزایش ظرفیت پذیرش نظام آموزش عالی ایران برای تربیت نیروی انسانی متخصص و
کارآمد بود ؛ زیرا در آن زمان ظرفیت پذیرش مؤسسات آمllوزش عالی بllه هیچ وجllه
جوابگوی تقاضای روزافزون برای ورود به آموزش عالی نبود .در دانشگاه آزاد نیز متون
درسی خودآموز ،مهم ترین رسانه را تشکیل می داد ؛ زیlllرا از سایر رسانه ها کlllارایی
بیشتری داشت و تهیه آن برای دانشگاه آسان تر بود .مهم تر آنکه بllه دانشجویان امکllان
می داد در مکان و زمان دلخواه خود به مطالعه بپردازند .رسانه های دیگری نیز مّد نظر
کیت های
بودند که نوارهای صوتی و تصویری ،آزمایشگاه ،فیلم های آموزشی ،
آموزشی و کالس های حضوری را شامل می شد .در سال های اولیlllه فعالیت دانشlllگاه
آزاد ایران ،نقش تلویزیون بیشتر تبلیغاتی بود و در آموزش ،کاربرد چشم گیری نداشت.
هدف اصلی این دانشگاه ،ارتقای سطح علمی معلمان شllاغل در آمllوزش و پllرورش و
تllا
تربیت افرادی در رشته های پیراپزشکی ،نظیر مربی بهداشllت بllود ؛
بدین ترتیب کمبودها و نارسایی های موجود در خدمات درمانی آن زمان کاهش یابد.
این دانشگاه ،سرانجام در ، 1359بدون داشllتن فllارغ التحصllیل ،بllه کllار خllود پایان
داد(همان منبع) .
•
•
•
در ایران ،از 1366 -1359آموزش از راه دور فعالیتی نداشت .سرانجام پس از یک وقفة
نسبتًا طوالنی ،در 1366دانشگاه پیام نور ،که تنها نمایندة آموزش از راه دور در ایران
به شمار می رفت ،آغاز به فعالیت نمود .مدرسه عالی دماوند سابق ،محل سازمان
مرکزی این دانشگاه انتخاب گردید و با انتقال اعضای هیات علمی و کارمندان دانشگاه
آزاد ایران به این مرکز ،فعالیت دانشگاه پیام نور آغاز شد.
در این دانشگاه ،محور اصلی آموزش ،کتاب های خودآموز است .به عالوه ،از
کتاب های جنبی ،نوارهای صوتی ،تصویری و آموزشگرهای رایانه ای نیز استفاده
می شود.
دانشگاه پیام نور که در 1367تأسیس گردید ،فعالیت خود را در 29مرکز با ایجاد چهار
رشته تحصیلی آغاز کرد .این دانشگاه در حال حاضر در ده منطقه و 177مرکز و چهارده
رشته فعالیت دارد و به حدود 000/260دانشجو آموزش می دهد .به این ترتیب ،می
توان گفت که در حال حاضر دانشگاه پیام نور یکی از َاَبر دانشگاه ها (Mega
)universitiesاست ،که منظور از آن ،دانشگاهی است که تعداد دانشجویان شاغل به
تحصیل آن بیش از یک صد هزار نفر است.
چرا باید فناوری اطالعات بدانیم؟
دست کم چهار دسته از دالیل را می توان ذکر کرد که ممکن است انگیزة دستیابی به درکی از فناوری اطالعات
باشند :دالیل شخصی ،کاری ،آموزشی و اجتماعی.
•
دالیل شخصی
نllه تنها کارهای
آمریکا به شکلی فزاینده به یک جامعة اطالعاتی بدل می شllود .رایانllه ها و ارتباطllات
روزمره مثل کنترل اجاق های ریزموجی ( )microwave ovensو برقراری اتصال تلفن های همراه را انجام
می دهند ،بلکه با استفاده از اینترنت ،دسترسی رایانه ای به بخش اعظم اطالعات رقlllllومی جهان و ابزارهای
پردازش آن را فراهم می آورند .بسیاری از امریکایی ها می بینند که در موارد گوناگون ،از یافتن نقشة قطllار
زیرزمینی پراگ به منظور برنامه ریزی تعطیالت گرفته تا مکان یابی بهترین قیمت های فروش کتllاب ،چکمllة
سوارکاری ،و رهن ( مستغالت) ،استفاده از فناوری اطالعات ،پیشرفت ارزشllمندی در شllیوة زنllدگی آن ها
است .فناوری اطالعات به افراد کمک می کند تا از طریق پست الکترونیکی با دوستان و فامیل خود در ارتباط
باشند ،با استفاده از صفحه گسترده ها و بانکداری درون خطی امور مالی خود را مدیریت کنند ،از طریق یک
کارگزار درون خطی به پیگیری سرمایه گذاری ها بپردازند ،با بسته های نرم افزاری تخصصllllی مثllllل نسب
شناسی یا باغبانی اوقات فراغت خود را پر کنند ،با استفاده از ابزارهای نمودارکشی و واژه پردازی در تکالیف
و کارهای مدرسه به فرزندان شان کمک کنند ،به یافتن اطالعات پزشکی بپردازند ،از اسم نامزدهای سیاسlllی
باخبر شوند و با نمایندگان سیاسی خود ارتباط برقرار کنند و به پیگیری مسائل زیسllت محیطی یا نظllارت بllر
موضوعات مربوط به خط مشی همگانی در «وب» بپردازند.
دالیل کاری
در مراکز کاری ،امروزه فناوری اطالعات بیش از پیش همه گیر می شود .اگر کشور در صدد باشد که بیشترین بهره را از سرمایه
گذاری های خود در فناوری اطالعات ببرد ،نوعی اشتراک (نیروی) کار الزم است که قابلیت استفادة مناسب از فناوری اطالعات را
داشته باشد .روشن است که افرادی که با اطالعات و دانش کار می کنند ( اصطالحًا «دانشکاران ) »Knowledge workersباید با
فناوری های اطالعاتی معمول اداری آشنا باشند .اما این نیز درست است که گروه های شغلی اندکی هستند که به هیچ دانشی از
فناوری اطالعات نیاز نداشته باشند .مثًال کارمند یک فروشگاه خواربار ،زمانی فقط الزم بود که چگونگی استفاده از ماشین صندوق
سیستم های موجودی انبار ،پیگیری سفارشات ،کارت های اعتباری و دیگر سیستم های
را بلد باشد .امروزه همان کارمند با
پیشه گانی سرو کار دارد که هر روز پیچیده تر و کامل تر می شوند .در صنعت تولید ،بسیاری از کارکنان « یقه آبی» (کنایه از
کارکنانی که عمدتًا کار یدی می کنند) باید با انواع سیستم های تولید ،فهرست موجودی قطعات ،کنترل فرایند تولید ،و
دستنامه های درون خطی آشنا شوند .اگرچه یک شرکت باید کارکنان خود را برای استفاده از سیستم های پیشه
راهنماها و
گانی خود آموزش دهد ،ساده لوحانه است اگر تصور کنیم چنین آموزشی ،فعالیتی است که انجام یک بار آن کفایت می کند.
