اثر ویتامین c تزریقی بر کیفیت خواب بیماران تحت همودیالیز

اثر ویتامین c تزریقی بر کیفیت خواب بیماران تحت همودیالیز

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیم1

اسلاید 2: دکتر فاطمه اسپهبدی امیر امامی زیدی٫ دکتر افشین قلی پور برادری دکتر محمد خادملواثر ویتامین c تزریقی بر کیفیت خواب بیماران تحت همودیالیز2

اسلاید 3: زمینه و هدف:کیفیت پایین خواب در بیماران همودیالیزی شایع بوده و به صورت بالقوه پیش بینی کننده میزان مرگ و میر و کیفیت زندگی در این بیماران می باشد.ازطرفی بیماران تحت همودیالیز با کمبود ویتامین cنیز مواجه هستند.این مطالعه به منظور تعیین اثر ویتامین cتزریقی بر کیفیت خواب بیماران تحت همودیالیز انجام شد.روش بررسی:این کارآزمایی بالینی روی 60بیمار تحت همودیالیز در بیمارستان امام خمینی (ره) ساری در سال1389 انجام شد.بیماران به صورت تصادفی در دو گروه 30 نفره مداخله و کنترل (دارونما) قرار گرفتند.به گروه مداخله 5 cc (500 mg) ویتامین c و به گروه کنترل 5cc نرمال سالین به عنوان پلاسبو به صورت تزریق وریدی 3بار در هفته در انتهای هر جلسه دیالیز به مدت 8 هفته تجویز شد. کیفیت خواب بیماران در دو گروه قبل و بعد از مداخله با استفاده از پرسشنامه کیفیت خواب پیترزبرگ ارزیابی شد. با استفاده از آزمون های آماریT مستقل ،Tزوج ،ویلکاکسون و chi-square مقایسه بین دو گروه انجام شد.چکیده3

اسلاید 4: یافته ها:نتایج نشان داد که کیفیت خواب در گروه دریافت کننده ویتامین c در مقایسه با گروه کنترل به صورت معنی داری بهبود یافته است(p0.0001) . ویتامین cباعث تغییرات معنی داری در کیفیت خواب ذهنی،تاخیر در به خواب رفتن،کفایت خواب و اختلالات خواب شد(p0.05). مقایسه تغییرات نمره خواب در دو گروه ویتامینc و کنترل نسبت به شروع مطالعه از نظر آماری معنی دار بود (p0.0001). میانگین نمره ی کلی کیفیت خواب در گروه مداخله از2/586/23 به3/124/07رسید(p0.0001).در گروه کنترل نمره ی کلی کیفیت خواب از3/297/23به 3/18/23رسید و از نظر آماری معنی دار نبود .سطح CRP در گروه مداخله از 8/11 10/73به 6/67/6 رسید(p0.05).در حالی که در گروه کنترل سطح CRP از 9/8111/26 به 7/910/5 رسید و از نظر آماری معنی دار نبود.نتیجه گیری:این مطالعه نشان داد که ویتامین c تزریقی می تواند به صورت موثری موجب بهبود کیفیت خواب بیماران تحت همودیالیز گردد.کلیدواژه ها:همودیالیز،ویتامین c ،کیفیت خواب4

اسلاید 5: یکی از روش های درمانی جایگزین در بیماران کلیوی مرحله انتهایی (ESRD=End Stage Renal Disease ) همودیالیز می باشد. تعداد بیماران تحت همودیالیز در ایالات متحده آمریکا بیش از 300000 نفر می باشد. تخمین زده می شود که تعداد این بیماران در آمریکا تا سال 2010 به بیش از نیم میلیون نفر برسد. طبق آخرین آمار ارائه شده توسط انجمن نفورولوژی ایران ،در حال حاضر 16600 بیمار همودیالیزی در 355 واحد همودیالیز مزمن کشور تحت همودیالیز مزمن می باشند که سالانه حدود 8 درصد بر تعداد این بیماران افزوده می شود. علی رغم آن که تعداد بیماران کلیوی دریافت کننده همودیالیز در سال های گذشته مرتبا رو به افزایش بوده است ولی کیفیت زندگی پایین تر از حد طبیعی در بیماران تحت همودیالیز مزمن مشکل مهمی در این افراد می باشد.عوامل متعددی در کاهش کیفیت زندگی این بیماران نقش دارند.یکی از عواملی که کیفیت زندگی این بیماران را تحت تاثیر قرار می دهد  اختلالات خواب می باشد که به نظر می رسد در این بیماران نیز بسیار شایع است.مقدمه5

