صفحه 1:
SHED ۳3 520 در
a
چالشهاي فرهنگي اجتماعي
اجتماع محلي و مهاجران
صفحه 2:
حوزههاي مطالعاتي
1 ساختار جمعيتي و قومي منطقه و پيشبيني تغییر و تحولات آتي آن
1 وضعیت اسيبهاي اجتماعي مردم محلي و کارکنان شرکت نفت و واحدهاي
ae
3 وضعيت كذران اوقات فراغت و امكانات آن
0 Reve
شهري و مديريت أن (از نظر خدمات رفاهي. مسكنء حمل و نقل oe 23
one)
Care Here ap| re] Enm) رز
رست لسر رك ار ان قات سك
00 er oe Meer oy are sey بررسی
FASS ee AISNE heed
0 en Gale و فا 2
0 ا Serie Ne Dene OSes Deel’)
ey)
صفحه 3:
را ۱
* ورود يك صنعت فوق مدرن و با سطح تكنولوزي
Fo ie alee vate S70 Mere
شخصيت عاملان فردي را به سهولت و به سرعت
دكركون میسازد زر تغييرات ت فراواني ميشود.
Kaorptsy) ا ا ere Era
Dee erent ee eee BD coe TO rn Tere
چارچوب توسعه منطقه و آمایش سرزمین گردد.
en een 01
one 5 olay 55 ی رد پات تاعات را بر
ييشبرد امر توسعه صنعتي شرایط عمومي رشد و
گسترش و حتي تثبیت آن رامیتواند به چالش بکشد.
صفحه 4:
را ۱
ar9 Gud a aswel > ل
peti ace lr 7
porn (ro) more epee lee ered hes كميتهاي اقتصادي
جنانچه منفك از کيفيتهاي زندگي در نظر گرفته _
شوند معنايي ندارندء و اين هم بديهي است كه اكّر
wT PE Ss ا ا 2 20
کنم, بیتردید نیاز به كميتهاي اقتصادي و فناوري
دا ل ساف نان كم ان ارت
اصل, کیفیت زندگي است و نوجه به 0 2
توجه به كيفيتهاء ارزش جنداني ندارد.
صفحه 5:
مراحل پروژههاي رم
ee ا ا ا ا ات
(initial planning) aJel برنامهريزي *
Implementation and) asby g Ih>l ~
(construction
Operation and) sjloaS 9 olor >
(maintenance
all A) os ay) cence re || red [pews 2 مراحل»
صفحه 6:
< منطور از اين مرحله عبارت است از زمان تفكر در مورد يروزه
ex mesey | ا ل را
مرفزم درباکت res ا ال
ار ار اه ار ۲
ا ا ا ل
نميدهد. از همان روز اولي كه شايعاتي در مورد يروزه
7 شود هم آمیدها و هم دشمنيهاي زیاد
Poy ا PK aye
سراع املاك بالقوة 0
7 oblis ۳ خود
خی 0 بنع رقا جر بخض
ميافتند Poy به
اطلاعات LOA در لت 9 مي اح
صفحه 7:
Pd مرحله ساخت و اجرا:
< این مرحله زماني شروع ميشود که تصمیم گرفنه شده, اجرا شود و
مجوزها صادر شوند. در اغلب يروزهها در اين مرحله شاهد: ازادسازي
زرا اه ای رصان ای ترارالن رف بر برس أوفاك
a ere re eee arg
eealT) ا ae ee eee 0000 و اكر تعداد | ين
تا ری را ار یی بر ار را ی
رداص سجن ان ایا ار ی ربا
رسای ات دربن سردم als wey ام بسا در رالد
senile Ailey sel lcs رم مدرس ایا و
bid) cts Ie (Es Ole Mh cei,
بيشتر زماني يديد ميآيد كه بين اين مهاجران تازه وإرد و مردم بومي
نوعي احساس خصومت و دركيري بيش آيد كه عمدتا ييدايش اين
on alsh i I aod pe ا ا
Tp ce ipsa Aull eo Jess See ellen Ne ens
Pere peach eta Se ech yre Cpr) unr ecd ee reve are)
le (Abs ail aaliy خی ار ی در رای در
pyr See reD) ۱
صفحه 8:
ج. مرحله عملیات و نگهداري
< این مرحله زماني شروع ميشود که مرحله ساخت
SE be ir) ا ا ل اك
مرحله يروزه در مقايسه با مرحله قبلي (مرحله
ساخت و اجرا) نياز به نيروي كار كمتري دارد. در
أين مرحله است كه توسعه صنعتي رخ ميدهد.
