صفحه 1:
ous اللّه الرجمان الرحیم
صفحه 2:
©
تاريخجه
در سال 1895 ..درخشش كواه صفحه فسفرساتى كه در
كوشةاى از آزمايشكاه نيمة تاريى نررشي اشعه كاتديى قرار
داشت. دهن آماده و خلاق رشگن که در آن زمان استاد فیزیک
بود متوجه پرتوهای تازه‌ای تمود که از حباب شیضدای لامبهای
کاتودیک بیرون زده و بی آنکه به چشم دیده شود به اطراف
پراکنده میشوند. آن چه مایه شگفین:رنتگسن شده بود. تفوذ
این پرتوها از دیواره شیشه‌ای لامپ به بیرون و تأثیر آن روی
طفحة تار ور سات در كوجهات سيا دون از لام بر
آزمايشكاه بود. رنتكن به بررسيهاى خود درباره كشف تازه كه
ul پرتو ایکس نامید (بخاطر فروتنى) , ادامه داد. بعدها اين
تصوير دست همسر رونتگن در سال ۸۹۶آشعه رنتگن نامیده شد
9
60
o
صفحه 3:
©
اشعه ایکس نوع تایش الکترومغناطیسی است که بیشتر
به دلیل قایلیت تقو آن در پوست و عکشس‌برداری از
استحوان‌ها, شناخته شذه است. پرشرفت‌های تکنولوزی
Stellar jade پرتوهای آیکس همکراتری شده است از
اين رو با استفاده از تکنولوژی امروزه در تولید پرتو ایکس
می‌توان ساختار سلولها و دیگر اجزاء جزئی‌تر بیولوژیکی
را نیز تعیین کرد. از اين پرتوها در ساخت مکانیزم‌هایی
استفاده می‌شود که می‌توان با استفاده از آنها سلولهای
.سرطانی را از بین برد
6
©
©
©
صفحه 4:
6
©
به پرنو ایکس با فونون‌های پرانرژی‌تر (بالای ۵ يا ۱۰ کیلو الکترون‌ولت و با طول موج ار تا ۲ر- sed beet
سخت و پرتوهای با انزژی پایین‌تر را پرتو ایکس نرم می‌گویند.به دلیل توان نفوذ بالاي پرتو ایکس سخت. از أن برای
و به عنوان یکی امتیت فرودگاه‌ها و همچنین قسمت پرتونگاری از اعضای بدن تصویریرداری از داخل اجسام,,ماننة
. در تشخیص نقص‌های موجود در اشیا (مثلاً در لوله‌ها و ...) استفاده می‌شودتست غبرمخربت‌از روش‌های
شده به اين روش نيز اطلاق‌برتو نگاری, برای عکس‌های پرتو نگاری‌از عبارت «پرتو ایکس» علاوه بر روش
اشعه ایکس برای‌کر بستالوگرافی‌می‌شود. به دلیل اینکه طول موج پرتو ایکس سخت برابر اندازه اتمها است. از
تعبین ساختار کریستالی استفاده می‌شود. در مقایل پرتو ایکس نرم به آسانی در هوا جذب می‌شود؛ عمق نفود پرتو
.ایکس با قدرت ۶۰ الکترون‌ولت در آب کمتر از یک میکرومتر است
هیچ توافق جامعی برای تمایز بين پرتوهای ایکس و گاما وجود ندارد. یکی از روش‌های تعیین تمایز بین اين دو پرتو,
ساطع می‌شود. این شیوه از تعریف اشکالات‌هسته اتم و پرتو گاما از الکترونهابررسی منیع آن است؛ پرتو ایکس از
فراوانی دارد؛ در فرایندهای دیگر نیز فوتون‌هایی با انرژی‌های بالا تولید می‌گردند. یا اینکه روش‌های تولیدی وجود
دارد که شناخته شده نیستند. تمایز دیگر پرتو گاما و پرتو ایکس, بر اساس طول موج است, پرتوهای دارای طول
؛ در دسته‌بندی پرتو گاما قرار می‌گیرند.با این معیار درصورتی‌که فقط طول آنگستروم‌موج‌های پایین, برای مثال ار.
