صفحه 1:
oli فدا
دانشجو : فريد فارس
موضوع . بازار
استاد مرجوطه :آقای دکتر امد
دانشکده فنى امام محمد باقر (ع)
صفحه 2:
بازار
صفحه 3:
تاریخچه بازار:
بيشينة گونه‌های اولية بازارها در مشکل ابتدائی آن, به حدود ده‌هزار
سال بيش برمی‌گردد. یکی از نخستین سکونتگاه‌هائی که اقتصاد آن
به کشاورزی و دامداری وابسته بوده, در نزدیکی کرمانشاه قرار
:داشنت. که پيشینه آن‌نه نع‌هزار بنال پیش می‌رسد
صفحه 4:
بازار
بازارهای سنتی ایران به عنوان جزئی مهم و زنده از شهر و در مجموع,
عامل اقتصادی,
تجاری, اجتماعی و فرهنگی مهمی در زندگی گذشته ما بوده است.
امروزه در پی تحولات اخیر, بازارها دیگر نمی توانند عملکرد قبلي خود
را در شهرها داشته باشند و اين امر سبب گسیخته شدن ارتباط آنها با
دیگر عناصر شهری و زندگی اجتماعی مردم شده است. اين قطع
ارتباط که خود به نوعی قطع زندگی بازارهاست, لاجرم به مرگ تدریجی
کالبد برخی از آنها نیزمنجر شده است.
بازرگانی و بازار
موقعیت سوق الجیشی ایران به دلیل قرارگیری در منطقه ای بین قاژّه
ای و قرارگیری بر سر راه عبور کاروان ها و راه های ارتباطی باعث
اهمیّت یافتن بازرگانی و ایجاد گسترش شهرها, به خصوص در حاشية
نواحی خشک و بیابانی قسمت های مرکزی شده است. شکل گیری و
توسعة شهرهایی که برتقاطع راه های بازرگانی قرار داشتند. مرهون
همین دادوستدهای اقتصادی بود. در حقیقت بازرگانی و به دنبال آن
تشکیل بازارها, به عنوان مهم ترین علت وجودی برخی از شهرهای مهم
.قابل بررسی است
صفحه 5:
صفحه 6:
يديدة بازار در ایران مانند هر موجود زنده ای, تداوم خود را در طی تاریخ, از
آبتدای پیدایش
جوامع انسانی در چند هزارة پیش از میلاد حفظ کرده است. در دورة
ساسانیان براثر رواج بازرگانی داخلی و توسعة شهرها و شهرنشینی, چنین
فضایی پا به عرصه وجود نهاد.
در ابتدای اين شکل گیری, بازار در بیرون دروازه های شارستان در محدودة
ربض به صورت
کاملاًابتدایی تشکیل شده بود, ولی در گسترش های بعد در دورة ساسانی
عنصر بازار به عنوان
ن فقرآت شهر از دل شارستان شروع می شد و دامنة خود را به حا
us gay گسترانيد: این عنضر نقش اساسی در ساماندهی شهر اسلامی نیز
ایفا کرد. با ایجاد مسجد جامع تغییری مهم در ساختار بازار و تنظیم فضایی
آن به وجود آمد.
از این زمان به بعد بازار که ازایکی از دوازه های اصلی شهر آغاز می شد.
بسن أن الصال ‘ag
قلب نمادین شهر یعنی مسجد جامع و در ادامه به کاخ؛ تا دروازة مقابل
فده فی هد با رشدابازاردزشهر صاخ سیون فقراتتو مجور اضلی من
شد و از طریق بازارچه ها کوچه های فرعی به خانه ها متصّل می شد. میان
این ساختار و در همجواری محور اصلی, فضاهای دیگر شهر همچون حمام
هاء مدرسه هاء کاروانسراها: مسجدها: تکیه هاء سقاخانه هار زوزخاته هاء
قهوه خانه ها و حجره های بازرگانان
. شکل می گرفت و بدین ترتیب در
صفحه 7:
صفحه 8:
صفحه 9:
اين روند با حملة مغول در قرن هفتم هجری قمری تضعیف شد.
