بـهـداشـت مـحـیـط کـار

بـهـداشـت مـحـیـط کـار

اسلاید 1: دوره: بـهـداشـت مـحـیـط کـار  تهیه و تنظیم و مدرس:مهدی رجب پور

اسلاید 2: مقدمه:جامعه برای تداوم حیات خود به کار و کارگر نیاز دارد و کار قسمتی از اوقات زندگی هر فرد را به خود اختصاص میدهد و در کلیه جوامع بخصوص جامعه ایرانی پر از مطالب و نکاتی است که انسان را به کار تشویق میکند. «برو کار میکن مگو چیست کار.»بطور کلی اهم عواملی را که موجب کار کردن میشوند به شرح زیر میتوان بیان نمود:1- کار کردن وسیله ای برای صرف انرژی در راه مطلوب است. (تعادل فیزیولوژیکی)2- کار وسیله ای برای ایجاد روابط اجتماعی با دیگران است. (ارضای نیاز روانی دوست داشتن و دوست داشته شدن)3- از طریق کار کردن و مقایسه خود با دیگران، انسان به ارزشیابی توانایی ها و مهارتهای خود و نیز محدودیت های خود اقدام مینماید.4- از طریق کار فرد خود را جزئی از جامعه میداند.5- کار کردن نشانه ای از استقلال مالی است.

اسلاید 3: بهر حال کار سرمایه جاودانی، مایه نشاط و سرگرمی، وسیله ی کسب درآمد، پشتوانه محکم گذران زندگی، جالب، باعث افتخار و مهمترین عامل ترقی و تعالی هر فرد و جامعه میباشد.تاریخچه بهداشت شغلی:در دوره هایی که زندگی بشر از شکار و صید و یا کشاورزی تأمین میشده بعلت سادگی ابزار کار، عوارض وابسته به شغل نیز ناچیز بوده است و در اکثر موارد از چند تراش یا زخم ساده تا حداکثر شکستگی اعضاء تجاوز نمیکرده است. ولی امروزه با توسعه علوم و فن آوری و استفاده از ابزار و مواد گوناگون در صنعت و کشاورزی بر تعداد بیماریهای وابسته به شغل و سوانح ناشی از کار بنحو بی سابقه ای افزوده شده است و دشواریهای بسیاری چون تراکم جمعیت در کارگاهها، کار با وسایل سنگین و اشتغال در محیط های نامناسب مانند کار در معادن، کار در ارتفاعات و یا اعماق دریا و یا عوارض ناشی از سموم و ... موجب شد تا هر چه بیشتر ملتها به بهداشت شغلی گرایش پیدا کنند.به همین منظور سازمان جهانی بهداشت who از ابتدا سیاست عوامل مرتبط با سلامت یا بهداشت شغلی را لحاظ نموده است.

اسلاید 4: نهادهای کلیدی who نظیر اساسنامه سازمان – اعلامیه آلما آتا- استراتژی سلامت برای همه و ... همگی به ضرورت حفظ و ارتقای سلامت و ایمنی کار از طریق پیشگیری و کنترل مخاطرات در محیط کار و نیز بهبود ظرفیت کاری و سلامت افراد شاغل صحه گذارده است.آموزش بهداشت و مشارکت جامعه:از مفاهیم اساسی phc و بسیار مهم در سلامت شغلی است. آموزش کارکنان و کارگران در خصوص بهداشت و ایمنی و مراقبت از خود و روش های زندگی سالم و ... در واقع همان جامعه است.پیشگیری از مخاطرات بهداشتی در منبع:این موضوع در phc و سلامت شغلی یک اصل اولیه است. در سلامت شغلی شناخت مخاطرات بهداشتی و ایمنی ضروری است. ارزیابی خطرات و مقایسه آنها با استانداردهای بهداشتی، یک روش شناخته شده بوده و کنترل در منبع هدف اولیه است.

اسلاید 5:  کار گروهی:یکی از الزامات phc است که در سلامت شغلی تخصصی تر میشود. زیرا که در محیط کار، متخصص بهداشت حرفه ای- پزشک متخصص طب کار- پرستاران- ناظر ایمنی- کارفرمایان و نمایندگان کارگران تیم سلامت شغلی را تشکیل میدهند. این امر در بسیاری از کشورها از طریق «کمیته بهداشت و ایمنی شغلی» که این تیم را تشکیل میدهند جنبه قانونی پیدا کرده است.برنامه های ملی سلامت شغلی نیازمند همکاری و کار گروهی بین گروه های مختلف ارائه کننده خدمات سلامت ملی است: نظیر وزارتخانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علوم، محیط زیست، صنایع، کار، تأمین اجتماعی و اغلب وزارت کشاورزی.برابری:مراقبت از سلامت شغلی بین شاغلین تبعیض قائل نمی شود. بلکه خواهان رعایت برابری در برابری ارائه مراقبتهای بهداشتی برای کسانی است که این خدمات را دریافت نمی کنند و تلاش می نماید هرگونه تبعیض کارگران و سایر شاغلین و همچنین بین زنان و مردان را از میان بردارد.

اسلاید 6: دسترسی:در سیستم مراقبتهای بهداشتی قابل دسترسی خدمت، ارائه خدمات بهداشتی در محل کار است. آنچه اکنون مورد نیاز است تلاش برای خدمات سلامت شغلی در نقاط دور دست و به شاغلینی است که این خدمت را دریافت نمیکنند. امکان پذیری:سلامت شغلی براحتی قابل فراهم کردن است. تأسیس و پایه گذاری خدمات سلامت کار باید از مراحل اولیه ساخت کارخانجات و واحدهای صنعتی شروع شود. برای این کار میتوان از یک تکنولوژی ساده نیز بهره برد مثل سنجش عوامل زیان آور و یک برنامه پیشگیری پایه را دنبال کرد. در صورت تشخیص زودرس، اغلب بیماریها قابل پیشگیری بوده و این امر موجب کاهش هزینه های درمان میشود گرچه بعضی بیماریهای شغلی نظیر سیلیکوزیس قابل درمان نیستند.