سیستم ها مکررًا ارتقا می یابند و پیچیده تر می شوند .موارد کاربرد فناوری اطالعات در مسائل پیشه گانی یا استفاده از فناوری
اطالعات در پیدا کردن راه حل مسائل و مشکالت ،تداوم می یابند و در نتیجه بر لزوم مهارت آموزی مستمر داللت می کنند.
بدیهی است که اگر مجموعة نیروی کار به خوبی آموزش فناوری اطالعات دیده باشد ،انجام این مهارت آموزی بسیار آسان تر
مهارت آموزی عمومی ،نیاز کم تری خواهند داشت.
خواهد شد ،زیرا سرعت یادگیری کارکنان افزایش می یابد و به
بعالوه ،چه بسا از سیستم های موجود ،به شکل کامل تری بهره بگیرند و با ارتقاهایی که در سیستم اعمال می شود ،بهتر سازگار
شوند .بهره وری کارکنان تحت تاثیر مستقیم دانش کارکنان در حوزة فناوری اطالعات است.
از منظر کارکنان ،تخصص در فناوری اطالعات ارزشمند است و عالوه بر این که منجر به رضایت شغلی و واکنش مناسب و هشیارانه
در برابر مسائل می شود ،دلیلی بر تحرک شغلی است .وجود امکانات و تجهیزات بیش تر در زیرساختار فناوری اطالعات در یک
می شود .یافتن کار در شرکت دیگر ،مستلزم
شرکت ،سرمایة شغلی ارزشمندی است که احتماًال در تبلیغات نیز به آن توجه
یادگیری سیستم های اطالعاتی جدید است ،اما اکنون که کارکنان ،دیگر دارای مشاغل « مادام العمر» نیستند ،درک انتزاعی تر
این سیستم ها – یعنی دانستن این که ویژگی های مشترک آن ها کدام اند و احتماًال چه تفاوتی ممکن است با هم داشته باشند – نیز
،در بازار کار یک سرمایه به شمار می آید.
دالیل آموزشی
فناوری اطالعات در بسیاری از انواع جدید فرصت های آموزشی ،یک عنصر توانبخش شمرده می شود .نوعی از
این فناوری بر دسترسی دانشجویان به طیفی از منابع آموزشی استوار است که پیش از این برای آنان دسترس پذیر
نبودند .مثًال برنامة «بچه ها ؛ دانشمندان جهان ( » )Kids as Global Scientistsرا در نظر بگیرید که به وسیلة دانشگاه
کلرادو ،با همکاری دانشگاه میشیگان ( )University of Michigan's Weather Undergroundو« کانال هواشناسی
( » )Weather Channelاجرا می شود .هدف این برنامه ،کمک به دانشجویان در استفاده از اینترنت به منظور
یادگیری موضوعات علوم زیست محیطی و هواشناسی و نیز آشنایی آنان با دیگر دانشجویان ساکن در مناطق
مختلف ایاالت متحده و جهان است .این برنامه و برنامة درسی همراه با آن ،این موارد را ارائه می کنند :پیش بینی
ها و بحث هایی دربارة مسیرها و پیشینة توفان های استوایی ( این بحث ها به وسیلة دانشجویان هدایت می شوند و
با بحث های متخصصان این رشته و با خود واقعه ،به شکلی که عمًال رخ می دهد ،قابل مقایسه اند )؛ فعالیت های
علمی ،گردآوری همزمان داده ها ،آموزش هایی دربارة چگونگی دیدن و تفسیر انواع مختلف تصاویر ماهواره
ای؛ دسترسی هدایت شده به نمایش های تعاملی که از مسیرها و داده های مربوط به تندبادهای دریایی کنونی
پیوند ( )Linkهایی به مطالب روزنامه ها و دیگر گزارش های روز ؛ داده های
ارائه می شوند ؛
گردآوری شده به وسیلة دانشجویان که به منظور استفادة مشترک با دیگر همکالسان در تمام دنیا ،به اینترنت ارسال
شده ؛ مطالب تخصصی از متخصصان تندبادهای دریایی از طریق کنفرانس و پرسش درون خطی ( )Online؛ گروه
مدرسان ،دانشجویان و کارشناسان ،که در واقع پشتیبانی کنندة موضوعات
های مباحثة درون خطی برای
فنی ،محتوایی و آموزشیی هستند و محلی برای ارسال اطالعات و نمودارهای مربوط به آموزشگاه محل تحصیل
دانشجو به منظور نشر در یک روزنامة درون خطی .
•
نوع دوم فرصت آموزشی توسط دانشمند علوم رایانه « ،سیمور پاپرت» توصیف شده است « .پاپرت» در « توفllان
های ذهنی» تأکید می کند که درک عمیق برنامه نویسی ،بویژه درک تصورات مربllوط بllه فروپاشllی پیاپی بllه
راه حل های آزمایشی ،به فوایllد چشllمگیر آموزشlی در بسlیاری از
منزلة حالتی از تحلیل و عیب زدایی
عرصه های گفتمان ( )discourseمنجر می شود که از جملة آن ها ،فوایدی هستند که به خودی خود ارتباطی با
فناوری اطالعات و رایانه ندارنllدSwymourA.Papert.1999, Mind storms: Children, Computers, and .
. Powerful Ideas, Second Edition ,Basic Books, New Yorkوی همچنین می گوید که رایانllه ،چllه
بسا که ابزاری در دست مربی « برای پشتیبانی از توسعة راه های جدید اندیشیدن و یاد گرفتن باشد » .او بllر این
باور است که رایانه ممکن است مجرایی برای اندیشه های قدرتمند و « نیازهای تحول فرهنگی باشllد ...،کllه بllه
در می نllوردد ،
افراد کمک می کند با دانشی که خطوط سنتی جدا کنندة علوم انسانی از علllوم و دانش را
روابط جدیدی را برقرار کنند .»...با تغییر شکل امور انتزاعی به تجسم های ملموس و عینی از طریق برنامه نویسllی
دانشجویان با استفاده از مواد برگرفته از فرهنگ پیرامون خود ،ساختارهای فکری خlllاص خlllود را می سازند .