ولی با استقرار دولت صفوی به عنوان متمرکزترین دولت ایرانی
دورف اسلامى دوباره به اوج خود رسید اما در اواخر عهد قاجار,
به تدریج با ورود فناوری مدرن, زمینه های دگرگونی فضایی و
کالبدی بازارها نیز فراهم شد. تا آنکه از اوایل قرن حاضر با ورود
اتومبیل به عرصه حیات شهری, خصوصیات کالبدی و فضایی
شهرها و در
نتیجه بازارها دچار دگرگونی شد. بافت شهرها به واسطه خیابان
ها گسیخته گردید. فضاهای عمومی و دولتی جدید در کنار خیابان
ها اجدانی‌نشد. به جدزیمتبنیازی از فعاليت هایی که دز گذ شته :دز
بازارها جزیان-دافعند:به:علت پرخورداری از دستزست امكانات
بهتر و ارزش اجتماعی روز افزون تر فضاهایجدید, به جدارهای
كنار خيايان ها انتقال يافتند.
صفحه 10:
انواع بازارها
بازار در شکل کلی خود نهادی منحصر به شهرها نبوده است. بازار به
عنوان شبکه عرضه وتقاضا و هبادلات کالا و خدمات درایران. در همه
اجتماعات قومی, فرهنگی و ملی دیده می شود. براین
؛ اساس انواع بازار را در ایزان من توان به طور کلن,به:شرح زیر دسته
sau کرد ۱
۱ روستایی
۲ عشایری
۳ شهری
بازارهای روستایی؛
بیشتر به صورت ادواری و فاقد فضای کا ۳ Se
و در ارتباط با تعدادی از روستاهای مجا
و متتاسب با میزان تولید tells به صورت
ماهانه, هفتگی و .
.مى كيرد
صفحه 11:
بازارهای عشایری؛
نیز x8 فضای کالبدی و آغلب به:صورت فضلی و برآق
مبادله محصولات دامی و دستی عشایر که در فصول خاصی
.تولید می شود, به وجود می ايد
صفحه 12:
بازارهای شهری؛
اغلب شهرهای ایران دارای یک بازار اصلی هستند. که در گذشته بسته به
حوزة نفوذ و قدرت خود, علاوه بر کارکرد اقتصادی, نقش های دیگری
همچون اجتماعی, سیاسی, مذهبی و ارتباطی هم داشتند. یعنی در بازارها
مردم در تصمیمات اقتصادی و اجرایی مرتبط با شهرسهیم می شدند. امور
اجرایی شهر توسط داروغه در قضاهایی که به همین منظور در بازارها تعبیه
شده بود, هدایت می شد. اتْصال مساجد و حسینیه ها به بازار, آن را به
عنوان مکانی مناسب برای برگزاری مراسم مذهبی تبدیل کرد. همچنین بازار
مهم ترین محور و شاهراه ارتباطی در شهرهای قدیمی محسوب
Go شد. بیشترین آمد و شد شهروندان در آن صورت می كرفت و اطلاعات
و اخبار و ... از طریق حضوردر آن به اطلاع مردم می رسید.
در اکثر شهرهای بزرگ علاوه بر بازار اصلی شهر, بازارهای دیگری با اهمیّت
های کمتری نیز شکل می گرفت. بازارهایی چون بازار ناحیه ای, بازارچه
محله ای, بازار بیرون شهر و بازار زیارتی, که هنوز هم در بعضی از متاطق با
شدّت و ضعف متفاوت به حیات خود ادامه می دهند
صفحه 13:
صفحه 14:
صفحه 15:
نقش بازارها
بازار به‌عنوان مهم‌ترین کانال ارتباطی شهری در شهرهای قدیمی و مکانی
برای تبادل کالا و سرمایه, کارکرد مهم دیگری نیز داشت و اطلاعات و اخبار
مهم از اين مکان به اطلاع شهروندان می‌رسید. اطلاع‌رسانی شفاهی در
مواردی از قبیل خبرهای حكومتي, توسط افرادی به تام جارچی با صدای
بلند به اطلاع مردم می‌رسید. اين اخبار ابتدا در بازارهای اصلی شهر جار
زده می‌شد.