اسلاید 7: مشارکت در اقتصاد ملی:هیچ برنامه بهداشتی به اندازه برنامه ای که گروه هدفش افرادی سالم، شاغل و مولد باشند، در اقتصاد ملی سهم ندارد. برنامه پیشگیرانه سلامت شغلی، بهره وری کارگران را تداوم می بخشد. کارگر سالم موجب افزایش بازده صنعتی و کاهش هزینه تولید شده و از طریق کسب درآمد موجب مشارکت در حفظ سلامت خانواده خود و اجتماع می شود. کارگران بخش بزرگی از جمعیت هستند. ادامه حیات برای ملتی که نیروی کاری بیمار و ضعیف داشته باشد، امکان پذیر نیست.تعریف بهداشت شغلی یا سلامت شغلی به عبارت بهتر بهداشت حرفه ای:علمی است که با مسائل بهداشتی و درمانی کلیه افراد در کلیه مشاغل سروکار دارد و فعالیتی چند منظوره است که اهداف زیر را بدنبال دارد:حفاظت و ارتقای سلامت کارگران از طریق پیشگیری و کنترل بیماریها و حوادث شغلی و حذف عوامل شغلی و شرایط مخاطره آمیز به منظور دستیابی به ایمنی و بهداشت در کار. بهبود رفاه اجتماعی، روانی و جسمی کارگران و حفظ و ارتقاء ظرفیت های کاری آنها و همچنین ارتقای شغلی و اجتماعی مربوط به کار

اسلاید 8: - توسعه و ارتقای سطح سلامت و ایمنی در کار، محیط های کار و سازمانهای کاری- توانمند سازی کارگران برای هدایت یک زندگی مولد اقتصادی و اجتماعی و همچنین مشارکت موثر در راستای توسعه پایدار.سلامت شغلی تدریجا از شکل یک علم تک محوری با نگرش خاص به ریسک خارج گشته و به یک رویکرد جامع چند منظوره که به رفاه و سلامت اجتماعی، روانی و جسمی و همچنین سلامت عمومی و توسعه فردی می اندیشد، تبدیل شده است.برنامه های سلامت شغلی: بررسی و ارزیابی عوامل زیان آور محیط کارانجام معاینات شغلیاجرای برنامه های مربوط به حفاظت فنی و ایمنیایجاد امکانات درمانی و کمک های اولیهاجرای برنامه های مربوط به آموزش بهداشتاجرای برنامه های مربوط به تغذیهاجرای برنامه های مربوط به نوتوانی

اسلاید 9: به همین جهت سلامت کارکنان و کارگران که عظیمترین قشر هر جامعه ای را تشکیل میدهند گذشته از جنبه های انسانی آن از نظر مصالح اجتماعی و اقتصادی و هم از نظر حفظ و ارتقای نیروی کار و ازدیاد سرمایه ملی اهمیت فوق العاده دارد.عوامل زیان آور محیط کار: 1- مخاطرات شیمیایی: ترکیبات مضر به حالت های جامد و مایع گاز و بخار و میست و فیوم هستند که اثرات سمی خود را از طریق تنفس، جذب پوستی و بلعیدن اعمال میکنند. ترکیبات خطرناک شیمیایی موجود در هوا میتوانند بصورت انواع تغلیظ شده میست ها، بخارات، گازها، فیوم و جامدات باشند. که برخی از طریق استنشاق خطر آفرین هستند و برخی در تماس مستقیم با پوست را تحریک میکنند و برخی از راه جذب پوستی و یا بلع سمی هستند.عرصه کار از لحاظ فلسفی مانند جنگ و نبردی است بین ماده و حیات که صفحه ستیز آن محیط کار و اسلحه آن و وسایل کار و سپر آن حفاظت و بهداشت کار است.

اسلاید 10: الف: آلاینده های ذره ای:- گرد و غبار ذرات جامد معلق در هواست که حاصل از حمل و نقل، خرد کردن، کوبیدن و، انفجار و یا حرارت دادن مواد آلی و غیر آلی مثل سنگها و فلزات و چوب و غلات و .... ایجاد میگردند.- دمه های فلزی (فیوم) در اثر متراکم شدن مواد حاصل از یک ماده جامد در اثر ذوب شدن ایجاد می شود نظیر فرایند جوشکاری- میست: ذرات مایع معلق در هوا می باشند که در اثر متراکم شدن مجدد بخارات یا در اثر پخش مایع و اسپری کردن ایجاد میشود.فیبرها ذرات جامدی هستند که طولی چند برابر قطرشان دارند مانند پنبه نسوز یا آزبست.ب: آلاینده های گاز و بخار:گازها سیالات بی شکلی که منبسط شده و فضا یا محوطه ای که در آن محدود شده باشند اشغال میکنند و بخارات شکل فرار موادی که در حالت عادی و در دما و فشار اتاق بصورت جامد یا مایع هستند.

اسلاید 11: 2- مخاطرات بیولوژیک:این دسته از مخاطرات در موارد تماس با باکتریها، ویروسها، قارچها و دیگر موجودات زنده که قادرند عفونت های حاد و مزمن را با ورود به بدن چه بطور مستقیم و یا از راه منافذ و خراشهای پوست سبب شوند، مطرح میگردند.در مشاغلی نظیر کار با گیاهان و حیوانات و یا فرآورده های آنها و یا با مواد غذایی و تهیه آنها سروکار دارند ممکن است تماس با این مخاطرات اتفاق بیفتد.مخاطرات بیولوژیکی را میتوان با پیشگیری و کنترل بیماری در حیوانات و در عین حال مراقبت و درمان حیوانات آلوده و توجه بسیار به بهداشت فردی و دقت ویژه به زخمها و خراش های کوچک جلدی بخصوص روی بازوها و دستها میتوان میزان خطر را برای کارگران به حداقل رسانید. در مشاغلی که امکان تماس با مخاطرات بیولوژیک مطرح است کارگران باید بهداشت فردی و خصوصا شستشوی دستها را کاملا رعایت نمایند.استفاده از سیستم تهویه مناسب، وسایل حفاظت فردی مناسب (دستکش، ماسک) سیستم دفع زباله مناسب و قرنطینه بیماران واگیردار میزان مواجهه با عوامل بیولوژیکی را کاهش میدهد.

اسلاید 12: 3- مخاطرات فیزیکی:این دسته از مخاطرات شامل صدا- ارتعاش- روشنایی- دما و پرتوهای یونساز و غیر یونساز می باشند.برای مثال صدا یکی از مخاطرات مهم فیزیکی است که به روش های زیر قابل کنترل است:- نصب دستگاهها و سیستم هایی که به گونه ای طراحی و ساخته شده اند که بی صدا کار میکنند.- حفاظ گذاری یا محصور سازی تجهزات مولد صدا- اطمینان از اینکه دستگاهها سالم بوده و بخوبی نگهداری میشوند و تمام قطعات نامتوازن یا فرسوده تعویض شده اند.- قرار دادن دستگاهها پر صدا روی پایه مناسب به منظور کاهش ارتعاشاتنصب میرا کننده ها و صدا خفه کن- استفاده از روشهای کار بدون صدا مانند جوش دادن قطعات به جای پرچ کردن- استفاده از سقف- کف و دیوار آکوستیک برای کاهش از انعکاس و پیچیدن صدا- در نهایت استفاده از وسایل حفاظت فردی و انجام تستهای شنوایی سنجی به صورت دوره ای