موج مشخص باشد می‌توان فوتون را در یک دسته‌بندی مشخص قرار داد. هرچند برخی روش‌های اندازه گیری قادر
به تمیز دادن طول موج‌های مختلف نیستند, اغلب این دو تعریف با هم منطبقند چراکه پرتوهای الکترومغناطیس
دارای طول موج بلندتر و انرژی فوتون پایین‌تری نسبت به پرتوهای ساطع شده‌تیوب‌های پرتو انکس‌ساطع شده از
گاهی اوقات, به غیر از این دو تعریف, در زمینه‌ای خاص, تعاریفی بر اساس سوابق"ا هستند. هسته‌های پر توزااز
2 تا وان (نشخیص) پا نوع مصرف آن کاربرد پیدا مي‌کنند. با اين حال, پرتو گامای مورد___ sso
۳ طول موج ۶ تا ۲۰ مگاالکترون ولت بر نو درمانی‌استفاده در آمور پزشگی و صنعتی. به عنوان" 0 متال برای chloe
2 ig ea oe a ae مر مرت ate eet Big AR eee an igs
صفحه 5:
Wevelength Lym 100nm 10nm nm 100 pm 10pm 1pm 100m
52 ا ببس ۳
tight ها
Photon energy 1 eV
Xray crystallography Mammography
است, که دارای‌از طیف الکترومغناطیس‌پرتو ایکس عضوی
است. در كاربردهاى متفاوت ازنور مرثى طول موج يايينتر از
.طيفهاى مختلف يرتو ايكس استفاده مى شود
صفحه 6:
©
ویژگی های پرتو ایکس
قدرت نفوذ پرتوهای ایکس به دلیل انرژی بالاء فوقالعاده زیاد است و از اغلب مواد عبور میکنند. اگر دست
خود را در مسیر پرتوهای ایکس قرار دهیم, فقط سایهی استخوانهای دست روی صفحه مشاهده ميشود.
علت این امر آن است که پرتوهای ایکس بدون جذب شدن از عضلات و بافت نرم بدن عبور میکنند ولی از
استخوان عبور نمیکنند و جذب ميشوند. به طور کلی عناصری که جرم اتمی زیادی دارند پرتوهای ایکس را
بیشتر جذب میکنند. پرتوهای ایکس روی بافتهای زنده اثر کرده و موجب تخریب آنها میشوند. بنابراین
لولههای پرتوی ایکس را در محفظههای سربی قرار میدهند, زیرا همان طور که گفته شد, سرب به دلیل
جرم اتمی زیاد توانایی جذب پرتوی ایکس را دارد. پرتوهای ایکس در بسیاری از اجسام, فلورسانس تولید
میکنند. مثلا تابش پرتوی ایکس بر روی باریم هگزا سیانوپلاتینات. نور سبز رنگ تولید میکند. از دیگر
ویژگیهای پرتوهای ایکس محدودهی طول موج آنهاست. همانطور که قبلا آشاره شد. طول موح آنگستروم
است که این مقدار مشابه فاصلهی بین اتمها در بلور مواد 10 تا 0.01 تقریبی پرتوی ایکس در حد است و
.همین امر امکان پراش و بررسی ساختار بلوری مواد را با استفاده از پرتوی ایکس فراهم کرده است
©
صفحه 7:
©
©
خواص
هستند. این‌پیوند اتمی کردن اتمها و شکستن نونیژه‌پرتو ایکس دارای انزژی لازم برای فوتون‌هاه.