ورود اشخاص مهم به هر شهر از طریق دروازه بازار صورت می‌گرفت. در
ابن صورك بازارها بة معل مجتمخ و استقبال مرتم مبذل می‌شد و در
نوازدی"جشن هائی:بزا بی‌شد. و بازان آرامنجه :من کشت :در تهگام جشن‌های:
مذهبی و ملی بازارها چراغانی می‌شد و جشن برپا می‌گشت و در هنگام
سوگواری مذهبی یا در موارد خاص مانند فوت و علمای دینی یا بزرگان
شور مراسه»عرآداری بر هی کت گاهن ون رای ورگ زاری هو عانت‌سای
مهم از فضاهای مخصوص در بازار استفاده می‌شد:
در گذشته اصناف و پیشه‌وران مهم‌ترین تشکل اجتماعن: و صنفی و سیاسی
را تشکیل می‌دادند. یکی از روش‌های اعلام مخالفت بازاریان با اقدامات
حکومت‌ها, تعطیل کردن بازارها بود. از جمله در جنبش تنباکو, نهضت
مشروطه, ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامي, با تعطبلی بازار,
.مخالف خود را با حکومت و عوامل استعمار اعلام کردند
صفحه 16:
صفحه 17:
معماری بازار
در بافت شهرهای سنتی, مجموعة بازار دارای ارتفاع بیشتری نسبت به
بافت هم جوار بوده است. اين مجموعه استخوان بندی اصلی شهر را
تشکیل می داد. مسقف بودن بازار ضمن مصون نگه داشتن مردم از
شرایط نامساعد جوی, حفظ امتیّت آنجا در ساعات تعطیلی بازار را نیز
فراهم می نمود.استفاده از چوب موجب شکل گیری پوشش های
مسطح, صاف و در مناطق شمالی شیب دار می شد. درحالی که
استفاده از مصالحی مانند آجر, wads Saw bof به طور معمولٍ
منجر به شک گیر ی بوشش, های گنید
بری, کاش
صفحه 18:
صفحه 19:
عناصر بازار
- راسته (اصلی ترین عنصر بازار)
- رسته
- سرایخانه
- خانبار (محل انبار کالا)
- تیم با تیمچه
- قیصریه
- دکان
راسته
راسته‌ها مسیرهای اصلی:بازارها
هستند که یا موازی هم (مثل
تهران) و یا متقاطع بوده‌اند. وقتی
دو راسته اصلی همدیگر را قطع
میکردند چهارسو يا چهار سوق
بوجود می آمد.
راسته‌های معروف در بازار
اصفهان, کرمان, شیراز, تبریز,
.یزد, کاشان و ... هستند
راسته بازار بزرگ کرمان
صفحه 20:
رسته
به معنی صنف است و در بخش‌های مختلف راسته اصلی قرار می‌گرفته, مثل
رسته گیوه‌قروش‌ها, مسگرها و ..
این مکان محیطی آزاد برای خریدار بوده که با مراجعه به رسته مخصوص , جنس
خوب را خریداری می کرده است.
رسته ها معمولا رو به روی هم نیست وسعی ميشود تا برای بوجود تیاوردن شلوغی
+ بصورت چهار راه ساخته نشوند. رسته های مثل رسته مسگرها رابه خاطر سرو
صدای آن , د.ر از مشاغل دیگر میساختند. رسته های معروف در کرمان , اصفهان ,
وسایر شهر ها ساخته شده است.
دالان
فرق دالان با رسته در اين است که در دالان در کنار جنس‌های مشابه جنس‌های
نیز وجود داشته است, سه دالان ملک در تهران از دالان‌های معروف
هستند.