اسلاید 13: از دیگر مخاطرات فیزیکی پرتوهای یونساز است که به طریق زیر کنترل میشود:- کاهش میزان زمان مواجهه: خطر پرتوها با افزایش زمان مواجهه با آنها زیاد می شود.- افزایش فاصله: یک ابزار ارزشمند در کنترل تماس با هر دو نوع پرتو یونساز و غیر یونساز تلقی می شود. تراز دریافتی پرتوها از سوی منابع مولد پرتو می تواند براساس مجذور فاصله بین کارگر و منبع مولد تخمین زده شود.حفاظ گذاری: هرچه میزان جرم مواد جاذب بین مولد پرتو و کارگران بیشتر شود میزان تماس با پرتو کاهش می یابد. بطور مشابه کارگران به کمک حفاظ ها می توانند به طرو موثری در مقابل پرتوهای غیر یونساز نیز محافظت نمایند.-تماس با پرتوهای گرمازا می تواند از طریق زیر انجام گردد:- نصب حفاظ های انعکاسی و استفاده از لباسهای حفاظتی در صنایعی مثل فولاد

اسلاید 14: مخاطرات ارگونومیکی:ارگونومی عملی است که به مطالعه و ارزیابی گسترده کاملی از مشاغل می پردازد و تنها محدود به بلند کردن بار، حمل قطعات، هل دادن، راه رفتن و دسترسیها نمی باشد.بسیاری از مشکلات ارگونومی ناشی از تغییرات تکنولوژی است مثل:- سرعت بالا در خطوط منتاژ- افزایش مشاغل تخصصیافزایش میزان تکرار در فعالیتها عوامل روانی – اجتماعی:مشاغل تکراری و خسته کننده- فشارهای ناشی از تولید- استرس- دستمزد کم و نبود شناخت کافی

اسلاید 15: حادثه: عوامل اصلی ایجاد حوادث عبارتند از:- شرایط فیزیکی و مکانیکی غیر ایمن- کارهای غیر ایمن- عوامل شخصی غیر ایمنبیماریهای شغلی:بیماریهایی هستند که در آن حالت انسان سلامت خود را در اثر عوامل زیان آوری که در محیط کار وجود دارد از دست داده است. انواع بیماریهای شغلی:1-  بیماریهای شغلی و ارتباط آنها با کار:بطور کلی بیماریها در سه طیف قرار میگیرند:بیماریهایی که ارتباط آنها با عوامل ایجاد کننده در محیط کار شناخته شده، روشن و قابل اندازه گیری است. در مقابل بیماریهایی که ارتباط آنها با شغل و شرایط محیط کار فاقد ادله کافی و ناپایدار و ضعیف است. دسته سوم به آن گروه از بیماریهایی اختصاص دارد که ارتباط احتمالی آنها با عوامل وشرایط محیط کار از استحکام و شدتی متغیر برخوردار است.

اسلاید 16: 2- درجه مرتبط بودن بیماری با کار:- نوعی از بیماری که مواد خاصی نظیر سرب یا سیلیس، که عمدتا در محیط کار وجود دارند، ایجاد میکنند را بیماری شغلی مینامند. در این حالت دیگر نمی توان عامل دیگری را در بروز آنها موثر دانست.اگر در محیط کار عفونتی بروز نماید، این میتواند یک بیماری شغلی باشد که توسط عامل خاص بوجود آمده است. به عنوان مثال از بروز سل در بین کارکنان بهداشتی درمانی که با بیماران مبتلا به سل سروکار داشته اند، نام برد. البته تفاوت در این است که آلودگی به این بیماری در سایر گروهای جمعیتی و در شرایط غیر کاری نیز مشاهده میشود.- ابتلا به بیماریهای مرتبط با کار در مقایسه با بیماریهای شغلی رایج تر و بیشتر است. این بیماریها بعلت تأثیر چند عامل خارجی و درونی، که ممکن است هر یک به تنهایی موجب بیماری در یک فرد نباشد، بروز می نمایند. مخاطرات شغلی از آن گروه از عوامل خطری هستند که می توانند در بروز بیماریهای مرتبط با کار نقش داشته باشند. مانند: - فشار خون- اختلالات حرکتی- بیماریهای مزمن و غیر اختصاصی دستگاه تنفس

اسلاید 17: ویژگیهای بیماری شغلی:وجود مدت مسئولیتمدتی است که اگر کارگر بعد از قطع تماس با آن ماده بیماری زا تا آخر آن مدت علایم بیماری را نشان داد بیماری او ناشی از کار است به عنوان مثال مدت مسئولیت بیماری سیلیکوزیس 5 سال است.قابل پیشگیری انواع پیشگیری:پیشگیری نوع اول:از طریق کاهش ریسک بیماری به انجام میرسد و عموما در محیط کار از طریق کاهش شدت مواجهه با مواد خطرناک حاصل میگردد. به هر مقدار که از دریافتی کمتر شود پی آمدهای سوء سلامتی آن نیز کاهش می یابد.پیشگیری نوع دوم:این نوع پیشگیری از طریق شناسایی مشکل سلامتی قبل از علایم کلینیکی و با هدف کاهش تاثیر سوء حاصله به انجام می رسد. که با انجام معاینات شغلی این کار امکان پذیر است.

اسلاید 18: پیشگیری نوع سوم: از طریق به حداقل رساندن اثرات سوء بالینی یک بیماری یا مواجهه بر سلامتی فرد به انجام میرسد و از آن به عنوان طب کار بالینی یاد میشود. در این جا هدف محدود نمودن علایم یا ناراحتی ها به حداقل رساندن آسیب به بدن و افزایش عملکرد میزان حداکثر است.3- غیر قابل درمان انواع معاینات شغلی:- معاینات پیش از استخدام- معاینات دوره ای- معاینات اختصاصی برخی از بیماریهای ناشی از مخاطرات محیط کار: الف: مخاطرات فیزیکی محیط کاراسترس حرارتیدمای بدن انسان سالم در حدود 37 درجه سانتیگراد بوده و آن را از طریق توازن دینامیک بین گرمای تولید شده و از دست داده شده تحصیل مینماید. تبادل گرما متثأثر از دمای هوا، سرعت جریان هوا، رطوبت نسبی و تابش می باشد.

