انواع ادبی

صفحه 1:


صفحه 2:


صفحه 3:


صفحه 4:


صفحه 5:


صفحه 6:


صفحه 7:


صفحه 8:
2 - شادی نامه با کمدی 

صفحه 9:


صفحه 10:


صفحه 11:
020 

صفحه 12:


صفحه 13:
«تشریح نقد ادبی» 09 

صفحه 14:


صفحه 15:


صفحه 16:
Hot} ‏هجابىة‎ 7 ؟- روايى: ۵- تعلیمی : 

صفحه 17:
0 

صفحه 18:
۱ ار دادن تراژدی و کمدی 

صفحه 19:


صفحه 20:


صفحه 21:
,© پهلوانانی را ند. از این رو اسم 

صفحه 22:
‎eli‏ اس ‎ ‎5 

صفحه 23:


صفحه 24:
56 

صفحه 25:


صفحه 26:


صفحه 27:
۱- حماسه های سنتی با شفاهی ؟-حماسه هاى تاريخى يا مكتوب ۱ 

صفحه 28:


صفحه 29:


صفحه 30:
حماسه فلسفی 500 

صفحه 31:


صفحه 32:


صفحه 33:
99 

صفحه 34:


صفحه 35:


صفحه 36:
99 

صفحه 37:
رك انه كيل oT 

صفحه 38:


صفحه 39:


صفحه 40:


صفحه 41:


صفحه 42:
زامیاد یشت در اوستا 

صفحه 43:
reo CES) 

صفحه 44:


صفحه 45:
3 

صفحه 46:
(ES) 

صفحه 47:
مس تب pp 

صفحه 48:
066 

صفحه 49:


صفحه 50:


صفحه 51:


صفحه 52:


صفحه 53:


صفحه 54:


صفحه 55:
3 

صفحه 56:
So 

صفحه 57:
or 

صفحه 58:


صفحه 59:
Se 

صفحه 60:


صفحه 61:
زیرا حماسه ويا پهلوانی 

صفحه 62:
586 

صفحه 63:
5 59 

صفحه 64:
56 

صفحه 65:


صفحه 66:
isis) 

صفحه 67:
or 

صفحه 68:


صفحه 69:
3 

صفحه 70:
ره 

صفحه 71:


صفحه 72:
نمایشنامه بسته 01۲3۵۱۸۵ ‎Closet‏ و Te 

صفحه 73:
fre) 

صفحه 74:
as 

صفحه 75:
3 

صفحه 76:
3 

صفحه 77:
۳- اندیشه ها oe 

صفحه 78:
3 

صفحه 79:
3 

صفحه 80:


صفحه 81:


صفحه 82:


صفحه 83:
609 

صفحه 84:


صفحه 85:


صفحه 86:
908 

صفحه 87:
(fp 

صفحه 88:


صفحه 89:
99 

صفحه 90:


صفحه 91:


صفحه 92:
58 

صفحه 93:
99 

صفحه 94:


صفحه 95:


صفحه 96:
99 

صفحه 97:


صفحه 98:
‎SSE‏ است از اطوار ‎ 

صفحه 99:
3 

صفحه 100:


صفحه 101:


صفحه 102:


صفحه 103:
۱ -کمدی عالی با سطح بالا اس ۱ 

صفحه 104:


صفحه 105:
ن وجودنداشته 

صفحه 106:
roman 3b, 

صفحه 107:


صفحه 108:


صفحه 109:
۱- رمان حوادث : 

صفحه 110:


صفحه 111:


صفحه 112:
9 

صفحه 113:
9 

صفحه 114:
۳- توول تاریخی : 006 

صفحه 115:
‎d‏ ل ‎(CS) 

صفحه 116:
تراژدی » کمدی » طنن عاشتانه le 

صفحه 117:
00 

صفحه 118:
ade 

صفحه 119:
9 

صفحه 120:


صفحه 121:


صفحه 122:


صفحه 123:


صفحه 124:


صفحه 125:


صفحه 126:


صفحه 127:


صفحه 128:


صفحه 129:


صفحه 130:


صفحه 131:


صفحه 132:


صفحه 133:


صفحه 134:


صفحه 135:


صفحه 136:


صفحه 137:


صفحه 138:
نزول ولد اور 

صفحه 139:


صفحه 140:
1101616116 رما رز نیمه بلند 

صفحه 141:
060 

صفحه 142:


صفحه 143:


صفحه 144:


صفحه 145:


صفحه 146:


صفحه 147:


صفحه 148:


صفحه 149:


صفحه 150:


صفحه 151:
00000 Pees he : ‏۴-مقامه‎ ۵-تمثیلی : 

صفحه 152:


صفحه 153:


صفحه 154:


صفحه 155:


صفحه 156:
parody تراوستی ۲۲۵۷65116 

صفحه 157:


صفحه 158:


صفحه 159:


صفحه 160:


صفحه 161:


صفحه 162:


صفحه 163:


صفحه 164:


صفحه 165:


صفحه 166:


صفحه 167:


صفحه 168:


صفحه 169:


صفحه 170:


صفحه 171:
02 

صفحه 172:
(ne 

صفحه 173:
082 

صفحه 174:
026 

صفحه 175:
0 

صفحه 176:


صفحه 177:
oe 

صفحه 178:
086 

صفحه 179:
08 

صفحه 180:


صفحه 181:
aed 

صفحه 182:


صفحه 183:


صفحه 184:


صفحه 185:
WSS) 

صفحه 186:


صفحه 187:


صفحه 188:
068 

صفحه 189:


صفحه 190:


صفحه 191:


صفحه 192:


صفحه 193:


صفحه 194:
؟- شكل شاملويى 

صفحه 195:


صفحه 196:


رشته زبان و ادبیات فارسی نام درس :انواع ادبی مؤلف :دکتر سیروس شمیسا تعداد واحد 2 :واحد تهیه کننده :جلیل مسعودی فرد 0أت علمی مرکز بجنورد عضو هی 1 معرفی طرح درس درس انواع ادبی از دروسی است که گذراندن آن برای دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی در ترمهای آغازین تحصیل ضروری است. دانشجویان در این درس با انواع ادبی اصلی و فرعی ادبی در ادبیات غربی و فارسی و قوالب شعری فارسی آشنا می شوند. 2 اهداف درس: آشنایی با -1انواع ا دبی در ادبیات دنیا و چگونگی استقالل یا ارتباط آثار ادبی با یکدیگر. -2انواع اصلی ادبی فارسی در قدیم. -3انواع جدید ادبی فارسی. -4انواع فرعی ادبی. -5قوالب شعری. 3 جایگاه درس: درس انواع ادبی برای منظم کردن شناخت دانشجویان از انواع ادبی و قالب های شعری بسیار ضروری است. در این درس دانستها و شناخت کلی دانشجویان منظم تر می شود. 4 هدف های رفتاری: از دانشجویان انتظار می رود که با موارد ذیل آشنا شوند -1موضوع اصلی انواع ادبی -2انواع عمده ادبی نزد قدمای غربی -3انواع ادبی در ایران -4انواع فرعی ادبی مانند مرثیه ... -5قوالب شعری -6قوالب فرعی 5 انواع ادبی چیست؟ انواع ادبی در ردیف سبک شناسی و نقد ادبی یکی از اقسام جدید علوم ادبی است. موضوع اصلی آن طبقه بندی کردن آثار ادبی از نظر ماده و صورت در گروه های محدود و مشخص است .در انواع ادبی هدف اصلی طبقه بندی کردن بر حسب ساختمان آثار ادبی و مختصات درونی و ساختاری آن هاست. 6 سابقه انواع ادبی: انواع ادبی ترجمه Literary genresاست ،ژانر در فرانسه به معنی نوع است و در انگلیسی هم با همین تلفظ فرانسه به کار می رود. اصل ان گویا لغت یونانی است که به عقیده برخی با جنس عربی هم ریشه است. 7 ادامه دارد... سابقه انواع ادبی مثل غالب علوم ادبی به آثار ارسطو و هوراس رومی horaceمی رسد در نزد قدمای غرب انواع ادبی عبارتند از : -1حماسی epic غنایی LYRIC -نمایشی dramatic : 2 3 1 ‏tragedy 2 ‏comedy سوگنامه یا تراژدی -شادی نامه یا کمدی 8 ادامه دارد... تا اواخر دوره رنسانس بلکه تا حدود قرن هجدهم میالدی مشخصات و حدود این انواع برای نویسندگان روشن بود و قوانین مربوط به هر نوع رعایت می شد .یعنی رعایت قراردادهای ادبی واجب بود. در دوران معاصر انواع جدیدی به انواع ادبی افزوده شد. مثل داستان نویسی ،مقاله نویسی ... 9 نظرات مختلف در طبقه بندی آثار ادبی غیر عملی ترین طبقه بندی ،تقسیم آثار ادبی به نظم و نثر است. ارسطو به لحاظ ماده شعر که تقلید و محاکات است به انواع حماسه ،تراژدی و کومدی اشاره می کند و تفاوت آنها را بیان می نماید. 10 گوته در دیوان شرقی خود آثار ادبی را به سه نوع تقسیم می کند: حماسه و شعر غنایی و درام. جالب ترین و جدیدترین تئوری توسط «نورتروپ فرای» ارائه شده است. او به چهار نوع عمده ادبی معتقد است: نمایشی ،پهلوانی ،هجایی و غنایی 11 نقد بر مبنای انوع ادبی: نقد نوعی gener criticismبدین معنی است که در مطالعه اثری توجه داشته باشیم که نوع ادبی آن اثر چیست و در این نوع بر حسب سنت چه قرارداد هایی با ید محفوظ شود. آیا شاعر یا نویسنده آن قرارداها را رعایت کرده است یا نه؟ 12 سابقه نقد نوعی: سابقه نقد نوعی به فن شعر ارسطو می رسد .در عصر ما نورتروپ در کتاب «تشریح نقد ادبی» بحث نقد نوعی را دوباره زنده کرد. هیرش درباب نقد نوعی نظریات کام ً ال متفاوتی دارد .او طبقه بندی فرای ناروا می خواند و برای آثار ادبی قایل به فردیت و استقالل است. 13 انواع ادبی در ایران: تقسیم بندی غربیان جنبه معنایی دارد و از این رو جهانی است. اما تقسیم بندی ما در ایران صوری بوده است و شعر را با توجه به تعداد ابیات و وضع قافیه آن تقسیم کرده اند. البته گاهی به ندرت در آثار قدما به انواع مختلف معنایی هم بر می خوریم. مث ً ال درباب پنجم بوستان. 14 خاقانی به ده شیوه شاعری اشاره می کند که مقصودش انواع ذیل است: - 1نسیب و تشبیب -2مفاخره -3حماسه -4مدح -5رثا -6هجا -7اعتذار -8شکوی -9وصف -10حکمت و اخالق 15 این انواع را می توان به شکل ذیل خالصه کرد: -1غنایی :شامل نسیب و تشبیب (همان تغزل) ،رثا ،شکوی و اعتذار -2حماسی :شامل مفاخره و مدح -3هجایی :شامل طنز -4روایی :شامل وصف -5تعلیمی :شامل حکمت و اخالق 16 می توان گفت که قدما به نوع ادبی توجه داشته اند اما در کتب قدیم هیچگاه مستق ً البه بحث انواع ادبی نپرداخته اند و این وضع تا دوران ما همچنان ادامه داشته است. 17 بخش اول در بخش اول کتاب ،انواع ادبی اصلی قدیم را مورد مطالعه قرار می دهیم: -1حماسی -2غنایی -3نمایشی ( تراژدی و کمدی) 18 تعریف حماسه حماسه :در لغت به معنی دالوری و شجاعت است .حماسه شرح تاریخ قبل از دوران تاریخی است. گزارشی است از اوضاع روزگاران نخست و تاریخ صدر جهان و روزگار مردمان نخستین را ترسیم می کند. 19 ادامه دارد... به عبارت دیگر: حماسه هر ملتی بیان کننده آرمانهای آن ملت است. حماسه شعر ملل است به هنگام طفولیت ملل ،آن گاه که تاریخ و اساطیر ،خیال و حقیقت به هم آمیخته و شاعر مورخ ملت است. 20 حماسه های قدیم بیشتر منظومند ،اشعار روائی بلندی که خاطره پهلوانانی را گرامی می دارند که در راه مجد و عظمت ملت خود کوشیده اند .از این رو اسم دیگر حماسه ،شعر پهلوانی است. 21 حماسه شفاهی و مکتوب: از آنجاکه حماسه خاطره هایی دور از دوره های نخستین است ،به صورت شفاهی سینه به سینه نقل می شد تا وقتی به ضرورت مکتوب شده است . مث ً ال تا عصر فردوسی داستان رستم و سهراب مکتوب نشده و فردوسی آن را به نظم کشیده است. 22 ادامه دارد... حماسه هر چه جدید تر مکتوب شده باشد باالیه هایی از منطق و آئین و رسوم عصر پوشانده می شود و به مقتضای دوره کتابت تغییراتی می کند. منتقد ادبی باید مانند یک باستان شناس الیه های ظاهری را از هسته اصلی حماسه تشخیص دهد . 23 ادامه دارد... 0ی الیه بر داری آسان است و گاهی بسیار مشکل. گاه برای این کار ابزاری الزم است: اسطوره شناسی ،مردم شناسی ،جامعه شناسی ،ادبیات تطبیقی ، روانشناسی یونگی 24 توسع معنای حماسه معمو ً ال معنای حماسه را توسع داده و آن را به آثاری که در یکی از ابعاد ،دارای روح حماسی باشند نیز اطالق می کنند مثل: کمدی الهی دانته ،جنگ و صلح تو لستوی 25 اهمیت حماسه البته تعداد حماسه های اصیل از تعداد انگشتان دست تجاوز نمی کند. نویسندگان رنسانس آن را عالی ترین نوع ادبی می دانستند و این عقیده تا قرن نوزدهم هم شایع بود و کم کم رمان جایگزین آن شد. 26 انواع حماسه : الف -تقسیم بر حسب قد مت : -1حماسه های سنتی یا شفاهی :شناهنامه فردوسی ،ایلیاد و اودسیه -2حماسه های تاریخی یا مکتوب که بر اساس حماسه های قدیمی ساخته شده اند. -3حماسه های متأخر که از روی حماسه های ثانوی ساخته شده اند. 27 ب -حماسه بر حسب موضوع : -1حماسه اساطیری :که قدیمی ترین و اصیل ترین نوع حماسه است .این نوع حماسه مربوط به دوران ما قبل تاریخ است و بر مبنای اساطیر ساخته شده است. مثل :حماسه سومری گیلگمش و بخش اول شاهنامه فردوسی 28  -2حماسه پهلوانی : که در آن از زندگی پهلوانان سخن رفته است حماسه پهلوانی ممکن است جنبه اساطیری داشته باشد. مثل :زندگی رستم در شاهنامه و ممکن است جنبه تاریخی داشته باشد. مثل :سفر نامه حمداهلل مستوفی 29  -3حماسه های دینی یا مذهبی : که قهرمان آن یکی از رجال مذهبی است و ساخت حماسه بر مبنای اصول یکی از مذاهب است. مثل کمدی الهی دانته حماسه های اخالقی همان حماسه های دینی است و می توان به آن حماسه فلسفی نیز گفت. 30  -4حماسه های عرفانی که خاص ادبیات فارسی است در این گونه حماسه قهرمان بعد از شکست دادن دیو نفس به پیروزی که جاودانگی از طریق فنای فی اهلل است دست می یابد. مثل حماسه حالج در تذکره االولیاء و منطق الطیر عطار 31 انواع فرعی حماسه : -1حماسه طنز: آن است که از زندگیامروزه ابعاد حماسی آن را استخراج کنیم و به شکل طنز به نمایش در می آوریم. -2حماسه مسخره :قهرمان آن به اصطالح یک پهلوان پنبه است. 32 ادامه دارد...  -3حماسه دورغ : قهرمان آن یک پهلوان دروغین است مثل قصاید غرایی که درباره رشادتها و جنگهای پادشاهان حقیر سروده شده است . 33 حماسه های معروف جهان: -1ادبیات سانسکریت : الف -مهابهاراتا :سروده صدها شاعر در ازمنه مختلف است 200( .سال قبل از میالد تا 200سال بعد ازمیالد ) که به وسیله ویاسا جمع آوری شده است. ب -رامایانا :سروده والمیکی در قرن سوم قبل از میالد که سرگذشت راما (یکی از تجسدهای خدای هند ) رابیان می کند . 34 -2ادبیات یونانی :ایلیاد و ادویسه هر دو از همر. ایلیاد در 24فصل شرح هفته های آخر جنگهای ده ساله یونان و تروا است پاریس پسر شاه تروا ،هلن شاهزاده یونانی را از نزد شوهرش ربود و این کار یونانیان را به جنگ با مردم تروا می کشاند. 35 ادامه دارد... اودیسه 24سروده دارد. اولیس یکی از پهلوانان جنگ تروا در راه بازگشت دچار سرگشتگی ها و گرفتاریهایی می شود مردم می پندارند او مرده است و می خواهند با زن او ازدواج کنند اولیس ناشناس به زادگاه خود بر می گردد و خواستگاران را به عقوبت می رساند. 36  -3ادبیات رومی آنه ئید :سروده ویرژیل ( 19-70قبل از میالد) داستان آنه اس جد افسانه ئی رومی هاست جنگ بین روم و کارتاژ است. 37  -4ادبیات عرب: -1الحماسه اثر ابوتمام ( 88-231هـ .ق ) کتابی در ده باب که فقط عنوان باب اول آن حماسه است . -2الحماسه ،اثر بحتری (206-284هـ -ق) هم دارای ابوابی است و در هر باب اشعاری انتخاب شده است. 38  -5ادبیات فارسی :شاهنامه فردوسی حدود سال 370شروع به نظم شاهنامه کرد و حدود 60هزار بیت سرود. بخش اساطیر از زمان کیومرث تا فریدون است. 39  -6ادبیات اروپایی : -1حماسه معروف فرانسه سرود روالن است که در اواخر قرن 11میالدی مکتوب شد .مربوط به روالن قهرمان فرانسوی در قرن هشتم است. – 2قدیمی ترین حماسه انگلیسی بیوولف است که در قرن هشتم میالدی منظوم شد. 40 ادامه دارد...  -3حماسه معروف دیگر انگلیسی بهشت گمشده اثر میلتون است قهرمان این حماسه حضرت آدم است. -4حماسه آلمانی ها سرود نیبلونگن اثرشاعری نامعلوم در قرن دوازدهم. -5ایتالیایی ها هم چند حماسه دارند :کمدی الهی اثر دانته 41 0ای ایران حماسه ه -1حماسه های اساطیری الف -منظوم -1مهریشت و زامیاد یشت در اوستا -2ایاتکار زریران در پهلوی -3بخش اول شاهنامه فردوسی -1کارنامه اردشیر بابکان در پهلوی -2شاهنامه ابوالموید بلخی و ابومنصوری -3داستانهای اسکندر ،داراب نامه ب -منثور 42  -2حماسه های پهلوانی منثور :سمک عیار – حسین کرد شبستری -3حماسه های تاریخی منظوم :ظفرنامه ،حمداهلل مستوفی شهنشاه نامه صبا 43 چند اصطالح : -1اسطوره :مطالبی است که ژرف ساخت آن حقیقت و تاریخ ( در عصر مردمان کهن ) و رو ساخت آن افسانه باشد. اسطوره همان مذاهب منسوخ ملل قدیم است که امروزه کسی به صورت خود آگاه بدان ها اعتقاد ندارد اما به صورت ناخود آگاه در بسیاری از رفتار و پندار ما موثر است . 44  -2روئین تنی :روئین تن کسی است که هیچ حربه یی بر او اثر ندارد. نیروهای ما فوق طبیعی او را شکست ناپذیر کرده اند و فقط یک جای بدن او روئینه نیست مانند اسفندیار که فقط چشمش روئین نیست . 45  -3صور اساطیری :یا آرکی تایپ که به صورت مثالی و کهن الگو هم ترجمه شده است اصطالح یونگی برای محتویات ناخودگاه جمعی است یعنی افکار غریزی و مادر زادی یا الگوهای از پیش تعیین شده فطری و ذاتی در انسان وجوددارد. 46  -4خونخواری :قهرمانان پس از کشتن دشمن خون او را می نوشیدند تانیروی او را به خود منتقل کنند گویی خون را همان روح یا ناقل روح می دانستند. 47  -5نام پوشی یاکتمان نام :دیگر از اعتقادات جادوئی اقوام کهن این بود که اسم معرف کامل مسمی است و اگر کسی اسم کسی را بداند به معنی این است که او را به درستی می شناسد و بر او تسلط دارد. به همین دلیل در جنگها پهلوانان نام خود را فاش نمی ساختند. 48 مختصات حماسه : در هر اثر حماسی برخی ازمختصات زیر دردیده می شود : -1متضمن جنگاوری و بهادری است. -2در حماسه حیوانات نقش های بزرگی دارند و حیوانات معمولی نیستند. 49 ادامه دارد... -3قهرمان حماسه جانور مهیبی را به قتل می رساند. -4با گیاهان عجیبی که خواص جادویی دارند مواجهیم. -5قهرمان حماسه موجودی فوق طبیعی است. -6نیرو های متافیزیکی در حماسه نقش دارند . 50 ادامه دارد...  -7گاهی گروهی از خدایان طرفدار یک قهرمان و گروهی طرفدار قهرمان دیگرند و درحقیقت نبرد و قهرمان نبرد خدایان با یکدیگر است . -8ایزد بانویی ،عاشق قهرمان حماسه می شود اما قهرمان به عشق او وقعی نمی نهند. 51 ادامه دارد...  -9قهرمان حماسه ،قهرمان قومی ونژادی وملی است. -10قلمرو قهرمان حماسه همه آفاق است. -11اعمال قهرمان حماسه خارق العاده و غیر طبیعی است. -12قهرمان حماسه در هر بخش از زندگی خود با یک ضد قهرمان مواجه است. 52 ادامه دارد... 0ای مخاطره آمیز می رود . -13قهرمان حماسه به سفره -14قهرمان حماسه اعمال بزرگی انجام می دهد که اهمیت ملی یا حکمی دارد . -15یکی از صحنه های مهیج نبرد تن به تن است. 53 ادامه دارد...  -16در این جنگ تن به تن انواع فنون و اقسام سالح آزموده می شود. -17در حماسه معمو ٌ ال با صحنه هایی از پیشگویی مواجهیم. -18در حماسه سخن ازدیوان و غوالن و جادوان می رود . 54 ادامه دارد... -19در برخی از حماسه ها ،شاعر با یکی از الهگان شعر تماس می یابد. -20در حماسه با عینیت و اقتدار و سادگی و عظمت مواجهیم. -21حماسه دارای معنایی جدی و الفاظ سنگین وفاخر است . 