سرایا خان
همان تجارت‌خانه بوده است. نمونة جنس از آنجا تحویل گرفته شده و در جاهای
مختلف پخش می‌شده است.تقریبا در تمامی شهر های ایرآن سراهای زیبایی وجود
دارند. از سراهای بزرگ و مشهور, سرای گنجعلیخان کرمان و سرای وزیر قزوین
را می‌توان نام برد
صفحه 21:
همان تجارت‌خانه بوده است. نمونة
جنس از آنجا تحویل گرفته شده و در
جاهای مختلف پخش می‌شده
است.تقریبا در تمامی شهر های bul
اهای زیبابی.وجود دارند. از سراهای
بزرگ و مشهور: سرای گنجعلیخان
کرمان و سرای وزیر
گزوین را می‌توان تام برد.
خانبار یا کالنبار
محل انبار و کار روی جنس بوده است.
جنسی که به وسیله چهار پایان حمل می
شده , نمی بایست وارد بازار شود
( حتی بوسیله چرخ وزنبه وگاری) لذا
اجناس از راهی موازی بازار بنام پس
كوجه يا يشت كوجه در خانبار ها خالى
می شده. خانبار ها محوطه بزرگی در
پشت سرا ها بوده ودر آنجا چند کارگاه
دستی کوچک و انبار قرار داشته است
مثل کارگاه بسته بندی ويا اينكه عناصر
مختلف یک جنس مثل گیوه که شامل
رویه گیوه و تخت گیوه می شد در آنجا
جمع شده روی آن کار می کردند و بعدا
به سرا برده می شده است.در پشت pas
سرايى در قزوينٍ
همينطور سراى كنجعلى خان كرمان
.هنوز خاتبار هاى آن باقى مانده است
صفحه 22:
تیم و تیمچه
در واقع مرکز چند تجارت‌خانه مشابه بوده
و به معنى جيز كرد و جمع و جور و وسيع
مىباشد. فرق آن با سرا اين است ى تيم
و تیمچه را بعدها سرپوشیده میکردند. از
ميان تيوهاى زيباى ايران بايد نخست از
تيم بزرك قم و تيمجه امينى كاشان ياد
كرد. از ديكر تيمهاء تيمجه حاجب‌الدوله و
.تيم بزرك تهران را مىتوان نام برد
صفحه 23:
قیصریه یا قیصرا
ws طخ سراف قرار آتبت واهخل کار ضتفنگران و بیفته‌وران
ظریف کار مانند زرگران. گوهریان, سوزن‌دوزان بزازان
بوده است.
قیصریه ها در داشته است و خلوتی آن اجازه میداده است که کار
های هنری در آن انجام گیرد از قیصریه های زیبا قیصریه قزوین
(که خیابان آن را خراب کرده است), قیصریه ابراهیم خان در
کمان : بازازچه بلند اضفهان 7 قیصربه اضفهان .. قیضزیه حان یرد
.و قیصریه وکیل شیراز میباشد
صفحه 24:
دکان
دکان‌ها متناسب با کالایی
که در آن عرضه می‌شد
شکل و ایعاد خاصی داشته
است مثلاً دکان نانوایی یا
قندریزری علاوه بر پاچال
(در مقایسه با
فروشگاه‌های مجاور بازار)
انبارها و کارگاه‌هایی
ضمیمه آن داشته‌اند .اغلب
دکانهایی که به سوداگران
خرده فوروش و دارو"
اختصاص داشت دو اشکوبه
بوده واز بالاخانه آن برای
جور كردن كالا ياساختن
دارو وتنظيم حساب و دفتر
.استفاده مى شده است
صفحه 25:
چهارسوق
صفحه 26:
بازار های معروف :
- بازار قیصریه
- بازار شاهی
- بازار غاز
- بازار گلشن يا جارچی
-بازار چهارسو نقاشی
- بازار زنجان
- بازار کرمانشاه
- بازار تیمچه قم
- بازار تاریخی و سنتی
- بازار وکیل شیراز
صفحه 27:
صفحه 28:
صفحه 29: