اقتصاد مقاومتی

صفحه 1:


صفحه 2:
راون الب ۰ ۱- چیستی اقتصاد مقاومتی * _کلیاتی در یاب تحریم اقتصادی * مفاهیم مرتبط با اقتصاد مقاومتی *_ریشههای مفهوم اقتصاد مقاومتی در آموزه های اسلامی ۲- شاخص های اقتصاد مقاومتی * شاخص های تاب آوری * شاخص های آسیب پذیری 

صفحه 3:
راون الب * ۳- مروری بر سیاست های کلی اقتصادی مقاومتی ۰ ۴- راهبردهای اقتصاد مقاومتی * راهبردهای مقاومتی در فضاى كسب و كار * جایگاه اصل تعاون در اقتصاد مقاومتی * اقتصادی مقاومتی در حوزه رفاه اجتماعی 

صفحه 4:


صفحه 5:
کیال باه رم ‎sale‏ ‏تعریف تحریم اقتصادی انواع تحريم اقتصادى اثر بخشى تحريمهاى اقتصادى هزينههاى تحريم اقتصادى تاريخجه استفاده ابزارى از تحريم اقتصادى تحريم اقتصادى جمهورى اسلامى ايران 

صفحه 6:
تعریف تحریم اقتصادی «تحریم» فعالیتی است که به وسیله یک يا چند بازیگر بین‌المللی (مجری تحریم)» عليه يك يا جند کشور دیگر (هدف تحریم» به منظور مقاصد سیاسی, بااهداف محروم ساختن آنها از انجام برخی مبادلات پا وادار ساختن آنها به پذیرش هنجارهایی معین و مهم (از دید مجریان تحریم)؛ اعمال می‌شود. Sanction Haidar, J.., 2015."Sanctions and Exports Deflection: Evidence from Iran," Paris School of Economics, University of Paris 1 Pantheon Sorbonne, Mimeo 

صفحه 7:
انواع تحریم اقتصادی تحریم‌های اقتصادی عمدتا از دو طریق اعمال می‌شود. تحریم تجاری و تحریم مالی. تحریم تجاری که با محدود کردن یا قطع کردن انواع روابط وارداتی و صادراتی همراه می‌شود. در تحریم مالی محدودیت و تضییقات و فشارهایی بر روابط مالی کشور هدف اعمال می‌شود. یعنی سرمایه گذاری» تأمین مالی و معاملات مالی کشور تحت فشار قرار می‌گیرد. 

صفحه 8:
انواع تحریم اقتصادی تقسیم‌بندی دیگری می‌توان از جهت «منشأه_تحریم نیز در نظر داشت. اول تحريم يك جانبه. در اين نوع کشور فرستنده تحریم براساس تصمیم یکطرفه خود تحریم را اعمال می‌کند. دوم تحریم چند جانبه که از سوی چند کشور علیه کشور هدف صورت می‌گیرد. * سوم تحریم سازمان ملل است که به وسیله شورای امنیت اعمال می‌شود. 

صفحه 9:
اثر بخشی تحریمهای اقتصادی Ce pS) See ee ee ‏از آنجا که در‎ محدود می‌کند» در نهایت اقتصادی کشور فرستنده تحریم در و هدف بستگی پر کشوری مانند کانادا که در حد ۸۰ درصلد روابط تجار ‎US‏ بدون تردید کشور ‎ee‏ و خیمی دچار می‌شود. اما اگر سهم معاملات اقتصادی آمریکا با کشوری مثلا حدود ۱۵درصد ‎Sep‏ ‏جانبه کاری از پیش نخواهد برد ‏لبته در سطح کشور تحريم‌شده: میزان افزایش هزینه‌ها به میزان وابستگی آن کشور به طرف ‏تحریم کننده بستگی دارد. ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 10:
اثر بخشی تحریمهای اقتصادی ر خصوص اثربخشی تحریم‌های اقتصادی صورت گرفت. این نتیجه اعلام شد که ۱۷۱ مورد ل ۱۹۱۵ تا ۱۹۹۰ صورت گرفته که حدود 7"درصد آن موفق نبوده و ۳6درصد بقیه 

صفحه 11:
اثر بخشی تحریمهای اقتصادی * بدیهی است که آثار و هزینه‌های تحریم چند جانبه نسبت به تحریم یک جانبه می‌تواند بیشتر باشد. به ویژه تحریم شورای امنیت سازمان ملل که به صورت همه جانبه صورت می‌گیرد و برای اعضای سازمان ملل لازم‌الاجراست و بعد حقوقی و قانونی هم دارد. 

صفحه 12:
هزینه‌های تحریم اقتصادی هزینه‌های تحریم اقتصادی بسته به نوع تحریم متفاوت است چنانچه تحریم به صورت یک جانبه از سوی یک کشور انجام شود اثر بخشی تحریم کمتر و به همین نسبت چنانچه از سوی چند کشور يا ری شورای لطت سومان من اعمال کرد ارس مر است. همانطور که اشاره شد تحریم های همه جانبه شورای امنیت بسیار نادر است. ولی چنانچه اعمال گردد تاثیر آن بسیار جدی است در واقع نباید تحریم های یک جانبه را از نظر هزینه با تحریم های شورای امنیت مقایسه کرد. 

صفحه 13:
هزینه‌های تحریم اقتصادی در تحریم‌های یک جانبه هزینه واردات و صادرات افزایش می‌یابد و کالاهای صادراتی قدرت رقابت خود را از دست می‌دهند و واردات نیز گران‌تر می‌شود و در نتیجه با مقدار معینی سرمایه کالای کمتری وارد کشور می‌شود. در صورتی که تحریم ادامه بر تخصیص منابع تاثیر منفی نهاده. در نتیجه ساختار اقتصاد آسیب خواهد دید. در بخش مالی نیز تحریم باعث افزایش نرخ بهره و افزایش هزینه‌های تامین مالی میان مدت و بلند مدت نه تنها دشوارتر» بلکه حتی در برخعی موارد اساسا قطع می‌شود. 

صفحه 14:
هزینه‌های تحریم اقتصادی هزینه‌های دیگر تحریم اقتصادی بدین قرارند: ‎0-١‏ وقت و انرژی کشور هدف تلف می‌شود. در واقع برای تغییر جهت تجارت و مناسبات مالی وقت زیادی باید صرف شود که خود دارای هزینه است. ‎WY‏ تحریم سبب نوعی بلا تکلیفی در اقتصاد شده سرمایه گذاران داخلی و خارجی را برای انجام سرمایه‌گذاری وادار به تامل و صبر می‌کند. در این زمان سرمایه گذاران به مناطق دیگر جذب می‌شوند و کشور هدف از رقابت در جذب سرمایه‌گذاری باز می‌ماند. ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 15:
هزینه‌های تحریم اقتصادی کشورهای مختلف که در تحریم تردید به فضای سرمایه گذاری نگاه می‌کنند و با اکراه به. سرمایه گذاری امی پردازة کت هایی که با کشور تحریم کننده دارای روابط اقتصادی هستند از تیره شدن را | آن کرد شم سا انجام سرمایه‌گذاری خودداری می‌کنند. 1 هنكفتى را براى آن در نظر مى كيرند و رشک.تجارت و مرمایه‌گذاری نالا می‌زود و هوینه‌های هرگرته نامین فالی تسبت به اتلاة ميانكين جهانى و منطقداى افزايش مىيابد. اين امر موجب اتلاف منابع مالى مى كردد. 

صفحه 16:
هزینه‌های تحریم اقتصادی 0- چنانچه کالای اصلی کشور هدف مورد تحریم قرار گیرد ضربه بر اقتصاد کلان آن کشور بسیار سنگین خواهد بود. 1 . فضای روانی منفی برای فعالیت‌های اقتصادی موجب کاهش سرمایه‌گذاری, کندی رشد و افزایش تورم می‌گردد. 

صفحه 17:
هزینه‌های تحریم اقتصادی امروزه در دنیا هیچ کشوری فقط به منابع داخلی خود به عنوان عوامل تولید تکیه نمی‌کند بلکه حساب ویژه‌ای روی منابع بین‌المللی به منظور افزایش قدرت تولید باز کرده و سعی می‌کند تا چند برابر منابع داخلی خود از منابع خارجی استفاده کند در اين صورت اولین اثر کلان تحریم کاهش منابع بین‌المللی و غیرداحلی است یعنی عوامل تولید خارج از مرزها وارد اقتصاد داخلی یک کشور نمی‌شود. 

صفحه 18:
تار بخجه استفاده ابزاری از تحریم اقتصادی تاريخ تحريم به د ای ‎S‏ از .د مانند ت 9 اكر جه تاريخ تحريم های کهن باز می‌گردد مانند تحریم شدن پیامبر اکرم (ص) و در شعب ابى طالب؛ ولى به سبب افزايش ارتباط دولتها در تاريخ معاصر جهان. تحريمهاى معروف در دوره كنونى به ظهور بيوسته است. در فاصله جنگ جهانی اول تا سال ۱۹۹۰ یعنی در طول نزدیک به ۷۵ سال, در مجموع ۱۱۵ تحریم اقتصادى عليه كشورهائ متلف تضویب و به اجرا گذاشته شد که بطور متوشط برابی است با ۱.۵ تحریم در سال, اما از سال 1۹۹۰ تعداد تحریم های اقتضادی به شدت افزایش یافته است. 

صفحه 19:
تار بخجه استفاده ابزاری از تحریم اقتصادی * از سال ۱۹۹۰ به دنبال فروپاشی اتحاد شوروی و پایان جنگ سرد. کاربرد سیاست تحریم اقتصادی به شدت افزایش یافته است. دولت آمریکا بزرگترین سهم را در کاربرد سیاست تحریم اقتصادی داشته است. *_ در مجموع. دوسوم تحریم های اقتصادی جهان توسط دولت آمریکا اعمال گردیده است. 

صفحه 20:
تار بخجه استفاده ابزاری از تحریم اقتصادی * شایان توجه است که به دنبال فروپاشی اتحاد شوروی و پایان جنگ سرد. سهم آمریکا در تحریم های اقتصادی جهان به شدت افز یافته است. طی دوره ۱۹۱۸- ۱۹۹۰ دولت آمریکا مسئول ۷۷ مورد از کل ۱۱۵ تحریمهای اقتصادی جهان, یعنی 1۷ كل تحريمها بود. طی دوره ۱۹۹۹-۱۹۹۰ سهم آمریکا در کل تحریمهای اقتصادی جهان به ‎۸٩۲‏ افزايش یافت. تنها در دوره اول ریاست آمریکا ‎٩۱‏ تحریم اقتصادی را علیه ۳۵ کشور جهان, با جمعیتی بالغ بر ۳ میلیارد نف یمنی ‎sy.‏ کل جمعیت جهان و ۷۹۰ میلیارد دلار صادرات یعنی ‎/1٩‏ صادرات جهان به لهرا گذاشت: 

صفحه 21:
تار بخجه استفاده ابزاری از تحریم اقتصادی * اهداف گوناگون این تحریم ها عبارت بودند از * _ جلوگیری از نقض حقوق بشر: ۲۲ مورد *_مبارزه با تروریسم بین المللی: ۱۶ مورد * منم گسترش سلاح های هسته ای: ‎٩‏ مورد * حمایت از حقوق کارگران: ‎٩‏ مورد * حفظ محیط زیست: ۳ مورد * جلوگیری از گسترش مناقشات و جنگ های داخلی: ۷ مورد. 

صفحه 22:
تحریم اقتصادی جمهوری اسلامی ایران 1 ome ees ت وزیری د مصدق و له 

صفحه 23:
تحریم اقتصادی جمهوری اسلامی ایران * از سال ۲۰۰۱ دو پدیده نسبتا جدید در عرصه سیاست تحریم اقتصادی پدیدار گشته است: * نخست» پیدایش و گسترش تحریم اقتصادی علب ۰ دوم» گسترش فزاینده تحر 

صفحه 24:
تحریم اقتصادی جمهوری اسلامی ایران يس از اين تحريمهاء از سویی میزان درآمد ارزی از صادرات بسیار کم شده و آسیبهایی وارد ساخت. از سوی دیگر این تحریم کاری کرده است که زمینه تولید در داخل کشور در زمینه کشاورزی و فناوری تا حدودی بالا رود. یعنی وقتی قطعه مورد نظر از خارج وارد کشور نشود نیروی ایرانی سعی در تأمین خود با سات ماه آن نبوده است. وان تا علودی برای ترلید تاخالسر داعلی ساره عوب برده است. 

صفحه 25:
تحریم اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با این همه باید توجه داشت که به صورت تاریخی از قبل از انقلاب اسلامی» بخش واقعی اقتصاد ان به شدت وابسته با تجهیزات و مواد اولیه خارجی بوده است. در نتيجه هر وسيله كه از خارج تهیه می‌شود بهنگام خرابی مستلزم دستورالعملهای خاصی از جانب کشور سازنده است این باعث هدر رفتن وقت. و انرژی در کارخانه‌های تولیدی می‌شود و که این مشکل حل شود مسلماً هزینه و ضرر ز ‎wt‏ مالی شده است منابع لی شده است. ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 26:
تحریم اقتصادی جمهوری اسلامی ایران * بدین ترتیب, تحریم های اقتصادی در ایران باعث رکود در تولید در جهت صادرات شده است. و به این واسطه. بازارهای ایران از رقابت در بازارهای خارجی عقب افتاده و در یک نوع تله اقتصادی باقی‌مانده‌اند. * گر چه این تحریم‌ها باعث شده در بعضی زمینه‌ها مثل دارو کشاورزی فناوری. تولید تا حدودی پیشرفت کنیم ولی اگر بخواهیم به پیشرفت مطلوب ‎Gilles)‏ سند چشم انداز) دست یابیم لازم است که با بقیه بازارها در تماس باشیم. 