یاقت‌های قرار می‌دهد, و به همین دلیل برای پرتوهای بونیزه‌کننده خاصیت پرتو ایکس را در طبقه‌بندی
ذر مقاذیر بالا در یک ذوره ژمانی کم باعث ایجاد دوز تابش‌زنده مضر است. قرار گرفتن در معرض
می‌شود, و در عين حال قرار گرفتن در معرض دوز تابش در مقادیر پایین‌یماربهای حاصل آز تشعشع
رابالا می‌برد. در تصویریرداری پزشکی این افزایش خطرسرطان‌های ناشی از تشعشعرپسک ابتلا به
ابتلا به سرطان در مقابل فواید استفاده از اين روش برای تشخیص پزشکی, قابل چشم پوشی است. از
پرتو درماتی استفاده کرد که دز این زوش درمان سرطان‌قابلیت یونیژه کردن آشعه ایکس می‌توان در
پرتو ایکس‌طبف‌سنحی سرطانی استفاده می‌شود. همچنین ازسلول‌های بدخیم‌از پرتوایکس برای کشتن
پرتواکعویرسضمنو صیا توا ندولد ونتغلکه جن‌شوا پراکنده شود از اشیاء ضخیم عبور کند. به همین دلیل از
پرتو ایکس سخت برای تصویربرداری از داخل اشیاء دارند استفاده می‌شود. کاربردهای دیگر آن عبارتند
از رادیوگرافی پزشکی و اسکنرهای امنیتی فرودگاه‌ها. در عین حال از تکنیک مشابه در صنعت (برای مثال
)سی تی حیوانات کوجک) و همچنین تحقیقات (برای مثال سی تی اسکن صنعتی و راد
استفاده می‌شود::عمق تفوذ پرتو ایکس با تغییر فزکانس Ol تغییر میکند. این موضوع تنظیم. ان ژی
.قوتون برای کاربردهای مختلف را امکان‌پذیر میکند
©
صفحه 8:
روش های تولید
در هنگام برخورد الکترون‌های با سرعت بالا به فلزات,
الکترون‌های لایه‌های پایین‌تر به لایه‌های بالاثر منتقل شده
یره Games. ele و دير هگام رکشت
کترون‌ها به حالت پایه انرژی مازاد را یه صورت پرت
انرژی مازاد را به صورت پرتو
ایکس گسیل میکنند؛ بنابراین هر لامپ تولید پرتو ایکس
:بايد شامل
منبع الکنرون
میدان شتاب‌دهنده به الکترونها
هدف فلزی
ایرژی جنيشی‌باشد. به علاوه از آنجایی که قسمت عمد
الکترونها هنگام برخورد به فلز هدف, به حرارت تبدیل
می‌شود, معمولً فلز هدف را با آب خنک میکنند تا ذوب
.نشود
صفحه 9:
#طیف اشعه ایکسش
©
اشعه تولید شده به وسیله لامپ اشعه ایکس یک طول موج ندارد. بلکه شامل گستره‌ای از طول موج هاست.
:پرتوهای ایکس به وسیله دو نوع فرایند تولید میشوند
شتاب منفی الکترون ها در موقع برخورد با انتهای ماده ی هدف پرتوهای ایکسی با طول موج های متفاوت تولید
.میکند. این پردو "سفید" یا نواز پیوسته, فرکانش ها در طیف اشعه آیکس رابه عتوان تایش تزمزی می‌شناسند
برخورد الکترون با اتم هدف موجب جابجایی الکترون مداری در اتم هدف و راندن آن به حالت پر انرژی‌تری
.مىشود: آين عمل را براتكيزش مىتامند
هنگامی که الکترون مداری پر انرژی, به موقعیت مداری نخستین خود برمی‌گردد, رها شدن انرزى به صورت كسيل
.پرتوی با فرکانس خاصی خواهد بود. اين پرتو, شدت خیلی بيش تری نسبت به پرتو "سفید" زمینه خواهد داشت
معمولا برای هر ماده, هدف معیتی بیش از یک طول موج اشعه انکس وجود دارد. طول موج پرتو تولید شده به
وسیله لامپ اشعه ایکس, حد پایینی دارد که با ولتاژ لامپ نسبت عکس دارد. پرتو حد پایینی طول موج طیف, بیش
:تزین اهمیت را در پزتو نگاری دازد. زبزا توانایی نقوذ آن پیش:تر است
o
صفحه 10:
©
©
اثراتبيولوزيكئيرتو