55 گیل گمش :قدیمی ترین حماسه که امروزه در دست است حماسه سومری گیل گمش است که در حدود سه هزار سال قبل از میالد پدید آمد. 56 ایلیاد :دومین حماسه کهن جهان ایلیاد و اودیسه اثر همر است که قدمت آنها به حدود هشتصد سال پیش ازمیالد می رسد ایلیاد خاطره هفته های آخر جنگ دوم یونان با تروا است . 57 سبک حماسی :همه محققان براین نکته متفق القول اند سبک حماسی سبکی فاخر و جزیل است که باید درآن عظمت هم از نظر لفظ و هم ازنظر معنی چشمگیر باشد .علو معنی و صالبت لفظ. اغراق هم از ذاتیات حماسه است . 58 ادامه دارد... از مختصات دیگر سبک حماسی کاربرد فراوان اشیاء حماسی است بوق و کوس ،دشت ،کوه ،دریا ،تیرو گرز ،خون و نعره در سبک حماسی از انواع فنون جنگ آوری از قبیل دست به کمر بردن و بلند کردن استفاده می شود . 59 بدیع : در سبک حماسی آرایش بیش از حد کالم با استفاده از صنایع بدیعی جایز نیست .چون حماسه متضمن خبر بزرگی است و احتیاجی به شاخ وبرگ ندارد. به عبارت دیگر خود موضوع و داستان در حماسه به نحوی است که جلب توجه می کند. 60 اغراق : اغراق در حماسه جزو ذات شعر است نه یک صفت بدیعی .زیرا حماسه یا جنبه اساطیری دارد و با اعمال محیرالعقول همراه است و یا پهلوانی است جنگاور. شرح چنین وقایعی به صورت طبیعی بااغراق همراه است. 61 قهرمان حماسه: قهرمان حماسه باید ملی باشد اسکندر نامه نظامی از نظر ادبی اثری بسیار واالست اما نظامی اسکندر غیرایرانی را قهرمان حماسه کرده است ازاین رو اثر او رواجی نیافته است . 62 ادب غنایی ادب غنایی دراصل اشعاری است که احساسات و عواطف شخصی را مطرح کند. با سازی به نام لیر در یونان باستان این گونه اشعار زبان های فرنگی لیریک Lyricنامیده می شود . نواخته می شد از این رو در در اکثر نقاط جهان این اشعار با موسیقی همراه است . 63 ادامه دارد... در شعر فارسی ادب غنایی به صورت داستان ،مرثیه ،مناجات ، بث الشکوی و گالیه و تغزل در قوالب غزل ،مثنوی و رباعی مطرح می شود . از همه مهمتر قالب غزل است. 64 منشأء ادب غنایی دوران اوج و رواج ادب غنایی مربوط به گسترش تمدن و ایام شهر نشینی است و از این رو غنا نسبت به حماسه متأخر است ادب غنایی مربوط به دوره هایی است که نظامهای اجتماعی شکل گرفته است و انسان در جامعه احساس تنهایی کرده است. 65 ادبیات غنایی در ایران از قرن ششم به بعد با پیدایش قالب غزل و رواج عرفان است که ادبیات غنایی به معنی راستین خود رواج می یابد و ازآن تاریخ تا امروز مهم ترین نوع در ادب فارسی است. در حماسه نگاه بیرونی است و در غنا نگاه درونی است. 66 ادبیات غنایی داستانی اروپائیان شعر غنایی را کوتاه و غیر روایی می دانند و اگر بلند باشد به آن شعر غنایی نمایشی dramaticگویند. از آنجا که درایران هنر نمایش رواج نداشته است شعرهایی غنایی بلند ما جنبه داستانی دارد .مثل خسرو شیرین نظامی 67 سبک غنا ادب غنایی دو معنی دارد : -1اشعاری که بیان احساس و عواطف می کند در این صورت شاعر با نگاهی عاطفی به مسایل درونی خود رنگ فلسفی و جامع شناختی می دهد . و مسایل کلی حیات را به شکل موثر بیان می کند. 68 ادامه دارد...  -2اشعار عاشقانه :که در ادبیات فارسی سه نوع معشوق داریم . -1معشوق زمینی در غزل سعدی . -2معشوق آسمانی در غزل مولوی. -3معشوقی که گاهی زمینی و گاهی آسمانی است در غزل حافظ. 69 زبان ادب غنایی ازآنجا که غزل فارسی در سبک عراقی است. زبان ادب غنایی ما پر از صناعات بدیعی و تشبیه و استعاره ها و مجاز است لغات نسبت به سبک خراسانی نرم تر و تراش خورده تر است. درصد لغات عربی زیادتر است. از نظر فکری مسایل درونی مطرح می شود شعر غمگرا و عشق گرا است. 70 ادب دراماتیک یا نمایشی ارسطو یکی از انواع مهم ادبی را ادب درامتیک دانسته است. ادب دراماتیک یا نمایشی در یونان باستان و روم بسیاررواج داشت. در ایران پیش از اسالم هم ظاهر ًا نمایشنامه وجودداشت. اما در ایران پس از اسالم نمایشنامه نداشته ایم مگر این که تعزیه را نوعی نمایشنامه محسوب کنیم. 71 ادامه دارد... در ادب فرنگی به نمایشنامه یی که فقط برای خواندن است نه اجرا کردن نمایشنامه بسته closet dramaگویند. ارسطو ادب درامتیک را به دونوع تراژدی و کمدی تقسیم می کند. 72 -1تراژدی یا غمنامه تراژدی نمایش اعمال مهم وجدی یی است که در مجموع به ضرر قهرمان اصلی تمام می شوند . یعنی هسته داستانی به یک فاجعه ختم می شود .این فاجعه معمو ً ال مرگ جانگداز قهرمان تراژدی است. 73 : ارسطو در تعریف تراژدی می گوید : تراژدی تقلید و محاکاه است از کار و کردار شگرف و تمام ،دارای درازی و اندازه ای معلوم و معین ،به وسیله کالمی به انواع زینت ها آراسته . 74 قهرمان تراژدی ارسطو می گوید :قهرمان تراژدی در ما هم حس شفقت را بیدار می کند و هم حس وحشت و هراس را . او نه خوب است و نه بد ،مخلوطی از هر دو است. قهرمان در اثر نقطه ضعفی که دارد مرتکب اشتباه می شود. 75 نقطه ضعف قهرمان یکی از رایج ترین انواع نقطه ضعف در تراژدی های یونانی غرور است .از خود راضی بودن و اعتماد به نفس پیش از حد که باعث می شود قهرمان به نداهای آسمانی و درونی توجه نکند و یا از قوانین اخالقی منحرف شود. 76 عوامل تراژدی: ارسطو در تراژدی ،شش عامل تشخیص داده بود . -1هسته داستان یا افسانه مضمون که ترتیب منظم حوادث و اعمال است. -2قهرمانان و اشخاص که بازی کنان نمایشنامه هستند. -3اندیشه ها که حرفهای قهرمانان با نتایج اعمال آنان است. 77 ادامه دارد...  -4بیان یا گفتار که کاربرد کلمات در تراژدی است .طرز بیان باید سنگین و موزون باشد. -5آواز کر ،آوازی که دسته های همسرایان در تراژدی می خوانند. -6وضع صحنه یا منظر نمایش که مربوط به صحنه آرایی و صحنه سازی است. 78 شعر و نثر تراژدی در غرب تا پایان قرن هجدهم غالب تراژدی ها به شعر بودند ، قهرمانی که دچار بدبختی می شد متعلق به طبقات باالی اجتماع بود. امروزه تراژدی معمو ً ال به نثر است و قهرمانان از طبقه ی عادی اجتماع است. 79 تراژدی پهلوانی در اواخر قرن هفدهم بین حماسه و تراژدی تلفیقی حاصل شد و تراژدی پهلوانی بوجود آمد. 80 ضد قهرمان ضد قهرمان فردی است که برخالف قرمانان قدیم که در ها له ای از عظمت و وقار و قدرت احاطه شده بودند ،منفی و بی اثر است .این نوع قهرمان را در آثار بگت می تواند دید. 81 منشا تراژدی تراژدی در اصل جنبه مذهبی داشت و هدف آن جلب رضایت خدایان و برانگیختن رحمت آنان بود. در یونان قدیم هر ساله مراسم مذهبی برای دیونوسوس خدای شراب و بار آوری وحیات اجرا می شد. 82 ادامه دارد... در این مراسم که بدان دیونوسیا می گفتند بزی را به عنوان سمبل دیونوسوس پاره پاره می کردند و ازاین رو معنی اصل تراژدی ترانه بز است. در مراسم قربانی آوزاه هایی خوانده می شد که منشا آواز کر در تراژدی های بعدی است . 