اسلاید 19: انواع استرسهای حرارتی:استرس سرمایی:در مواجهه با سرمای زیاد در کارکنانی که در محیطهای سرد کار میکنند نظیر جنگل بانان- کشاورزان و ... موجب انقباض عروق خونی محیطی رگهای خونی پوست منجر به آسیبهای عروقی، سرمازدگی، یخ زدگی و گاهی منجر به افت شدید دمای بدن، کاهش دمای عمقی اندامها و مرگ خواهد شد.استرس گرمایی:همزمان با افزایش استرس حرارتی، خون بیشتری به پوست وارد می شود و میزان خون اندامهای داخلی و مغز کاهش می یابد و موجب استرسهای قلبی عروقی میگردد. کار عضلانی به خاطر تولید گرمای بیشتر افت نموده و علائم خستگی گرمایی با سردرد، گیجی، خواب آلودگی، از دست دادن تمرکز و بی اشتهایی بروز میکند. تعریق بیش از حد موجب از دست دادن آب و املاح بدن شده و مشکلاتی را بوجود می آورد که موجب تشدید مشکلات قلبی عروقی خواهد شد.نمونه ایی از مواجهه با استرست گرمایی کارگران ریخته گریها- صنایع نساجی خشک شویی ها و ... را می توان نام برد.  

اسلاید 20: پیشگیری از استرس حرارتی: مواجهه تدریجی با محیط های گرم منجر به تطبیق و تحمل بهتر فرد می گردد. استرس حرارتی بویژه برای کودکان، افراد مسن و بیماران قلبی عروقی و بیماران کلیوی و پوستی خطرناک خواهد بود.اقدامات کنترل مهندسی نظیر عایق کاری و تهویه محیط، معاینات پیش از استخدام و دوره ای، جایگزینی آب و املاح بدن و استفاده از لباسهای حفاظتی مناسب و دادن زمانهای استراحت کافی در محیط های مطلوب و مناسب باید در نظر گرفته شود. روشنایی محیط کار:کمبود روشنایی در محیط کار علاوه بر خستگی اعصاب، صدمات دیگری به سلامتی و بینایی کارگران و کارکنان وارد می آورد. یک شخص بالغ در طی شبانه روز در حدود 16 ساعت از چشمهای خود استفاده می کند و 60 درصد فعالیت ماهیچه های چشم جهت رساندن پیامهایی به مغز مصرف می شود. بدین جهت میزان روشنایی محیط کار باید در سطحی باشد که احساس راحتی و آسایش بینایی را فراهم نماید.

اسلاید 21: - منابع روشنایی:1- روشنایی طبیعی:همان نور و روشنایی آفتاب است که سالم و مجانی بوده و علاوه بر روشنایی خاصیت میکروب کشی نیز دارد.2- روشنایی مصنوعی:باید نزدیک به روشنایی روز باشد و باعث خیرگی یا انعکاس در سطوح نگردد.صدا:صوتی است ناخواسته، نامطلوب و ناخوشایند که هرچه شدت و دوام آن بیشتر باشد اثرات نامطلوب آن بر انسان بیشتر است.صدا علاوه بر تداخل در مکالمه عادی می تواند موجب آزار و ایجاد استرس و نهایتاً افزایش میزان حوادث و پایین آوردن بهره وری گردد و همچنین می توان تأثیرات غیر شنیداری صدا را بر سیستمهای مختلف بدن انسان نظیر غدد، دستگاه گوارش و قلب و عروق و حتی تداخل در خواب مشاهده نمود.صدای طبیعی بین 35 تا 55 دسیبل و حد قابل تحمل صدا در کار فکری 75 دسیبل و در کار غیر فکری 85 دسیبل میباشد.

اسلاید 22: اقدامات مرتبط به کنترل صدا در محیط کار:- کاهش صدا در منبع تولید صوت- جلوگیری از انتقال صوت- استفاده از وسایل حفاظت فردیب- مخاطرات شیمیاییعوامل زیان آور این بخش برحسب عملکرد فیزیولوژیک به چند دسته تقسیم می شوند:1- خفه کننده ها:از طریق جایگزین شدن با اکسیژن یا سایر مکانیسم ها موجب خفگی میگردند و خود به دو گروه زیر تقسیم میشوند:- خفه کننده های ساده:که جایگزین اکسیژن هوا میگردند. مانند ازت- متان- هیدروژن و در اکسید کربن- خفه کننده های شیمیایی:در برخی فرایندهای شیمیایی با مداخله در عملکرد تنفسی خون، سلولهای بافت یا مرکز تنفس موجب خفگی میگردند. از نمونه این مواد می توان به منواکسید کربن (CO) سولفید هیدروژن و اسید هیدروسیاتیک اشاره نمود.

اسلاید 23: 2- گازهای محرک:این گازها میتوانند موجب تحریک یا التهاب مخاطراتی که در تماس با آنها قرار میگیرند، گردند. این خاصیت آنها بسته به میزان حلالیت آنها در آب دارد. گازهای با حلالیت بالا نظیر آمونیاک، روی راههای تنفسی فوقانی اثر میکنند. گازهای با حلالیت کمتر نظیر دی اکسید گوگرد و کلر، هم راههای تنفسی فوقانی و هم بافتهای ریه را در گیر میکنند. گازهایی که باز هم حلالیت کمتری دارند نظیر اکسیدهای نیتروژن و فسژن، اساساً روی ریه ها اثر میگذارند و در این شرایط ممکن است بروز اثرات تحریک برای ساعتها به تأخیر بیفتد.3- ترکیبات فلزی آلی:- آرسین (ASH3): این ترکیب در طی فرآیندهای شیمیایی بر روی فلزات با ناخالصیهای آرسنیکی ایجاد میشود. استنشاق آرسین باعث کم خونی و کاهش سلولهای خونی میشود.4- بخارات بیهوشی آور:این دسته از ترکیبات باعث عوارض سیستمیک نیز شده و در مکانهایی که بسته بوده یا از تهویه ناکافی برخوردار باشند، تجمع پیدا میکنند.موارد احتیاطی زیر در زمانی که احتمال مواجهه با این دسته از ترکیبات وجود دارد، باید انجام پذیرد.تهویه محیط و یا تعویض مکرر هواوسایل کمکهای اولیه (شامل اکسیژن)

اسلاید 24: بحثرایــانــه جــذاب امـا خــطــرنـــاکدر بهداشت محیط کار

اسلاید 25: مقدمه:گسترش روز افزون فن آوری و علوم جدید در زندگی امروزی گرچه موجب بالا رفتن سرعت کار شده و افزایش میزان تولید و بهره وری در کلیه سطوح کاری اعم از تولیدی، خدماتی و صنعتی را بدنبال داشته است، اما پاره ای از عوارض ناخواسته نظیر خستگی، کم تحرکی، فشارهای عصبی و ناراحتیهای اسکلتی- عضلانی را به همراه آورده است.بسیاری از کارها، وسایل و موادی که انسان در محیط کار یا زندگی روزمره با آنها سروکار دارد، مخاطره آمیزند. در بسیاری از کشورها بویژه کشورهای پیشرفته، بیماریهای اسکلتی، عضلانی (عمدتا دردهای ستون فقرات) از جمله مهمترین علتهای غیبت از کار محسوب می شود. این موارد را میتوان به طراحی نادرست تجهیزات، دستگاهها و وظایف نسبت داد.