اسلاید 6: مطالعات متعددی نشان داده اند که در 80-30 درصد از بیماران تحت همودیالیز اختلالات خواب مشاهده می گردد.همچنین مطالعات متعددی نیز بیان کننده کیفیت پایین خواب در بیماران تحت همودیالیز می باشند. اختلالات خواب با تشدید بیماری های قلبی-عروقی وشانس عفونت در این بیماران همراه است.حتی برخی مطالعات بیان کننده وجود یک ارتباط بالقوه میان فقدان خواب ،کیفیت نامناسب واختلالات خواب با افزایش مورتالیتی در این بیماران بوده اند. لذا از آنجایی که مشکلات مربوط به خواب با کاهش کیفیت زندگی همراه است و ممکن است با پیشرفت بیماری های قلبی-عروقی همراه باشد شناسایی و درمان بیماران همودیالیزی دچار اختلال خواب ممکن است به طور معنی داری زندگی آن ها را بهبود بخشد.در نتیجه ارزیابی و درمان کیفیت خواب بیماران تحت همودیالیز باید یک جزء مهم مراقبت از این بیماران باشد.برای رفع این مشکل بیماران، معمولا داروهای خواب آور به خصوص بنزودیازپین ها تجویز می شود. گرچه این دسته از داروها دارای حریم امنیتی بالایی هستند و انواع جدید آنها دارای اثرات اختصاصی تر می باشند اما دارای عوارضی چون ایجاد مقاومت نسبت به اثر دارو و همچنین بروز علائم قطع مصرف دارو به هنگام قطع ناگهانی دارو می باشند و بعضا باعث تشدید اختلالات خواب آنها می شود. 6

اسلاید 7: پروسه های التهابی نقش مهمی در بروز علائم و نشانه ها در بیماران همودیالیزی ایفاء می کنند.در این بیماران مکانیسم های طبیعی هموستاتیک بدن برای رسیدن به سطح جدیدی از فعل و انفعالات متابولیک که خاص بیماران همودیالیزی می باشد تغییر می یابند و این تغییرات با ایجاد یک سری عوامل از جمله تولید پروتئین های فاز حاد و مهم ترین آن ها CRP(C-reactive protein) همراه می باشند که در تشدید آترواسکلروز، سوءتغذیه وابسته به پروتئین و مشکلات قلبی –عروقی مرگ ومیر کلی در این بیماران نقش کلیدی را ایفاء می نماید. لذا تقویت دفاع آنتی اکسیدانی به عنوان یک راهکار در درمان این بیماران با ید در نظر گرفته شود.از طرفی مطالعات اخیر نشان داده اند که بین سطحCRPو اختلالات خواب در بیماران همودیالیزي ارتباط معنی دارمستقیمی وجود دارد . یعنی در این بیماران هرچه شکایات مربوط به خواب افزایش مییابد میزان CRP هم به همان میزان افزایش نشان می دهد. در بیماران تحت همودیالیز ،سطوح بالای عوامل التهابی از جمله CRP با کیفیت پایین تر خواب همراه است .ویتامین C یکی از مهم ترین ویتامین ها و آنتی اکسیدان های طبیعی محلول در آب است . این ویتامین در کاهش میزان اختلالات اندوتلیالی که در بیماران همودیالیزی بسیار شایع استموثر بوده و از این طریق سبب کنترل فشار خون و کاهش بروز بیماری های عروقی در این بیماران می گردد. بیماران تحت همودیالیز نیز به علت کاهش اشتها ،محدودیت رژیمی،محلول بودن ویتامین C در آب و از دست رفتن از طریق غشاء دیالیز و تداخل داروهای مصرفی با جذب، عمل و متابولیسم آن با کمبود این ویتامین مواجه می باشند. 7