•
و باالخره فرصت نوع سوم ،امکان رسانه ای است کllه فنllاوری اطالعات بllرای دانشجویان فراهم می آورد تllا
توانایی های انتقادی خود را ایجاد و با آن ها تمرین کنند .دانشجویان باید همة اطالعات را ،منتقدانllllه ارزیابی
کنند .توانایی آنان در ارزیابی اطالعات با استفاده از فناوری اطالعات به آنان کمllک می کنllد تllا توانllایی جllدا
کردن شکل از محتوا در همة (انواع) اطالعات و در سنجش دقت و اعتبار آن را در خود ایجاد کنند .نتیجة کllار ،
ارزیابی نقادانه تری از همة اطالعات است .این توانایی انتقادی به افراد کمک می کند که مثًال ادعاهایی را که در
مورد شیوه های پزشکی جایگزین با استفاده از فناوری اطالعات می شود ،آگهی های مربوط به خانه هایی را کllه
بهره دهی باالیی از نظر انرژی دارند و توصیه های همگنان خllود در امllور مربllوط بllه تکllالیف درسllی را مllورد
ارزیابی قرار دهند.
دالیل اجتماعی
تمرین مردم ساالری بر مدنیت آگاهان استوار است .در جامعة کنونی که فناورانگی آن هر دم فزونی می گیرد ،
بسیاری از بحث های مربوط به خط مشی عمومی با فناوری اطالعات پیوند خورده اند .مثًال :
شخصی با یک درک اولیه و بنیادی از فناوری داده پایگاه ها ( ،)databaseبهتر می تواند مخاطرات احتمالی مربوط
به محرمانگی ( )Privacyرا که با داده کاوی مبتنی بر تراکنش های ( )transactionکارت اعتباری او همراه است ،
درک کند.
هیئت منصفه ای که مبانی دستکاری های تصویری و پویا نمایی رایانه ای را درک می کند ،احتماًال دریافت بهتری
از آنچه در بازسازی یک جنایت یا یک حادثه « ،حقیقت تصویری» نامیده می شود ،خواهد داشت.
فهمیدن شیوه های بازنمایی اطالعات ،کلید درک چگونگی به کار بستن قوانین حق تکثیر ( )Copy rightدر مورد
اطالعات در رسانه های الکترونیکی است.
شخصی که ساختار و عملکرد وب جهانی را درک می کند ،در ارزیابی و درک موضوعات مربوط به خط مشی در «
اصالحیة اول(( ») First Amendmentقانون اساسی) ،آزادی بیان و دسترس پذیری هرزه نگاشت ها
( )Pornographyدر اینترنت ،از جایگاه بهتری برخوردار است.
•
با آن که برخی از این موضوعات ،پیش از ظهور فناوری نوین اطالعات نیز مورد بحث و جدل بودند ،اما
فراگیرندگی فناوری اطالعات بسیاری از این موضوعات را ،به شکل شفاف تر و شدیدتر ،به قلمرو شعور
همگانی کشانده است .بنابراین برای قضاوت آگاهانه دربارة این موضوعات که به خط مشی عمومی مربوط می
شوند و بسیاری از آن ها تاثیر مستقیمی بر شهروندان (چه در زندگی روزانة خود از فناوری اطالعات استفاده
از آنجا که فناوری
بکنند یا نکنند ) دارند ،یکی درک مقدماتی از فناوری اطالعات ،الزم است .
اطالعات بیش از پیش همه جایی می شود ،شهروندان نیز نیازمند آن هستند که بدانند چگونه به ارزیابی تأثیر
اجتماعی فناوری اطالعات بپردازند و چه وقت از راه حل های مبتنی بر فناوری اطالعات که در زندگی آنان
گنجانده شده ،شکوه و شکایت کنند .مشکل « سال »2000به یاد شهروندان ،کارشناسان فناوری ،تدوین
گران خط مشی حکومتی ،و ارباب صنعت می آورد که راه حل های فناورانة ظاهرًا شفاف و بدیهی ،چه بسا که
اساسًا نقاط ضعف فناورانه باشند .شهروندانی که در دنیای رشد ،تغییر ،پیشرفت و شکست فناوری اطالعات
زندگی می کنند ،اگر خواستار تصمیم گیری و انتخاب آگاهانه هستند ،باید دارای سطحی از درک فناوری
اطالعات باشند.
سرانجام این که ،سوای از دغدغه های مربوط به خط مشی همگانی ،استفادة فزاینده از فناوری اطالعات در
تمام دنیا ،تأثیرات اجتماعی عمیقی دارد.
روند تحوالت آموزش از راه دور و ظهور آموزش مجازی
•
•
نیاز روزافزون به برخورداری از فرصت های آموزشی در تمام سطوح و پاسخگو نبودن آموزش های حضوری
،منجر به پیدایش نسل اول آموزش از راه دور یعنی آموزش مکاتبه ای در قرن نllوزدهم شllد کllه عمllدتًا بllر
فناوری چاپ و آموزش از طریق مواد چاپی استوار بود .به دنبال نسل اول و با تقاضای بیشتر و ظهllور فنllاوری
چند رسانه ای پا به
های دیگری مانند رادیو و تلویزیون و کنفرانس های ویدئویی ،نسل دوم یا مدل
صحنه گذاشت .این نسل با کاربرد منابع یاددهی و یادگیری بسllیار پیشرفته و اصllالح شllده نظllیر راهنماهای
تحصیلی چاپی ،خواندنی های برگزیده ،نوارهای ویدئویی ،نوارهای شنیداری ،درس های کlllامپیوتری از
جمله یادگیری به کمک کامپیوتر و ویدئوی تعاملی ( دیسllک و نllوار ) همراه بllود .در حالی کllه بسllیاری از
مؤسسات از کاربرد مدل مکاتبه ای به سمت مدل چند رسانه ای حرکت کرده بودند ،روند دیگری به نام نسل
سوم یا مدل یادگیری از راه دور آغاز گردیدNipper,1989; Pelton,1991; Taylor 1992 Cited in ( .