اسلاید 26: از طرف دیگر اشتهای سیری ناپذیر انسان برای کسب دانش و اطلاعات سبب پیدایش ماشینها و وسایلی برای ذخیره سازی، انتقال و تحلیل این اطلاعات گرانقدر شده است از جمله این وسایل میتوان به رایانه اشاره نمود که در دهه های اخیر به شدت در جوامع توسعه یافته یا در حال توسعه راه یافته و با خود عوارض و ناراحتیهای مختلفی از جمله عوارض بینایی، کمر درد، دردهای عضلانی در ناحیه گردن، کفت، مچ دست و ... را بدنبال داشته است. افرادی که به نوعی با این فن آوری سروکار دارند بواسطه وضعیتهای نامطلوب بدن (پوسچرهای غلط) در حین کار بشدت در معرض ابتلا به عوارض اسکلتی- عضلانی قرار دارند.این موضوع در سالهای اخیر نیز از سوی متخصصین امر مورد توجه قرار گرفته و تلاشهای زیادی در ارتباط را طراحی محلهای کار با رایانه، وضعیت درست بدن در حین کار و ... صورت گرفته است.جزوه حاضر نیز تلاشی در همین راستا است که ضمن اشاره به مشکلات و عوارض موجود در کار با رایانه بـه ارائه راه حـلهای عملی در بـرطرف نمودن و یا بـه حـداقل این عوارض پرداخته است.

اسلاید 27: 1- ویژگیهای میز کار رایانه:از آنجاییکه ابزار کار و یا به عبارتی تجهیزات مورد استفاده در کار با رایانه و نحوه کاربرد آنها تأثیر بسیار زیادی در راحتی کاربران و افزایش میزان بهره وری دارد لذا در طول مدت کار، باید زمانی را به سازمان دهی و به اصطلاح چیدمان درست این تجهیزات اختصاص داد.این موضوع بویژه در حین کار سبب کاهش زمان دسترسی به ابزار و افزایش کارایی افراد خواهد شد. فضای کار باید وسعت لازم را برای چیدن درست تجهیزات دارا باشد.در این خصوص حداکثر فضای مجاز برای انجام فعالیتها در جلو یا اطراف کاربران 16 اینچ (40 سانتیمتر) توصیه شده است. ضمن اینکه از فضاهای مرده نظیر فضای بالای سر برای قفسه ای به منظور نگهداری کتاب و یا جزوات نیز میتوان استفاده نمود.فضای روی میز باید به اندازه ای باشد که بتوان صفحه نمایش را دقیقا روبروی افراد و در فاصله حداقل 20 اینچی (50 سانتیمتر) قرار داد.

اسلاید 28: محدود بودن فضای سطح کار (روی میز) یکی از دلایلی است که کاربران رایانه را ناگزیر میسازد تا تعدادی از لوازم و تجهیزات را بطور نامناسبی روی میز کار قرار دهند. این عامل باعث می شود که کاربران در حین استفاده از موس و یا نگاه کردن به صفحه نمایش در شرایط نامطلوبی قرار گیرد.وجود موانع و نبود فضای کافی در زیر میز از دیگر عواملی است که کاربران را در حین کار با مشکلاتی روبرو میسازد.عوارضی که بدنبال این امر ممکن است برای کاربران ایجاد شود عبارت است از:1- درد در ناحیه شانه، پشت و زانو، چرا که افراد در حین کار ناگزیرند در فاصله دورتری نسبت به رایانه و سایر متعلقات آن قرار گیرند.2- خستگی عمومی، کاهش جریان خون و فشار بر بعضی از قسمتهای بدن که منجر به انقباض عضلات حرکتی میشود و تغییر وضعیت بدن و جابجایی افراد را دشوار میسازد.مهمترین و مطلوبترین میزهای کار با رایانه، استفاده از میزهای تنظیم شدنی است، به نحوی که ارتفاع آن ها در گستره 20 تا 28 اینچی (50 تا 70 سانتی متری) قابل تنظیم باشد.

اسلاید 29: 2-ویژگیهای صندلی کار با رایانهیکی از عوامل بسیار مهم در ایمن بودن محیط کار با رایانه، استفاده از صندلیهایی است که ضمن برخورداری از طراحی مناسب، قابلیت تنظیم شدن را نیز داشته باد. یک صندلی خوب و مناسب علاوه بر تین که حمایت های لازم را از بازو، پشت، باسن و ساق پا بعمل می آورد از قرار گرفتن بدن در وضعیت نامطلوب و اعمال نیروی بیش از حد در حین کار جلوگیری میکند.صندلی های تنظیم شدنی را به راحتی میتوان با ابعاد بدن کاربر تطبیق داد به نحوی که در حین کار حمایتهای لازم از بدن به عمل آید. این موضوع باعث میشود تا کاربران بتوانند وضعیت نشستن خود را به سهولت تغییر دهند، به ویژه در مورد رایانه هایی که بطور مشترک استفاده تعداد زیادی از کاربران قرار میگیرد، این امر اهمیت زیادی دارد.از جمله اجزایی که بعنوان ویژگی های صندلی خوب و مناسب مطرح هستند به موارد زیر میتوان اشاره نمود: تکیه گاه پشت، نشیمنگاه، تکیه گاههای بازو و ساعد، پایه ها.

اسلاید 30: تکیه گاه پشت:اندازه تکیه گاه پشت باید درحدی باشد که حمایتهای لازم از پشت کاربر به ویژه در ناحیه کمری به عمل آورد و ممانعتی را برای تحرک بازوها ایجاد نکند.شرایطی که تکیه گاه باید داشته باشد:1- قابلیت تنظیم ارتفاع، به نحوی که ناحیه کمر را در وضعیت مطلوب قرار دهد. تکیه گاه باید به شکلی طراحی شود که کاملا در انحناهای ستون فقرات قرار گیرد.2- قابلیت تنظیم به طرف جلو و عقب، این امر به کاربرانی که قد کوتاهتری دارند این اجازه را میدهد تا با جلو کشیدن تکیه گاه، کمر و پشت خود را کاملاً به آن بچسبانند.نشینمگاه صندلی:در صندلی که نشیمنگاه آن بلند است کاربران به علت قرار گرفتن پاهایشان در وضعیت نامناسب، ناگزیر میشوند در لبه جلویی صندلی بنشینند. این امر موجب میشود قرار گرفتن در ستون فقرات در حالت غیر طبیعی خود می شود که در دراز مدت منجر به خستگی، کاهش گردش خون، آماس، بیحسی، کرختی و درد میگردد.

اسلاید 31: در هنگام کار باید از صندلیهایی استفاده نمود که نشیمنگاه آن به اندازه کافی بزرگ باشد و برای حالتهای مختلف کاری بتوان آنرا تنظیم نمود. در این خصوص توصیه های زیر را میتوان اشاره نمود.- در شرایطی که رایانه و صندلی آن توسط چند کاربر بطور مشترک استفاده میگردد ارتفاع صندلی حتما باید قابلیت تنظیم داشته باشد.- ارتفاع صندلی زمانی مناسب است که زیر کفش کاربر کاملاً روی کف اتاق قرار گیرد و پشت زانو دقیقا ارتفاعی برابر ارتفاع نشیمنگاه صندلی داشته باشد.- در شرایطی که نتوان ارتفاع صندلی را کاهش داد یا به عبارتی آن را پایین آورد بهتر است در حین کار و برای حمایت از پاها از یک زیر پایی استفاده نمود ضمن اینکه از صندلیهایی که لبه جلویی نشیمنگاه آن گرد شده و اصطلاحا حالت آبشاری داشته باشد، می بایستی استفاده نمود.

اسلاید 32: تکیه گاه بازو (دسته های صندلی)در مورد صندلیهایی که دارای دسته (تکیه گاه) هستند انواعی را باید انتخاب و استفاده نمود که تطابق دقیقی با کاربر و سیستم رایانه ای وی داشته باشد. در کنار آن به عواملی همچون مدت زمان استفاده از رایانه در طول یک روز کاری باید توجه شود. دسته های صندلی ضمن داشتن قابلیت تنظیم نباید هیچ گونه ممانعتی در نزدیک شدن کاربر به میز کار بوجود آورد.علاوه بر آن افراد باید قادر باشند ضمناً آزاد بودن شانه ها، براحتی ساعدهای خود را بر روی این تکیه گاه قرار دهند.استفاده از صندلیهای بدون چرخ یا دارای چرخ نامناسب، موجب میشود تا کاربر در حین کار وضعیت های نامناسب قرار گرفته و به جلو خم شود در نتیجه با دستانیکه بیش از حد کشیده شده اند به کار خواهد پرداخت و این عامل سبب وارد شدن فشارهای عضلانی و خستگی فراوان در وی خواهد شد. لذا در این خصوص استفاده از صندلی هایـی که دارای پنج پایه چرخدار محکم باشند توصیه میگردد.

اسلاید 33: در نهایت استفاده از صندلی های قابل تنظیم در همه ابعاد آن توصیه می شود، به نحوی که برای استفاده افراد با اندازه های مختلف مناسب باشد. این موضوع مخصوصا زمانی اهمیت دارد که هنگام کار با رایانه، چندین نفر بطور مشترک از یک صندلی استفاده کنند.3- استفاده صحیح و ایمن از صفحه نمایشاستقرار درست صفحه نمایش در محل کار کمک زیادی به ما خواهد کرد. تا از میزان تأثیر و خطرات ناشی از کار با رایانه نظیر خستگی بیش از حد، فشار وارده بر چشمها و دردهای کمر و زانو تا حد زیادی کاسته شود.موضوعاتی که در این قسمت به آن اشاره می شود شامل بررسی روش های عملی برای اصلاح و بهبود محل کار با رایانه (از نظر نحوه استقرار صفحه نمایش) است. این موارد عبارتند از:فاصله کاربر با صفحه نمایش، زاویه دید کاربر با صفحه نمایش، مدت زمان نگاه کردن به صفحه نمایش.

اسلاید 34: فاصله کاربر با صفحه نمایشهنگام استفاده از رایانه، فاصله افراد از صفحه نمایش باید به اندازه ای باشد که به سهولت بتوان تمام متون روی صفحه نمایش را خواند. در این وضعیت سرو تنه باید در حالتی کشیده و مستقیم قرار گیرند ضمن اینکه ناحیه پشت و کمر با تکیه گاه تنظیم شدنی به خوبی حمایت گردد. عموما فاصله کاربر تا سطح صفحه نمایش را بین 20 تا 40 اینچ (50 تا 100) در نظر میگیرند. زاویه دید کاربر با صفحه نمایشکار با رایانه در حالتی که سر و گردن به یک طرف خم شده است در طولانی مدت موجب وارد شدن فشار غیر یکنواخت به ماهیچه های گردن می شود که نتیجه آن افزایش خستگی و درد عضلانی در این نواحی است.لذا صفحه نمایش را دقیقا در جلوی کاربر قرار داد و به هیچ وجه نباید در خارج از شعاع 35 درجه به سمت چپ و راست قرار گیرد. لبه بالایی صفحه نمایش باید اندکی پایین تر از سطح چشمها قرار گیرد .

اسلاید 35: به عبارتی زاویه ای که افق دید با مرکز صفحه نمایش می سازد باید 15 تا 20 درجه باشد. (مرکز صفحه نمایش باید بطور طبیعی بین 15 تا 20 درجه زیر سطح چشمها قرار داشته باشد).طول مدت نگاه کردن به صفحه نمایشنگاه کردن صفحه نمایش به ویژه در مدت زمان طولانی موجب خستگی و خشکی چشم می گردد. این موضوع به این دلیل اتفاق می افتد که اغلب کابرها در حین نگاه کردن به صفحه نمایش کمتر پلک میزنند.در طول مدت کار با رایانه با نگاه کردن به اشیایی که در فاصله دورتری از میز کار قرار گرفته اند میتوانید فرصتی برای استراحت چشم را فراهم کنید. (به عنوان مثال با نگاه کردن به ساعتی که روی دیوار و در فاصله 6 متری قرار گرفته است).در کنار آن در فواصل زمانی منظم و مرتب پلکهای خود را به هم بزنید. این عمل موجب مرطوب شدن چشمها و پیشگیری از خشکی آنها شد.

اسلاید 36: 4- استفاده صحیح و ایمن از صفحه کلید و موسانتخاب نوع صفحه کلید و قرار گیری درست و مناسب آن روی میز کار کمک بسیار زیادی در کاهش عوارض ناشی از کار نظیر وضعیت نادرست بدن در حین کار، تنش های ناشی از حرکات تکراری و فشارهای تماسی ناشی از برخورد انگشتان با کلیدها میکند. در این حال نحوه چیدن صفحه کلید روی میز کار نیز باید با توجه به سایر اجزای رایانه نظیر صفحه نمایش، موس و تکیه گاه های کف و مچ دست در نظر گرفته شود. بهنگام ارزیابی محیط کار با رایانه عوامل زیر را باید در نظر گرفت:نحوه قرارگیری صفحه کلید و موس از نظر ارتفاع، نحوه قرارگیری صفحه کلید و موس از نظر فاصله نسبت به کاربر، نحوه قرارگیری مچ دست و ساعد در حین کار با صفحه کلید.