اسلاید 8: از طرفی کمبود ویتامین C نیز عوامل خطری برای ابتلا و مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی-عروقی در بیماران همودیالیزی می باشد.در بیماران همودیالیزی مشاهده شده که سطح ویتامین C بعد از دیالیز درمقایسه با قبل از دیالیز 30 الی50 درصد کاهش می یابد.از طرفی ویتامین C دارای خاصیت ضد التهابی است و مصرف آن یکی از راهکارهای پیشنهادی برای کاهش میزان عوامل التهابی می باشد و باعث کاهش خطر آترواسکلروز در بیماران همودیالیزی می گردد.لذا طبق مطالب ذکر شده و با توجه به کمبود ویتامین C در بیماران همودیالیزی و خواص ضدالتهابی این ویتامین و همچنین وجود ارتباط بین افزایش میزان التهاب سیستمیک و کیفیت پایین خواب این مطالعه به منظور تعیین اثر ویتامین C تزریقی برکیفیت خواب بیماران تحت همودیالیز انجام شد. 8

اسلاید 9: این کارآزمایی بالینی روی60 بیمار تحت همودیالیز در بیمارستان امام خمینی(ره) ساری در سال1389 انجام شد.این مطالعه با کسب مجوز از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی مازندران انجام شد.همچنین اطلاعات این مطالعه در مرکز ثبت کارآزمایی بالینی ایران(IRCT) با شماره IRCT138905174365N3 ثبت شده است.پس از شرح مطالعه،در صورت تمایل به شرکت در مطالعه و کسب رضایت آگاهانه،بیماران به روش تخصیص تصادفی در دو گروه 30نفره مداخله و کنترل(دارونما) قرار گرفتند.در ابتدای مطالعه پرسشنامه استاندارد کیفیت خواب پیترزبرگ(sleep quality index=PSQI pittsburgh)که برای اندازه گیری کیفیت و الگوهای خواب در افراد بزرگسال استفاده می شودبرای هر یک از افراد تکمیل شد.بیماران با کیفیت پایین خواب (Global Score5) که حداقل 6 ماه و سه بار در هفته تحت همودیالیز بودند وسنی بین 20 تا70 سال داشتندوارد مطالعه شدند.روش بررسی9

اسلاید 10: پرسشنامه استاندارد کیفیت خواب پیترزبرگ ،یک پرسشنامه خوداجراء (self directed) می باشد که کیفیت خواب را در طول یک ماه گذشته بررسی می کند.این پرسشنامه شامل 19 سوال در 7 بخش کیفیت ذهنی،دیر به خواب رفتن،کفایت خواب،دوره خواب،اختلال خواب، استفاده از داروهای خواب آور و عملکرد ناقص در طول روز می باشدکه هر بخش مربوط به یک بعد خواب است.نمره کل پرسشنامه کیفیت خواب پیترزبرگ بین 0 تا21 می باشد.نمرات بالاتر نشان دهنده ی کیفیت خواب پایین است.نمره بیش از 5 نشان می دهد که شخص کم می خوابد و مشکلات زیادی در حداقل 2بعد یا بیشتر از 3 بعد از این معیار دارد.پایایی این مقیاس 0/83 محاسبه شده و اعتبار آن با حساسیت 89/6 درصد و ویژگی 86/5 درصد در آزمودنی های بیمار نسبت به گروه کنترل ، توسط سازندگان این مقیاس در سطح مناسب گزارش شده است و همچنین روایی و پایایی آن در مطالعه انجام شده در داخل کشور نیز ارزیابی و اثبات شده است.به علاوه در مطالعاتی که در کشور در مورد کیفیت خواب بیماران همودیالیزی انجام شده؛نیز مورد استفاده قرار گرفته است.10