)Taylor 1995که جهت ارائه فرصت هایی جهت برقراری ارتباط همزمان ،بر فنllllاوری های اطالعات و
مخابرات مانند کنفرانس های شنیداری از راه دور ،سیستم های ارتباط گرافیک های شlllنیداری] ، [1کنفرانس
های ویدئویی ،پخش برنامه های رادیویی و تلویزیونی همراه با کنفرانس های شllنیداری از راه دور اسllتوار
بود.
audiographic communication systems -1
این روند با پیدایش فناوری های جدید دچار استحاله گردید و به مدد فنllاوی های اطالعات و ارتباطllات ضllمن
مالحظة تنگناها و نارسایی هایی چون عدم وجود نظام تعامل همزمان و غllیر همزمان ،افllق های جدیllدی را در
آموزش به طور عام و آموزش از راه دور به طور خاص گشود و با خلllق فرهنllگ هایی چllون فرهنllگ مجازی ،
نتوکراسlllی و فراسرمایه ای ،نlllتیکت یا فرهنlllگ شبکه ای ،ظرفیت های تlllازه ای را ایجاد نمlllوده اسlllت.
فناوری های دیسllllک فشرده و
لذا نسل چهارم آموزش از راه دور یعنی مدل یادگیری انعطاف پذیر که بر
چند رسانه ای تعاملی ،دسترسی به گسlترة بسlیار وسlیعی از
اینترنت استوار است با استفاده از برنامه های
منابع یاددهی و یادگیری ارائه شده در اینترنت را فراهم و با مالحظة تنگناهای برنامه های پیشین و ظرفیت رسانه
های فعلی در برقراری تعامالت غllیر همزمان ،کیفی تر شllدن آمllوزش از راه دور را نویllد داد و واژة آمllوزش
مجازی ،یادگیری انالین و یادگیری الکترونیکی پدیدار گردید .در حالی کllه بسllیاری از دانشllگاه ها و مؤسسات
آموزشی در حال استفاده از هر چهار نسل توسعه فناوری هستند نسل پنجم که اساسًا مشتقی از نسل چهارم اسllت در
حال ظهور است .نسل پنجم آموزش از راه دور با سرمایه گذاری روی ویژگی های اینترنت و وب ،پتانسیل کاهش
چشمگیر هزینه های دسترسی به فرصت های آموزشی و فرایندهای سازمانی را در مقیاس و قلمرو وسllllllیع جهانی
داراست و از طریق تهیه و اجرای سیستم های خودکار تهیه و تدوین درس ها ،سیستم های خودکllار توصllیه های
پداگوژیکی و سیستم های پاسخگوی خودکار ،جهش بزرگی در اقتصاد کالن و اثربخشی هزینه ها ایجاد کنllد .لllذا
اجرای موثر نسل پنجم یعنی یادگیری انعطاف پذیر هوشllمند نllه تنها آمllوزش از راه دور را متحllول نمllوده بلکllه
تجربیات آموزش درون پردیس را نیز دگرگون ساخته اسllت ( .)Taylor 2002مllدل یادگیری انعطllاف پllذیر
هوشمند ( نسل پنجم) از طریق کاربرد سیستم های پاسخگوی خودکار می تواند متن یک پیام الکترونیکی را بررسی
کند و بدون مداخلة انسان ،به صورت هوشمند به آن پاسخ دهد.
آموزش های مجازی در قالب مدل های ذیل ظاهر شده اند :
•
•
•
•
•
•
•
مؤسسات آموزش از راه دور ( ابر دانشگاه ها ) که به صورت مستقل یا با ترکیب محیط سنتی و مجازی به
ارائه آموزش می پردازند.
مؤسسات آموزشی متعارف سنتی که از فناوری های اطالعات و ارتباطات برای تقویت آموزش حضوری ،
بهبود کیفیت ،افزایش بهره وری و انعطاف پذیری و به امید کاهش هزینه ها و افزایش درآمدها از طریق
جذب دانشجوی بیشتر استفاده می نمایند و یک موسسه مجازی را در درون یک مؤسسة سنتی ایجاد می
کنند.
مؤسسات آموزشی کامًال مجازی که فاقد پردیس های فیزیکی هستند و تمام فعالیت های خود را به طور
می دهند .مانند دانشگاه فینیکس ،دانشگاه فرمانداران
کامل در محیط های اطالعاتی و ارتباطی انجام
غرب ،دانشگاه آندرو جکسون و دانشگاه کاپال.
سازمان های بزرگ ،با استفاده از
دانشگاه سهامی و یا مؤسسات خصوصی مهارت آموزی :بسیاری از
فناوری های اطالعات و ارتباطات ،برنامه های کارآموزی کارکنان خود را تدوین و اجرا می کنند و عالوه
درون سازمانی ،به جذب کارآموز در خارج از سازمان اقدام نموده اند .مانند
بر مشتریان
. Corporate university exchange,Click2 learn
کنسرسیوم ها :کنسرسیوم دانشگاه مجازی مانند واشنگتن انالین ،کنسرسیوم خدمات علمی مانند دانشگاه
مجازی کنتاکی ،کنسرسیوم اطالعات دانشگاه مانند پردیس الکترونیکی شورای منطقه ای جنوب ( Zanville
. )& Moriara,2001
ائتالف دانشگاه و تجارت :مانند Universities 21,Open Tech , Devry , Bigwords.com ,Learning
). Network/FT Knowledge(Pearson
مؤسسه مجازی کارگزار ،مؤسسه ای است که خودش برنامه های درسی را تدوین نمی کند یا کارکنان
برنامه ها و مواد آموزشی تدوین شده در سایر مؤسسات
آموزشی یا پشتیبانی را استخدام نمی کند بلکه
را جمع (مونتاژ) می کند و آنها را همراه با موضوعات دیگر برای تکمیل یک برنامه تحصیلی به
دانشجویان ارائه می دهد و قرارداد هایی را با یک یا چند مؤسسه آموزشی جهت ارائه مدرک و تکمیل
واحدهای مجزا منعقد می کند.
تئوری
سیستم های زنده
و پویا
تئوری چرخة زندگی
سازمان های
مجازی
()Liber,1997
()Su,2000
یادگیری تعاملی
وب جهان گستر
(& Reeves
Reeves ,
)1997
مدل ریپلس
(Surry ,
)2002
تئوری ها
تئوری فرایند
اشاعه
(Roger ,
)1992
تئوری ویزگی
های نوآوری
Rogers,199
))5
تئوری درگیر
شدن و مشارکت
فراگیر
( & Kearsley
, Shneiderman
) 1999
تئوری سرعت
پذیرش یا
منحنی S
(Rogers,19
)95
تئوری تحلیل
عوامل پذیرش
(& Farcuhar
Surry ,
)1994
تئوری ها
•
•
•
•
تئوری سیستم های زنده ( لیبر : )1997 ،اساس این تئوری بر این اصل استوار است که محیط های
نرم افزارها ،ظرفیت خودسازماندهی ،
یادگیری مجازی به مربی امکان می دهند تا با استفاده از
استقالل و مسئولیت شکل دادن به محتوا را در دانشجو ایجاد کند و با اتخاذ رویکرد آموزش دانشجو
محور ،حیات و پویایی سیستم آموزشی را حفظ نماید.