اسلاید 37: - نحوه قرارگیری صفحه کلید و موس از نظر ارتفاع:صفحه کلید، موس، سایر ابزار اشاره گر و حتی سطحی که کار روی آن انجام میگیرد چنانچه در ارتفاعی بیش از حد بلند و یا کوتاه قرار گیرد سبب میکردند تا مچ، بازو و شانه ها در وضعیت نامناسب قرارگیرند. ارتفاع صندلی و میز کار به منظور قرار دادن بدن در وضعیت طبیعی و مناسب باید قابلیت تنظیم داشته باشد. ساعد و مچ دستها بهتر است در این خط نسبتا مستقیم قرارگیرند و ارتفاع آنها با ارتفاع صفحه کلید یکی باشد ضمن این که شانه ها نیز حالتی آزاد قرار گیرند و آرنج ها به محور بدن نزدیک گردند. مچ دستها هم در حین کارکردن با صفحه کلید باید فاقد خمیدگی به طرف بالا، پایین و یا هر سمت دیگر باشند.

اسلاید 38: - نحوه قرارگیری صفحه کلید و موس از نظر فاصله نسبت به کاربرنزدیک و یا دور بودن بیش از اندازه صفحه کلید و موس نسبت به کاربر باعث میشود که بدن فرد در حین کار کردن در وضعیت نامناسبی قرار گیرد. فعالیت افراد در این وضعیت نامناسبی قرار گیرد. فعالیت افراد در این وضعیت منجر به ناراحتیهای اسکلتی عضلانی به ویژه در ناحیه آرنج ها، شانه ها، مچ و دست ها میگردد. صفحه کلید باید دقیقا روبروی فرد و در فاصله ای قرار گیرد که بازوها نزدیک بدن قرار گیرند و ساعدها با مچ دست در یک امتداد با کف اتاق تقریباً حالتی موازی داشته باشند.- نحوه قرار گیری مچ دست و ساعد در حین کار با صفحه کلیددر هنگام کار مچ دستها باید به صورتی قرار گیرند که دارای زاویه مناسب نسبت به سطح افقی باشد، به طوریکه به سمت بالا و طرفین خم نگردیده و همانطور که در سطور قبل نیز اشاره گردید با ساعدها در یک امتداد و با کف اطاق حالت موازی داشته باشد.این امر موجب کاستن از فشار وارده بر تاندون های مچ دست شده و از بـروز نـاراحتی های اسکلتی – عضلانی جلوگیری خواهد کرد.

اسلاید 39: 5- وضعیت مناسب بدن در حین کار با رایانهدر طراحی محل های کار با رایانه، شناخت اصول قرارگیری بدن در وضعیت های مناسب و به کار بستن آنها در حین کار اهمیت فراوانی دارد. رعایت این اصول و کارکردن در شرایط بدنی مناسب، به مقدار زیادی از میزان فشار وارده بر عضلات و تاندونها میکاهد و از خطر پیشرفت بیماریهای اسکلتی– عضلانی جلوگیری خواهد نمود. برای قرار دادن بدن در وضعیت های مناسب بویژه در حین کار به موارد زیر باید توجه نمود:1- دست، مچ و آرنج باید در امتداد خط مستقیم قرار گرفته و تقریبا حالتی موازی با کف اتاق داشته باشند.2- سر باید هم سطح با تنه و یا اندکی متمایل به جلو قرار گیرد، به عبارت دیگر سر و تنه در یک امتداد باشند.3- شانه ها، باید کاملاً راحت باشند و بازوها نیز به شکل طبیعی و آزاد خود در دو طرف بدن قرار گیرند.

اسلاید 40: 4- آرنجها، باید نزدیک بدن قرار گیرند و زاویه ای که با بازوها میسازند حدودا 90 تا 120 درجه باشد.5- پاها، کاملاً بر کف اطاق و یا روی زیر پایی قرار گیرند.6- کمر، باید در حالتی که فرد صاف نشسته و یا به سمت عقب تکیه داده است کاملا با تکیه گاه حمایت گردد.7- رانها و ناحیه باسن، باید کاملا توسط نشیمنگاه صندلی حمایت گردد و بطور کلی در حالتی موازی با کف اتاق قرار گیرد.8- زانوها، باید حدودا در همان ارتفاع باسن قرار داشته باشند و پاها نیز اندکی به طرف جلو متمایل شوند.بی توجهی به نکات مطرح شده و کار کردن طولانی مدت در حالتی که بدن در وضعیت های غلط قرار گرفته باشد از دیدگاه بهداشت حرفه ای درست نیست و کاربران رایانه باید به یاد داشته باشند که در طول یک روز کاری باید به طور مداوم وضعیت کـاری و نحوه نشستن خود را تغییر دهند.

اسلاید 41: ضمن اینکه به نکات زیر نیز در این رابطه باید توجه نمود:- تغییرات لازم در صندلی یا تکیه گاه کمر مطابق با ابعاد بدن کاربران- کش دادن عضلات دستها، بازوها، تنه و همچنین انگشتان در طول مدت کار- بلند شدن از روی صندلی و قدم زدن به طرف اطراف در طول کار، در چند نوبت و به مدت چند دقیقه.- چهار حالت مرجع بدن در حین کار با رایانه عبارتند از:حالت اول: حالت ایستاده: در این وضعیت ساق پا، تنه، گردن و سر در امتداد خط قائم قرار میگیرد. کاربر ممکن است در صورت نیاز یک پای خود را نیز بالا آورده، روی یک زیر پایی قرار دهد.حالت دوم: حالت نشسته با کمر راست: در این حالت تنه و گردن در یک امتداد و رانها تقریبا افقی میباشند ضمن اینکه از قسمت ساق پا به پایین نیز در امتداد خط قائم قرار میگیرند.