83 فلسفه آوازهای تراژدی: فلسفه این آوزاها این بود که خدای زندگی مرده بود و با این ترانه ها سوزناک برای او عزاداری می کردند بدین ترتیب می توان تراژدی را به تعزیه ترجمه کرد. از این دیدگاه تراژدی تعزیه دیونوسوس است . 84 تفاوت تراژدی ها ی ما و یونان برخالف تراژدی های یونانی در تراژدی ها ما از آوازهای سوزناک خبری نیست اما از مجالس بزم و آواز خنیاگران سخن رفته است . درداستان رستم و سهراب با آنکه رستم موظف است فور ًا به پایتخت برود اما سه روز مجلس بزم بر پای می سازد. 85 قربانی کردن گاهی درمراسم قربانی کردن به جای بز انسانی را قربانی می کردند قربانی کردن دختران باکره در مراسم قدیم و فدیه کردن آن ها برای جلب رضایت خدایان نمونه های متعددی دارد. 86 ژرف ساخت تراژدی ژرف ساخت دیگر تراژدی عبارت است از :دردوران مادر ساالری در جوامع کشاورزی زن ساالر ،شاه پیر که سمبل سال کهن بوده است به دست شاه جوان به کمک مادرش به قتل می رسید. 87 پیشگویی یکی از مشخصات تراژدی (مانند حماسه )احتوای آن به پیشگویی و پیش بینی است. درداستان رستم و اسفندیار عمل پیشگویی بر عهده جاماسب است . 88 تراژدی و حماسه تراژدی و حماسه شباهت ها واختالف های زیادی دارد . : ارسطو می گوید : حماسه نیز مانند تراژدی یک نوع تقلید و محاکاه است به وسیله وزن از احوال و اطوار مردمان بزرگ و جدی . 89 ادامه دارد... لیکن اختالف حماسه با تراژدی از این بابت است که تراژدی همواره وزن واحدی دارد و شیوه بیان نیز نقل و روایت است( .نه فعل و عمل) هم چنین از حیث طول مدت نیز تفاوت دارند تراژدی کوتاه است در صورتی که حماسه از حیث زمان محدود نیست. 90 ادامه دارد... در تراژدی و حماسه امور عجیب دیده می شود و اغراق فراوان وجوددارد امادر حماسه این مختصه نمایان تر است . هم در هر دو شاعر نباید خود را جلوه دهد ومنعکس کند. حماسه بلندتر از تراژدی است . 91 ادامه دارد... یک فرق مهم بین حماسه و تراژدی که در فن شعر به آن تصریح نکرده است وضع قهرمان است. در تراژدی حتم َا فاجعه است که قهرمان را به تیره بختی می کشاند حال آنکه در حماسه چنین نیست. 92 تراژدی و داستان چنان که گذشت بزرگترین فرق بین تراژدی به معنی سنتی آن با داستان این است که تراژدی جنبه نمایشی دارد. از طرفی تراژدی امروزی می توانند نمایشی نباشند و از این رو بین داستان و تراژدی شباهت بسیاری است. 93 فرق تراژدی و داستان - 1در تراژدی نویسنده از قبل موضوع را می داند حال آن که در داستان خود قهرمانان هستند که در خالل داستان وضعیت را اندک اندک روشن می کنند . -2در تراژدی جبر سرنوشت و ترس و ترحم است حال آنکه در داستان می تواند چنین نباشد . 94 ادامه دارد...  -3در داستان اندیشه های فردی قهرمانان مطرح می شود حال آنکه تراژدی جنبه کلی دارد و تیپ رامطرح می کند. -4در تراژدی حتم ٌا باید انسانی واال بر اثر اشتباهی تیره بخت شود حال آنکه چنین طرحی در داستان اجباری نیست. - 5از همه مهمتر این که شخصیتها درداستان می توانند تغییر کنند حال آنکه در تراژدی قهرمان تغییر نمی کند . 95 اشتباه یا سرنوشت ؟ چنان که دیدم ارسطو تغییر سرنوشت و وقوع فاجعه را بر اثر اشتباه قهرمان تراژدی می داند و این سخن در مورد تراژدی های داستانی کامال صحیح است. اما آنجا که پای وقایع تاریخی و قهرمانان واقعی در بین است سرنوشت را مقصر می دانیم. 96 -2کمدی یا شادی نامه کمدی اثری است که در آن مواد ومصالح به نحوی تنظیم شده باشند که توجه بیننده را جلب کنند و باعث سرگرمی شوند. در کمدی شخصیت قهرمانان و شکست هایشان بیشتر جنبه شادی و سرگرمی دارد. 97 ارسطو می گوید :کمدی تقلیدی و محاکاتی است از اطوار و اخالق زشت. فقط تقلید و توصیف اعمال و اطوار شرم آور است که موجب ریشخند و استهزاء می شود . 98 اقسام کمدی منتقدان فرنگی کمدی را به چند نوع تقسیم کرده اند: -1کمدی رمانتیک :اوج آن درآثار شکسپیر و نویسندگان دوره الیزابت دیده می شود و آن مشتمل بر حوادث عشق زنی است که قهرمان نمایش است. این عشق علیرغم همه مشکالت به شادکامی می انجامد . 99  -2کمدی طنز :دراین نوع کسانی که قوانین اخالقی و اجتماعی را زیر پا می گذارند مورد تمسخر واقع می شوند و نویسنده از بی نظمی های اجتماعی انتقاد می کند . 100  -3کمدی رفتار :دراین نوع ازاعمال زشت و توطئه های طبقه اشراف و بزرگ زادگان سخن می رود تاثیر شادی بخش آن در گرو مکالمات خنده آوری است که بین شخصیتهای احمق و گول رد و بدل می شود. 101 -4فارس :Farceاثری است که خواننده وبیننده را از صمیم دل به خنده وا می دارد. شخصیتهای بزرگ شده یا کوچک شده در موقعیتهای خنده آوری قرار می گیرند. فارس گاهی به عنوان یک داستان فرعی دیده می شود. 102 اقسام کمدی: برخی از منتقدان به طور کلی کمدی را به دو نوع تقسیم کرده اند . -1کمدی عالی یا سطح باال که باعث خنده رو شنفکران می شود و درآن طنزهای ظریف و سطح باالیی است. -2کمدی پست یا سطح پایین که درآن شوخی های مبتذل و جوک های زشت مطرح است . 103 تنوع و تسکین منظور از تنوع وتسکین طرح سخنها و صحنه های شوخی و شادی در یک اثر جدی تراژدیک است. این عامل باعث تنوعی در نمایش می شود و اندکی از آالم بیننده را که براثر ترس و شفقت ایجاد شده است می کاهد . 104 کمدی در ایران نمایشنامه کمدی به این اشکال فرنگی در ایران وجودنداشته است . اما قطعات کوتاه منظوم و منثور در طنز و انتقاد از مفاسد اجتماعی و طبقاتی از مردم در ادبیات ما هست . مثل آثار عبید و هجو و شهر آشوب 105 انواع جدید :داستان داستان یا نوول Novelاثری است روایی به نثر که مبتنی بر جعل ()fiction باشد. اگر دراز باشد به آن نوول و اگر کوتاه باشد به آن داستان کوتاه short story گویند. معادل نوول انگلیسی در اکثر زبانهای اروپایی رمان romanاست . 106 منشا نوول novellaکه در قرن چهاردهم درایتالیا مرسوم بود نوعی قصه کوتاه منثور است. از اجداد دیکر نوول امروزی روایات پیکارسک است که در قرن شانزدهم در اسپانیا مرسوم بود معروف ترین نمونه آن دن کیشوت اثر سروانتس است . 107 داستان به معنی امروزی داستان در معنی امروزیش دراروپا بعد از سروانتس و رابله پدید آمد. یعنی تقریبا از قرن هیجدهم به بعد ،بعد از شکست فئودالیسم و به روی کا رآمدن طبقه بورژوا 108 انواع رمان از نظر ساخت -1رمان حوادث :نوولی است که در آن تکیه اصلی بر حوادثی است که در طی رمان اتفاق می افتد مثل روبنسون کر وزئه که مجموعه ای از حوادث درمورد یک قهرمان است. 109 - 2رمان شخصیت :در رمان حوادث تکیه بر اعمالی است که قهرمان انجام می دهد .اما دررمان شخصیت تکیه بر انگیزه انجام عمل است. در رمان های حوادث باید پرسید ؟ بعد چه شد ؟ دررمان شخصیت باید پرسید ؟ چرا این طورشد؟ 110 -3رمان نامه ای که در آن روایت بر مبنای نامه هایی است که بین قهرمانان اثر رد و بدل می شود. نامه نگاری بین عاشق و معشوق در رمانهای منظوم ادبیات فارسی هم دیده می شود. 111  -4رمان اندیشه :رمانی است که درآن ایده ها و مشرب های از پیش معلومو قالبی گزارش می شود. مثل رمانهای نویسندگان حزب سوسیالیست شوروی. 112 انواع رمان بر حسب موضوع -1نوول شکل گیری یا تعلیم و تربیت :موضوع این گونه رمانها توسعه و تکامل ذهن و شخصیت قهرمان است. قهرمان تجربیات مختلفی را پشت سر میگذارد و معمو ٌ ال بعد از سپری کردن یک بحران روحی به ماهیت و نقش خود وجهان پی می برد. برخی از آثار توماس مان و سامرست موام 113  -2نوول اجتماعی :که درآن تکیه بر تاثیر اجتماع و مقتضیات اجتماعی بر شخصیت قهرمانان و حوادث داستان است و گاهی نیز در آن تزهایی برای اصالحات اجتماعی عرضه می شود. مثل خوشه های خشم جان اشتین بک -3نوول تاریخی :دراین نوع رمان زمینه های اثر وشخصیتهای و حوادث از تاریخ اخذ شده اند. مثل رمان ایوانف اثراسکات 114 -4نوول محلی :که تکیه آن برآیین و رسوم و لهجه شهرها و ایاالت است نه به این قصد که صبغه محلی پیدا می کند بلکه از این جهت که تاثیر اوضاع و احوال و عوامل را بر کردار و رفتار شخصیتهای داستان نشان می دهد . -5نوول روانی :که درآن از وسایل ذهنی و روانی قهرمان یا قهرمانان داستان سخن میرود. این نوع رمان امروزه رواج بسیار یافته است. 115 انواع رمان از نظر پالت(هسته داستانی ) هسته داستانی plotداستانها هم انواع مختلفی دارد : تراژدی ،کمدی ،طنز ،عاشقانه باید توجه داشت که دررمان محض شخصیتهای پیچیده ومشکلی از طبقات مختلف اجتماع با انگیزه های متفاوت مطرحند . 116 ادامه دارد... اما در داستانهای عاشقانه و پهلوانی شخصیت های ساده یی مطرحند که نویسنده درمورد آنان اغراق می کند و آنها را واالتر از آن چه هستند و باالتر از واقعیت نشان می دهد . 117 عناصر داستان عناصری که مجموع ٌا داستانی را به وجود می آوردند عبارتنداز: -1تجربه :اعمالی که درداستان مطرح است حاصل تجربیات است. تجربیات مختلف است که حادثه ها را به وجود می آورد وایجاد جدال می کند. 118 -2جدال :جدال مطرح درداستان یا جدال دو انسان با یکدیگر یا جدال انسان با طبیعت یا خدا یا سرنوشت یا مرگ و یا جدال انسان با خود . 119 -3حادثه :جدال منجر به حادثه می شود برای این که بتوان به چرایی و انگیزه حادثه ها جواب داد . -4داستان :روایت مرتب و منظم حوادث است. تسلسل و توالی حوادث. 120 -5راوی داستان یا زوایه دید : هرداستان به طریقی روایت می شود. معمول ترین شیوه های روایت عبارتنداز: الف -روایت اول شخص :خود نویسنده یکی از افراد داستان است او می تواند قهرمان اصلی باشد یا نباشد. 121 ادامه دارد... ب -روایت سوم شخص: نویسنده بیرون از داستان قرار دارد و اعمال قهرمانان را گزار ش می دهد .در این روش راوی ممکن است دانای کل باشد. یعنی از همه ماجرا ها و حوادث اطالع داشته باشد. 122 ادامه دارد... به راوی از دید گاههای دیگر هم می توان نگریست: الف -راوی خودآگاه :نویسنده ای است که از کیفیت خلق اثر هنری خود آگاه است و با اطمینان تمام خواننده را درمسایل مختلف رمان با خویش شریک می کند. 123 ادامه دارد... ب -راوی غیر قابل اعتماد یا جایز الخطا :کسی است که تفا سیر و قضاوتهای او از مطالب یا اعتقادات ،مرسوم و متعارف نیست. 124  -6هسته داستان ( :)plotو آن ترتیب حوادث بر حسب روابط علت و معلولی است. منطق داستان مبتنی بر همین ترتیب منظم علت و معلولی است. پالت ساختمان فکری و ذهنی داستان است. 125  -7شخصیت :قهرمانان داستان هستند که با اعمال یا گفتار خود داستان را به وجود می آورند. به آن چه می کنند عمل ()action و به آن چه می گویند دیالوگ یا گفتار گفته می شود. به زمینه یی که باعث گفتار یا اعمال قهرمانان می شود انگیزه می گویند. 126 ادامه دارد... نویسنده در شخصیت سازی دو راه دارد: -1نمایش یا نشان دادن روایت که شخصیت صحبت نمی کند بلکه عمل می کند. -2بیان کردن :نویسنده خودش با اقتدار و آزادی دست به توصیف و ارزش گذاری می زند. امروزه بیشتر روش نمایش را توصیه می کنند. 127  -8زمینه :زمینه اثر باعث آشنایی خواننده یا شخصیت ها است. زمینه زمان تاریخی و مکان جغرافیایی است که حوادث در آن اتفاق می افتد. 128  -9فضا و جو :فضای ذهنی داستان است که نویسنده آن را به وجود می آورد. در فضاوجو ،بر خالف زمینه ،توصیفات بیشتر جنبه درونی و ذهنی دارد. از این رو فضا از زمینه قوی تر و مؤثر تر است. 129  -10لحن :ایجاد فضا در کالم است و شخصیتها در زبان خود را بیان می کنند و از این رو لحن مفهومی نزدیک به سبک دارد. 130  -11الگو :بافتی است که همه اجزاء قصه را مث ً ال شخصیتها را در خود جای می دهد و به هم مربوط می کنند. از این رو مفهومی شبیه به فرم در شعر است. 131 هسته داستان ()plot plotاز عناصر اصلی و مهم داستان است و نویسندگان مختلف معادل های متفاوتی برای آن در نظر گرفته اند. ما آن را هسته داستان ترجمه کرده ایم. به توالی منظم اعمال یک اثر روایی که نظم و ترتیب آن ها با عث ایجاد اثر هنری شده است پالت می گویند. 132 ادامه دارد... در پالت باید وحدت اعمال رعایت شود یعنی داستان کلیت منسجمی داشته باشد و هیچ حادثه غیر ضروری در آن ذکر نشود. به عمل آغازین پالت ،نقطه حمله می گویند. 133 در برخی از داستانها از فالش بک استفاده می کنند. یعنی حوادثی را که قبل از آغاز اثراتفاق افتاده است به وسایل مختلف مث ً ال ذکر خاطره ای یا اعتراف یکی از شخصیتهای اثر مختصر ًا مرور می کنند یا نشان می دهند. 134 نمودار داستان گوستا و فرای تاک نمودارداستان را به شرح ذیل ترسیم کرده است. . بحران یا نقطه عطف . عمل نزولی . فاجعه . اوج . 0دی عمل صعو . 135 عمل آغازین یا نقطه حمله جریان سیال ذهن یکی از شیوه های داستان نویسی است .در این شیوه ،همه طیفهای روحی و جریانات ذهنی قهرمان داستان مطرح می شود و تفکرات و دریافتها از جنبه های آگاهی و نیمه آگاهی ،سیالن خاطرات و احاسات وحتی تداعی معانی های بی پایان در داستان منعکس می شود. 136 ادامه دارد... 0نی را معادل با گفتگوی برخی از منتقدان جریان سیال ذه درونی به کار می برند. اما در جریان سیال ذهن عالوه بر گفتگوی درونی از شیوه های دیگر ی هم استفاده می شود و به دنیای ذهنی و درونی قهرمانان می پردازد. 137 داستان کوتاه داستان کوتاه که در انگلیسی short storyو در فرانسه نوول nouvelleمی گویند. روایتی به نثر است که چندان بلند نباشد و مطالبی را که در مورد رمان گفته ایم کم و بیش در آن هم صادق است. 138 داستان کوتاه کوتاه داستان کوتاه ممکن است خیلی کوتاه باشد مث ً ال حدود 500 کلمه بیشتر نداشته باشد .در این صورت به آن داستان کوتاه کوتاه می گویند. 139 رمان کوتاه نوع دیگری هم هست که بین داستان کوتاه و نوول (داستان بلند) است که به آن noveletteرمان کوتاه یا داستان نیمه بلند می گویند. 140 داستان در ایران داستان و داستان کوتاه به سبک غربی در ایران سابقه چندانی ندارد و بعد از مشروطیت پا گرفته است. نخستین بار به طور جدی جمال زاده با نگارش یکی بود یکی نبود ( 1300شمسی) و بعد از او صادق هدایت داستان کوتاه را به سبک فرنگی در ایران رواج دادند. 141 داستان های کهن سنتی ایرانی داستان نویسی در ایران زمینه ی گسترده و مهم داشته است و سابقه آن به ایران پیش از اسالم می رسد. داستان نویسی در ایران همان نقش ادب نمایشی را دراروپا داشته است. 142 چند نمونه کهن داستانی -1وامق و عذار :که از آن 380بیت به جا مانده است. وامق از خانواده خود روی بر می گرداند و به یکی از جزایر یونان می رود و در آنجا با عذرا آشنامی شود و به پرسش های پدر او جواب می دهد. 143  -2ورقه و گلشاه :ورقه و گلشاه از کودکی باهم بزرگ شده اند اما در بزرگی گلشاه به ازدواج امیرشام در می آید و ورقه از غصه خود را می کشد .گلشاه هم خودکشی می کند. 144  -3ویس و رامین :که نخستین داستان مهم منظوم ماست. دراین داستان مسأله عشق و ازدواج بر مبنای ساخت های اجتماعی ایران پیش از اسالم موضوع اصلی است. 145  -4خسرو شیرین :که از شاهکارهای ادبیات فارسی است. یکی از نکته های قابل توجه این داستان مقایسه عشق خسرو با عشق فرهاد است. یکی عشق جنبه صادقانه دارد و یک عشق جنبه مصلحت اندیشانه. 146  -5منطق الطیر :نخستین داستان بزرگ منظوم عرفانی ماست. در آن از شیوه تمثیل استفاده شده و با سمبولیسم همراه است. 147 ساخت حکایت هر چند انواع حکایات داریم اما قسمت اعظم حکایات ما چه منثور و چه منظوم جنبه ادب تعلیمی دارند. شاعر نخست داستانی را روایت می کند و بعد از آن نتیجه حکمی ، عرفانی ،اخالقی می گیرد. 148 انواع داستانهای ایرانی از نظر موضوع -1عاشقانه (غنایی) :لیلی و مجنون ،ویس و رامین ،یوسف و زلیخا ،خسرو و شیرین . -2عرفانی :پیرچنگی ،منطق الطیر . -3حماسه و پهلوانی :داستانهای از شاهنامه ،داراب نامه ، سمک عیار ،اسکندرنامه ،گرشاسب نامه. 149 ادامه دارد... -4دینی :سیره حمزه ،ابومسلم نامه -5تراژیک :رستم و سهراب ،رستم و اسفندریار -6طنز :حکایات عبیدزاکانی -7تعلیمی :حکایاتی از بوستان -8فلسفی :حی بن یقظان -9رمزی :گنبد سیاه در هفت پیکر 150 ادامه دارد... -10داستانهای وهمی و جادویی -11داستانهای سرگرم کننده :سندباد نامه -12داستانهای واقعی :داستانهای اسرار التوحید -13قرآنی :داستهانهایی قصص االنبیاء -14مقامه :مقامات حمیدی -15تمثیلی :داستانهای کلیه و دمنه 151 فصل هفتم :انواع فرعی یا ر و بنایی -1مرثیه :از نظر ماهیت جزو ادب غنایی است. مرثیه در ادب فارسی سابقه کهن دارد و درنخستین دیوان شعر فارسی یعنی دیوان رودکی دیده می شود ،هم امروزدر آثار شاعران معاصر. هر چند که بیشتر مراثی ما منظوم است اما قطعات رثایی در نثر نیز وجود دارد . 152 -2مفاخره :مفاخره از نوع حماسه است. پهلوانان در حماسه رجز خوانی می کنند اما مفاخره به صورت مستقل هم وجوددارد وآن شعری است که شاعر به وصف کماالت و فضایل خود می پردازد . 153 -3مناظره :ژرف ساخت مناظره هم حماسه است .زیرا در آن بین دو چیز بر سه برتری و فضیلت خود بر دیگری نزاع و اختالف لفظی در می گیرد و هریک با استداللی خود را بر دیگری ترجیح می نهد. ظاهر َا اسدی طوسی اولین شاعری است که به مناظره پرداخته است . 154 -4شهرآشوب :از فروع هجو است و آن شعری است که که در هجو یک شهر و نکوهش از مردم آنجا باشد وممکن است در ضمن آن از اصناف و صاحبان حرفه ها ی آن شهر سخن رود. 155 -5پارودی :که برخی آن را نقیضه و برخی نظیره طنز آمیز خوانده اند شعری است که به تقلید شعر دیگری گفته شده باشد اما مبتنی بر طنز و هزل باشد. در ادب غربی parodyوقتی است که فرم حفظ شود و معنی عوض شود اما اگر معنی حفظ شود و صورت عوض گردد بدان تراوستی travestieگویند . 156 -6حبسیه :از فروع ادب غنایی است و در آن شاعر اندوه و رنج خود را از زندان توصیف می کند. نخستین و بیشترین حبسیه ها در دیوان مسعود سعد سلمان دیده می شود . 157 -7طنز و هزل و مطایبه :طنز از اقسام هجو است و فرق آن با هجو این است که تندی و تیزی وصراحت هجو در طنز نیست. وانگهی در طنز معمو َ ال مقاصد اصالح طلبانه و اجتماعی مطرح است. 158 -8مناجات :ماهیت مناجات غنایی است و درآن معموال با خداوند راز ونیاز می کنند مناجات بیشتر منثور است. مناحات خواجه عبداله انصاری بسیار معروف است. 159 فصل هشتم :ادبیات تعلیمی اثرادبی تعلیمی اثری است که دانش (چه علمی و چه فطری ) 0بی از معرفت بشری را تشریح کند یا یک مساله اخالقی ،مذه فلسفی را به شکل ادبی عرضه دارد. بسیاری از شاهکارهای ادبی جنبه تعلیمی دارد مثل مثنوی و بوستان 160 تمثیل :روایتی است که در آن عوامل واعمال و گاهی زمینه اثر نه تنها به خاطر خود بلکه برای هدفی ثانوی به کار می روند . -1تمثیل تاریخی وسیاسی که درآن شخصیت ها ،حوادث واقعی وتاریخی را ممثل می کنند . - 2تمثیل آرا و عقاید که درآن شخصیتها ،مفاهیم انتزاعی را ممثل می کنند . 161 فابل :fableیک داستان کوتاه به شیوه تمثیلی است که درآن یک تز اخالقی بایک اصل رفتاری بیان می شود . معمو ٌ ال در پایان این اصل اخالقی به شکلی بیان می شود. نون و القلم آل احمد 162 پارابل : parableروایت کوتاهی است که درآن شباهت های ضمنی اما مفصل و جزء به جزء با اجزای یک تز یا آموزه یی وجوددارد . پارابل در انجیل و قرآن وآثار صوفیان دیده می شود . 163 معما :شعری است که پس از تامل درآن به اسم کسی یا چیزی پی ببریم .شاعر با شگردهای مختلف خواننده را به اسم آن چیز یا کس راهنمایی می کند. معماگویی از قرن هشتم تا یازدهم در ایران رواج فوق العاده یافت . 164 لغز یا چیستان :نوعی شعر است که درآن بدون این که اسم چیزی را ببرند از اوصاف آن سخن گویند تا خواننده به صرافت طبع مقصود رادر یابد. لغز شمشیر از عنصری ،لغز شمع از منوچهری 165 مقاله :انشای تقریبا کوتاهی است به نثر که از موضوع خاصی بحث می کند ویا نقطه نظر معینی راشرح می دهد و یا فکری را تبلیغ می کند. مقاله بر خالف رساله سیستماتیک نیست و حتما نباید کامل و جامع باشد دو نوع مقاله داریم :رسمی و غیر رسمی 166 فصل نهم :اشکال یا قوالب اصلی 0ده :قصد در عربی به معنی توجه کردن و روی -1قصی آوردن به کسی یا چیزی است. به شعری می گویند که در آن قصد خاصی باشد و آن قصد در اصل مدح است. 167 سابقه قصیده: قصیده قالب رایج و مسلط شعر فارسی از آغاز (قرن ) 4تا پایان قرن ششم است. اوج قصیده سرای در قرن پنجم و ششم است .