بهعلاوه در اين مرحله است كه اجتماع ميتواند با
شرايط اقتصادي و اجتماعي جديد خود را انطباق
دهد. معمو زا زا شاهد ثبات نسبي روند
جمعيتي و بهبود امکانات زيربنايي هستیم.
صفحه 9:
تأثیر اجتماعي Social)
4 از زور 00 Breit) slo توسعه بر شیوه
i کار روابط اجتماعي, و شیوه سازماندهي مردم باقي ميگذارند. در
a ميتوان به تغیبر در آرزشها, هنجارها و باورهاي مردم نیز اشاره
x
تحلیل و ارزيابي ae ارزيابي ل ere
5 1۳ , بهعبارت دیگر, روشي
ie Sie) ار رز ل ل
طلم رار ا ا ل Olt alo) ات رات
Siecle
Brower ater ed kee reg emer ae) eee anes ae
رت و مديريت بر ببامدهاي اجتماعي بروزءهاي توسعع. ابن
رای ای را ار ار ان
ار ی ار نت ار ار ار
است که مزاياي پروژه توسعه افزایشبافته و معایب آن کاهش یابد.
بهعبارت دیگر هدف از اين کار, توانمندسازي مردم محلي, ففرزدايي و
I epee Reece, hs امه ات ریا
Bice ici ل yen قات
0 relerss
صفحه 10:
> بر درلزیت sap رون نب رال طترات سس برراسته
2 1تغییرات جمعيتي , ۳ در الگوي اشتغال,
INES evs alltel cleanin) در نام فمسایکی
ار در سردا وتات در یه یبال رای
یر در ارکان دردهررسرر ناور بر شالت ر اررازت
فراغت,
ار ریت ا
ااباتیر بر سا ری یر در الکری ازسارن ار
Ty ey)
صفحه 11:
دارزناس نارای اجتصاعی همیشه با تسیل
eee Sener aC Se) |
پروژه هستند, شروع ميشود. پروژه ميتواند
سبب افزايش يا كاهش جمعيت شود. ورود
نيروي کار به منطقه که اغلب سریع ولي
Seu اند فان ربادم بر اتکانات
خدماتي و زیربنایی موجود در محل وارد
۳
صفحه 12:
2- تغيير در الككوي اشتغال
وهای رک حدافلل در مرحله سا رو ال رارك
ا ای تس سا ار ار
1
Gyo cetien clays iting nai el] am lie
انا رت ری یر زر NGPA SO
على در سيارى ار مواقم. ازن فرص علظ اسك اغلت كاركرازران
توسعه نيروي كار مورد نياز خود را از بيرون وارد ميكنند. تقاضا
براي نيروي کار محلي, بسیار کم است و زماني که پروژه به مرحله
بهرهبرداري ميرسد چون نیاز به نيروي آنساني متخصص و ماهر
رن تیار ترس ای برای رم تا ای لت رل
۶ حتي گاهي اوقات بروزه توسعه سبب افزايش ببكاري مردم محلي
sees ارات ابر ات
Pe NG ee Ue Nee ine
ار Il داد
صفحه 13:
3- جابهجايي و اسکان مجدد
SS bw Rese ae و
تا د جارك در لكيه دار اززبار ارارق
| ل ا ا 0 3
ay fel eerie) برنامههاي اجراشده در سنگاپور در 00
1960-0-0 که باعث جابهجايي نقریبا نيمي از
حنست إن كسور شد إشاره كرد نات ارم دادن
که را را ار ار ای
glo درک براي موفقیت پروژهها محسوب شده است.