اسلاید 11: افرادی که از ویتامین های آنتی اکسیدان EC و یا مولتی ویتامین های حاوی ویتامین C وE ویا روغن ماهی تا دو ماه قبل از مطالعه مصرف کرده بودند؛ سابقه ی بیماری های اعصاب و روان،بیماری های شدید قلبی تنفسی داشتند و یا سابقه ی بیماری عفونی در سه ماه قبل از شروع مطالعه داشتند و یا داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی را در دو ماه گذشته مصرف کرده بودند؛ از مطالعه حذف شدند.همچنین بیمارانی که تحت پیوند کلیه قرار گرفته و به همودیالیز برگشته بودند؛بیمارانی که دچار بیماری عفونی و التهابی شده بودند و یا تمایلی به ادامه شرکت در مطالعه نداشتند ؛از مطالعه حذف شدند.به بیماران گروه مداخله یک ویال 5 سی سی (mg500) ویتامین C تولید شرکت داروپخش وبه گروه کنترل 5 سی سی نرمال سالین به عنوان پلاسبو به صورت تزریقی سه بار در هفته در انتهای هر جلسه از دیالیز و از طریق خط وریدی و به مدت 8 هفته تجویز شد. انتخاب این دوز ویتامین C با توجه به نتایج مطالعات قبلی در بیماران همودیالیزی با این دوز و در مدت دو ماه و با توجه به عدم افزایش سطح اگزالات و نتیجه گیری در مورد safe بودن دوز مذکور در بیماران تحت همودیالیز بود. لازم به ذکر است که بیماران و همکار ارزیابی کننده کیفیت خواب بیماران از گروه بیماران مورد مطالعه بی اطلاع بودند. 11

اسلاید 12: از بیماران خواسته شد که در طی دوره مطالعه تغییری در داروهای مصرفی،رژیم غذایی و فعالیت بدنی خود ندهند. در ابتدای مطالعه وزن بیماران با حداقل لباس بر حسب کیلوگرم و قد انها بدون کفش بر حسب سانتی متر ثبت شد.نمایه توده بدنی(Body Mass Index: BMI) بیماران با تقسیم وزن (گیلوگرم) بر مجذور قد (متر) محاسبه گردید.این اطلاعات با مشخصاتی مانند سن،جنس،وضعیت مصرف سیگار و طول مدت همودیالیز در برگه مربوطه یادداشت گردید.در ابتدا و بعد از پایان مطالعه در ابتدای اولین جلسه دیالیز از هر بیمار تحت مطالعه 10 میلی لیتر نمونه خون ناشتای وریدی قبل از اتصال به دستگاه دیالیز ، برای ارزیابی سطح CRP گرفته شده و سطح CRP ارزیابی گردید.همچنین بار دیگر در پایان دوره مطالعه ،پرسشنامه کیفیت خواب پیترزبرگ توسط افراد تکمیل گردید.میزان CRP با کیت Norway (انگلیس) وبا دستگاه Nyco card وبا روش Nephelometry ارزیابی شد. پس از جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات ،تحلیل های آماری داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS-17 صورت گرفت.متغیر های کیفی مانند متغیرهای دموگرافیک و تغییرات اجزای کیفیت خواب بیماران با آزمون Chi-Square ارزیابی گردید.مقایسه میزان CRP و نمرات مربوط به کیفیت خواب قبل و بعد از مصرف ویتامین C در داخل هر گروه با آزمون Tزوج انجام گردید. 12

اسلاید 13: همچنین مقایسه ی متغیر هایی مانند میزان CRP و کیفیت خواب بیماران در بین دو گروه با آزمون student T-test وWilcoxon signed rank test صورت گرفت.به دلیل عدم برخورداری از نرمالیتی داده ها از آزمون ناپارامتری ویلکاکسون استفاده شد.سطح معنی داری در همه آزمون ها کمتر از 0/05در نظر گرفته شد.یافته هادر کل 60 بیمار در دو گروه دریافت کننده ویتامین C(30نفر) و دریافت کننده دارونما (30نفر) بررسی شدند.تعداد مردان در گروه مداخله 13 نفر(43/3 درصد)و در گروه کنترل 19 نفر (63/3درصد) بود و از این نظر دو گروه تفاوت آماری معنی داری نداشتند.میانگین و انحراف معیار سن افراد گروه مداخله 14/6459/67 سال و در گروه کنترل 13/2660/57 سال بود و از این نظر دو گروه تفاوت آماری معنی داری نداشتند. 13