تئوری چرخة سازمان های مجازی ( سو : )2000 ،بر اساس این تئوری ،چرخة زندگی سازمان های
ب) تعیین استراتژی ها ،ج) ایجاد ساختار ،د)
مجازی به چهار مرحلة :الف) تشخیص پتانسیل ها ،
می شود .این چهار مرحله ،نیز به ده گام تقسیم می شوند -1 :تحلیل
مکانیسم های هماهنگی؛ تقسیم
بازار و تسخیر فرصت ها -2 ،تدوین طرح و تحلیل بازده -3 ،تحلیل تقاضاها و صالحیت ها -4 ،انتخاب
شرکا -5 ،ایجاد مکانیسم هماهنگی -6 ،تشکیل تیم ها و سازمان های مجازی -7 ،ایجاد زیرساخت فناوری
-8انجام عملیات مجازی -9 ،بررسی پویا و تعدیل و سازگاری -10 ،پیاده
اطالعات و ارتباطات ،
کردن سازمان مجازی.
مدل ابعاد یادگیری تعاملی وب جهان گستر (ریوز و ریوز : )1997 ،این مدل ،ده ُبعد را به عنوان ابعاد
-1فلسفه آموزشی و پرورشی -2 ،تئوری
یادگیری تعاملی وب مورد توجه قرار می دهد :
یادگیری -3 ،جهت گیری آرمانی (هدف ) -4 ،جهت گیری وظایف و تکالیف -5 ،منبع انگیزش -6 ،
نقش معلم -7 ،تقویت فراشناختی -8 ،یادگیری مشارکتی و جمعی -9 ،حساسیت فرهنگی -10 ،انعطاف
پذیری ساختاری.
تئوری فرایند اشاعه (راجرز : )1992 ،بر اساس این تئوری ،فرایند اشاعة نوآوری پنج مرحله است :الف)
هـ) تأیید .به این ترتیب که پذیرندگان بالقوه یک
دانش ،ب) ترغیب ،ج) تصمیم گیری ،د) اجرا ،
نوآوری باید در مورد آن آگاهی داشته باشند و پیش از تصمیم گیری در مورد پذیرش یا رّد آن ،ترغیب
به آزمایش آن شوند .بعد از پذیرش و اجرا ،پذیرندگان تصمیم می گیرند که استفاده از آن را ادامه دهند
یا متوقف نمایند .بر اساس این تئوری ،پذیرش نوآوری ،یک عمل غیر عقالنی و آنی نیست بلکه فرایند
مستمری است که می تواند مورد بررسی ،تسهیل و پشتیبانی قرار گیرد.
•
تئوری ویژگی های نوآوری (راجرز :)1995،بر اساس این تئوری ،پذیرش یک نوآوری تا حدودی به
-1قابلیت آزمایش -2 ،قابلیت سازگاری -3 ،
برداشت افراد از ویژگی های نوآوری یعنی :
-5مزایای قابل مشاهده بستگی دارد.
پیچیدگی -4 ،فایده نسبی ،و
•
تئوری سرعت پذیرش یا تئوری منحنی (Sراجرز :)1995 ،طبق این تئوری ،پذیرش هر نوآوری موفقیت
آمیز ،ابتدا یک دوره رشد نسبتًا ُک ند را طی می کند ،سپس به سرعت مورد پذیرش قرار می گیرد و بعد
متوقف می شود .با رسم روی یک نمودار ،این رشد ُک ند ،گسترِش سریع و متوقف شدن ،تقریبًا به شکل
حرف Sخواهد بود .بنابراین ،عاملین اصلی ایجاد کنندة تغییر باید خدمات پشتیبانی و تکنولوژی های
مورد نیاز برای پذیرش یک نوآوری را در سطح گسترده ،تشخیص و ایجاد نمایند.
•
تئوری تحلیل عوامل پذیرش ( فارکوهار و سوری :)1997 ،این تئوری ،عواملی را که بر پذیرش نوآوری
-1ویژگی های کاربر (ویژگی های شخصی افراد
تأثیر می گذارند در چهار مقوله توصیف می کند :
درون سازمان مانند میزان انگیزش ،اضطراب و مهارت ) ؛ -2ویژگی های نوآوری ( قابلیت آزمایش ،
قابلیت سازگاری ،پیچیدگی ،فایده نسبی و مزایای قابل مشاهده )؛ -3محیط فیزیکی (زیرساخت
تکنولوژی سازمان و تسهیالت و الگوهای استفاده ) ؛ و -4محیط پشتیبانی ( منابع موجود برای پشتیبانی و
نگهداری یک نوآوری و تولید ،نگهداری و سیستم توزیع).
مدل ریپلس[(دانیل سوری : )2002 ،این مدل برای تسهیل ادغام فناوری های مدرن در آموزش عالی تدوین شده است.
برنامه
نام مدل از حروف اول عناصر مدل گرفته شده است .عناصر مدل عبارتند از :منابع (به ویژه منافع مالی ،
ریزی برای تأمین بودجة خرید ،استفاده ،نگهداری و ارتقای فناوری ها ) ؛ زیرساخت ( سخت افزار ،نرم افزار ،تسهیالت و
امکانات شبکه ) ؛ افراد (دانش ،مهارت ،نگرش ،ارزش ها ،انتظارات و نیازها ) ؛ خط مشی ها (سیاست های سازمانی در
خصوص پذیرش فناوری های جدید از جمله خط مشی های مربوط به جذب ،نگهداری ،ارتقای هیأت علمی ،شرایط
پذیرش و فارغ التحصیلی ،برنامه ها ،امتحانات و ) ...؛ یادگیری (استفاده از فناوری ها جهت تحقق اهداف یادگیری و
آموزش ) ؛ ارزشیابی (ارزیابی مداوم فناوری ها در ارتباط با اهداف آموزشی ،خود فناوری ،هزینه /فایده ) ؛ پشتیبانی
مهارت آموزی ،
( نظام پشتیبانی هیأت علمی ،کارکنان و دانشجویان استفاده کننده از فناوری به صورت آموزش و
پشتیبانی فنی ،پشتیبانی پداگوژیکی ،رهبری اداری ).
تئوری مشارکت و درگیر شدن فراگیر (کرسلی و اشنایدر : )1999 ،طبق این تئوری ،فراگیران برای یادگیری موثر ،خالق ،
معنادار و اصیل ،باید در فرایند یادگیری و یاددهی ،مشارکت و درگیری فعال داشته باشند .این تئوری ،یک پارادایم
جدید یادگیری و یاددهی را در عصر اطالعات تدوین می کند که بر نقش مثبت فناوری در ایجاد یک محیط یادگیری
الکترونیکی و تسهیل درگیر شدن و مشارکت فراگیران ،با استفاده از پست الکترونیکی ،کنفرانس اینترنتی ،پایگاه داده های
وب ،گروه های مجازی ،کنفرانس های دیداری و شنیداری و سایر نرم افزارها تأکید می نماید.
مفاهیم آموزش مجازی
آموزش مجازی از آموزش کامًال سنتی یعنی کتاب شروع می شود و تا آموزش کامًال الکترونیک
( روی شبکه ) ادامه می یابد .ویژگی روش سنتی در این است که فراگیرنده هرگاه به رایانه
دسترسی داشته باشد می تواند با استفاده از کتاب درس بخواند و به محض دسترسی و اتصال به
شبکه به آموزش خود از این طریق ادامه می دهد .آموزش مجازی مفاهیم متعددی را داراست که
در این بین می توان به مفاهیم ذیل اشاره کرد :
•
•
•
•
دانشگاه مجازی
یکی از بهترین و آماده ترین زمینه های گسترش آموزش الکترونیکی در سطوح باالی آموزشی یعنی در
بخش آموزش عالی است .در شرایط کنونی که در جامعه ما هنوز مقدمات توسعه و کاربرد یادگیری
الکترونیکی و آموزش مجازی در سطوح تحصیلی ابتدایی و متوسطه فراهم نیست مراکز آموزش عالی
مناسب ترین زمینه برای گسترش این نوع آموزش است .امکانات موجود به ویژه مسئله دانش زبان
خارجی ،آشنایی با ابزار الکترونیکی ،تجربه بهره گیری از اینترنت ،داشتن رایانه و نظایر آنها شرایطی را
به وجود آورده است که اجرای برنامه های آموزش مجازی را در این بخش ساده تر و در شرایط تا
حدود زیادی امکان پذیر می سازد .برخی از مراکز علمی کشور در شرایط کنونی توان و امکان اجرای
برنامه های آموزشی مجازی را در حد چند رشته و یا حتی یک دانشکده دارا است.
کتابخانه و کالس مجازییک کتابخانه جامع الکترونیکی تمامی اطالعات الزم را در اختیار کلیه مراکز آموزشی قرار خواهد داد
بدون آن که لزومی به احداث یک کتابخانه باشد .با انتخاب بهترین مطالب آموزشی ،بهترین کتاب ها و
ارزنده ترین کتابخانه در دسترس همگان قرار خواهد گرفت .تجدید نظر و تغییرات نیز در کوتاه ترین
زمان با کمترین هزینه و در گسترده ترین سطح صورت می گیرد .تجهیز مراکز آموزشی به کتابخانه
مجازی بزرگ ترین گام در نهضت آموزش مجازی است .با وجود کتاب و کتابخانه مجازی دایر کردن
امکان پذیر می شود .طبعًا هر کالس نیازمند وجود یک معلم و مربی نیز هست.
کالس مجازی
طبیعی است معلم نیز خود معلم مجازی باشد .معلم مجازی همچون کتاب مجازی در آن واحد در
دسترس تعداد زیادی آموزنده قرار می گیرد .نقش معلم سنتی در این نوع آموزش به نقش ناظر ،همراه ،
مشاور و راهنما یا به عبارتی آموزیار تغییر می کند.
• در کالس مجازی آموزگار ،کتاب ،تخته سیاه و کتابخانه در فضای مجازی قرار دارد
که هر دانش آموزی می تواند به آنها دسترسی داشته باشد .پرسش و پاسخ ،رفع
اشکاالت ،امتحان و ارزشیابی نیز از طریق مجازی و در زمان واقعی قابل انجام گرفتن
است .این تغییر نقش معلم از یک سو و نیاز به آموزگار مجازی از سوی دیگر ایجاب
می کند که طرح جداگانه ای برای تربیت آموزگار مجازی و آموزیار حضوری نیز
برنامه ریزی و اجرا شود .کلید موفقیت برنامه آموزش مجازی و الکترونیکی در گرو
وجود آموزگار مجازی ماهر و پر توان است.
• دروس آموزش مجازی به کمک بهترین استادان هر درس تالیف می شود .استادان با در
نظر گرفتن تمام شرایط و حاالت تدریس در کالس ،به تألیف دروس می پردازند و
تمام متون ،یادداشت ها ،جزوات و صحبت های استاد ،به صورت پویانمایی تحت
وب قرار می گیرد .برای این کار ،تیمی متشکل از متخصصان کامپیوتر ،در کنار استاد
به اجرای طرح می پردازند.
•
•
•
•
سبک های آموزش مجازی
آموزش در محیط های مجازی ،به دو شکل همزمان ( )Synchronousو غیر همزمان
( )Asynchronousانجام می شود.
آموزش همزمان ،آموزشی است که در آن ،استاد و دانشجویان در یک زمان مشخص ،اما
مکان های متفاوت با هم تعامل و ارتباط برقرار می کنند .از جمله اشکال مختلف آموزش
همزمان ،جلسات گپ زنی (عمومی و خصوصی) ،ویدئویی دسک تاب ،گرافیک های
شنیداری و کنفرانس های زنده است.
آموزش مجازی غیر همزمان ،به سبکی از آموزش اشاره دارد که دانشجویان و استاد در
زمان ها و مکان های مختلف با هم ارتباط برقرار می کنند .از اشکال مختلف این سبک آموزش
،استفاده از پست الکترونیکی ،بحث های موضوعی ( سلسله وار ) و استفاده از شبیه سازها
( )Simulationدر زمینه های مختلفی چون مکانیکی ،بیولوژیکی ،اجتماعی ،پزشکی ،صنعتی
،بازرگانی و ...است .آموزش همزمان در مقایسه با غیر همزمان از نظر تعامل برتر است اما
آموزش غیر همزمان ،انعطاف پذیری بیشتری دارد.
ارزشیابی
یکی از نگرانی هایی که در خصوص آموزش های مجازی وجود دارد ،ارزشیابی از میزان آموختllه
های دانشجویان است .ارزشیابی دانشجویان انالین به روش های مختلفی انجام می شود :
الف) ایجاد یک مرکز تست در پردیس اصلی مؤسسه :
دانشجو در پایان ترم ،با پرداخت شهریه اندکی می تواند از این مرکز تست برای امتحانات اسllتفاده
کند.
ب ) ایجاد مراکز محلی مشترک بین چندین مؤسسه :
برای سهولت کار دانشجو و جلوگیری از رفت و آمدهای طوالنی ،مراکز محلی در دانشکده ها و
کتابخانه های عمومی دایر می شوند و دارای مراقبین محلی هستند.
ج ) ایجاد شبکه های آزمون با همکاری برخی از ایالت ها :
این شبکه ها با دو انگیزه ایجاد شده اند :الف) رضllایت اعضllای هیات علمی در خصllوص وحllدت
آزمون در محیط مجازی ،ب)رعایت الزامات و ضوابط مراکز اعتبار سنجی.
د ) تهیه برنامه های نرم افزاری جهت افزایش امنیت امتحانات :
دو نمونه از این برنامه ها ،برنامه های امتحانات امن] [1و برنامه تست های نرم] [2هسlllتند .در برنامlllه
امتحانات امن ،بسته های نرم افزاری کدگllذاری و مسllدود می شllوند و دانشجو فقllط در صllورت
داشتن کلمه رمز می تواند به آن وارد شود .دانشجو زمانی کllه وارد اطllاق تسllت می شllود امکllان
استفاده از نرم افزارهای دیگر وجود ندارد.
Secure exams -1
Soft exams -2
اکولوژی کالس مجازی و پارادایم های پداگوژیکی جدید
•
وقتی فرایند یاددهی و یادگیری از محیط یادگیری فیزیکی (سنتی) به محیط یادگیری مجازی تغییر می کند
ترکیب اکولوژیکی کالس نیز دچار تحول می شود .فضای اکولوژی مجازی فرصت های بالقوه ای را برای باز
می کند ( باور . )2001 ،اکولوژی کالس های مجازی دارای
آرایی نقش ها ،روابط و روش ها فراهم
محدودیت های ساختاری است که اجرای سبک های سنتی آموزش را دشوار می سازد و مربیان را وادار می
کند از استراتژی های یادگیری فعال استقبال نمایند .فرانک ( )2000در تحقیق خود دریافت تمام معلمانی که
در آموزش مجازی شرکت کرده اند یادگیری انالین را به عنوان عاملی برای اقتدار بخشیدن و توانمند کردن
دانش آموزان در نظر گرفته و ارزشمندترین مزایای آن را یادگیری فعال ،تفکر انتقادی ،همکاری ،اعتماد به
مادام العمر برشمرده اند (.)Frank 2000
نفس و عادت به یادگیری
•
این اکولوژی جدید ،پارادایم های یاددهی و یادگیری جدیدی را می طلبد .استفاده از پارادایم معلم به عنوان
فعال تری در یاددهی و یادگیری ایفا کنند و
تنها گردانندة صحنه] [1دیگر ممکن نیست .فراگیران باید نقش
معلم به راهنمای کنار صحنه] [2تبدیل شود .مربیان تسهیل کننده ،راهنما و واسطه گر و طراح آموزشی خواهند
بود اما نمی توانند بر گردش اطالعات کامًال کنترل داشته باشند .بنابراین ،نقش و روابط مربی و دانشجو ،کمتر
شکل سلسله مراتبی دارد و بیشتر تعاملی و همپوشان است .این پویایی اجتماعی و فرصت بیشتر برای مشارکت ،به
ارائة نظرات و دیدگاه های بیشتر و افزایش قدرت خلق افراد منتهی شود که تحقق آن در یک کالس فیزیکی با
فضای ثابت و زمان مشخص و قید و بندهای آموزشی کار دشواری است.
teacher as a sage on the stage -1
guide on the side -2
•
•
• محیط وب ،یک « اکولوژی یادگیری» است که در آن اجتماعی از افراد
دارای عالیق مشترک در حال گرده افشانی با یکدیگر هستند .در این
محیط ،افراد می توانند اطالعات را در هر زمانی دریافت و منتشر کنند.
حاصل این گرده افشانی یا تبادل اطالعات ،رشد روزافزون دانش است.
• بر خالف پارادایم های سنتی که بر انتقال دانش و اطالعات از استاد به
دانشجو و منفعل بودن دانشجو استوار هستند پارادایم های جدید بیشتر بر
اصول ساخت گرایان و تأکید بر فعال بودن دانشجو و ساخت دانش
توسط وی مبتنی هستند .البته نگرش ،مهارت و تعهد دانشجویان ،
معیارهای تعیین کننده ای هستند .دانشجویان مجازی باید خود انگیخته ،
مسئولیت پذیر ،پذیرنده تفکر انتقادی و مایل به انجام کار گروهی باشند.
همچنین دارای مهارت های ارتباطی نگارشی خوب و تجربه کار با
فناوری باشند.
•
مقایسه پارادایم پداگوژیکی سنتی و جدید
پارادایم جدید
پارادایم سنتی
معلم تسهیل کننده ،ناظر و راهنما
معلم انتقال دهنده اطالعات
تأکید بر یادگیری
تأکید بر تدریس
آموزش فراگیر محور
آموزش معلم محور
کار گروهی
کار فردی
فراگیر مستقل
فراگیر و وابسته به استاد
منابع یادگیری تعاملی
منابع یادگیری منفعل
معلم راهنمای کنار صحنه
معلم تنهای دانای صحنه تدریس
منابع یادگیری جهانی
منابع یادگیری محلی
درس های شبکه ای
درس های درون کالس درس
آماده شدن برای یادگیری مادام العمر
یادگیری برای آماده شدن در امتحان
منبع اصلی اطالعات منابع گوناگون
اینترنتی
منبع اصلی اطالعات معلم و کتاب درسی
فرمت اطالعات چند رسانه ای
فرمت اطالعات به صورت متن
تعامالت به صورت غیر همزمان /همزمان
تعامالت به صورت همزمان
فضای تعامل دنیای شبکه ای
(آزاد از زمان و مکان)
فضای تعامل محدود به زمان و مکان (کالس
درس)
تأکید بر ساخت دانش
تأکید بر کسب اطالعات
نتیجه گیری
•
•
•
کالج ها و دانشگاه ها به عنوان سازمان های دانش – محور باید در سطحی گسترده از پیشرفت های سریع در
تاثیر پذیر باشند .در چند دهه گذشته ،رایانه ها
فن آوری اطالع رسانی – رایانه ای ،مخابرات و شبکه ها
به شکل سیستم های قدرتمند اطالع رسانی درآمده اند که از قابلیت ارتباط بسیار سریع با سایر سیستم های
جهانی برخوردارند .شبکه های خصوصی و دولتی امکان دسترسی ارزان قیمت و فوری طیف وسیعی از مردم
جهان را به صدا ،تصویر و اطالعات فراهم می سازند.