صفحه 27:
NPI AZ Lb S11 ZY * اقتصاد منزوی * اقتصاد ریاضتی ۰ اقتصاد درونزا ۰ اقتصاد موازی ۰ اقتصاد ترمیمی * اقتصاد دفاعی * استقلال و خود کنایی اقتصادی ۰ الگوی اقتصاد مقاومتی 

صفحه 28:
رورت موم ناس و اناد ستاومی وزه جمهوری اسلامی در حوزه‌های اقتصادی خود با مسائل یا مفاهیمی مواجه است که به هیچ عنوان تاکنون چه در عرصه‌ی نظر و در کتاب‌های درسی و چه در عرصه‌ی عمل و تجارب بشری مشابه و مابه‌ازای واقعی نداشته است. بنابراین خود انقلاب اسلامی 

صفحه 29:
رورت موم ناس و اناد ستاومی تمام دانش انباشته و کتاب‌های مرسوم اقتصادی نظری یا عملی از تحریم بانک مرکزی نخواهید دید و از آن‌جا که این امر تاکنون سابقه ندا چگونگی واکنش به آن هم امری بدیع است. حتی اگر مطالعاتی هم در اين باره صورت گرفته باشد. در طبقه‌بندی‌های محرمانه و امنیتی قرار گرفته و امکان دسترسی به آن برای وجود ندارد نتیجه اینکه اقتصاددان انقلاب اسلامی نمی‌تواند از نظریه‌های متداول برای حل مشکل و مسأله‌ی 

صفحه 30:
0 رودت نموم ‎Gilets‏ هبرى معزز و معظم انقلاب با طرح ايده اقتصاد & اران نظ باز کردند. شاهد نوشته ها و سخنان مقاومتی برای اندیشمندان و کارگزا بسیاری در فضای فکری جامعه بودیم. متأسفانه برخی افراد به جای شناسایی الزامات راهکارهای واقعی موفقیت در آن فضا و کمک به یکدیگر برای تبیین و عملیاتی ن آن» تلاش کردند محتوایی وارداتی را در قالبی با نام مشابه آن ارائه کنند و مفهومی شبیه اقتصاد درونزا یا منزوی ارائه نمایند. در نتیجه ضروری است. مفهوم اقتصاد مقاومتی از سایر مفاهیم مرتبط بازشناسی شود. 

صفحه 31:
اقتصاد منزوی ؟ اقتصاد منزوی يا اقتصاد بسته. اقتصادی فارغ از دنیای خارج و بدون ارتباط با بازارهای غیرداخلی است. اقتصادی که در آن تمام نیازها با منابع داخلی تامین می‌شود و کنش‌های اقتصادی عاملان در درون مرزهای ملی صورت می‌گیرد. 

صفحه 32:
اقتصاد رباضتی ؟ در علم اتتصاد به طرحی گفته می‌شود که دولت‌ها برای کاهش هزینه‌ها و براى رفع کسری بودجه يا به منظور نشان دادن نظم مالی دولت به طلبکاران به کاهش و یا حذف ارائه برحی خدمات و مزایای عمومی دست می‌زنند. این طرح که به منظور مقابله با کسرء بودجه توسط برخحی دولت‌ها انجام می‌شود گاهی اوقات با افزایش میزان مالیات و افنایش دریافت وام‌ها و کمک‌های مالی خارجی می‌انجامد. 

صفحه 33:
اقتصاد درونزا * اقتصاد درونزا به معنای بهره‌برداری حداکثری و بهره‌وری بالا از ظرفیتها و مزیت‌های درونی اقتصاد اپران و عوامل اصلی بات و رشد اقتصادی با منشأ داخلى است که عوامل ثبات‌ساز اقتصاد در سایه رویکرد درون‌زا باید در داخل کشور کنترل شود. 

صفحه 34:
اقتصاد موازی نگاه برخی اقتصاد مقاومتی به مثابه‌ی «اقتصاد موازی» است؛ یعنی همان‌طور که انقلاب اسلامی با توجه به نیاز خود به نهادهایی با روحیه و عملکرد انقلابی: اقدام به تأسیس نهادهایی مانند کمیته‌ی امداد. جهاد سازندگی, سپاء پاسداران و بنیاد مسکن نمود. امروز نیز بایستی برای تأمین اهداف اتقلایبه این پروژه را ادامه داده و تکمیل کند؛ چرا که انقلاب اسلامی یه افتصاد مفاومتی و به نهادسازی‌های مقاومتی در اقتصاد نیاز دارد که چه بسا ماهیتاً از عهده‌ی نهادهای رسمی اقتصادی برنمی‌آید. پس باید نهادهایی موازی برای این کارویژه ایجاد کند. 

صفحه 35:
اقتصاد موازی این امر البته به معنای نفی نهادهای مرسوم نیست. کما اينکه اکنون ما همزمان از هر دو نهاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نهاد ارتش جمهوری اسلامی برای دفاع از انقلاب بهره‌مندیم. البته الكو در مدل‌های حکمرانی مرسوم در دنیا و اتفاقاً در کشورهایی که از تجربه و توان حکمرانی بیشتری برخوردار باشند وجود دارد و این کشورها از نظام‌های چندلایه‌ی سیاستگزاری و اداره‌ی آمور عمومی یز خوردازند. 

صفحه 36:
اقتصاد موازی ‎٠.‏ به عنوان مثال مى توانيم از حضور همزماننهادهای دولتی سازمان‌های مردم‌نهده خيريه و نگههای خصوصى در عرصدى بهداشت و سلامت يا حتى در عرصهى دفاعى و امنيتى كشورهاى توسعهيافتدى غربى نام ببريم. البته مهمترين مشكل اين الكو اين است كه حسب نيازهاى خاص انقلاب اسلامى و در عرصه‌ی اجرا با سژالات نوینی روبه‌رو خواهد بود, زيرا مثلاً هيج تصورى از «بانک مرکزی موازی» در یک کشور و سامان‌بخشی به عرصه‌ی پولی- مالی کشور در دو لایه‌ی دولتی و عمومی وجود ندارد. اما باز هم منطقاً نمی‌توان این الگو را در زمره‌ی مدل‌های اداره‌نشدنی و غیرمعقول به حساب آورد. ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 37:
اقتصاد تیمیمی * تعریف دیگر از اقتصاد مقاومتی عبارت از اقتصادی است که در پی «مقاوم‌سازی»» «آسیب‌زدایی»: ‎[les‏ گیری» و وترمیم» ساعتارها و اهادهای فرسودهو ناکارآمد موجود اقتصادی امبت. یعنی آگر در رویکرد قبلی می‌گفتیم که فلان نهاد نمی‌تواند انتظارات ما را برآورده کند. در رویکرد جدید به دنبال آن هستیم که با بازتعریف سیاست‌های نهادهای موجود. کاری کنیم که انتظارات ما را برآورند. مثلا در این تعریف. ما از بانک مرکزی یا وزارت بازرگانی می‌خواهیم که کانون‌های ضعف و بحران را در نظام اقتصادی کشور شتاسایی کنند و خود.رایر اساس شرایط جدید اقتصادی تحریم‌ها با نیازهای انقلاب اسلامی بازتعریف نمایند و در نتیجه عملکردی جهادی ارائه دهند. 

صفحه 38:
اقتصاد تیمیمی 9 در مقام تمثیل مى توان كفت اين كار شبيه همان کاری است که «پتروس فداکار» با فروبردن انگشت خود در ترّک دیواره‌ی سد انجام داد؛ یعنی باید ترک‌های ساختاری دیوار نهادهای اقتصادی را ترمیم کنیم. این مسأله یعنی ترمیم و مقاوم‌سازی ساختارهای اجرایی و اداری کشور حسب نیازهای مختلف و مقتضیات زمان و مکان هم امری دور از ذهن نیست. کشورهای توسعه‌یافته نیز در برهه‌هایی از تاریخ اقتصادی خود. مجبور به مقاوم‌سازی ساختارهای اقتصادی شدند. مثلاً غرب پس از دو شوک نفتی ۱۹۷۹ و ۱۹۸۳ میلادی» اقدام به جایگزینی سوخت‌های فسیلی با سایر سوخت‌های وین کرد؛ به‌طوری که امروزه با قیمت‌های بالای یک‌صد دلار نیز دچار شوک نفتی نمی‌شود. با این توضیحات ما امرو نیازمند عزمی ملی برای اجرای این پروژه‌ی ملی و ارزشی هستیم. 

صفحه 39:
اقتصاد دفاعی تعریف دیگر از اقتصاد مقاومتی. متوجه «هجمه‌شناسی» «آفندشناسی» و «پدافندشناسی» ما در برابر آن هجمه است. یعنی ما باید ابتدا بررسی کنیم که مخالفان ما حمله به اقتصاد ایران و اخلال در آن را چگونه و با چه ابزارهایی صورت می‌دهند. بنابراین وقتی به اقتصاد مقاومتی دست يافته‌ايم که ابزارها و شیوه‌های هجمه‌ی دشمن را پیشاپیش شناخته باشیم و بر اساس آنها استراتژی مقاومت خود را علیه آنان تدوين و اجرا کنیم. بدیهی است تا آفند دشمن شناخته نشوده مقاومت متناسب با آن نيز طراحی و اجرا نخواهد شد. 

صفحه 40:
استقلال و خود کفایی اقتصادی اگر چه بین این مقهوم و مفاهیم استقلال اقتصادی و خود کفاتی مشترکاتی وجود دارد لیکن با دقت در شرائط اجتماعی و سیاسی دوره وضع اين اصطلاح, مفهومی متفاوت از آن فهمیده می شود. توضیح اینکه مفاهیم استقلال اقتصادی و خود کنائی تنها ناظر به نیازمندیهای داخلی اقتصاد و راهبردهای و راهکارهای پاسخ به آنها است. مقصود از استقلال و خود کفایی اين است که جامعه بتواند نیازمندیهای خود را در حد بالایی از رفاه تولید کند و ناگزیر یه وارد کردن کالا از خارج نباشد. اما در نگاه مقام معظم رهبری نوعی نگاه استراتزی فعال نسبت به واقعیت های اقتصادی دنیا دیده مى شود که در ادامه خواهد آمد. 

صفحه 41:
اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری 

صفحه 42:


صفحه 43:
اقتصاد مقاومتی معنلیش لین است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در كشور محفوظ بماند هم آسیب‌پذیری‌اش کاهش بيدا كند. يعنى وضع اقتصادی کشور و نظام اقتصادی جوری باشد که در مقابل ترفندهای دشمنان که همیشگی و به شکل های مختلف خواهد بوده کمتر آسیب ببیند و اختلال پیدا کند. اقتصاد مقاومتی یعنی تشخیص حوزه‌های فشار و متعاقبا تلاش برای کنترل و بی‌اثر کردن آنها و در شرایط آرمانی تلاش برای تبدیل این فشارها به فرصت است. یعنی اقتصادی که همراه باشد با مقاومت در مقابل کارشکنی دشمن. خبائت دشمن؛ 3! 

صفحه 44:
اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که به یک ملت امکان می دهد و اجازه می دهد که حتی در شرایط فشار هم رشد و شکوفایی خودشان را داشته باشند؛ یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار در شرایط تحریم. در شرایط دشمنی‌ها و خصومت های شدید می تواند تضمین کننده رشد و شکوفایی یک کشور باشد. اینجور نیست که مقاومتی معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهای تدافعی باشد؛ اقتصاد مقاومتی فقط جنبه‌ی نفی نیست؛ 

صفحه 45:
كيل ريت بام ملم بر از تام * با تحليل تعريف منتخب مقام معظم رهبرى از اقتصاد مقاومتى در مى يابيم» همه‌ی تعاريف ياد شده اقتصاد مقاومتى (به جز اقتصاد منزوى و اقتصاد رياضتى) به نوعى با هم رابطه‌ی «عموم و خصوص من‌وجه» دارند. منتها برخى كوتاهمدت و برخى بلندمدت هستند و البته ترکیبی از استراتژی‌های مطلوب را نیز برایمان به تصویر ‎cece,‏ 

صفحه 46:
کل ریت مت سم راز افصاو ماوق 

صفحه 47:
‎oat‏ متام کم دبری از اقصاد ستاو ‏اقتصاد مقاومتی یک رویکرد کوتاه‌مدت سلبی و اقدامی صرفاً پدافندی نیست؛ بلکه چشم‌اندازی کلان به اقتصاد جمهوری اسلامی ایران دارد و یک اقدام بلندمدت با رویکردی ایجابی و دوراندیشانه را شامل ‏می‌شود. ‏در اين رويكرد, ما در پی «اقتصاد ایده‌آلی» هستیم که هم اسلامی باشد و هم ما را به جایگاه اقتصاد اول منطقه برساند؛ اقتصادی که برای جهان اسلام الهام‌بخش و کارآمد بوده و زمینه‌ساز تشکیل «تمدن بزرگ اسلامی» باشد. بدین معنا اساسا در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ یکی از مزلفه‌های مهم الگو می‌باید متضمن مقاومت و تحقق آن باشد. در این مقوله است که اقتصاد مقاومتی مشتمل بر اقتصاد کارآفرینی و ریسک‌پذیری و نوآوری می‌شود. ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 48:
بل تعريت ينام متم ری از افصاو ماوق راين شرايط از سوى مقام معظم رهبرى عنوان مى شود كه شرائط فعلى + شرائط شعب ابی طالب نيسيت بلكة شرائط بدر و خییر است. اين است كه د مان در سال دوم هجری بیامبر اکرم (صی) در مقایل عصب اموال مستمانان ترسط معرگین مکنه گروههای نظامی را بر اساس قواعد و قوائین خاصی اعزام کردند تا کاروانهای تجاری مشرکین مکه و به خصوص قريش را تهديد كنند. در اين ميان اموال هيج كاروان تجارى مصادره تشد به جز يكل مورد که به خاطر خود سری فرمانده مسلمین, مورد عتاب قرار كرفت. هدف اساسى از اعزام اين دستهها و عقد بيمانهاى نظامى با قبيلههايى كه در مسير تجارت مكيان می‌زیستند؛ آگ نيرومندى مسلمانان بود. خصوصا هنكامى که خود پیامبر در آنها شركت مىكرد و با كروه انبوهى سر ساختن قريش از قدرت نظامى و راه كاروان قريش توقف مىنمود. 

صفحه 49:
بل تعريت ينام متم ری از افصاو ماوق هیر عالی قدر اسلام می‌خواست یه حکومت مکد بتهماند كد كليه خطوط بازركاتى شما در اختيار ما است و ما هر موقع بخواهیم می‌توانيم جلو بازرگانی شما را بگیریم. در نتیجه قریش دریافت شاهراه بازرگانی آنها در دست مسلمانان قرار گرفته است. اگر آنان در لجاجت خود باقی بمانند و از نشر و تبلیغ آیین اسلام جلوگیری کنند و مسلمانان محیط مکه را اذیت کنند. شریانهای حیاتی آنان قطع خواهد شد.خلاصه, هدف این بود که قريش بیدار شوند و با در نظر گرفتن اين مراتب به مسلمانان آزادی تبلیغ یدهند و راه را برای زیارت خانه خدا و ترویج آبین یکتاپرستی باز کنند تا اسلام با منطق نیرومند خود در قلبها نفوذ کند و در پرتو آزادی, نور اسلام در تمام قاط شبه جزیره و مرکز عربستان جلوهگر شود. همین استراتژی سبب بروز جنگ بدر شد. 

صفحه 50:
كيل ريت بام ملم بر از تام * نيجه اينكه الكوى اقتصاد مقاومتی یک الگوی اسلامی است که کیفیت تعامل و ارتباط اقتصادی با کشورهای خارجی را تعیین می کند به گونه ای که از سویی ناظر به اوضاع داخلی اقتصاد کشور و پوشش نقاط ضعف است و از سوی دیگر با اتکا بر نقاط قوت اقتصاد داخلی, حقوق پایمال شده ملت را از کشورهای متجاوز استیفاء کرده و زمیته ساز هدایت بشر است. 

صفحه 51:
SH tales Gate Ly ‏اصول‎ اصل وجود روابط اقتصادی با خارج از کشور و التزام به قراردادها و پیمانا اصل برخورد محتاطانه با غیر مسلمانان اصل عزت مداری و نفی سبیل ‎Jol‏ حمایت از مظلومین ‏اصل استقامت در راه آرمانهای الهی اصل مقابله به مثل برای استیفاء حقوق ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 52:
ال وود رواط امضادى بارج از ‎ells‏ ‏فراردادة انم قرّن کرییم برای ارتباط اقتصادی با کشورهای اسلامی, اسلام, اصل را بر برادری, هم‌گرایی و وحدت نهاده و منشور برادری را با اين آیه شریفه اعلام نموده است: )۱۰ ‏ترحمون (حعرات:‎ PST ‏و انوا له‎ Sel Ge LAL مؤمنان برادر يكديكرند؛ يس بين دو برادر خود صلح و آشتی دهید و تقوای الهی پیشه کنید. باشد که مشمول رحمت شوید(حجرات:۱۰) بر لین اساس وظیفه حکومت اسلامی تلاش در جهت برقراری رولبط و مناسبات برادرلنه با سایر کشورهای اسلامی است. 

صفحه 53:
ال وود رواط افضاوی با اج از ‎ells‏ ‏فراردادة انم در زمینه رولبط با کشورهای غیراسلامی, در آموزه های اسلامی بستن قرارداد و برقراری روابط اقتصادی با کشورها خارجی غیر مسلمان و لته غیر مخارب با مراعات اصول و چارچویهای شرعی ‎cle‏ و مجاز است. این اصل در آیات متعددی از قرآن کریم مشاهده می شود. ‎ee BIE US‏ دی ‎Sty ll A Sle‏ دیارگپو ظاهروا َلی إِخْراجِكُم أن ‎pails‏ و مَنْ يَوَلَّهُمْ ‎AS Kali‏ الظَالمُونَّ (ممتحته: لهموة) ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 54:
ال وود رواط افضاوی با اج از ‎ells‏ ‏راردا انم © مطلبق لین آیات کریمه, ایجاد رابطه‌با غیزمنلمانان را مجاز شمرده می شوده مگر آنان که از در جنگ با مسلمین در ایند و قصد دین و ایمان آنان را کنند. اسلام یافشاری در ستیزه جویی را شایسته جامعه اسلامی نمی‌دلند. و در جای جای قرّن تأکید می‌کند که در صورت مشاهده علائم صلح‌گرایی دشمن متخاصم, مسلمین نیز از در صلح در آیند و به مخاصمه پایان دهند. قرآن تصریح می‌کند: * و ان جنخوا للم فاجنخ لها وتو على اله إنَُّ هُوَ السّمِيعُ العليمٌ (انفال:١2).‏ * و اگر تمایل به صلح نشان دهند. تو نیز از در صلح درلی, و بر خدا توکل کن, که او شنوا و داناست(انفال:۶۱). 

صفحه 55:
ال وود رواط امضادى بارج از ‎ells‏ ‏راردا انم * پیامبر اعظم (ص)در سیره ورفتار خویش به این اصل توجه جدی داشت واهمیت فوق العاده قاثل بود ۰ افزون برآن که از پیامبر گرامی (ص) در این رابطه احادیث متواتری نقل شده است که حضرت. مسلمانان را از لژوم پاییندی به پیمان هاوقراردادها آگاه می سازد (سید محمد موسوی, ص ۶۶), سيره عملی پیامبر (ص) نیز به خوبی اين مطلب را تأ يبد مى نمايد كه يكى از برجسته ترين أن را مى توان در جريان هجرت به مدينه مشاهده نمود. ايشان قبل از هجرت به امير المؤمنين على بن ابى طالب (ع) وصيت نمودند كه امانتهاى اهل مكه را بدانها بازكرداند. امام على (ع) نيز يس از مهاجرت رسول گرامی صلى الله عليه و آله. در نقطه بلندى از مكه ايستاد و كفت: هر کس پیش محمد امانت و سپردهای دارد. بيايد از ما بكيرد. كسانى كه بيش بيامبر امانت داشتند با دادن نشانه و علامت, امانتهاى خود را يبس گرفتند. 

صفحه 56:
اصل بوخورد با یر مسلمانان © قرلن کريم هشداز می‌دهد که مسلمانان نباید ربیب ظاهر آنان و تظاهرشان به دوستی را خورده:و دست مودت یه سوی شان دراز کنند, و مسلمانان را از طرح اسرار یبا آنان یه شدت بر حذر داشته, درون ‎pel‏ را براى مسبلمانان ن باذك كرده ست وير خیرخوا ون نان تأکید می‌کند. ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 57:
اصل بوخورد با یر مسلمانان * خدایند متعال بر تحلیل آن گروه از مسلمانان که عزت. اقتدار و سربلندی خود (تأمین منلفع ملی و حل مشکلات (عود) را از زاه بیند پررنگت با کافران جست وجو می‌کننت خط بطلان کشیده: و تمامی عزت و التداز مسلمين زا در كروه ييوند با خدا م دانده حدازتد متعال مى قرمايدة خدُونَ الكافرينَ أَوْلياءَ منْ دُون الْمُؤْمنِينَ أيبتقُونَ عندهُمْ الع فإنَّ عه له جمیعً (ساء:۱۳۹). همان‌ها که کافران را به جای مومنان. دوست خود انتخاب می‌کنند, آیا عزت و آبرو را نزه آنان می‌تمویند با ایند همه عرت‌ها از آن خداست؟ 

صفحه 58:
اصل عزت مداری و نفی سبیل یکی از مهمترین اصول اقتصادامقاومتی اصل تفی سبیل وعزت مداری است. این اصل بر گرفته از آن ایه قرآن مجید است که می فرماید : « ولن يجعل الله للکافرین علی المومنین سبیلا .» (نساء:۱۴۱) هرگزخداوند راه تسلط براهل ایمان راباز نگذاشته است. 

صفحه 59:
اصل عزت مداری و نفی سبیل * براساس لین اصل وقاعده , راه هرگونه نفوذو سلطه ی کفار برجوامع اسلامی در حوزه های مختلف پاسی , نظامی , اقتصادی وفرهنگی بلید مسدود گردد. عدم وابستگی اقتصادی وجلو گیری از نفوذ فرهنگی ومنع استشاره ومشورت در حوزه های فرهنگی ونظامی در روابط خارجی مورد توجه است بنا برلین اصل نفی سبیل, بیانگر جنبه ی ایجلبی و سلبی است که جنبه ی سلبی ن ناظر بر نفی ساطه بیگانگان برمقدرات و سرنوشت سیاسی و اجتماعی مسلمانان و جنبه ی ایجلبی آن بیانگر وظیفه ی دینی امت اسلامی در حفظ استقلال سیاسی وازمیان برداشتن زمینه های واب 

صفحه 60:
اصل عزت مداری و نفی سبیل پیامبر گرامی اسلام (ص) در تما م عرصه های زندگی اجتماعی خویش به وییه در رولبط خارجی به لين اصل مهم واساسی توجه جدی می نمود وآن را به عنوان یک مبنا وپایه در روابط خارجی در نظر می گرفت. سیره ی عملی وقولی پیامبر اکرم (ص) بارز ترین گواه براین مدعاست . از آن حضرت نقل شده است که فرمود: الاسلام یعلوا ولا یعلی علیه.(شیخ طوسی, ج۲ ص ‎(FF‏ ‏اسلا م هميشه بر دیگر مکاتب وملل برتری دارد وهیچ چیزی بر اسلام برتری ندارد . از این حدیث به خوبی یرمی اید که لن حضرت هیچگاه راضی به ساطه ی گفار برمسلمانان نبودوتسلط غیرمسلمان را برمسلمان در هیچ عرصه ی نمی پذیرفت. 

صفحه 61:
اصل عزت مداری و نفی سبیل دراندیشه اقتصاد اسلامی یکی از مهمترین عوامل تحقق: عزت برای سنلمین استفناء و تأمین نیازهای, اساسی آنان معرفی شده است امام صادق (عادر حدیتی عزت مومن را در بی نیازی اواز سایر مردم معرفی می نماید, )۱۴۹ ‏و ره المنتغناؤه عَن النّاسِ(ثقة الاسلام كلينى. ج ۲ ص‎ Jill FL I S58 شرافت مومن در گرو نماز شب و عزت او در گرو بی نیازی از مردم است. بر اساس آموزه های اسلامی ‎ae‏ بی نیاز از دیگران شوند و دولت اسلامی نیز در جهت تأمین نیاز های اساسی آنها اقدام کند 

صفحه 62:
اصل عزت مداری و نفی سبیل هرگونه فعالیت اقصادی یلید بد دور از هر گوفد احسای خلنی باخد ولا امر | شومنین در نامه به مالک اشتر او را از منت گذاردن بر سر رعیت بر حذر می دارند. زیرا عزت مسلمین خدشه دار می شود. و ایاک و المن علی رعیتک باحسانک (نهج البلاغه. نامه ۵۳) تو را برحذر می دارم از اینکه بر مردم به خاطرت احسانت منت گذاری سیره امامان معصوم در صدقه دادن پنهانی بهترین گواه بر لین مدعا..بی شک لین رفتار اقتصادی که از سویی احسان و کمک به دیگران: است و از سوی ‎So‏ عزت نیاژمند را خدشه دار نمی کند, ,یکی از مصادیق بارز زیبایی های معنوی است. 

صفحه 63:
اصل عزت مداری و نفی سبیل در بعد كلان نيز بايد کشور استقلال اقتصادء ‎eos‏ ای اش حفظ شوو: در صورت وابستكى كستردة اقتصاد يك كشور به ديكر كشورها. عملاً يك بردكى و اسارت در اقتصاد كشور بوجود می آید. در حالیکه کشور اسلام همواره باید برتر از سایر کشورها باشد و در هیچ عرصه و ‎ea als‏ تلخ ذلت وحقارت را بچشد. در روايات اسلامى از قناعت به عنوان وسيله عزت و ببنيازى و كنج فنانايذير ياد شده است و در نقطه مقابل, می ع 2 ودر اسراف و تبذير و وسیله شکست و ذلت شده است. الاما «ع»: «القتاعة ‎aol «Ze‏ ‎sore 0 ae‏ 0 كرك الإمام علي «ع»: الغنيّ من استغنى بالقناعة. آمدي تميمي, عبدالواحد,غرر الحکم و درر الکلم,1366.ص 28 الامام علي «ع»: لا كنز أغتى من القناعة. « نهج البلاغه»/ 1260؛< عبده» 3/ 242. و أملكَنا الفشرفين « سوره انبيا»( 21): 9. 

صفحه 64:
اصل عزت مداری و نفی سبیل * امام خمینی رحمهائه منادی عزت و استقلال: گاء از برخی کشورها باد میکرد که لین روحیه قناعت و صرفهجویی, ‎ob‏ را واداشته تا حداکتر استفاده را از امکانات موجود خود بنمایند و بسیاری از مردم جهان را نیازمند مصنوعات خود سازند(امام خمینی (ره, صحیفه نور. ج ۱۴, ص-۱۷). امام راحل با حساسیت نسبت به موضوع میفرمود: «مردم در سر دو راهی عزت و خلت قرار داشته و بلید تصمیم بكيرند: يا رفاه و مصرفگرایی یا تحمل سختی و استقلال». (امام خمینی(ره), صحیفه نور, ج ۱۷.ص ‎(AA‏ 

صفحه 65:
اصل عزت مداری و نفی سبیل 5 بر هنين اسان در قانون اساشی جمهوری اسلامی ابران تاکید عده است, هر کید فراردادی را کد موجب ساطه بیگانگان بر منلبع طبیعی و اقتصادی, فرهنگ, ارتش و دیگر شئون کشور شود. ممنوع اعلام می‌کند.(اصل ۱۵۳) هم‌چنین در فصل چهارم قانون اساسی که مربوط به اقتصاد و امور مالی است. یکی از ضولبط جمهوری اسلامی ایران. جلوگیری از ساطه بیگانگان بر اقتصاد کشور بیان شده است. (اصل ۱۴۳ف بند۸) به طور کلی, یکی از اصولی که توجه به آ در رولبط خارجی دولت اسلامی ضرورت دارد. حفظ استقلال و عزت مسلمانان در روابط سیاسی, فرهنگی, اقتصادی و نظامی است. 