اسلاید 14: مدت زمان تحت دیالیز گروه مداخله 16/1528/33 ماه و گروه کنترل 2229/20 ماه بودو از این نظر هم دو گروه تفاوت آماری معنی داری نداشتند.میانگین و انحراف معیار BMI گروه مداخله 4/320/03 و گروه کنترل3/319/09 تعیین شد که اختلاف بین دو گروه از لحاظ آماری معنی دار نبود.سایر اطلاعات دموگرافیک افراد در جدول یک آمده است.جدول1:توزیع فراوانی مشخصات دموگرافیک گروه های مداخله و کنترل متغیرمتغیرکنترل تعداد(درصد)مداخله تعداد(درصد)P-valueChi-squareمصرف سیگاربلیخیر2(6/7)28(93/3)5(16/6)25(63/4)0/2وضعیت تاهلمجردمتاهل3(10)27(90)2(6/7)28(93/3)0/6بیماری زمینه ای منجر به دیالیزدیابتفشار خون بالاعلل دیگر11(36/7)12(40)7(13/3)16(20)14(46/7)10(33/3)0/314

اسلاید 15: در شروع مطالعه سطح CRP سرم در دو گروه اندازه گیری شد ودو گروه از این نظر هم تفاوت معنی دار آماری نداشتند.پس از اتمام مطالعه، سطح CRP در گروه مداخله از8/1110/73 به6/67/63 رسید و این کاهش در میزان CRP از نظر آماری معنی دار بود.(P=0/03). در حالی که در گروه کنترل تفاوت معنی داری یافت نشد.جدول2:میانگین و انحراف معیار سطح سرمی CRP قبل و بعد از مداخله میانگین و انحراف معیار قبل از مداخلهمیانگین و انحراف معیار بعد از مداخلهP-valueIndependent Ttestکنترل9/8111/267/910/50/24مداخله8/1110/736/67/60/0315

اسلاید 16: در شروع مطالعه میانگین نمره ی کلی کیفیت خواب (Global Score) در گروه مداخله و گروه کنترل به ترتیب 2/586/23 و 3/29 7/23 تعیین گردید که تفاوت دو گروه از نظر آماری معنی دار نبود.پس از اتمام مطالعه ، مقایسه تغییرات پرسشنامه خواب پیترزبرگ (PSQI) در گروه مداخله نشان داد که دریافت ویتامین C باعث تغییرات معنی داری در کیفیت خواب ذهنی ،تاخیر در به خواب رفتن، کفایت خواب و اختلالات خواب شده است(p0/05). در حالی که روی مدت زمان خواب ،مصرف داروهای خواب آور و عملکرد نامناسب در طول روز ،تاثیر معنی داری نداشت.در گروه کنترل تغییرات پرسشنامه کیفیت خواب پبترزبرگ (PSQI) در هیچ یک از اجزاء معنی دار نبود.به علاوه میانگین نمره ی کلی کیفیت خواب در گروه مداخله از 2/586/23به 3/124/07 رسید و این کاهش نمره که نشان دهنده بهبود کیفیت خواب است ؛از نظر آماری معنی دار بود(P0/0001). در حالی که در گروه کنترل نمره ی کلی کیفیت خواب از 3/297/23به 3/18/23 رسید و از نظر آماری معنی دار نبود. 16