نفوذ پذیری پرئوهای ایکس تولید شده از پرتوهای گاما کمتر بوده اما برای پرتوهای ایکس تولید
شده در لامپهای اشعه ایکس بوسیله چشمه‌های پرانرژی در خصوص فولاد نیز ديده مى شود. بايد
توجه کرد که بیشترین ضخامتهای استفاده از زمانهای پرتودهی چند دقیقه‌ای و فیلمی با سرعت
متوسط می‌توان مورد بررسی قرار داد. مقاطع ضعیفتر را با استفاده از زمانهای پرتودهی طولانی
. و قیلفی با سزعت زیاد می‌توان بززسی کزد
تحقیقات دهه های اخیر مخاطرات پرتوهای یونساز را بطور قطع روشن کرده است . برهمین
: اساس امروزه اثرات بیولوژیکی پرتوهای پونساز را به سه گروه مختلف طبقه بندی می کنند
صفحه 11:
الف) اثرات قطعی بدی با جسمانی :جره آفاز اولیه با زودزش
بوده که وقوع آنها حتمی است . که از سرخی پوست تا نکروز
سلولها و عقب افتادگی رشد زمانی که حاصل تابش مناطق
اپی فیزبال در کودکان است متفاوت است
ب ) آثار آماری بدن : همانطور که از نام آنها پیداست آماری
بوده که از مهمترین آنها لوسمی انواع سرطانها و کوتاهی عمر
. شت : نام ديكر إين آثار . آثار دبررسى انست
ج ) اثرات ژنتیکی : اثراتی که در فرزندان و نسل های آینده
ظاهر می شوند و ناشی از1([۸افراد مورد تابش می باشد
اثر پرتو بر روی
صفحه 12:
©
©
ابر اسع روى سلول ها
اثر اشعه روى سلولها به دو عامل مقدار اشعه و نوع سلول بستكى دارد . بطور كلى هر جه زمان تابش
اشعه كمتر باشد اثر آن زيادتر است زيرا در طى آن فرصت براى ترميم سلول وجود ندارد . اثر اشعه در
قسمتهاى مختلف سلول و همينطور انواع سلول يكسان نمى باشد و همينطور اين اثرات در حالات مختلف
يى سلول متفاوت مى باشد . طبق تجربه هد لول ۲۵ بار حساس تر از سيتويلاسم است از طرفى مى
دانيم خاصيت توليد مثل مربوط به هسته بوده بنابراين ضايعات آن به مراتب وخيم تر مى باشد به علاوه
اسند 6 تغییرات هسته برعکس سیتوپلاسم قابل ترمیم نمی باشد . اگر چه همه سلولهای زنده به اشعه
ولی این حساسیت در آنها متفاوت است . طبق قانون برگونی و توبیوند هرچه فعالیت تقسیم سلولی زیادتر و
فاصله آن از زمان تقسیم بعدی بیشتر و عمل فیزیولوژیکی آن نامشخص تر باشد حساسیت آن نسبت به
بیشتر خواهد بود . در بین موجودات تک سلولی معمولاً باکتریها حساسیت زیادی به اشعه ندارند اما ۷ اشعه
و سایر پرتوهای یونساز مى توان کشت میکروپی را استریل کرد و بطور کلی حساسیت 1 با تایش پرتو
میکروبهای بیماری زا خیلی کمتر از سلولهای بدن است و از حساس ترین سلولهای بدن به ترتیب نزولی
موجود در طحال و تیموس و مغز استخوان و سلولهای سمینال و مولد اپیدرم است .باید 1380 و ۲۷16 ۹
ياد که هر گا علت مثلاً آماس یه حالت بازکشت کنر چبیاست آن به اشعی یار 9
بحياداورى كرد كه هر كاه يافتى يه هر اس به جنينى بازكشت كند حساسيت آن به اشعی زیاس
. مى شود
صفحه 13:
اثرات اشعه بر گلیولهای
خونی
خود گلبولها در برابر پرتو حساسیت
زياد ندارند اما سلولهای تولید کننده
آنها در غدد لنفاوی و طحال و مغز
استخوان حساسيت بالاثق دارنذ ودر
بين آنها بافت لنفوئيد از بقيه حساستر
بوده و بافت میلوئید که شامل
لهای سفید چند هسته ای است
حناسیت کستری دارد به همین دلیل
لکوینی زودتر از آنمی ظاهر می
. شود