صفحه 66:
اصل حمایت از مظلومین * از ظر تصوص دینی دز در كناب و ستت: دليل هاى محکمی وجود بارد که «صرت مظلوم» یک تکلیف الزامی است و نبلید كن را در عدیک توصیه ی اخلاقیء تلقی گرد قرآن كريم حتى جتكيدن :و کشته دادن برای نجات مظلومان كه فرياد استغائه دارند را واجب می‌دلند و بر ترک لین وظیفه. توبیخ فى كند: فى تسيل الله و المستمفية من ‎EUS ose cell HG Ll, Sa‏ لم لها و اجعل لنا من لدنک وا و اجعل لنا من ‎(VO tals) ph SEN‏ © 

صفحه 67:
اصل حمایت از مظلومین رویکردی که حکومت اسلامی‌به وضعیت اقتصادی سایر کشورها داردبا الهام از لين جمله امیرالمومنین(ع) شکل می‌گیرد. بر مینای همین ‎SE‏ مظلوم و ستمدیده را محبوب مسلمانان است و ایشان به استمدادش می‌شتابد و بر ستمکار می‌تازد. نكاهى كذرا به فرازهاى مختلف نهجالبلاغه نشان می‌دهد که یاری مظلوم یکی از اصول موکد ایشان و یکی از مهمترین دغدغه‌های امیرالمومنین(ع) بوده است. ايشان در آخرین فرمایشات زندگی خویش به حسنین(ع) وصیت می‌کنند: کونا لنظالم خصما و للمظلوم عونا(نهجالبلاغه خطبه ۳۷) از همین روست که در جای دیگری می‌فرمایند: «ذلیل‌ترین, افراد نزد من عزیز است تا حق او را بازگردانم و نیرومند در نزد من پست و ناتوان است تا حق را از او بازستانم»(همان: خطبه ۶۷) 

صفحه 68:
اصل حمایت از مظلومین * مبتاى انديشه متعللى امام راحل (ره) و اعتقاد ما در خصوص گمک‌به گشورهای مظلوم همچون فلسطین, عراق» افغانستان و ... بر همین مبناست. برای مسلمان همین چند فراز کافی است تا یاری مظلوم را بر خود فرض بداند و یکی از مطالبات خود از نظاء‌های اسلامی را بر همین اساس تعریف کند. لین اصل را در رولبط خارجی دیلت اسلامی چنین تبیین فرموده است: تمام کشورها اگر احترام ما را حفظ کنند. ما هم احترام متقلیل را حفظ خواهیم کرد و اگر دولت‌ها و کشورها بخواهند به ما تحمیلی بکنند. از آن‌ها قبول نخواهيم کرد. نه ظلم به دیگران می‌کنيم و نه زیر بار ظلم دیگران می‌رویم.(امام خمینی. ۱۳۷۸ .ج ۴. ص۳۳۸( 

صفحه 69:
اصل استقامت در راه آرمانهای الهی * خداوند متعال در قرلن کریم بارها و بارها مومنین رابه استقامت در مقلبل کافران و دشمنان اسلام فراخوانده و پشتیبانی و برکت خود را متوقف بر این استقامت دانسته است. قاستقم كما أمزت ومن ‎Sea bs‏ ک ولا تطفوا ‎Galas Uy Sl‏ یصیرّهود/۱۱۲) ودر جاى ديكر مى فرمايد: ‎JL Sih cell fe Gi ad‏ ال تم فى سَاعَه المدرة مث بغد مَا كَادَ بیغ قوب ریق مهم ‎pele OE BS‏ َه بهم روف رَحی(تو/۱۱۷) ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 70:
اصل استقامت در راه آرمانهای الهی * صفحات تاریخ بشریت. گواهی می‌دهد که نیرومندترین عامل برای استقامت و پایداری اقلیتها در برابر اراده اکثرییت؛ همان نیروی ایمان و اعتقاد است که گاهی با ریختن آخرین قطره خون, نقش پایداری را ایفا می‌کنند. ما برای لین كفتار. صدها گواه و شاهد در اختیار داریم. اوج لین استقامت را می توان در محاصره اقتصادی مسلمانان در سالهای قبل از هجرت در شعب ابی طالب دید. هنگامی که سران قریش؛ از نفوذ پیشرفت حیرتانگیز آیین یکتاپرستی, سخت ناراحت بودند و در فکر چاره و راه حلی بودند. به ‎eal‏ رسیدند که.به وسیله «محاصره اقتصادی» که نتیجه لن بریدن رگهای حیلتی مسلمانان بود از نفوذ و پخش اسلام بکاهند؛ و پایهگذار و هواداران آیین خداپرستی را در ميان اين حصار. خفه سازند. 

صفحه 71:
اصل استقامت در راه آرمانهای الهی © لین محاضره سه سال تمام طول کشبیت, فتتار و سختگیری به حد عجیبی وسید, نله چگرخراش فرزنبان «بنی هاشم»به گوش سنگدلان «مکه» می‌رسید؛ ولی در دل مشرکین مکه چندان تأثیر نمی‌کرد. جوانان و مردان, با خوردن يك دلنه خرما در شباتهروز زندگی می‌کردند. گاهی یک دلنه خرما را دو نیم می‌کردند. در تمام لین سه سال, فقط در ماههای حرام (که امنیت کامل در سرتاسر شبه جزیره حکمفرها بود) مك و به دادوستد مختصرى ادال می‌ورزیدند سپس به داخل دره رهسیار می‌شدند. پیامبر گرامی نیز, فقط در همین ماهها توفیق تشر و پخش آیین خود را داشت. لا ول ماه تم اه و مه سل و فشار اقتصادی آنها رابه گونهای فراهم می‌آوردند. زیرا غالباً بر سر بساطها و فروشكاهها 2 می‌شدند, و هر موقع مسلمانها می‌خواستند که چیزی را بخرند. فوربه قیمت گرانتری ن را می‌خریدند و از این راه قدرت خرید را از مسلمانان سلب می‌نمودند 

صفحه 72:
اصل استقامت در راه آرمانهای الهی * فشار گرسنگی به حدی رسیده بود که «سعد وقاص» می‌گوید: شبی از میان دره بیرون آمدم, در حالی که نزدیک بود تمام قوا را از دست بدهم. ناگهان پوست خشکیده شتری را دیدم. آن را برداشتم و شستم و سوزاندم, و کوبیدم. و بعد با آب مختصری خمیری کرده و از این طریق سه روز بسر بردم. * بی تردید این رشادتها و استقامتها بر اثر نیروی ایمان بود و سر انجام سیب جاودانگی ایشان با عزت در طول تاريخ شد. 

صفحه 73:
اصل مقابله به مثل برای استیفاء حقوق در سيره پیامبر اکرم(ص) مشاهده می شود برای استیفام حقوق مسلمانان» از اپزارمقابله به مثل:در برایر بشرکین استفاده ‎pga‏ کردند. دز سال دوم هجرت کاروان تجاری بزرگی است که تمام اهل مکه در آن شركت دازئد به سمت شاء خركت هى كرد. سريرست كاروان :ابو سفيان»: و در حدود جهل نفر پاسیالی, أن برا ير عهدء دارتد.عزار شتر: مال التجاره.را حمل مى,كتد. و ارزش کالا حدود پتجاه هزار دینار است: قريثر که رش ماج رد كد شيط كوه وب آنا لاز فت و ‎ins bt egal‏ و کلیه اموال منقول و غیر متقول آنان: در مکه متروک مانده بود. پیداست که هر انسان: عاقل و می‌دهد با دشمن, همان معامله را انجام دهد که او با وی انجام داده است. 

صفحه 74:
اصل مقابله به مثل برای استیفاء حقوق اصولا پاید توجنه داشت که علت هجوم مسلمانان به کاروان فریش: همان مظلومیت و سسمکه مسلمانان بود که قرآن نیز متذکر آن است و به همین جهت به آنان اجازه هجوم می‌دهد و می‌فرماید: آذن لین بقاتلون انم لموا و لا علی نضرهم لقدیژه (حج: ۳۹) هبه افرادى كه مورد هجوم ولقع شدهلند اجازه دفاع داده شد. زیرا آنان مظلوم و ستمدیدهاند و خداوند يد كمكن و باری آنان قادر و توانا است. آگر چه ابوسفیان با کاروان تجاری گریخت و مسلمانان هیجگاه اموال آن کاروان را مصادره نکردند ولی همین قضیه زمینه پیروزی مسلمانان در جنگ بدر شد. 

صفحه 75:
نکته مهم ‎.١‏ در ميان اصول اقتصاد مقاومتی اصل عزت مداری و نفی سبیل بر سایر اصول ترجیح دارد. يس از آن اصل مقابله به مثل برای استیفاء حقوق و اصل حملیت از مظلومین به خاطر ماهیت عدالت محوری و عدللت گستری آنها. در رتبه های بعدی اولویت قرار دارند. اصول برخورد محتاطلنه و استقامت در ‎aly‏ ‏آرمانهای الهی در راستای تحقق اصول پیش گفته هستند. ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