اسلاید 17: جدول3: تغییرات اجزای کیفیت خواب گرو ه های مداخله و کنترل17

اسلاید 18: نتایج پژوهش حاضر حاکی از تاثیر ویتامین C تزریقی بر بهبود کیفیت خواب بیماران تحت همودیالیز می باشد.این تغییرات به طور معنی دار در بخش بهبود کیفیت ذهنی ،کاهش دیر به خواب رفتن،بهبود دوره خواب و بهبود اختلال خواب بوده است.در بخش های دیگر پرسشنامه شامل کفایت خواب ،استفاده از داروهای خواب آور و عملکرد ناقص در طول روز تفاوتی بعد از مصرف ویتامین C بین گروه کنترل و مداخله یافت نشد.مطالعات انجام شده در زمینه اختلالات خواب در بیماران تحت همودیالیز نشان داده اند که حدود86-80 درصد از بیماران تحت همودیالیز مزمن از اختلالات خواب رنج می برند.اختلال خواب یک عامل خطر برای مورتالیتی این بیماران با علل قلبی عروقی است و همین مساله بررسی بیشتر در عوامل مرتبط با مشکل خواب را ضروری می سازد.به علاوه در مطالعه Unruh و همکاران روی بیماران تحت همودیالیز ،مشخص گردید که کیفیت پایین خواب در این بیماران با میزان بقاء کمتری همراه است.بحث18

اسلاید 19: از طرفی وجود پروسه های التهابی در بیماران تحت همودیالیز مزمن امری شایع می باشد و علل این وضعیت افزایش وقوع عفونت ها،پروسه اورمیک،بالابودن وعدم کلیرانس سیتوکین های پیش التهابی ،استرس اکسیداتیو وکاهش سطح آنتی اکسیدان ها می باشند.به علاوه مشخص شده که در بیماران تحت همودیالیز بین اختلالات خواب و شاخص التهابی CRP رایطه معنی دار مستقیمی وجود دارد.در مطالعه Meirer-Ewert و همکاران که روی افراد سالم وبا القای حالت بی خوابی انجام شده بود؛نشان داده شد که افزایش سطح IL-6 و افزایش تعداد لکوسیت های خون محیطی با بی خوابی این افراد مرتبط است.یافته های حاصل از مطالعه Chiu و همکاران نیز نشان داده که بیماران همودیالیزی که سطوح CRP بالاتری دارند؛کیفیت خواب پایین تری نیز دارا هستند. 19

اسلاید 20: یافته های مطالعه حاضر نشان داد که مصرف ویتامین C تزریقی سبب کاهش معنی دار سطح CRP در بیماران دریافت کننده ویتامین C شده است.در این مطالعه دو گروه مداخله و کنترل از لحاظ جنس،تاهل،مصرف سیگار و نوع بیماری زمینه ای اختلاف معنی داری نداشتند.مدت زمان مداخله 8 هفته در نظر گرفته شد که از لحاظ تاثیرپذیری دارو و تاثیر بر اختلالات خواب زمان قابل قبولی است.در بررسی جنابی و همکاران ارتباط بارز بین عوامل التهابی و بیدار شدن های مکرر حین خواب،حرکات اندامی بیشتر حین خواب و طولانی شدن دوره به خواب رفتن بعد از بیدار شدن ،در بیماران همودیالیزی وجود داشت که این می تواند بهبود این موارد در بررسی اخیر با مصرف ویتامینC را توجیه نماید.بدین معنی که ویتامین C به عنوان یک آنتی اکسیدان سبب کاهش سطح عوامل التهابی از جمله CRP و در نتیجه بهبود کیفیت خواب بیماران گردیده است.در مطالعه Elder و همکاران کیفیت خواب در مراکز دیالیز هفت کشور مقایسه شد و بدترین score کیفیت خواب در همراهی با انواع مشکلات قلبی-عروقی ، دیابت،بیماری ریوی،افسردگی و خارش یافت شد. 20