ایجاد محیط های مجازی که احساس انسانی در تماس با تصویر ،صوت و احساس مجازی قرار می گیرد ما
را از محدودیت های نیروهای فیزیکی دنیایی که در آن زندگی می کنیم ،رها می سازد .روابط چندگانه و
نزدیک و نیز احساسی که به واسطه استفاده از سیستم های ارتباطی دیجیتال صوتی و تصویری به وجود می
توده ای وابسته و بسیار پراکنده را تشویق می کند که به سهیم شدن در تجربیات جدید
آید تشکیل جوامع
و فعالیت عقالنی عالقمندند .تحول و تکامل سریع فن آوری ها شیوه گردآوری ،پردازش ،انتقال و کاربست
اطالعات را یکسره تغییر می دهد.
این فن آوری تاکنون تاثیر چشمگیری در کالج ها و دانشگاه های ما داشته است .شیوه های اداری ما کامًال
به فن آوری اطالع رسانی وابسته شده است .چنان که نگرانی از اشکاالت رایانه ای سال 2000همه واقعیت را
فن آوری اطالع رسانی متکی است ،مثل استفاده از کامپیوتر برای به
به تصویر می کشد .تحقیق سخت به
پدیده های فیزیکی ،استفاده از شبکه برای ایجاد ارتباط میان محققان آزمایشگاه های
وجود آوردن
مجازی یا آزمایشگاه های مشترک و کتابخانه های دیجیتالی برای تأمین دستیابی محققان به صنایع علمی .اما
احساس روز افزون موجود این است که فن آوری جدید ژرف ترین تأثیر خود را بر فعالیت های آموزشی
دانشگاه و نحوه ارائه خدمات ما خواهد داشت.
ما نقش آموزش موسسات را معموًال بر حسب پارادایم کالس درس ،یعنی استادی که در کالس به دانشجویان درس می دهد و آنها هم با خواندن متون ،
مقاله نویسی ،حل مسئله یا آزمایش و شرکت در امتحانات پاسخگوی استادان هستند ،تصور می کنیم .با وجود این ،کالس ممکن است به زودی جای
خود را به تجربیات یادگیری بدهد که حاصل ظهور فن آوری اطالع رسانی است .در واقع ،این تغییر الگو را خود دانشجویان می توانند بر استادان
تحمیل کنند.
دانشجویان امروز اعضا « نسل دیجیتال» هستند .آنها خود را از همان ابتدا در محاصره رسانه های الکترونیکی ،تصویری نیرومند – مثل MTV, Sea :
واقعیت های مجازی احساس می کنند بر خالف
same Streetرایانه های خانگی ،بازی های ویدئویی ،شبکه های اینترنت MOO,MUD ،و
نسل ما که در عصر رسانه های خبری یک سویه نظیر رادیو و تلویزیون پرورش یافته است ،آنها خواهان ارتباط دوسویه و تعامل هستند .آنها یادگیری را
به چشم یک تجربه « بزن و بازی کن»] [1می نگرند و عادت و تمایلی به یادگیری مداوم از طریق کتاب خوانی ندارند و مایلند تا از طریق شرکت فعال و
آزمایش در درس غوطه ور شده و بیاموزند .با آن که این نوع یادگیری ها با شیوه هرمی و متوالی برنامه درسی دانشگاه سنتی تفاوت بسیار دارد ،اما برای
این نسل بسیار مؤثرتر و کارآمد تر است به ویژه وقتی که این یادگیری از طریق محیط پربار رسانه ها تامین شود.
می توان از هیأت علمی قرن بیست و یکم خواست تا نقش جدیدی به عنوان طراحان محیط ،فرایندها و تجربات یادگیری بازی کنند .دانشجویان
امروزی اول خودشان به تنهایی و از طریق خواندن ،نوشتن و حل مسئله اقدام به یادگیری می کنند .استادان امروزی باید امکان تجربیات یادگیری
گروهی را در محیطی فراهم سازند که در آن دانشجویان با یکدیگر کار کنند و بیاموزند و استاد تنها نقش مشاور و یا مربی را ایفا کند .اعضا هیأت علمی
کمتر به تشخیص و سپس انتقال محتوای فکری خواهند پرداخت و بیشترین توجه خود را بر تشویق ،ایجاد انگیزه و مدیریت یک محیط یادگیری فعال
فوق لیسانس و دکتراست ،زیرا فقط تعداد کمی از اعضاء
برای دانشجویان معطوف خواهند کرد .این امر مستلزم تغییری اساسی در آموزش مقطع
هیأت علمی این مهارت ها را آموخته اند.
•
می توان به سهولت تغییرات عمیقی را که در سایر نقش های دانشگاه روی می دهد تشخیص داد .روند دانش
آفرینی جدید – پژوهش و بورسیه – به سرعت از حالت تحقیق انفرادی خارج می شود و به شکل گروه های
تحقیقی در می آید و رشته های تحصیلی ،مؤسسات و حتی مرزهای ملی را نیز در می نوردد .فشار فزاینده ای
برای اقتباس مستقیم موضوعات تحقیقاتی از تجربیات جهانی و نه از تجربیات محققان و اندیشوران اعمال می
شود .حتی ماهیت دانش آفرینی نیز تا حدودی از تحلیل آنچه بوده است به آفرینش آنچه هرگز نبوده است
تغییر یافته است و بر تجربه هنرمند تکیه می شود تا مهارت های تحلیلی دانشمند.
با ظهور فن آوری اطالع رسانی ،محدودیت های زمانی و مکانی از بین رفته است .ما اکنون می توانیم از
هر کس ،در هر زمان و هر مکان استفاده
رایانه ها و شبکه های قدرتمند برای ارائه خدمات آموزشی به
کنیم و دیگر به محیط دانشگاه یا برنامه درسی محدود نشویم .نیروی فن آوری به همراه رشد نیروهای قدرتمند
بازار که می تواند کسب و کار آموزش عالی را به نحوی شایسته مجددًا شکل دهد ،محیط یادگیرِی بازی
می شود.
به وجود می آورد که در آن دانشجو به فراگیر فعال و مشتری خدمات آموزشی تبدیل
Plug and play -1
• درکسب رضای حق موفق باشید