مت قت م کارگاه ا صاد قاو ی سید مهدی معلمی مرداد 1395 • -1چیستی اقتصاد مقاومتی ل رئوس مطا ب • کلیاتی در باب تحریم اقتصادی • مفاهیم مرتبط با اقتصاد مقاومتی • ریشه­های مفهوم اقتصاد مقاومتی در آموزه های اسالمی -2شاخص های اقتصاد مقاومتی • شاخص های تاب آوری • شاخص های آسیب پذیری ل رئوس مطا ب • -3مروری بر سیاست های کلی اقتصادی مقاومتی • -4راهبردهای اقتصاد مقاومتی • راهبردهای مقاومتی در فضای کسب و کار • جایگاه اصل تعاون در اقتصاد مقاومتی • اقتصادی مقاومتی در حوزه رفاه اجتماعی ی چ س مت ت قت ی ا صاد مقاو ی ت ح ی ت قت کل یا ی رد باره ر م ا صادی • تعریف تحریم اقتصادی • انواع تحریم اقتصادی • اثر بخشی تحریم­های اقتصادی • هزينه‌هاي تحريم اقتصادی • تاریخچه استفاده ابزاری از تحریم اقتصادی • تحریم اقتصادی جمهوری اسالمی ایران تعریف تحریم اقتصادی • «تحریم» فعالیتی است که به وسیله یک یا چند بازیگر بین‌المللی (مجری تحریم) ،علیه یک یا چند کشور دیگر (هدف تحریم) ،به منظور مقاصد سیاسی ،بااهداف محروم ساختن آنها از انجام برخی مبادالت یا وادار ساختن آنها به پذیرش هنجارهایی معین و مهم (از دید مجریان تحریم) ،اعمال می‌شود. ‏Sanction ‏Haidar, J.I., 2015."Sanctions and Exports Deflection: Evidence from Iran," Paris School of Economics, ‏University of Paris 1 Pantheon Sorbonne, Mimeo • • انواع تحریم اقتصادی • تحريم‌هاي اقتصادي عمدتًا از دو طريق اعمال مي‌شود .تحريم تجاري و تحريم مالي. • تحريم تجاري كه با محدود كردن يا قطع كردن انواع روابط وارداتي و صادراتي همراه مي‌شود. • در تحريم مالي محدوديت و تضييقات و فشارهايي بر روابط مالي كشور هدف اعمال مي‌شود .يعني سرمايه‌گذاري ،تأمين مالي و معامالت مالي كشور تحت فشار قرار مي‌گيرد. انواع تحریم اقتصادی • تقسيم‌بندي ديگري مي‌توان از جهت «منشأ» تحريم نيز در نظر داشت. • اول تحريم يك جانبه ،در اين نوع كشور فرستنده تحريم براساس تصميم يكطرفه خود تحريم را اعمال مي‌كند. • دوم تحريم چند جانبه كه از سوي چند كشور عليه كشور هدف صورت مي‌گيرد. • سوم تحريم سازمان ملل است كه به وسيله شوراي امنيت اعمال مي‌شود. اثر بخشی تحریم­های اقتصادی • از آنجا كه در تحريم يك طرفه ،فقط يك كشور روابط تجاري و مالي خود را با كشور هدف محدود مي‌كند ،در نهايت اين تحريم آثار سوء كمتري خواهد داشت .ميزان اين اثرگذاري به نفوذ اقتصادي كشور فرستنده تحريم در كشور هدف بستگي دارد .به طور مثال اگر كشوري مانند آمريكا بر كشوري مانند كانادا كه در حد 80درصد روابط تجاري‌اش وابسته به آمريكاست تحريم اعمال كند بدون ترديد كشور كانادا به شدت تحت تأثير قرار خواهد گرفت وبه اوضاع وخيمي دچار مي‌شود. اما اگر سهم معامالت اقتصادي آمريكا با كشوري مثًال حدود 15درصد باشد ،تحريم يك جانبه كاري از پيش نخواهد برد. • البته در سطح كشور تحريم‌شده ،ميزان افزايش هزينه‌ها به ميزان وابستگي آن كشور به طرف تحريم‌كننده بستگي دارد. اثر بخشی تحریم­های اقتصادی • در تحقيقي كه در خصوص اثربخشي تحريم‌هاي اقتصادي صورت گرفت ،اين نتيجه اعالم شد كه 176مورد تحريم اقتصادي از سال 1914تا ،1990صورت گرفته كه حدود 66درصد آن موفق نبوده و 34درصد بقيه هم فقط نسبتًا موفق بود ‌ه‌اند. • اين آمار نشان مي‌دهد كه تحريم‌هاي اقتصادي در ذات خود موفقيت نداشت.از سال 1973تاكنون هم 24درصد تحريم‌هاي اقتصادي نسبتًا موفق ارزيابي شده است .تنها مواردي كه در تاريخ تحريم‌هاي اقتصادي از آنها به عنوان نمونه‌هاي موفق نام برده مي‌شود ،تحريم‌هايي است كه عليه آفريقاي‌جنوبي يعني رژيم نژادپرست آفريقاي جنوبي و رژيم نژادپرست رودزيا (در كشور زيمبابوه) صورت گرفت .غير از اين دو مورد در تاريخ تحريم‌هاي اقتصادي ،مورد عراق در اين اواخر مثال زده مي‌شود .در آفريقاي جنوبي هم تحريم اقتصادي موجب نشد كه يك حكومت سياه‌ پوست برسر كار بيايد اما فشارهاي زيادي به رژيم آن كشور وارد كرد. اثر بخشی تحریم­های اقتصادی • بديهي است كه آثار و هزينه‌هاي تحريم چند جانبه نسبت به تحريم يك جانبه مي‌تواند بيشتر باشد. به ویژه تحريم شوراي امنيت سازمان ملل كه به صورت همه جانبه صورت مي‌گيرد و براي اعضاي سازمان ملل الزم‌االجراست و بعد حقوقي و قانوني هم دارد. هزينه‌هاي تحريم اقتصادی • هزينه‌هاي تحريم اقتصادي بسته به نوع تحريم متفاوت است چنانچه تحريم به صورت يك جانبه از سوي يك كشور انجام شود اثر بخشي تحريم كمتر و به همين نسبت چنانچه از سوي چند كشور يا از سوي شوراي امنيت سازمان ملل اعمال شود اثربخش تر است. • همانطور كه اشاره شد تحريم هاي همه جانبه شوراي امنيت بسيار نادر است .ولي چنانچه اعمال گردد تاثير آن بسيار جدي است در واقع نبايد تحريم هاي يك جانبه را از نظر هزينه با تحريم هاي شوراي امنيت مقايسه كرد. هزينه‌هاي تحريم اقتصادی • در تحريم‌هاي يك جانبه هزينه واردات و صادرات افزايش مي‌يابد و كاالهاي صادراتي قدرت رقابت خود را از دست مي‌دهند و واردات نيز گران‌تر مي‌شود و در نتيجه با مقدار معيني سرمايه كاالي كمتري وارد كشور مي‌شود .در صورتي كه تحريم ادامه بر تخصيص منابع تاثير منفي نهاده ،در نتيجه ساختار اقتصاد آسيب خواهد ديد. • در بخش مالي نيز تحريم باعث افزايش نرخ بهره و افزايش هزينه‌هاي تامين مالي ميان مدت و بلند مدت نه تنها دشوارتر ،بلكه حتي در برخي موارد اساسا قطع مي‌شود. هزينه‌هاي تحريم اقتصادی • هزينه‌هاي ديگر تحريم اقتصادی بدين قرارند: وقت و انرژي كشور هدف تلف مي‌شود .در واقع براي تغيير جهت تجارت و مناسبات • -1 مالي وقت زيادي بايد صرف شود كه خود داراي هزينه است. تحريم سبب نوعي بال تكليفي در اقتصاد شده سرمايه گذاران داخلي و خارجي را براي • -2 انجام سرمايه‌گذاري وادار به تامل و صبر مي‌كند .در اين زمان سرمايه گذاران به مناطق ديگر جذب مي‌شوند و كشور هدف از رقابت در جذب سرمايه‌گذاري باز مي‌ماند. هزينه‌هاي تحريم اقتصادی كشورهاي مختلف كه در تحريم شركت نكرده‌اند با ترديد به فضاي سرمايه‌گذاري نگاه • -3 مي‌كنند و با اكراه به سرمايه‌گذاري مي‌پردازند .بسياري از شركت هايي كه با كشور تحريم كننده داراي روابط اقتصادي هستند از تيره شدن روابط خود با آن كشور نگران مي‌شوند و حتي‌المقدور از انجام سرمايه‌گذاري خودداري مي‌كنند .اينان حتي اگر خطر سرمايه‌گذاري را نيز بپذيرند هزينه هنگفتي را براي آن در نظر مي‌گيرند. ريسك تجارت و سرمايه‌گذاري باال مي‌رود و هزينه‌هاي هرگونه تامين مالي نسبت به • -4 ميانگين جهاني و منطقه‌اي افزايش مي‌يابد .اين امر موجب اتالف منابع مالي مي‌گردد. هزينه‌هاي تحريم اقتصادی چنانچه كاالي اصلي كشور هدف مورد تحريم قرار گيرد ضربه بر اقتصاد كالن آن كشور • -5 بسيار سنگين خواهد بود. فضاي رواني منفي براي فعاليت‌هاي اقتصادي موجب كاهش سرمايه‌گذاري ،كندي رشد و • -6 افزايش تورم مي‌گردد. هزينه‌هاي تحريم اقتصادی • امروزه در دنيا هيچ كشوري فقط به منابع داخلي خود به عنوان عوامل توليد تكيه نمي‌كند بلكه حساب ويژه‌اي روي منابع بين‌المللي به منظور افزايش قدرت توليد باز كرده و سعي مي‌كند تا چند برابر منابع داخلي خود از منابع خارجي استفاده كند در اين صورت اولين اثر كالن تحريم كاهش منابع بين‌المللي و غيرداخلي است يعني عوامل توليد خارج از مرزها وارد اقتصاد داخلي يك كشور نمي‌شود. تاریخچه استفاده ابزاری از تحریم اقتصادی • اگر چه تاریخ تحریم به دوران‌های کهن باز می‌گردد مانند تحریم شدن پیامبر اکرم (ص) و یارانشان در شعب ابی طالب؛ ولی به سبب افزایش ارتباط دولت‌ها در تاریخ معاصر جهان ،تحریم‌های معروف در دوره کنونی به ظهور پیوسته است. • در فاصله جنگ جهاني اول تا سال ،1990يعني در طول نزديك به 75سال ،در مجموع 115تحريم اقتصادي عليه كشورهاي مختلف تصويب و به اجرا گذاشته شد كه بطور متوسط برابر است با 1.5 تحريم در سال .اما از سال ،1990تعداد تحريم هاي اقتصادي به شدت افزايش يافته است. تاریخچه استفاده ابزاری از تحریم اقتصادی • از سال ،1990به دنبال فروپاشي اتحاد شوروي و پايان جنگ سرد ،كاربرد سياست تحريم اقتصادي به شدت افزايش يافته است .دولت آمريكا بزرگترين سهم را در كاربرد سياست تحريم اقتصادي داشته است. • در مجموع ،دوسوم تحريم هاي اقتصادي جهان توسط دولت آمريكا اعمال گرديده است. تاریخچه استفاده ابزاری از تحریم اقتصادی • شايان توجه است كه به دنبال فروپاشي اتحاد شوروي و پايان جنگ سرد ،سهم آمريكا در تحريم هاي اقتصادي جهان به شدت افزايش يافته است .طي دوره 1990 -1918دولت آمريكا مسئول 77 مورد از كل 115تحريمهاي اقتصادي جهان ،يعني %67كل تحريم‌ها بود .طي دوره 1999-1990 سهم آمريكا در كل تحريمهاي اقتصادي جهان به %92افزايش يافت .تنها در دوره اول رياست جمهوري آقاي كلينتون دولت آمريكا 61تحريم اقتصادي را عليه 35كشور جهان ،با جمعيتي بالغ بر 2.3ميليارد نفر ،يعني %42كل جمعيت جهان و 790ميليارد دالر صادرات ،يعني %19صادرات جهان ،به اجرا گذاشت. تاریخچه استفاده ابزاری از تحریم اقتصادی • اهداف گوناگون اين تحريم ها عبارت بودند از: • جلوگيري از نقض حقوق بشر 22 :مورد • مبارزه با تروريسم بين المللي 14 :مورد • منع گسترش سالح هاي هسته اي 9 :مورد • حمايت از حقوق كارگران 6 :مورد • حفظ محيط زيست 3 :مورد • جلوگيري از گسترش مناقشات و جنگ هاي داخلي 7 :مورد. تحریم اقتصادی جمهوری اسالمی ایران • نخستين تحريم جامع سراسري عليه ايران در دوران معاصر ،تحريم بريتانيا عليه ايران بمنظور واكنش در برابر انتخاب دكتر محمد مصدق به وزارت بود كه هدف ملي سازي صنعت نفت را دنبال مي‌كرد .اولين قطعنامه شوراي امنيت عليه ايران در زمان نخست وزيري محمد مصدق و بمنزله واكنش عليه ملي شدن صنعت نفت ايران صادر شد. • آمريكا نيز در سال ۱۹۸۰تحريمات اقتصادي وسيعي را در واكنش به تصرف سفارت آمريكا در تهران عليه ايران وضع نمود .در سال ،۱۹۹۵بيل كلينتون رئيس جمهور وقت آمريكا اقدام به وضع تحريم‌هايي نمود كه به موجب آن شركت‌هاي نفتي آمريكايي از سرمايه‌گذاري در طرح‌هاي نفت و گاز ايران منع شده بودند .همچنين روابط بازرگاني با ايران نيز يك‌جانبه قطع گرديد. تحریم اقتصادی جمهوری اسالمی ایران • از سال ،2001دو پديده نسبتا جديد در عرصه سياست تحريم اقتصادي پديدار گشته است: • نخست ،پيدايش و گسترش تحريم اقتصادي عليه افراد و سازمانهاي غير دولتي؛ • دوم ،گسترش فزاينده تحريم هاي هوشمند. تحریم اقتصادی جمهوری اسالمی ایران • پس از این تحریم­ها ،از سویی ميزان درآمد ارزي از صادرات بسيار كم شده و آسیب­هایی وارد ساخت. • از سوي ديگر اين تحريم كاري كرده است كه زمينه توليد در داخل كشور در زمينه كشاورزي و فناوري تا حدودي باال رود. • يعني وقتي قطعه مورد نظر از خارج وارد كشور نشود نيروي ايراني سعي در تأمين خود با ساخت مشابه آن نموده است .و اين تا حدودي براي توليد ناخالص داخلي بسيار خوب بوده است. تحریم اقتصادی جمهوری اسالمی ایران • با این همه باید توجه داشت که به صورت تاریخی از قبل از انقالب اسالمی ،بخش واقعی اقتصاد ایران به شدت وابسته با تجهیزات و مواد اولیه خارجی بوده است. • در نتیجه هر وسيل ‌ه كه از خارج تهيه مي‌شود بهنگام خرابي مستلزم دستورالعملهاي خاصي از جانب كشور سازنده است اين باعث هدر رفتن وقت ،و انرژي در كارخانه‌هاي توليدي مي‌شود و تا زماني كه اين مشكل حل شود مسلمًا هزينه‌ و ضرر زيادي طلب مي‌كند .از زمانی كه تحريم‌ها بر ايران تجديد شده است نه تنها صادرات به كشورهاي ديگر محدود شده بلكه باعث نارضايتي مردم از وضعيت و كمبود دريافتي ارزي براي تأمين منابع مالي شده است. تحریم اقتصادی جمهوری اسالمی ایران • بدین ترتیب ،تحریم های اقتصادی در ایران ،باعث ركود در توليد در جهت صادرات شده است ،و به اين واسطه ،بازارهاي ايران از رقابت در بازارهاي خارجي عقب افتاده و در يك نوع تله اقتصادي باقي‌مانده‌اند. • گر چه اين تحريم‌ها باعث شده در بعضي زمينه‌ها مثل دارو ،كشاورزي ،فناوري ،توليد تا حدودي پيشرفت كنيم ولي اگر بخواهيم به پيشرفت مطلوب (مطابق سند چشم انداز) دست يابيم الزم است كه با بقيه‌ بازارها در تماس باشيم. • • • • • • • • هی ت ح ی قت قت مفا م ا صادی رمتبط با ر م ا صادی اقتصاد منزوی اقتصاد ریاضتی اقتصاد درونزا اقتصاد موازی اقتصاد ترمیمی اقتصاد دفاعی استقالل و خود کفایی اقتصادی الگوی اقتصاد مقاومتی مف مت ه س قت م رضورت وم شنا ی رد ا صاد قاو ی • امروزه جمهوری اسالمی در حوزه‌های اقتصادی خود با مسائل یا مفاهیمی مواجه است که به هیچ عنوان تاکنون چه در عرصه‌ی نظر و در کتاب‌های درسی و چه در عرصه‌ی عمل و تجارب بشری مشابه و مابه‌ازای واقعی نداشته است .بنابراین خود انقالب اسالمی مک ل ّ ف به نوآوری و ابتکار و نظریه‌پردازی و الگوسازی در این عرصه‌های جدید اقتصادی است .هر کشوری که َع لم استکبارستیزی را برپا کند نیازمند چنین الگوهایی است .یکی از این مفاهیم« ،اقتصاد مقاومتی» است. مف مت ه س قت م رضورت وم شنا ی رد ا صاد قاو ی • اگر تمام دانش انباشته و کتاب‌های مرسوم اقتصادی دنیا را مطالعه کنید ،نظریه یا تجربه‌ای مدون و مکتوب درباره‌ی اقتصاد مقاومتی نخواهید یافت .در تمام متون و کتاب‌های اقتصاد ،هیچ پیشینه‌ای نظری یا عملی از تحریم بانک مرکزی نخواهید دید و از آن‌جا که این امر تاکنون سابقه نداشته، چگونگی واکنش به آن هم امری بدیع است .حتی اگر مطالعاتی هم در این باره صورت گرفته باشد، در طبقه‌بندی‌های محرمانه و امنیتی قرار گرفته و امکان دسترسی به آن برای کارشناسان معمولی وجود ندارد. • نتیجه اینکه اقتصاددان انقالب اسالمی نمی‌تواند از نظریه‌های متداول برای حل مشکل و مسأله‌ی خود بهره بگیرد. مف مت ه س قت م رضورت وم شنا ی رد ا صاد قاو ی • گفتنی است پس از این فضایی که رهبری معزز و معظم انقالب با طرح ایده اقتصاد مقاومتی برای اندیشمندان و کارگزاران نظام باز کردند ،شاهد نوشته ها و سخنان بسیاری در فضای فکری جامعه بودیم .متأسفانه برخی افراد به جای شناسایی الزامات و راهکارهای واقعی موفقیت در آن فضا و کمک به یکدیگر برای تبیین و عملیاتی کردن آن ،تالش کردند محتوایی وارداتی را در قالبی با نام مشابه آن ارائه کنند و مفهومی شبیه اقتصاد درونزا یا منزوی ارائه نمایند. • در نتیجه ضروری است ،مفهوم اقتصاد مقاومتی از سایر مفاهیم مرتبط بازشناسی شود. اقتصاد منزوی • اقتصاد منزوی یا اقتصاد بسته ،اقتصادی فارغ از دنیای خارج و بدون ارتباط با بازار‌های غیر‌داخلی است .اقتصادی که در آن تمام نیاز‌ها با منابع داخلی تامین می‌شود و کنش‌های اقتصادی عامالن در درون مرزهای ملی صورت می‌گیرد. اقتصاد ریاضتی • در علم اقتصاد به طرحی گفته می‌شود که دولت‌ها برای کاهش هزینه‌ها و برای رفع کسری بودجه یا به منظور نشان دادن نظم مالی دولت به طلبکاران ،به کاهش و یا حذف ارائه برخی خدمات و مزایای عمومی دست می‌زنند .این طرح که به منظور مقابله با کسری بودجه توسط برخی دولت‌ها انجام می‌شود گاهی اوقات با افزایش میزان مالیات و افزایش دریافت وام‌ها و کمک‌های مالی خارجی می‌انجامد. اقتصاد درونزا • اقتصاد درونزا به معنای بهره‌برداری حداکثری و بهره‌وری باال از ظرفیتها و مزیت‌های درونی اقتصاد ایران و عوامل اصلی ثبات و رشد اقتصادی با منشأ داخلی است که عوامل ثبات‌ساز اقتصاد در سایه رویکرد درون‌زا باید در داخل کشور کنترل شود. اقتصاد موازی • از نگاه برخی اقتصاد مقاومتی به مثابه‌ی «اقتصاد موازی» است؛ یعنی همان‌طور که انقالب اسالمی با توجه به نیاز خود به نهادهایی با روحیه و عملکرد انقالبی ،اقدام به تأسیس نهادهایی مانند کمیته‌ی امداد ،جهاد سازندگی ،سپاه پاسداران و بنیاد مسکن نمود ،امروز نیز بایستی برای تأمین اهداف انقالب ،این پروژه را ادامه داده و تکمیل کند؛ چرا که انقالب اسالمی به اقتصاد مقاومتی و به نهادسازی‌های مقاومتی در اقتصاد نیاز دارد که چه بسا ماهیتًا از عهده‌ی نهادهای رسمی اقتصادی برنمی‌آید .پس باید نهادهایی موازی برای این کارویژه ایجاد کند. اقتصاد موازی • این امر البته به معنای نفی نهادهای مرسوم نیست .کما اینکه اکنون ما همزمان از هر دو نهاد سپاه پاسداران انقالب اسالمی و نهاد ارتش جمهوری اسالمی برای دفاع از انقالب بهره‌مندیم .البته این الگو در مدل‌های حکمرانی مرسوم در دنیا و اتفاقًا در کشورهایی که از تجربه و توان حکمرانی بیشتری برخوردار باشند وجود دارد و این کشورها از نظام‌های چندالیه‌ی سیاستگزاری و اداره‌ی امور عمومی برخوردارند. اقتصاد موازی • به عنوان مثال می‌توانیم از حضور همزمان نهادهای دولتی ،سازمان‌های مردم‌نهاد ،خیریه و بنگاه‌های خصوصی در عرصه‌ی بهداشت و سالمت یا حتی در عرصه‌ی دفاعی و امنیتی کشورهای توسعه‌یافته‌ی غربی نام ببریم .البته مهم‌ترین مشکل این الگو این است که حسب نیازهای خاص انقالب اسالمی و در عرصه‌ی اجرا با سؤاالت نوینی روبه‌‌رو خواهد بود ،زیرا مثًال هیچ تصوری از «بانک مرکزی موازی» در یک کشور و سامان‌بخشی به عرصه‌ی پولی -مالی کشور در دو الیه‌ی دولتی و عمومی وجود ندارد‌.اما باز هم منطقًا نمی‌توان این الگو را در زمره‌ی مدل‌های اداره‌نشدنی و غیرمعقول به حساب آورد. اقتصاد ترمیمی • تعریف دیگر از اقتصاد مقاومتی عبارت از اقتصادی است که در پی «مقاوم‌سازی»« ،آسیب‌زدایی»، «خلل‌گیری» و «ترمیم» ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی است .یعنی اگر در رویکرد قبلی می‌گفتیم که فالن نهاد نمی‌تواند انتظارات ما را برآورده کند ،در رویکرد جدید به دنبال آن هستیم که با بازتعریف سیاست‌های نهادهای موجود ،کاری کنیم که انتظارات ما را برآورند .مثًال در این تعریف ،ما از بانک مرکزی یا وزارت بازرگانی می‌خواهیم که کانون‌های ضعف و بحران را در نظام اقتصادی کشور شناسایی کنند و خود را بر اساس شرایط جدید اقتصادی ،تحریم‌ها یا نیازهای انقالب اسالمی بازتعریف نمایند و در نتیجه عملکردی جهادی ارائه دهند. اقتصاد ترمیمی • در مقام تمثیل می‌توان گفت این کار شبیه همان کاری است که «پتروس فداکار» با فروبردن انگشت خود در َتَر ک دیواره‌ی سد انجام داد؛ یعنی باید ترک‌های ساختاری دیوار نهادهای اقتصادی را ترمیم کنیم .این مسأله یعنی ترمیم و مقاوم‌سازی ساختارهای اجرایی و اداری کشور حسب نیازهای مختلف و مقتضیات زمان و مکان هم امری دور از ذهن نیست .کشورهای توسعه‌یافته نیز در برهه‌هایی از تاریخ اقتصادی خود ،مجبور به مقاوم‌سازی ساختارهای اقتصادی شدند .مثًال غرب پس از دو شوک نفتی ۱۹۷۹و ۱۹۸۳میالدی ،اقدام به جایگزینی سوخت‌های فسیلی با سایر سوخت‌های نوین کرد؛ به‌طوری که امروزه با قیمت‌های باالی یک‌صد دالر نیز دچار شوک نفتی نمی‌شود .با این توضیحات ما امروز فقط نیازمند عزمی ملی برای اجرای این پروژه‌ی ملی و ارزشی هستیم. اقتصاد دفاعی • تعریف دیگر از اقتصاد مقاومتی ،متوجه «هجمه‌شناسی»« ‌،آفندشناسی» و «پدافندشناسی» ما در برابر آن هجمه است .یعنی ما باید ابتدا بررسی کنیم که مخالفان ما حمله به اقتصاد ایران و اخالل در آن را چگونه و با چه ابزارهایی صورت می‌دهند .بنابراین وقتی به اقتصاد مقاومتی دست یافته‌ایم که ابزارها و شیوه‌های هجمه‌ی دشمن را پیشاپیش شناخته باشیم و بر اساس آنها استراتژی مقاومت خود را علیه آنان تدوین و اجرا کنیم .بدیهی است تا آفند دشمن شناخته نشود ،مقاومت متناسب با آن نیز طراحی و اجرا نخواهد شد. استقالل و خودکفایی اقتصادی • اگر چه بین این مفهوم و مفاهیم استقالل اقتصادی و خود کفائی مشترکاتی وجود دارد لیکن با دقت در شرائط اجتماعی و سیاسی دوره وضع این اصطالح ،مفهومی متفاوت از آن فهمیده می شود .توضیح اینکه مفاهیم استقالل اقتصادی و خود کفائی تنها ناظر به نیازمندیهای داخلی اقتصاد و راهبردهای و راهکارهای پاسخ به آنها است .مقصود از استقالل و خود کفایی این است که جامعه بتواند نیازمندیهای خود را در حد باالیی از رفاه تولید کند و ناگزیر به وارد کردن کاال از خارج نباشد. • اما در نگاه مقام معظم رهبری نوعی نگاه استراتژی فعال نسبت به واقعیت های اقتصادی دنیا دیده می شود که در ادامه خواهد آمد. اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری 43 اقتصاد مقاومتی (تعریف) اقتصاد مقاومتى معنایش این است که ما یک اقتصادى داشته باشیم که هم رون‹‹د رو ب‹‹ه رشد اقتصادى در کشور محفوظ بماند ،هم آسیب‌‌پذیرى‌‌اش کاهش پیدا کند .یعنى وضع اقتصادى کشور و نظام اقتصادى ج‹‹ورى باش‹‹د ک‹‹ه در مقاب‹‹ل ترفن‹‹دهاى دش‹‹منان ک‹‹ه همیشگى و به شکل هاى مختلف خواهد بود ،کمتر آسیب ببیند و اختالل پیدا کند. اقتصاد مقاومتی یعنی تشخیص حوزه‌های فشار و متعاقبا تالش ب‹‹‹رای کن‹‹‹ترل و بی‌اثر کردن آنها و در شرایط آرمانی تالش برای تبدیل این فشارها به فرصت است. یعنى اقتصادى که همراه باشد با مقاومت در مقابل کارش‹‹کنى دش‹‹من ،خب==اثت دش==من؛ دشمنانى که ما داریم. 44 اقتصاد مقاومتی (تعریف) اقتصاد مقاومتى یعنى آن اقتصادى که به یک ملت امکان می دهد و اجازه می ده==د که حتى در شرایط فشار هم رشد و شکوفایى خودش==ان را داش==ته باش==ند؛ یع==نى آن اقتصادى که در شرایط فشار ،در شرایط تح==ریم ،در ش==رایط دش==منى‌ها و خص==ومت هاى شدید می تواند تضمین کننده‌ رشد و شکوفایى یک کشور باشد. اينجور نيست كه مقاومتى معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهاى تدافعى باشد؛ اقتصاد مقاومتى فقط جنبه‌ى نفى نيست؛ ت حل ی مع ظ مت هب ل تعریف مقام م ر ری از اقتصاد مقاو ی • با تحلیل تعریف منتخب مقام معظم رهبری از اقتصاد مقاومتی در می یابیم ،همه‌ی تعاریف یاد شده اقتصاد مقاومتی (به جز اقتصاد منزوی و اقتصاد ریاضتی) به نوعی با هم رابطه‌ی «عموم و خصوص ِمن‌وجه» دارند‌ ،منتها برخی کوتاه‌مدت و برخی بلندمدت هستند و البته ترکیبی از استراتژی‌های مطلوب را نیز برایمان به تصویر می‌کشند. ت حل ی مع ظ مت هب ل تعریف مقام م ر ری از اقتصاد مقاو ی ت حل ی مع ظ مت هب ل تعریف مقام م ر ری از اقتصاد مقاو ی • اقتصاد مقاومتی یک رویکرد کوتاه‌مدت سلبی و اقدامی صرفًا پدافندی نیست؛ بلکه چشم‌اندازی کالن به اقتصاد جمهوری اسالمی ایران دارد و یک اقدام بلندمدت با رویکردی ایجابی و دوراندیشانه را شامل می‌شود. • در این رویکرد ،ما در پی «اقتصاد ایده‌آلی» هستیم که هم اسالمی باشد و هم ما را به جایگاه اقتصاد اول منطقه برساند؛ اقتصادی که برای جهان اسالم الهام‌بخش و کارآمد بوده و زمینه‌ساز تشکیل «تمدن بزرگ اسالمی» باشد .بدین معنا اساسًا در الگوی اسالمی ایرانی پیشرفت ‌،یکی از مؤلفه‌های مهم الگو می‌باید متضمن مقاومت و تحقق آن باشد .در این مقوله است که اقتصاد مقاومتی مشتمل بر اقتصاد کارآفرینی و ریسک‌پذیری و نوآوری می‌شود. ت حل ی مع ظ مت هب ل تعریف مقام م ر ری از اقتصاد مقاو ی • نکته مهم این است که در این شرایط از سوی مقام معظم رهبری عنوان می شود که شرائط فعلی کشورمان ،شرائط شعب ابی طالب نیست بلکه شرائط بدر و خیبر است. • در سال دوم هجری پیامبر اکرم (ص) در مقابل غصب اموال مسلمانان توسط مشرکین مکه ،گروههای نظامی را بر اساس قواعد و قوانین خاصی اعزام کردند تا کاروانهای تجاری مشرکین مکه و به خصوص قریش را تهدید کنند .در این میان اموال هیچ کاروان تجاری مصادره نشد به جز یک مورد که به خاطر خود سری فرمانده مسلمین ،مورد عتاب قرار گرفت .هدف اساسى از اعزام اين دستهها و عقد پيمانهاى نظامى با قبيلههايى كه در مسير تجارت مكيان مىزيستند؛ آگاه ساختن قريش از قدرت نظامى و نيرومندى مسلمانان بود .خصوصا هنگامى كه خود پيامبر در آنها شركت مىكرد و با گروه انبوهى سر راه كاروان قريش توقف مىنمود. ت حل ی مع ظ مت هب ل تعریف مقام م ر ری از اقتصاد مقاو ی • رهبر عالى قدر اسالم مىخواست به حكومت مّك ه بفهماند كه كليه خطوط بازرگانى شما در اختيار ما است و ما هر موقع بخواهيم مىتوانيم جلو بازرگانى شما را بگيريم .در نتیجه قريش دریافت شاهراه بازرگانى آنها در دست مسلمانان قرار گرفته است .اگر آنان در لجاجت خود باقى بمانند و از نشر و تبليغ آيين اسالم جلوگيرى كنند و مسلمانان محيط مّك ه را اذيت كنند ،شريانهاى حياتى آنان قطع خواهد شد.خالصه ،هدف اين بود كه قريش بيدار شوند و با در نظر گرفتن اين مراتب به مسلمانان آزادى تبليغ بدهند و راه را براى زيارت خانه خدا و ترويج آيين يكتاپرستى باز كنند تا اسالم با منطق نيرومند خود در قلبها نفوذ كند و در پرتو آزادى ،نور اسالم در تمام نقاط شبه جزيره و مركز عربستان جلوهگر شود. همین استراتژی سبب بروز جنگ بدر شد. ت حل ی مع ظ مت هب ل تعریف مقام م ر ری از اقتصاد مقاو ی • نتیجه اینکه الگوی اقتصاد مقاومتی یک الگوی اسالمی است که کیفیت تعامل و ارتباط اقتصادی با کشورهای خارجی را تعیین می کند به گونه ای که از سویی ناظر به اوضاع داخلی اقتصاد کشور و پوشش نقاط ضعف است و از سوی دیگر با اتکا بر نقاط قوت اقتصاد داخلی ،حقوق پایمال شده ملت را از کشورهای متجاوز استیفاء کرده و زمینه ساز هدایت بشر است. مت م قت م ص س م ا ول ا صاد قاو ی رد آ وزه اهی ا ال ی • اصل وجود روابط اقتصادی با خارج از کشور و التزام به قراردادها و پیمانها • اصل برخورد محتاطانه با غیر مسلمانان • اصل عزت مداری و نفی سبیل • اصل حمایت از مظلومین • اصل استقامت در راه آرمانهای الهی • اصل مقابله به مثل برای استیفاء حقوق ص لت کش قت ا ل وجود روابط ا صادی با خارج از ور و ا زام هب رقارداداه و پیمانها • قرآن کریم برای ارتباط اقتصادی با کشورهای اسالمی ،اسالم ،اصل را بر برادری ،هم‌گرایی و وحدت نهاده و منشور بiiرادری را با این آیه شریفه اعالم نموده است: • ِإَّنَم ا اْلُم ْؤ ِمُنوَن ِإَوْخٌة َفَأ ْص ِلُح وا َبَنْي َأَخ َوْيُك َو ْم اَّتُقوا اَهَّلل َلَع َّلُك ْم ُتَحْرُم وَن (حجرات)10 : • مؤمنان برادر یکدیگرند؛ پس بین دو برادر خود صلح و آشتی دهیiiد و تقiiوای الهی پیشiiه کنیiiد ،باشiiد کiiه مشiiمول رحمت شوید(حجرات.)10: • بر این اساس وظیفه حکومت اسالمی تالش در جهت برقراری روابط و مناسبات برادرانه با سایر کشورهای اسالمی است. ص لت کش قت ا ل وجود روابط ا صادی با خارج از ور و ا زام هب رقارداداه و پیمانها • در زمینه روابط با کشورهای غیراسالمی ،در آمiiوزه های اسiiالمی بسiiتن قرارداد و برقراری روابiiط اقتصادی با کشورها خارجی غیر مسلمان و البته غیر محارب ،با مراعات اصول و چارچوبهای شرعی مباح و مجاز است .این اصل در آیات متعددی از قرآن کریم مشاهده می شود. • ال َيْنهاُكُم اُهَّلل َع ِن اَّلذيَن َلْم ُيقاِتُلوُكْم ِفي الِّد يِن َو َلْم ُيْخ ِر ُج وُكْم ِمْن ِدياِرُكَأ ْمَت ْنَبُّر وُه َو ْم ُتْق ِس ُط وا ِإَلْيِهْم ِإَّن اَهَّلل ُيِح ُّب اْلُم ْق ِس طيَن ِإَّنما َيْنهاُكُم اُهَّلل َع ِن اَّل ذيَن قiiاَتُلوُكْم ِفي ال ِّiد يِن َو َأَرْخُج وُكْم ِمْن ِدياِرُكَو ْم ظiiاَه ُر وا َع لى ِإْخ راِج ُك َأ ْمَت ْنَو َّلْو ُه َو ْم َمَي ْنَتَو َّلُه َف ْمُأ ولِئَك ُه ُم الَّظ اِلُم وَن (ممتحنه8 :و)9 ص لت کش قت ا ل وجود روابط ا صادی با خارج از ور و ا زام هب رقارداداه و پیمانها • مطابق این آیات کریمه ،ایجاد رابطه با غیرمسلمانان را مجاز شمرده می شود؛ مگر آنان که از در جنگ با مسلمین درآیند و قصد دین و ایمان آنان را کنند .اسالم پافشاری در ستیزه جویی را شایسته جامعه اسالمی نمی‌داند ،و در جای جای قرآن تأکید می‌کند که در صورت مشاهده عالئم صلح‌گرایی دشمن متخاصم ،مسلمین نiiیز از در صiiلح در آیند و به مخاصمه پایان دهند .قرآن تصریح می‌کند: • َو ِإَج ْنَنُح وا ِللَّس ْلِم َفاَنْجَل ْحها َو َتَو َّكَع ْلَلى اِهَّلل ِإَّنُه ُه َو الَّس ميُع اَعْلليُم (انفال.)61: • و اگر تمایل به صلح نشان دهند ،تو نیز از در صلح درآی ،و بر خدا توکل کن ،که او شنوا و داناست(انفال.)61: ص لت کش قت ا ل وجود روابط ا صادی با خارج از ور و ا زام هب رقارداداه و پیمانها • پیامبر اعظم (ص)در سیره ورفتار خویش به این اصل توجه جدی داشت واهمیت فوق العاده قائل بود . افزون برآن که از پیامبر گرامی (ص) در این رابطه احادیث متواتری نقل شده است که حضرت، مسلمانان را از لزوم پایبندی به پیمان هاوقراردادها آگاه می سازد (سید محمد موسوی ،ص ،)66سیره عملی پیامبر (ص) نیز به خوبی این مطلب را تأ یید می نماید که یکی از برجسته ترین آن را می توان در جریان هجرت به مدینه مشاهده نمود .ایشان قبل از هجرت به امیر المؤمنین علی بن ابی طالب (ع) وصیت نمودند که امانتهای اهل مکه را بدانها بازگرداند .امام على (ع) نیز پس از مهاجرت رسول گرامى صلى اهلل عليه و آله ،در نقطه بلندى از مكه ايستاد و گفت :هر كس پيش محمد امانت و سپردهاى دارد، بيايد از ما بگيرد .كسانى كه پيش پيامبر امانت داشتند با دادن نشانه و عالمت ،امانتهاى خود را پس گرفتند. اصل برخورد محتاطانه با غیر مسلمانان • قرآن کریم هشدار می‌دهد که مسلمانان نباید فریب ظاهر آنان و تظاهرشان به دوستی را خورده و دست مودت به سوی شان دراز کنند ،و مسلمانان را از طرح اسرار با آنان بiiه شiiدت بiiر حiiذر داشiiته ،درون کینه‌توز دشمنان اسالم را برای مسلمانان بازگو کرده است و بر خیرخواه نبودن آنان تأکید می‌کند. • يا َأُّيَه ا اَّلذيَن آَمُنوا ال َتَّتِخ ُذ وا ِبطاَنًة ِمْن ُد وِنُك َي ال ْمْأ ُلوَنُك َخ ْمباًال َو ُّد وا ما َع ِنُّتَق ْمَب ْدَد ِت اَبْلْغ ضاُء ِمْن َأْفواِهِهَو ْم ما ُتْخ في ُص ُد وُر ُه َأ ْمَبْكُر َقَب ْدَّيَّنا َلُك ُم اآْل ياِت ِإْن ُكْنُتَت ْمْع ِقُلوَن ها َأْنُتْم ُأوالِء ُتِح ُّبوَنُه َو ْم ال ُيِح ُّبوَنُك َو ْم ُتْؤ ِمُنوَن ِباْلِك تاِب ُكِّلِه َو ِإذا َلُقوُكْم قاُلوا آَمَّنا َو ِإذا َخ َلَع اْوُّض وا َع َلْيُك ُم اَأْل ناِمَل ِمَن اَغْلْيِظ ُقْل ُموُتوا ِبَغ ْيِظُك ْم ِإَّن اَهَّلل َع ليٌم ِبذاِت الُّص ُد وِر ِإَت ْنَسْمْس ُك َح ْمَس َنٌة َتُس ْؤ ُه َو ْم ِإْن ُتِص ْبُك َس ْمِّيَئٌة َيَرْفُح وا ِبها َو ِإَت ْنْص ِبُر وا َو َتَّتُقوا ال َيُض ُّر ُكَك ْمْيُد ُه َش ْمًائْي ِإَّن اَهَّلل ِبما َيَمْعُلوَن ُمحيٌط اصل برخورد محتاطانه با غیر مسلمانان • خداوند متعال بر تحلیل آن گروه از مسلمانان که عزت ،اقتدار و سربلندی خود (تأمین منافع ملی و حiiل مشکالت خود) را از راه پیوند پررنگ‌تر با کافران جست وجو می‌کننiiد ،خiiط بطالن کشiiیده ،و تمامی عزت و اقتدار مسلمین را در گروه پیوند با خدا می‌داند ،خداوند متعال می‌فرماید: • اَّلذيَن َيَّتِخ ُذ وَن اْلكاِفريَن َأْو ِلياَء ِمْن ُد وِن اْلُم ْؤ ِمنيَن َأ َيَتْبُغ وَن ِعَدْنُه ُم اْلِعَّز َة َفِإ َّن اْلِعَّز َة ِهَّلِل َج ميعًا (نساء.)139: • همان‌ها که کافران را به جای مؤمنان ،دوست خود انتخاب می‌کنند ،آیا عزت و آبرو را نزد آنان می‌جویند با اینکه همه عزت‌ها از آن خداست؟ اصل عزت مداری و نفی سبیل • یکی از مهمترین اصول اقتصاد مقاومتی اصل نفی سبیل وعزت مداری است. • این اصل بر گرفته از آن ایه قرآن مجید است که می فرماید : • « ولن یجعل اهلل للکافرین علی المؤمنین سبیال ( ».نساء)141: • هرگزخداوند راه تسلط براهل ایمان راباز نگذاشته است. اصل عزت مداری و نفی سبیل • براساس این اصل وقاعده ،راه هرگونه نفوذو سلطه ی کفار برجوامع اسiiالمی در حiiوزه های مختلiiف سیاسی ،نظامی ،اقتصادی وفرهنگی باید مسدود گردد .عدم وابستگی اقتصادی وجلiiو گiiیری از نفiiوذ فرهنگی ومنع استشاره ومشورت در حوزه های فرهنگی ونظiiامی در روابiiط خiiارجی مiiورد توجiiه است .بنا براین اصل نفی سبیل ،بیانگر جنبه ی ایجابی و سلبی است که جنبه ی سلبی آن نiiاظر بiiر نفی سلطه بیگانگان برمقدرات و سرنوشت سیاسی و اجتماعی مسلمانان و جنبه ی ایجابی آن بیانگر وظیفiiه ی دینی امت اسالمی در حفظ استقالل سیاسی وازمیان برداشتن زمینه های وابستگی است. اصل عزت مداری و نفی سبیل • پیامبر گرامی اسالم (ص) در تما م عرصه های زندگی اجتماعی خویش به ویژه در روابط خارجی به این اصل مهم واساسiiی توجه جدی می نمود وآن را به عنوان یک مبنا وپایه در روابط خارجی در نظر می گرفت. • سیره ی عملی وقولی پیامبر اکرم (ص) بارز ترین گواه براین مدعاست .از آن حضرت نقل شده است که فرمود: • االسالم یعلوا وال یعلی علیه(.