اسلاید 21: نظر به این که مصرف ویتامین C به عنوان یک آنتی اکسیدان می تواند در روند حوادث قلبی عروقی تغییر ایجاد نماید؛شاید این عامل به طور غیر مستقیم هم در بهبود اختلال خواب موثر بوده است.مطالعه Unruh و همکاران نشان داد که 74 درصد از بیماران از اشکال ،در به خواب رفتن شکایت دارند.در مطالعه حاضر مصرف ویتامین C تزریقی سبب بهبود مدت زمان به خواب رفتن گردید که علت بهبود آن در گروه دریافت کننده ویتامین C ممکن است به عوامل دیگری مانند کاهش پای بی قرار یا کاهش هایپرفسفاتمی مربوط باشدکه لازم است در بررسی دیگر این عوامل مداخله گر نیز به عنوان متغیر های اصلی در نظر گرفته شده و با گروه کنترل مقایسه گردنند.همچنین در مطالعه Unruh و همکاران،کفایت خواب در 87 درصد بیماران مناسب نبود و با مارکرهای التهابی مثل فیبرینوژن،CRP ،IL-6 هم ارتباط معنی داری نداشت.این می تواند توجیه گر عدم تغییر در کفایت خواب با مصرف ویتامین Cدر مطالعه حاضر باشد و شاید لازم است دوزهای بالاتر ویتامین C و یا در دوره های طولانی تر آزموده شودو یا مصرف هم زمان مکمل های دیگر با خواص اضافی آنتی اکسیدانی مثل ویتامین E نیز ارزیابی گردد. 21

اسلاید 22: در بیماران گروه کنترل،مصرف داروهای خواب آور کاهش نداشت.اکثر بیماران تحت همودیالیز مزمن از داروهای آرام بخش و خواب آور برای کاهش اضطراب ، افسردگی و همچنین بهبود اختلالات خواب استفاده می کنند.مصرف طولانی مدت این داروها باعث وابستگی ذهنی می گردد.به طوری که حتی با بهبود وضعیت خواب تعداد کمی از بیماران تمایل به قطع ناگهانی داروهای خواب آور دارندکه با طولانی شدن شرایط بهبودی و حصول اطمینان بیماران از مستمر بودن آن تدریجا و به مرور زمان به قطع داروها رضایت خواهند داد.در این میان اطمینان بخشی از طریق پزشک و پرستار بخش همودیالیز باعث تسریع این روند خواهد شد.بیماران حتی بعد از مصرف ویتامین C هم از عملکرد ناقص در طول روز شاکی بودند که با توجه به دخالت عوامل متعدد مثل ضعف و بی حالی ناشی از آنمی ،هایپوآلبومینمی،اختلال الکترولیتی، اوستئودیستروفی و نارسایی قلبی نمی توان انتظار داشت که با توجه به یک عامل (التهاب سیستمیک)شاهد بهبود در این اختلال باشیم.در مطالعه براز و همکاران نیز ارتباط معکوسی بین کیفیت خواب و هموگلوبین و آلبومین یافت شد که مطرح کننده چند عاملی بودن و لزوم اصلاح هم زمان عوامل مختلف می باشد. 22

اسلاید 23: از آنجا که تنها عارضه مصرف ویتامین C ، هایپراگزالوزیس ذکر شد که در مصرف با دوز استفاده شده در مطالعه انجام شده در بیماران همودیالیزی؛عدم ایجاد آن ثابت شده است.لذا تجویز این عامل آنتی اکسیدان در بیماران همودیالیز مزمن به خصوص با اختلالات خواب و کیفیت پایین خواب توصیه می شود. همچنین پیشنهاد می گردد تا بررسی های بیشتری از لحاظ ارتباط عواملی مثل پای بی قرار و خارش با بروز التهاب سیستمیک و همچنین تاثیر آنتی اکسیدان ها بر بهبود آن انجام گردد.نتیجه گیریاین مطالعه نشان داد که مصرف ویتامین C تزریقی به مدت 8 هفته در بیماران تحت همودیالیز باعث کاهش CRP و افزایش کیفیت خواب در مقایسه باگروهی که ویتامین C دریافت ننموده اند؛ می گردد. 23

اسلاید 24: با تشکرعاطفه گله داری فردCarnation_68@yahoo.com 24