JB شرايط فيزيكي تاقري مردم به ندرت باعث بهبود
شرابط زندکي اجتماعي و افتصادي آنها ميشود.
صفحه 14:
< پروژههاي توسعه اغلب به اشکال مختلف بر
بالات رک ار
و محله نه تنها يناهكّاه مردم هستند بلكه داراي
كاركردهاي اجتماعي و رواني نيز هستند. فهم اين
كاركردهاء ارزيابي انها و جبران اين. كاركردهاء بسيار
مر انیت اماب ات رن یک ار
بي سوادانء در انطباق با شرايط جديد به مراتب دشواري
بيشتري احساس ميكنند تا جوانان و باسوادان. اختلال در
wme cert ly رل رز
Weel) ار را
محلي باقي ميگذارد.
صفحه 15:
سایر تأنیرات اجتماعي
7 آلودگی صوتی: للم رل
کیفیت ۹
0
Te een be ل
ائرات منفي بروزهها
صورت نمي
< دسترسي: اف پروژه توسعه در دسترسي
مریم محلي به امکا ات وخد تعسرانی صور
ميگیرد که لازم است مورد بررسي فرار
خ اوقات فراعت PF eee a
NODES ا رك
* ايمني وبهداشت: يروزههاي توسعه حتماً داراي
Loe و
ددان و
ره سول جه زيادي به
توسعه are ار توا
صفحه 16:
سایر تأنیرات اجتماعي
ا eee 0 لك
زمينه ميتوان به تشكيل كروههاي فشار براي
ا ۱ ۱
< تأثير بر اجتماع محلي: يروزههاي توسعه
سبب افت اجتماع محلي کر
< تغییر در الگوي بهرهبرداري از زمين:
پروژههاي توسعه ۱۳۳ بر نحوه استفاده از
زمین تاثیر دارند نظیر از بین رفتن اراضي زراعي.
ارزيابي اجتماعي اجراي
پروژه هاي گازي در
عسلويه
چالشهاي فرهنگي ،اجتماعي
اجتماع محلي و مهاجران
حوزههاي مطالعاتي
1ـ ساختار جمعيتي و قومي منطقه و پيشبيني تغيير و تحوالت آتي آن
2ـ وضعيت آسيبهاي اجتماعي مردم محلي و كاركنان شركت نفت و واحدهاي
تابعه
3ـ وضعيت گذران اوقات فراغت و امكانات آن
4ـ وضعيت اشتغال و بيكاري ،موانع اشتغال مردم محلي و نيروهاي متخصص
5ـ مسايل شهري و مديريت آن (از نظر خدمات رفاهي ،مسكن ،حمل و نقل
و )...
6ـ سازمان كار ،مسايل كارگري و كارفرمايي و حقوق كار
7ـ وضعيت قشربندي و نابرابريهاي اجتماعي منطقه
8ـ بررسي ساختار اجتماع محلي ،بهبود تعامل مديران نفت ،مديريتهاي
شهري و محلي ،بخش خصوصي و مشكالت نظام تصميمگيري منطقه
9ـ چالشهاي فرهنگي ،تغيير و تحوالت در ارزشها و نگرشها و رفتارهاي مردم
محلي
10ـ آموزش فرزندان و آموزش فني و حرفهاي كاركنان به منظور افزايش
مهارت
مقدمه
ورود يك صنعت فوق مدرن و با سطح تكنولوژي بسيار
باال ،هم نظامهاي اجتماعي محلي و هم شخصيت
عامالن فردي را به سهولت و به سرعت دگرگون
ميسازد و منشاء تغييرات فراواني ميشود .مديريت
كارآمد اين دگرگونيها ميتواند موجب تسهيل ،تسريع و
تعميم رشد صنعت فوق در چارچوب توسعه منطقه و
آمايش سرزمين گردد.
از سوي ديگر ،برنامهريزيهاي غيرواقع بينانه و يا
واگذاري آن و عدم توجه به تأثير اجتماعات محلي بر
پيشبرد امر توسعه صنعتي شرايط عمومي رشد و
گسترش و حتي تثبيت آن راميتواند به چالش بكشد.