شیخ طوسی ،ج 2ص)46 • اسال م همیشه بر دیگر مکاتب وملل برتری دارد وهیچ چیزی بر اسالم برتری ندارد . • از این حدیث به خوبی برمی اید که آن حضرت هیچگاه راضی بiiه سiiلطه ی کفiiار برمسiiلمانان نبودوتسiiلط غیرمسiiلمان را برمسلمان در هیچ عرصه ی نمی پذیرفت. اصل عزت مداری و نفی سبیل • دراندیشه اقتصاد اسالمی یکی از مهمترین عوامل تحقق عزت برای مسلمین اسiiتغناء و تiiأمین نیازهای اساسی آنان معرفی شده است امام صادق (ع)در حدیثی عزت مؤمن را در بی نیازی اواز سایر مردم معرفی می نماید. • َش َر ُف اْلُم ْؤ ِمِن ِقَياُم الَّلْيِل َو ِع ُّز ُه اْس ِتَنْغاُؤ ُه َع ِن الَّناِس (ثقة االسالم کلینی ،ج 2ص )149 • شرافت مومن در گرو نماز شب و عزت او در گرو بی نیازی از مردم است. • بر اساس آموزه های اسالمی افراد باید تالش کنند که بی نیاز از دیگران شوند و دولت اسالمی نیز در جهت تأمین نیاز های اساسی آنها اقدام کند. اصل عزت مداری و نفی سبیل • هرگونه فعالیت اقتصادی باید به دور از هر گونه احساس ذلتی باشد ولذا امیر ا لمؤمنین در نامه به مالiiک اشiiتر او را از منت گذاردن بر سر رعیت بر حذر می دارند ،زیرا عزت مسلمین خدشه دار می شود. • و اّياك و المّن على رعّيتك بإحسانك (نهج البالغه ،نامه )53 • تو را برحذر می دارم از اینکه بر مردم به خاطرت احسانت منت گذاری • سیره امامان معصوم در صدقه دادن پنهانی بهترین گواه بر این مدعا .بی شiiک این رفتiiار اقتصادی کiiه از سiiویی احسان و کمک به دیگران است و از سوی دیگر عزت نیازمنiiiد را خدشiiiه دار نمی کنiiiد ،یکی از مصادیق بارز زیبایی های معنوی است. اصل عزت مداری و نفی سبیل • در بعد کالن نیز باید کشور استقالل اقتصادی داشته باشد تا همواره عزت اقتصادی اش حفظ شود .در صورت وابستگی گستردة اقتصاد یک کشور به دیگر کشورها ،عمًال یک بردگى و اسارت در اقتصاد کشور وابسته بوجود می آید .در حالیکه کشور اسالم همواره باید برتر از سایر کشورها باشد و در هیچ عرصه ای نباید طعم تلخ ذلت وحقارت را بچشد. • در روایات اسالمی از قناعت به عنوان وسیله عزت و بینیازی و گنج فناناپذیر یاد شده است و در نقطه مقابل، اسراف و تبذیر و مصرفگرایی ،وسیله شکست و ذلت معرفی شده است .االمام علي «ع»« :القناعة عّز » آمدي تميمي، • • • عبدالواحد،غرر الحكم و درر الكلم،1366،ص 689 اإلمام علي «ع» :الغنّي من استغنى بالقناعة .آمدي تميمي ،عبدالواحد،غرر الحكم و درر الكلم،1366،ص 28 اإلمام علي «ع» :ال كنز أغنى من القناعة « .نهج البالغه»1260 /؛« عبده» .242 /3 َو َأْهَلْكَنا اْلُمْس ِرِفيَن « سوره انبيا»( .9 :)21 اصل عزت مداری و نفی سبیل • امام خمینی رحمهاهلل منادی عزت و استقالل ،گاه از برخی کشورها یاد میکرد که این روحیiiه قنiiاعت و صرفهجویی ،آنان را واداشته تا حداکثر استفاده را از امکانات موجود خود بنماینiiد و بسiiیاری از مردم جهان را نیازمند مصنوعات خود سازند(امام خمینی (ره) ،صحیفه نiiiور ،ج ،14ص .)17امام راحiiiل با حساسیت نسبت به موضوع میفرمود« :مردم در سر دو راهی عزت و ذلت قرار داشiiته و بایiiد تصiiمیم بگیرند :یا رفاه و مصرفگرایی یا تحمل سختی و استقالل»( .امام خمینی(ره) ،صحیفه نور ،ج،17ص )98 اصل عزت مداری و نفی سبیل • بر همین اساس در قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران تأکید شده اسiiت ،هر گونiiه قراردادی را كه موجب سلطه بيگانگان بر منابع طبيعی و اقتصادی ،فرهنگ ،ارتش و ديگر شiiئون كشiiور شiiود ،ممنiiوع اعالم می‌كند(.اصل )153هم‌چنين در فصل چهارم قانون اساسی كه مربوط به اقتصاد و امور مالی است، يكی از ضوابط جمهوری اسالمی ايران ،جلوگيری از سلطه بيگانگان بر اقتصاد كشور بيان شiiده اسiiت. (اصل 143ف بند )8به طور كلی ،يكی از اصiiولی كه توجiiه بiiه آ در روابiiط خiiارجی دولت اسiiالمی ضرورت دارد ،حفظ استقالل و عزت مسلمانان در روابط سياسی ،فرهنگی ،اقتصادی و نظامی است. اصل حمایت از مظلومین • از نظر نصوص دینی نیز در کتاب و سنت ،دلیل های محکمی وجiiود دارد کiiه «نصرت مظلiiوم» ،یiiک تکلیف الزامی است و نباید آن را در حد یک توصیه ی اخالقی ،تلقی کرد ،قرآن کریم حiiتی جنگیiiدن و کشته دادن برای نجات مظلومان ـ‌که فریاد استغاثه دارند‌ـ را واجب می‌داند و بر ترک این وظیفه ،تiiوبیخ می کند: • َو ما َلُك ْم ال ُتقاِتُلوَن في َس بيِل اِهَّلل َو اْلُم َتْسَعْضفيَن ِمَن الِّر جاِل َو الِّنساِء َو اْلِوْلداِن اَّلذيَن َيُقوُلوَن َر َّبنا َأْخ ِر ْج نا ِمْن هِذِه اَقْلَيْرِة الَّظ اِلِم َأْه ُلها َو اَعْجَل ْلنا ِمَل ْنُد َكْن َو ِلًّيا َو اَعْجَل ْلنا ِمَل ْنُد َكْن َنصيرًا ( نساء)75 : اصل حمایت از مظلومین • رويكردي كه حکومت اسالمی به وضعیت اقتصادی سایر کشورها دارد با الهام از اين جمله اميرالمومنين(ع) شكل مي‌گiiيرد. بر مبناي همين تفكر ،مظلوم و ستمديده را محبوب مسلمانان است و ایشان به استمدادش مي‌شتابد و بر ستمكار مي‌تازد. • نگاهي گذرا به فرازهاي مختلف نهج‌البالغه نشان مي‌دهد كه ياري مظلiiوم يكي از اصiiول موكد ایشiiان و يكي از مهمiiترين دغدغه‌هاي اميرالمومنين(ع) بوده است .ایشان در آخرين فرمايشات زندگي خويش به حسنين(ع) وصيت مي‌كنند: • كونا للظالم خصما و للمظلوم عونا(نهج البالغه خطبه )47 • از همين روست كه در جاي ديگري مي‌فرمايند« :ذليل‌ترين افراد نزد من عزيز است تا حق او را بازگردانم و نيرومند در نزد من پست و ناتوان است تا حق را از او بازستانم»(همان :خطبه)67 اصل حمایت از مظلومین • مبناي انديشه متعالي امام راحل (ره) و اعتقاد ما در خصوص كمك به كشورهاي مظلوم همچون فلسطين ،عراق، افغانستان و ...بر همين مبناست .براي مسلمان همين چند فراز كافي است تا ياري مظلوم را بر خود فرض بداند و يكي از مطالبات خود از نظام‌هاي اسالمي را بر همين اساس تعريف كند. • اين اصل را در روابط خارجی دولت اسالمی چنين تبيين فرموده است :تمام كشورها اگر احترام ما را حفظ كننiiد، ما هم احترام متقابل را حفظ خواهيم كرد و اگر دولت‌ها و كشورها بخواهند به ما تحميلی بكننiiد ،از آن‌ها قبiiول نخواهيم كرد .نه ظلم به ديگران می‌كنيم و نه زير بار ظلم ديگران می‌رويم(.امام خمينی، 1378 ،ج ،4ص(338 اصل استقامت در راه آرمانهای الهی • خداوند متعال در قرآن کریم بارها و بارها مومنین را به اسiiتقامت در مقابiiل کiiافران و دشiiمنان اسiiالم فراخوانده و پشتیبانی و برکت خود را متوقف بر این استقامت دانسته است. • َفاَتْسِقَك ْمَم ا ُأِمَتْر َوَمَت ْناَب َمَع َك َو اَل َتَغْطْو ا ِإَّنُه ِبَم ا َتَمْعُلوَن َبِص یٌر (هود)112/ • و در جای دیگر می فرماید: َأْل • َلَقَت ْداَب اُهَّلل َع َلى الَّنِبی َو اْلُم َه اِج ِریَن َو ا َصْناِر اَّلِذیَن اَّتَبُع وُه ِفی َس اَع ِة اْلُع َرْسِة ِمَب ْنْع ِد َم ا َك اَد یِزیُغ ُقُل وُب َفِریٍق ِمْنُه ْم ُثَّم َتاَب َع َلیِهْم ِإَّنُه ِبِهَر ْمُء وٌف َر ِح یٌم (توبة)117/ اصل استقامت در راه آرمانهای الهی • صفحات تاريخ بشريت ،گواهى مىدهد كه نيرومندترين عامل براى استقامت و پايدارى اقليتها در برابiiر اراده اكثريت؛ همان نيروى ايمان و اعتقاد است كه گاهى با ريختن آخرين قطره خون ،نقش پايدارى را ايفا مىكنند .ما براى اين گفتار ،صدها گواه و شاهد در اختيار داريم .اوج این اسiiتقامت را می تiiوان در محاصره اقتصادی مسلمانان در سالهای قبل از هجرت در شعب ابی طالب دید .هنگامی که سران قريش، از نفوذ پيشرفت حيرتانگيز آيين يكتاپرستى ،سخت ناراحت بودند و در فكر چاره و راه حلى بودند .بiiه این نتیجه رسیدند که به وسيله «محاصره اقتصادى» ،كه نتيجه آن بريدن رگهاى حياتى مسلمانان بود ،از نفوذ و پخش اسالم بكاهند؛ و پايهگذار و هواداران آيين خداپرستى را در ميان اين حصار ،خفه سازند. اصل استقامت در راه آرمانهای الهی • اين محاصره سه سال تمام طول كشيد ،فشار و سختگيرى به حد عجيبى رسيد .نالiiه جگرخراش فرزنiiدان «بiiنى هاشم» به گوش سنگدالن «مكه» مىرسيد؛ ولى در دل مشرکین مکه چندان تأثير نمىكرد .جوانان و مردان ،با خوردن يك دانه خرما در شبانهروز زندگى مىكردند .گاهى يك دانه خرما را دو نيم مىكردند .در تمام اين سiiه سال ،فقط در ماههاى حرام (كه امنيت كامل در سرتاسر شبه جزيره حكمفرما بود) بنى هاشم از شعب بيرون آمiiده و به دادوستد مختصرى اشتغال مىورزيدند سپس به داخل دره رهسپار مىشدند .پيامبر گرامى نيز ،فقط در همين ماهها توفيق نشر و پخش آيين خود را داشت .ايادى و عمال سران قريش ،در همين ماهها وسiiيله آزار و فشiiار اقتصادى آنها را به گونهاى فراهم مىآوردند .زيرا غالبًا بر سر بساطها و فروشگاهها حاضر مىشدند ،و هر موقiiع مسلمانها مىخواستند كه چيزى را بخرند ،فورًا به قيمت گرانترى آن را مىخريدند و از اين راه قدرت خريد را از مسلمانان سلب مىنمودند. اصل استقامت در راه آرمانهای الهی • فشار گرسنگى به حدى رسيده بود كه «سعد وقاص» مىگويد :شبى از ميان دره بيرون آمدم ،در حالى كه نزديك بود تمام قوا را از دست بدهم .ناگهان پوست خشكيده شترى را ديدم ،آن را برداشتم و شستم و سوزاندم ،و كوبيدم ،و بعد با آب مختصرى خميرى كرده و از اين طريق سه روز بسر بردم. • بی تردید این رشادتها و استقامتها بر اثر نیروی ایمان بود و سر انجام سبب جاودانگی ایشان با عزت در طول تاریخ شد. اصل مقابله به مثل برای استیفاء حقوق • در سیره پیامبر اکرم(ص) مشاهده می شود برای استیفاء حقوق مسلمانان ،از ابزارمقابله به مثل در برابiiر مشرکین استفاده می کردند .در سال دوم هجرت كاروان تجاری بزرگى است كه تمام اهiiل مكه در آن شركت دارند به سمت شام حرکت می کرد .سرپرست كاروان «ابو سفيان» ،و در حدود چهل نفر پاسبانى آن را بر عهده دارند.هزار شتر ،مال التجاره را حمل مىكند ،و ارزش كاال حدود پنجاه هزار دينار است. • قريش كليه دارائى مهاجران را در مكه ضبط كرده و به آنان اجازه رفت و آمد به محل زندگى نمىدادند و كليه اموال منقول و غير منقول آنان ،در مكه متروك مانده بود .پيداست كه هر انسان عاقل و خردمندى به خود اجازه مىدهد با دشمن ،همان معامله را انجام دهد كه او با وى انجام داده است. اصل مقابله به مثل برای استیفاء حقوق • اصواًل بايد توجه داشت كه علت هجوم مسiiلمانان بiiه كاروان قريش ،همان مظلiiوميت و ستمكشiiى مسلمانان بود كه قرآن نيز متذكر آن است و به همين جهت به آنان اجازه هجوم مىدهد و مىفرمايد: • ُأِذ َن ِلَّلِذيَن ُيقاَتُلوَن ِبَأ َّنُه ْم ُظ ِلُم وا َو ِإَّن اَهَّلل َع لى َنْص ِرِهَل ْمَقِديٌر ؛ (حج)39 : • «به افرادى كه مورد هجوم واقع شدهاند اجازه دفاع داده شد .زيرا آنان مظلوم و ستمديدهاند و خداوند به كمك و يارى آنان قادر و توانا است. • اگر چه ابوسفیان با کاروان تجاری گریخت و مسلمانان هیجگاه اموال آن کاروان را مصادره نکردند ولی همین قضیه زمینه پیروزی مسلمانان در جنگ بدر شد. نکته مهم .1در میان اصول اقتصاد مقاومتی اصل عزت مداری و نفی سبیل بر سایر اصiiiول ترجیح دارد .پس از آن اصل مقابله به مثل برای استیفاء حقوق و اصل حمایت از مظلومین به خاطر ماهیت عiiدالت محiiوری و عدالت گستری آنها ،در رتبه های بعدی اولویت قرار دارند .اصول برخورد محتاطانه و اسiiتقامت در راه آرمانهای الهی در راستای تحقق اصول پیش گفته هستند.