در قرن ششم براثر تحوالت سیاسی و اجتماعی یی که رخ می دهد بازار مدح از رونق می افتد و تصوف رواج می یابد و به دالیل دیگری اندک اندک غزل جای قصیده را می گیرد. 168 ادامه دارد... البته قالب قصیده از بین نمی رود و فقط رایج و مسلط نیست سر انجام در قرن هفتم سعدی در طی قصیده ای مرگ قصیده را رسم ًا اعالم می دارد و ساختمان سنتی آن را در هم می شکند. 169 وحدت موضوع در قصیده در قصاید قدیم فارسی وحدت موضوع دیده می شود و ابیات با هم ارتباط موضوعی دارند اما قصیده در حال احتضار ادوار بعد وحدت موضوع ندارند. 170 منشا قصیده قصیده اولین نوع شعری است که در ادبیات فارسی بعد از اسالم به تقلید از ادبیات عرب بوجود آمده است. شاعران دوره نخستین قصیده را در همه ابعاد از شعر عربی تقلید کردند. بیش از همه منوچهری تحت تأثیر قصاید عربی است. 171 ساختمان قصیده : قصیده معمو ً ال از حدود 15بیت تا حدود 50و 60بیت است . قالب قصیده به شرح ذیل است: م م م م لحن و موضوع قصیده حماسی است و در آن از مدح و مفاخره و هجو و ذم و از این قبیل مسایل سخن می رود. 172 قصیده از چند بخش تشکیل می شود: -1به آغاز قصیده تشبیب یا نسیب یا تغزل گویند. اگر قصیده ای این مقدمه را نداشته باشد به آن محدود یا مقتضب گویند. -2تخلص :یکی دو بیتی است که مقدمه را به متن قصیده متصل می کند. اگر این اتصال زیبا باشد به آن حسن تخلص می گویند. 173  -3تنه قصیده یا مدح :که شاعر در آن به مدح ممدوح می پردازد. -4پایان شعر یا شریط :و آن دعا در حق ممدوح است و این دعا معمو ً ال دعای تأبید است .یعنی عمر ابد خواستن برای ممدوح. 174 زوال قصیده زوال قصیده در قرن ششم آغاز شد اگر چه اوج قصیده قرن پنجم و ششم است. در قرن هفتم بعد از حمله مغول قصیده جای خود را به غزل داد. 175  -2غزل قافیه قالب غزل قصیده است .ابیات غزل معمو ٌ ال بین 5بیت تا 10بیت است. تغزل قصیده همان است که در اواخر قرن پنجم مستقل شد و نوع ادبی غزل را به وجود آورد. ممدوح رفته بود و معشوق آمده بود. 176 ادامه دارد... موضوعات اصلی غزل بیان احساسات وذکر معشوق و شکایت از بخت روزگار است. غزلیات قدیم شباهت تامی به تغزل دارد. تفاوت آن دو :لحن تغزل شاد و لحن غزل غمگینامه است. تعزل بیرون گرایانه است و غزل درون گرایانه است. 177 معشوق تعزل در تعزل با سه نوع معشوق مواجهیم: -1معشوق مذکر که همان ترکان نوجوان لشگری در قرن نخستین تاریخ ایرانند. -2معشو ق زن که در حقیقت کنیز شاعر است .و الجرم ارج و قربی ندارد. -3معشوقی که کهن الگوی آن ایزد بانو ها و خدایان مؤنث است. 178 0وی -3مثن مثنوی منسوب به مثنی وبه معنی دوتایی است و قالب آن به شرح ذیل است. م م د د ر ر ازآنجا که مثنوی به لحاظ قافیه محدودیت ندارد شعر موضوعات و مضامین طوالنی است و قالب مناسبی است برای داستان سرایی. مثنوی قالب خاص فارسی است و در ادبیات عرب رواج چندانی ندارد. 179  -4رباعی رباعی یعنی چهار تایی چون رباعی شعری است چهار مصرایی بروزن مفعول مفاعیل مفاعیل فعل. رباعی های قدیم هر چهار مصراع آن قافیه یکسان دارد اما رباعیات جدید مصراع سوم قافیه ندارد و به آن خصی می گویند. رباعی هم خاص ادب فارسی است. 180  -5دو بیتی دو بیتی مانند رباعی است فتها وزن آن مفاعیلن مفاعیلن فعولن است دوبیتی بیشتر به لهجه های محلی (فهلوی) است و دارای مضامین غنایی است. دوبیتی های باباطاهر معروف است. 181  -6قطعه قطعه شعری است که معمو ً ال مطلع مصرع ندارد و دو بیت یا بیشتر است. قطعه را بیشتر در بیان مطالب اخالقی و تعلیمی و مناظره و نامه نگاری و از این قبیل بکار می برند. قطعه های ابن یمین و پروین اعتصامی معروف است. 182  -7مفرد شعری است تک بیتی و قالبی است کم استعمال. مفرد بیشتر در نکته های اخالقی به کار می رود .مفرد حکم کلمات قصار و ضرب المثل را دارد. 183  -8مسمط مجموعه چند مصراع هم قافیه (بند مسمط) و یک مصراع که قافیه آن مستقل است (رشته مسمط) و این شکل چند بار با قافیه های متفاوت تکرار می شود. مسمط سه مصراعی (مثلث) یا چهار مصراع (مربع) یا پنج مصراعی (مخمس) و شش مصراعی (مسدس) است. مثلث: م م د ر ر د مسمط ابتکار منوچهری است. 184  -9ترجیع بند غزل هایی است که به وسیله یک بیت ثابت مصرع (بیت ترجیع) به هم مربوط شده باشد. 185  -10ترکیب بند مانند ترجیع بند است جز این که بیت ترکیب ،تکرار نمی شود. و متغیر است. از ترکیب بندهای معروف ،ترکیب بند محتشم کاشانی در واقعه کربالست. 186  -11مستزاد در آخر مصاریع شعری (معمو ً ال رباعی ،غزل ،قطعه) عبارات کوتاهی آورند که از نظر وزن یکسان و از نظر معنی متناسب و از نظر قافیه متناظر با آن قالب شعری است. 187 فصل دهم :قوالب فرعی -1تمام مطلع :تمام مطلع شعری است که جمیع مصاریع آن ( مصراع های فرد و زوج) دارای قافیه مشترک باشد. یعنی تمامی ابیات آن مصرع است. 188  -2مثنوی – غزل شعر از نظر قافیه مثنوی است ،یعنی هر بیت قافیه جداگانه دارد اما کل ابیات را ردیفی مشترک به هم پیوسته و به شعر شکل غزل داده است. 189  -3ترجیح – غزل ابیات قافیه درونی دارد و در پایان هر بیت عبارتی نسبت ًا طوالنی تکرار می شود که نمی توان بدان ردیف گفت زیرا قبل از آن قافیه نیست. 190  -4رباعی سه بیتی رباعی دو بیتی است اما در آثار برخی از صوفیه خصوص ًا عین القضات اشعاری به وزن رباعی دیده می شود که دارای سه بیت اند. از مشخصات این گونه شعر «تمام مطلع» بودن آن هاست. 191  -5چهارپاره از قوالب جدید است که مقارن رواج شعر نو بوجود آمد و آن دو بیتی هایی است که با افتراق قافیه اتحاد معنی دارند. برخی از شاعران در مصراع های سمت راست هم قافیه را مراعات کرده اند. 192 قوالب شعر نو شعر نو از نظر قالب به سه نوع است: -1شکل نیمایی که بدان شعر آزاد هم می گویند . شعری است با وزن عروضی منتها ارکان آن مانند شعر سنتی محدود به ارکان مشخص نیست. یعنی تناسب هجا ها وجود دارد ولی تساوی نه و قا فیه جای مشخصی ندارد : اشعار نیما ،اخوان ،فروغ ،سپهری 193  -2شکل شاملویی که بدان شعر سپید گویند .وزن و آهنگ دارد منتها عروضی نیست و قافیه در آن جای ثابتی ندارد. 194  -3شعر موج نو :نه تنها وزن عروضی ندارد بلکه آهنگ و موسیقی آن حتی مانند شعر سپید هم مشخص نیست و در حقیقت منطق غیر نثری آن و تشبیهات و استعارات نوین آن یعنی زبان شعری بدان آهنگ معنوی می بخشد که در نثر نیست. اشعار احمدرضا احمدی بدین شیوه است. 195 پایان 196