مقدمه
توسعه ،به هيچ وجه امري صرفًا اقتصادي نيست؛
توسعه امري كيفي ،انساني است كه انسان از جهات
مختلف در كانون آن است .كميتهاي اقتصادي چنانچه
منفك از كيفيتهاي زندگي در نظر گرفته شوند معنايي
ندارند ،و اين هم بديهي است كه اگر بخواهيم كيفيت
زندگي (فردي و جمعي) را متحول كنم ،بيترديد نياز به
كميتهاي اقتصادي و فناوري داريم .ولي شايد اين نكته
چندان نادرست نباشد كه اصل ،كيفيت زندگي است و
توجه به كميتها بدون توجه به كيفيتها ،ارزش چنداني
ندارد.
مراحل پروژههاي توسعه
تمام پروژههاي توسعه از چند مرحله عبور ميكنند:
برنامهريزي اوليه ()initial planning
اجرا و ساخت (Implementation and
)construction
عمليات و نگهداري (Operation and
.)maintenance
تأثيرات اجتماعي در هريك از اين مراحل،
متفاوت است.
الف .مرحله برنامهريزي:
منظور از اين مرحله عبارت است از زمان تفكر در مورد
پروژه تا زمان شروع عمليات ساخت و ساز .بهعنوان
مثال :طراحي پروژه ،دريافت مجوزها و ارزيابي
آلترناتيوها .تأثيرات اجتماعي از همان روز اول روي
ميدهند .اغلب تصور ما اين است كه تا آغاز مرحله دوم
(مرحله ساخت) هيچ تأثير اجتماعي روي نميدهد .از
همان روز اولي كه شايعاتي در مورد پروژه
پخش ميشود هم اميدها و هم دشمنيهاي زياد
برانگيخته ميشود .برخي افراد بيروني
(غيربومي) به سراغ امالك بالقوه مهم ميآيند و
آنها را در انحصار خود درميآورند .مقامات
سياسي به موضعگيري ميپردازند و گروههاي
ذينفع به جنبوجوش ميافتند .تمام اين تغييرات
صرفًا بهخاطر پخش اطالعات جديد در منطقه،
صورت ميگيرند.
ب .مرحله ساخت و اجرا:
اين مرحله زماني شروع ميشود كه تصميم گرفته شده ،اجرا شود و
مجوزها صادر شوند .در اغلب پروژهها در اين مرحله شاهد:
آزادسازي زمينها ،ساخت جاده و ساختمانهاي فراوان هستيم .در
برخي اوقات جابهجايي مردم نيز در اين مرحله صورت ميگيرد.
بسته به حجم پروژه ،مهاجرت نيروي كار به منطقه نيز صورت
ميپذيرد و اگر تعداد اين كارگران مهاجر زياد باشد ،فشارهاي
جديدي بر امكانات زيربنايي اجتماع محلي وارد شده و چون الگوهاي
تعامل اجتماعي تغيير مييابد ،استرسهاي اجتماعي در بين مردم
پديد ميآيد .اجتماع محلي در پاسخ به افزايش تقاضاهاي ايجاد شده
در زمينه :مدرسه ،امكانات بهداشتي ،مسكن و ديگر خدمات
اجتماعي ،دچار مشكل ميشود .استرسهاي بيشتر زماني پديد
ميآيد كه بين اين مهاجران تازه وارد و مردم بومي نوعي احساس
خصومت و درگيري پيش آيد كه عمدتًا پيدايش اين احساس ناشي از
افزايش ناگهاني در هزينهها (بهخصوص هزينه مسكن) ،كاهش
خدمات عمومي در محل حتي افزايش عدم اطمينان در مورد آينده،
ميباشد .بهطور كلي وقتي پروژه جديدي اجرا ميشود ،سازمان
محلي و اقتصاد محلي دچار تغيير شده و در نتيجه تغييراتي در رفتار
مردم براي انطباق با شرايط جديد ،بروز ميدهد.
ج .مرحله عمليات و نگهداري
اين مرحله زماني شروع ميشود كه مرحله ساخت و
اجرا كامل شود .در بسياري از موارد ،در اين مرحله
پروژه در مقايسه با مرحله قبلي (مرحله ساخت و
اجرا) نياز به نيروي كار كمتري دارد .در اين مرحله
است كه توسعه صنعتي رخ ميدهد .بهعالوه در اين
مرحله است كه اجتماع ميتواند با شرايط اقتصادي و
اجتماعي جديد خود را انطباق دهد .معموًال در اين
مرحله شاهد ثبات نسبي روند جمعيتي و بهبود امكانات
زيربنايي هستيم.
تأثير اجتماعي (Social
)پروژههاي توسعه بر شيوه
impactكه
منظور از تأثير اجتماعي هرگونه تأثيري است
زندگي ،كار ،روابط اجتماعي ،و شيوه سازماندهي مردم باقي ميگذارند.
در اين زمينه ميتوان به تغيير در ارزشها ،هنجارها و باورهاي مردم نيز
اشاره كرد.
در تعريف ارزيابي تأثيرات اجتماعي ميتوان گفت :شناسايي ،تحليل و
ارزيابي اثرات اجتماعي ناشي از يك حادثه يا رويداد خاص ،بهعبارت
ديگر ،روشي است براي تحليل اينكه رفتار ما انسانها چه اثراتي بر
جوانب اجتماعي محيط خواهد داشت .پس ارزيابي تأثيرات اجتماعي
ارتباط نزديكي با تغييرات اجتماعي دارد
بهعبارت ديگر ميتوان گفت كه ارزيابي تأثيرات اجتماعي عبارت است از
تحليل ،نظارت و مديريت بر پيامدهاي اجتماعي پروژههاي توسعه .اين
پيامدهاي اجتماعي ميتوانند مثبت باشند يا منفي ،آشكار باشند يا پنهان،
خواسته باشند يا ناخواسته .هدف از اين ارزيابي حصول اطمينان از اين
امر است كه مزاياي پروژه توسعه افزايشيافته و معايب آن كاهش يابد.
بهعبارت ديگر هدف از اينكار ،توانمندسازي مردم محلي ،فقرزدايي
و بهبود وضعيت گروههاي محروم و آسيبپذير جامعه است .برخي از اين
گروههاي محروم و آسيبپذير عبارتند از :فقرا ،سالمندان ،زنان ،افراد
بيكار ،كودكان ،اقليتهاي قومي يا مذهبي.
قلمرو ارزيابي تأثيرات
اجتماعي
در دوازده حوزه ذيل ميتوان به ارزيابي تأثيرات اجتماعي پرداخت:
1 تغييرات جمعيتي2 ،تغيير در الگوي اشتغال،
3 جابهجايي و اسكان مجدد4 ،اختالل در نظام همسايگي،
5 تأثير در سروصدا6 ،تأثير در ابعاد زيباييشناختي،
7 تغيير در امكان دسترسي8 ،تأثير بر تفريحات و اوقات
فراغت،
9 ايمني و بهداشت10 ،واكنش شهروندان،
11 تأثير بر اجتماع محلي12 ،تغيير در الگوي استفاده از
زمين و بهرهبرداري.
-1تغييرات جمعيتي
ارزيابي تأثيرات اجتماعي هميشه با تحليل
ويژگيهاي جمعيتي مردمي كه تحت تأثير
پروژه هستند ،شروع ميشود .پروژه ميتواند
سبب افزايش يا كاهش جمعيت شود .ورود
نيروي كار به منطقه كه اغلب سريع ولي
موقت ميباشد ،فشار زيادي بر امكانات
خدماتي و زيربنايي موجود در محل وارد
ميسازد.
-2تغيير در الگوي اشتغال
پروژههاي بزرگ ،حداقل در مرحله ساخت پروژه ،اغلب به دنبال
نيروي انساني زيادي هستند .با احداث و راهاندازي پروژه ،نيروي كار
الزم براي بهرهبرداري از آن كاهش زيادي مييابد شايد به يكدهم
تقليل يابد .اغلب چنين تصور ميشود كه پروژههاي توسعه براي
افرادي كه در منطقه زندگي ميكنند ،فرصت اشتغال فراهم ميكند
ولي در بسياري از مواقع ،اين فرض غلط است .اغلب كارگزاران
توسعه نيروي كار مورد نياز خود را از بيرون وارد ميكنند .تقاضا
براي نيروي كار محلي ،بسيار كم است و زماني كه پروژه به مرحله
بهرهبرداري ميرسد چون نياز به نيروي انساني متخصص و ماهر
دارد لذا باز فرصت شغلي براي مردم محلي چندان زياد نميباشد.
حتي گاهي اوقات پروژه توسعه سبب افزايش بيكاري مردم محلي
ميشود .در هرگونه ارزيابي تأثيرات اجتماعي بايستي تغييرات
احتمالي در اشتغال را ارزيابي كرد و براي كاهش اثرات منفي آن،
راهكارهايي ارائه داد
-3جابهجايي و اسكان مجدد
در برخي از پروژههاي توسعه به جابهجاي مردم محلي
اقدام مينمايندكه در اينگونه موارد ارزيابي اثرات اجتماعي
اين اقدام بسيار اهميت مييابد .براي مثال ميتوان به
برنامههاي اجراشده در سنگاپور در دهههاي 1960-70-80
كه باعث جابهجايي تقريبًا نيمي از جمعيت اين كشور شد،
اشاره كرد .مطالعات نشان داده كه پيامدهاي ناشناخته اين
پروژهها بسيار زياد بوده و مانع بزرگي براي موفقيت
پروژهها محسوب شده است .تغيير شرايط فيزيكي زندگي
مردم به ندرت باعث بهبود شرايط زندگي اجتماعي و
اقتصادي آنها ميشود.
-4اختالل در نظام همسايگي
پروژههاي توسعه اغلب به اشكال مختلف بر عادات
سكونتي مردم محلي تأثير ميگذارند .خانه و محله نه
ه مردم هستند بلكه داراي كاركردهاي اجتماعي و
تنها پناهگا
رواني نيز هستند .فهم اين كاركردها ،ارزيابي آنها و جبران
اين كاركردها ،بسيار دشوار است .اغلب مطالعات نشان
داده كه سالمندان و بيسوادان در انطباق با شرايط جديد
به مراتب دشواري بيشتري احساس ميكنند تا جوانان و
باسوادان .اختالل در نظام همسايگي كه در اثر پروژههاي
توسعه اتفاق ميافتد ،اثرات رواني و اجتماعي شديدي
بر مردم محلي باقي ميگذارد.
ساير تأثيرات اجتماعي
آلودگي صوتي :يك مسأله اجتماعي مهم است كه بر
كيفيت زندگي مردم اثر زيادي دارد زيرا بر خواب ،رفتار و
ارتباطات مردم شديدًا تأثير دارد.
تأثير در ابعاد زيباييشناختي :معموًال توجه زيادي به
اثرات منفي پروژههاي توسعه بر ابعاد زيباييشناختي
منطقه صورت نميگيرد.
دسترسي :در نتيجه اجراي پروژه توسعه در دسترسي
مردم محلي به امكانات و خدمات تغييراتي صورت
ميگيرد كه الزم است مورد بررسي قرار گيرد.
اوقات فراغت :الزم است به اثرات پروژه بر الگوي
گذران اوقات فراغت مردم نيز توجه شود.
ايمني وبهداشت :پروژههاي توسعه حتمًا داراي
پيامدهاي ايمني و بهداشتي هستند بهخصوص در مورد
كودكان و سالمندان.
ساير تأثيرات اجتماعي
واكنش شهروندان نسبت به پروژه :در اين
زمينه ميتوان به تشكيل گروههاي فشار براي
اثرگذاري بر تصميمگيران اشاره كرد.
تأثير بر اجتماع محلي :پروژههاي توسعه
ممكن است سبب توسعه اجتماع محلي شوند يا
سبب افت اجتماع محلي گردند.
تغيير در الگوي بهرهبرداري از زمين:
پروژههاي توسعه معموًال بر نحوه استفاده از
زمين تأثير دارند نظير از بين رفتن اراضي زراعي.