اسلاید 42: حالت سوم: حالت نشسته با شیب ملایم صندلی به سمت جلو:در این وضعیت ساق پا، تنه، گردن و سر در امتداد خط قائم قرار میگیرد. کاربر ممکن است در صورت نیاز یک پای خود را نیز بالا آورده، روی یک زیر پایی قرار دهد.حالت چهارم: حالت نشسته با تکیه به عقبدر این وضعیت تنه و گردن کاربر تقریبا در یک امتداد است و زاویه بین تنه و رانها حدوداً 105 تا 120 درجه می باشد.6- حرکات کششی– نرمشی در کار با رایانهبه طور کلی بسیاری از مشکلات موجود در محل کار با رایانه و عوارض ناخواسته ای که این نوع از مشاغل ممکن است به دنبال داشته باشد ناشی از بی توجهی در اجرای درست فعالیتهای مرتبط با این وسیله است. علاوه بر اهمیتی که طراحی محل کار با رایانه از نظر چیدمان اجزاء و تجهیزات دارد، در بسیاری از موارد در وضعیت بدن نیز تغییراتی را باید اعمال نمود. اصولا زمان انجام کار، بی تحرکی و ثابت بودن یکی از عوامل اصلی پیدایش دردهای اسکلتی– عضلانی در کاربران است. اما چگونه این عوارض را میتوان به حداقل رساند؟

اسلاید 43: توصیه هایی که در این زمینه به کاربران شده است:- به ازای هر یک ساعت کار 10 تا 15 دقیقه به فعالیتهایی غیر از کار اصلی و در پایان وقت کاری حداقل 15 دقیقه به اجرای حرکات نرمشی پرداخت.- در نحوه انجام کار باید تغییر داده شود، کاستن از میزان کار با صفحه کلید و انجام فعالیت های دیگری که مستلزم تغییر وضعیت بدن باشد به عنوان مثال بلند شدن از روی صندلی و گردش در اطراف محل کار توصیه میشود.- برای کاهش خستگی چشم، هر چند وقت یکبار باید چشم ها را از صفحه نمایش برداشت و به نقطه ای در فواصل دوردست نگاه کرد.- برای کاستن از میزان دردهای اسکلتی– عضلانی، فشار وارده بر چشمها و استرس های ناشی از کار به طور منظم در طول مدت کار باید استراحت نمود.- باید عضلات را شل کرد و ضمن انجام حرکات کششی، در وضعیت بدن در حین کار تغییراتی را ایجاد کرد.

اسلاید 44: مهمترین حرکات کششی و نرمشی که در پایان وقت کاری، برای رفع خستگی ناشی از کار با رایانه پیشنهاد میگردد به شرح زیر می باشد:1) حرکت را در حالتی که دست کاملاً کشیده و در بالای سر قرار گرفته و پنجه دست نیز باز است نظیر شکل زیر.2) پنجه دست را نظیر شکل زیر بنحوی مشت کنید که انگشت شست در زیر سایر انگشتان قرار نگیرد. این حرکت را چند بار تکرار کنید.3) نظیر شکل زیر نوک انگشتان را به آرامی به طرف کف دست جمع کنید بنحوی که در این ناحیه احساس فشار به شما دست دهد.4) کف دست را در حالی که رو به پایین است به آرامی و تا جایی که امکان دارد با حرکت مچ به سمت چپ و راست تکان دهید. این وضعیت را به مدت 3 تا 5 ثانیه نگهدارید و سه مرتبه تکرار کنید.

اسلاید 45: 5) این حرکت را با چرخش دست و بازو (در حالت کشیده) به نحوی انجام دهید که ابتدا مچ و کف دست رو به پایین قرار گیرد و به مدت 3 تا 5 ثانیه نگه دارید، سپس مچ دست را به حالت اول برگردانید تا پشت دست رو به پایین قرار گیرد به نحوی که در این ناحیه احساس فشار کنید.6) انگشتان این دست را با دست دیگر گرفته و از ناحیه مچ به آرامی به طرف پایین خم کنید تا جایی که در این ناحیه احساس فشار کنید. این وضعیت را 3 تا 5 ثانیه نگه دارید و سپس رها کنید و این حرکت را سه مرتبه تکرار کنید. در حالت دوم مچ دست را به آرامی به طرف بالا خم کنید و همانند حالت قبلی این وضعیت را 3 تا 5 ثانیه نگه دارید و تا سه مرتبه آن را تکرار کنید. این حرکات را برای دست دیگر نیز انجام دهید.7) حرکات نرمشی شانه کمک بسیار زیادی به رفع سریع علائم خستگی و کاهش فشار وارده بر شانه ها و نواحی گردن میکند.

اسلاید 46: در حالیکه روی صندلی نشسته اید و دستهای شما از طرفین آویزان هستند شانه ها را تا حدی بالا بیاورید که احساس فشار در ناحیه گردن و شانه ها بکنید. این وضعیت را 3 تا 5 ثانیه حفظ کنید و شانه ها را به حالت اول برگردانید. این حرکت را 2 تا 3 مرتبه تکرار کنید.8) حرکات کششی بدن به طرف بالا و طرفین:انگشتان را در هم قفل کرده بازوها را در حالی که کف دستها رو به بالا است در طرفین سر قرار دهید و آنها را تا زمانی که آرنج ها صاف شوند به سمت بالا بکشید. سپس در همین حالت ابتدا به طرف چپ و بعد از چند لحظه به سمت راست خم شوید.9) حرکات نرمشی گردن کمک زیادی به شل شدن و کشش عضلات این ناحیه از بدن میکندبه آرامی سر را به طرف چپ خم کنید به نحوی که گوش چپ، شانه را کاملا لمس کند. این حرکت را در سمت راست نیز تکرار کنید. سپس به آرامی سر را به جلو ببرید و چانه را به قفسه سینه بچسبانید و به از 3 ثانیه تأمل، سر را به عقب برگردانید و مراتب فوق را بین 5 تا 10 مرتبه تکرار کنید و در خاتمه با یک حرکت دورانی سر را به آرامی در همه جهات بچرخانید.

اسلاید 47: 10) حرکات چرخشی شانه کمک بسیار زیادی به کشش عضلات در این ناحیه از بدن میکند. در حالیکه روی صندلی بدون دسته نشسته اید و دستهای شما از دو طرف بدن آویزان شده اند به آرامی تمام دست را از شانه تا نوک انگشتان با حرکات دورانی به طرف عقب بچرخانید. این حرکت را در ابتدا پنج مرتبه به طرف عقب و سپس پنج مرتبه به طرف جلو انجام دهید.11) حرکات کششی عضلات کمر و ساق پا:ساق پا را با دو دست محکم گرفته از کف اتاق بالا بیاورید و در این حالت رو به جلو خم شوید و بینی خود را به زانو برسانید. این وضعیت را چند لحظه حفظ کنید و سپس همین حرکت را برای پای دیگر نیز تکرار کنید.12) انعطاف و کشش مچ پا:یک پا را از سطح زمین بالا ببرید و در حالتی که زانوها کشیده هستند پنجه پا را بطور متناوب به بالا و پایین بکشید. این حرکت را با پای دیگر نیز انجام دهید.