تاریخ تحلیلی صدر اسلام نصیری
اسلاید 1: 1بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
اسلاید 2: 2تاریخ تحلیلی صدر اسلامتألیف: دکتر محمد نصیری
اسلاید 3: 3
اسلاید 4: 4جلسة اول
اسلاید 5: مباحث مقدماتی تاریخ5واژه شناسی تاریخلغت: تعیین و شناساندن وقت (از ارخ یا ورخ)هرودوت (Ἡρόδοτος: Herodotus) (پدر تاریخ) علم تاریخ را به معنای مطالعه و بررسی روزگاران گذشته می‌داند. ابن خلدون: دانشی سرچشمه گرفته از حکمت و نشان دهندة سرگذشت ملت‌ها، سیرة پیامبران و سیاست پادشاهان تاریخ: مجموعه‌ای از اطلاعات دربارة گذشته و نقش و تأثیر انسان در ارتباط با آن گذشته است.
اسلاید 6: 6تقسیم شهید مطهری که تاریخ را یکی از منابع معرفت و شناخت انسانی می‌داند: تاریخ نقلی و عقلیایشان قواعد استنباطی تاریخ علمی را به حال و آینده تعمیم‌پذیر می‌داند.تاریخ نقلی:علم به وقایع و حوادث سپری شده و آگاهی از اوضاع و احوال گذشتگان: مثل زندگی نامه‌ها، فتح‌نامه‌ها وسیره‌هاپرداختن به یک سلسله امور جزئی و فردی و علم به «بودن» هاست چون به گذشته تعلق دارد.
اسلاید 7: 7تاریخ علمی: مطالعه، بررسی و تحلیل وقایع گذشته و استنباط قواعد و سنت‌های حاکم بر زندگی گذشتگان.محتوای تاریخ نقلی (حوادث و وقایع گذشته) مبادی و مقدمات این علم است و در استنباط قوانین کلی و روابط علی و معلولی سودمند استعلمیت، اعتبار و فایدة تاریختاریخ مایة سرگرمی نیست؛ بلکه پل ارتباطی میان نسل‌های متوالی بشر برای دستیابی به تجربه‌ها و اندوخته‌های پیشینیان است.
اسلاید 8: 8از دیگر انگیزه‌های بررسی تاریخپاسخ به آرزوهای همیشگی انسان در کسب آگاهی از خود و دیگرانشناخت علل و انگیزة ظهور و سقوط تمدن‌هاتمیز حق از باطلآشنایی با راه تکامل و نیکبختی دنیوی و اخرویبر این اساس انسان‌های متعالی و مصلحان بزرگ در تجربه‌های تاریخی دقت می‌کنند و از آن بهره می‌گیرند.امام علی (ع):فرزندم هر چند من عمر همة کسانی را که پیش از من زیسته‌اند سپری نکرده‌ام، در اعمال همة آنها نگریسته و در اخبارشان اندیشیده‌ام. برای شناخت تاریخ آنان چنان در آثارشان به تفکر پرداخته‌ام که یکی از آنان شده‌ام. به سبب آگاهی از سرگذشت آنان، گویا با همة آنها از اولین فرد تا آخرینشان زندگی کرده، زلال و پاکی زندگانی آنان را از تیرگی‌های آن و سودمندی‌اش را از زیان آن بازشناخته‌ام (نامة 31)
اسلاید 9: 9سرگذشت پیامبران و ملت‌های پیشین در قرآندر راه اعتلای کلمة توحید به پیامبر دستور می‌دهد که از تاریخ استفاده کند و روزهای مقدس خداوند (ایام الله) را به یادشان آورد.برخی علم بودن تاریخ را قبول ندارند و می‌گویند کمتر می‌توان به آن اعتماد کرد.دشواری ارزیابی دقیق علل رفتارها، روابط علی و معلولی آنها و تجزیه‌ناپذیری آن در تاریخ علمی و همچنین مشکل تأثیر بسیار غرض‌ها و تعصب‌ها و اهتمام خودکامگان و سیاست‌مداران به تدوین تاریخ این بدبینی را دوچندان کرده است.
اسلاید 10: 10به دلیل اینکه وجود تاریخ، به عنوان مجموعه‌ای از معارف برخوردار از روش، موضوع و نظم و انسجام، تردیدناشدنی است بیشتر محققان نگاهی چنین بدبینانه به شناسنامة تمدن را واقع بینانه نمی‌دانند.اولاً ماهیت برخی وقایع به گونه‌ای است که امکان تحریف و دروغ در آن راه ندارد.ثانیاً نمی‌شود همة افراد بشر را به سودجویی و دروغ‌پردازی متهم کرد.ثالثاً محقق می‌تواند با توجه به شاخص‌هایی که برای مطالعة تاریخ وجود دارد درستی و نادرستی بسیاری از نقل‌ها و تحلیل‌ها را دریابد.
اسلاید 11: 11نظر قرآن:هم برداشت روایی از یک پدیده طبیعی یا غیر طبیعی، یا نقل رفتار و کنش و واکنش یک شخصیت خوب یا بد، زن یا مرد، یا گزارش یک فتح یا شکست، کامیابی یا ناکامی یک قوم یا یک جامعه و یا فرهنگ و تمدن (تاریخ نقلی) مهم است.هم تحلیل ساختارها، بررسی علل وقوع حوادث و شناختن و شناساندن زمینه‌ها و علل بروز حوادث و پدیده‌ها و پیامدهای آن (تاریخ تحلیلی)هم کشف قوانین حاکم بر وقایع تاریخی و تبیین کم و کیف تکرار آنها (فلسفة تاریخ) نیز مورد اهتمام قرآن کریم و سخنان امام علی (ع) است
اسلاید 12: 12اسامی برخی از سوره‌های قرآن چون ابراهیم، یونس، هود، کهف، مریم، انبیا و لقمان شخصیت‌های بزرگ تاریخی یا موضوعات مهم تاریخیآموزه‌های نهج البلاغه نیز همگام با قرآن گزیده‌ای از تاریخ تمدن گذشتة بشری، تصویری از مسائل سیاسی و اجتماعی عصر خود و پند و عبرتی برای آیندگان استقانون مندی تاریخ در نهج البلاغهخطبة 157: ای بندگان خدا، بی گمان روزگار را با آیندگان و گذشتگان شیوه‌ای است همسان که نه گذشته را بازگشتی است و نه شرایط کنونی را جاودانگی...پس از آنچه مایة عبرت است پند گیرید و از گردش روزگار عبرت پذیرید و از بیم دهندگان (پیامبران) سود برگیرید.
اسلاید 13: 13فلسفة تاریخ، سنن و عوامل محرک آنهمة تغییرات جوامع در طول تاریخ پیش برنده نیست اما به طور کلی سیر متعالی مجموع زندگانی بشر انکارناپذیر استحاکمیت سنن، قوانین و حساب‌های دقیق و منظم بر تحولات تاریخ بشر انکارناپذیر است.فلسفة تاریخ عهده‌دار بررسی حقیقت و علت وجودی این تحولات، کشف سنن حاکم بر آنها، تعیین منازل برجستة حرکت تاریخ، تبیین روش‌های پژوهش تاریخ ونیز ارزیابی دستاورد این پدیده‌هاست. با شناخت این قوانین می‌توان تاریخ را چراغ راه آینده قرار داد.
اسلاید 14: 14اثبات نظریة قانون مندی تاریخ در قرآن:اشاره به مرگ و زندگی جوامع، فراگیر بودن کیفر این جهانی و نابودی جوامع و امت‌ها بر اثر طرد پیامبرانبیان مصداق سنت‌های تاریخ در قرآن:سنت‌های ملل پیشین و استثناناپذیری آن، مبارزة رفاه‌طلبان نازپرور، رابطة چیرگی ستم و نابودی جامعه و ارتباط اجرای اوامر الهی و فراوانی برکات و تولیداز نظر قرآن وقتی فساد به اوج رسید باید انتظار فاجعه داشت، یا وقتی رفاه و فراوانی روزی و امنیت سیاسی، راه به کفران و تضییع نعمت باز کرد، باید منتظر تنگی معیشت و ناامنی و ترس بود
اسلاید 15: 15پافشاری بر عامل واحد در همة دگرگونی‌های اجتماعی و حرکت تاریخ پذیرفته نیست. اما این نکته که به هر حال نقش اصلی از آنِ انسان، غرایز، خواسته‌ها و روابطش با خود، خدا، طبیعت و دیگران است انکارناپذیر است.اهمیت و ارزش تاریخ اسلاممیراث‌های تاریخی و فرهنگی جهان اسلام در واقع حافظة تاریخی ملت‌های مسلمان را شکل می‌دهد.آگاهی از تاریخ اسلام و بارور نگاه داشتن این میراث فرهنگی موجب امیدواری، نشاط، بیداری، پایداری و وحدت جهانی مسلمانان است و در پیروزی انقلاب جهانی اسلام اثری بنیادین دارد.
اسلاید 16: 16علاوه بر این:1- اثبات مسئلة وحی و پیوستگی پیامبر به منبع لایزال الهی و معجزة جاویدان وی.2- آگاهی از راز و رمز توفیق پیامبر در گذر از جامعة جاهلی و دگرگونی بنیاد نظام قبیله‌ای جاهلیت و تبدیل آن به حکومتی منسجم و زنده.3- دستیابی به بخشی گسترده از مبانی نظری و سنت عملی پیامبر و ائمه در عرصه‌های فرهنگی، معنوی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی.4- شناخت احکام شرعی ، چگونگی و مراحل وجوب و مشروعیت آنها.5- وظیفة ملی در آگاهی از پیشینة آنچه سرنوشت ملی و میهنی ما بر آن استوار است.
اسلاید 17: 17تاریخ‌نگاری و اهتمام مسلمانان به آنشروع تاریخ نگاری در اسلام با جستجو، گردآوری و نقل اخبار و روایاتی دربارة رویدادهای خاصاز آنجا که شخصیت پیامبر و زندگی ایشان الگوی همة مسلمانان بود تاریخ نگاران مؤمن کار خود را با ثبت سیرة نبوی و امور مربوط به نبردهای وی آغاز کردند.طبقه‌بندی گونه‌های تاریخ نگاری اسلامی: برخی بر اساس اسامی کتب نوشته شده: تقسیم نوشته‌های تاریخی به هفت گروه:سیره‌نگاری، تک‌نگاری، تاریخ نویسی عمومی و تقویمی، تاریخ‌نگاری بر اساس نسب‌شناسی، سبک خبری و پیوسته، تاریخ‌نگاری محلی، تاریخ‌نگاری فرهنگی و اجتماعی.
اسلاید 18: 18برخی عنصر زمان، مکان و موضوع را در تاریخ‌نگاری لحاظ کرده‌اند.برخی از مورخان از وجود بیش از 40 شاخة تاریخ‌نگاری اسلامی خبر داده‌اند.مکتب تاریخ‌نگاری چیست و مکاتب معروف تاریخ‌نگاری اسلامی کدامند؟مجموع اندیشه‌های یک صاحب نظر که در جمعی نفوذ یافته و تبعیت می‌شود یا شیوة خاص یا نظریة مشترکی را که گروهی از فلاسفه، متفکران، محققان و شاگردان آنها دنبال می‌کنند.حداقل پنج مکتب تاریخ‌نگاری اسلامی داریم:1- مکتب تاریخ‌نگاری حجاز (مدینه): ترکیب قرآن، فقه و احکام با موضوعات تاریخی2- مکتب تاریخ‌نگاری عراق (بصره): بیشتر مربوط به فتوحات و با بهره گیری از ادبیات پیش از اسلام به ویژه انساب، ایام و اخبار
اسلاید 19: 193- مکتب تاریخ نگاری شام: به تأثیر پندارهای جاهلی امویان و در پی کسب مشروعیت سیاسی و دینی حکومت آنان4- مکتب تاریخ نگاری یمن که به نوعی در پاسخ به ادعاهای قومی و قبیله‌ای امویان پدید آمد.5- مکتب تاریخ نگاری ایرانی که ضمن ترجمة آثار کهن فارسی به تدوین مجموعه‌هایی پرداختند که به نوحی احیاگر اندیشة شعوبی گری (ضد نژاد عرب) بوده است.منابع مطالعاتی تاریخ اسلام:الف) منابع شفاهی: روایات- احادیث و اشعارب) منابع مکتوب: اسناد، مدارک، قراردادها، صلح‌نامه‌ها و کتاب‌های تاریخیج) منابع تصویری: شامل نقاشی، خط نقاشی و نقشه‌های تاریخی
اسلاید 20: 20د) منابع معماری: بنای مساجد، کاخ‌ها، معماری شهرها و باروها و جاده‌های برون شهری و درون شهریدانش‌های کمکی برای مطالعة تاریخ اسلام: تفسیر قرآن-حدیث-فقه- اسماءالرجال- ادیان- کلام- منابع شعری و ادبی دیگر دانش‌های یاری‌رسان تاریخ:الف) زبان شناسی: به دلیل گسترده بودن سرزمین های جهان اسلامب)سندشناسی: به دلیل نیاز به شناخت اصطلاحات خاص اسناد تاریخیج)سکه‌شناسی: نیاز به بررسی وضع اقتصادی دوره ها
اسلاید 21: 21د) جغرافیا: ظرف مکانی تاریخ استه) ادبیات: آینة تمام نمای تفکر، تخیل و عواطف انسانی استعلاوه بر آنچه بیان شد، علل و انگیزه های توجه مسلمانان به تاریخ نگاری:1- قداست دانش و ارزش والای آن در اسلام2- تصدیق قرآن در برابر انبیای پیشین و گزارش سرگذشت اصول و مبانی تعلیماتی آنان.3- ترغیب و تشویق قرآن دربارة مطالعه در زمین و عبرت گرفتن از سرنوشت منکران و...
اسلاید 22: 224- لزوم بهره گیری از سنت و سیرة معصومان به عنوان الگوهای کامل دین5- اهتمام فرمانروایان به ماندگاری حکومت خویش و ارائة تصویری مناسب از خود6- ورود ملت های گوناگون جهان به آیین اسلام و داد و ستد فرهنگی با دیگر اقوام و ملل.
اسلاید 23: 23جلسة دوم
اسلاید 24: آسیب‌شناسی تاریخ اسلام و منابع آن24اسباب تحریف تاریخ اسلام1- فاصلة زمانی و مکانی میان مورخ و پدیده‌ها
اسلاید 25: 252- اختلاف امت و پیدایش فرقه‌ها: انگیزه‌های غیرحقطلبانة برخی مورخان
اسلاید 26: 263- تعصب: عقاید نژادپرستانة برخی از مورخان
اسلاید 27: 274- فشار فرمانروایان
اسلاید 28: 285- استفادة ناروای برخی از دانشمندان اهل کتاب از کم‌اطلاعی خلفا و اطرافیان آنها: کعب الاحبار- ابوهریره... نسبت دادن حوادث دروغین به اسلام
اسلاید 29: 296- منع تدوین حدیث توسط خلفا: بخش نامة خلیفة دوم در لزوم سوزاندن یا نابود ساختن احادیثاصول و قواعد عام تاریخ نگاری با تکیه بر ارزش‌های اسلامی1- توجه به همة علل و عوامل پیشرفت یا انحطاط یک سلسله یا ملت و اعتماد بر اسناد و مدارک معتبر از زمان شکل‌گیری و پیدایش آن سلسله.2- پرهیز از اظهار نظر دربارة موضوعی قبل از بررسی و تحقیق کامل
اسلاید 30: 303- رعایت عینیت و واقعیت در تحقیق، حفظ امانت و درستی، ترک تعصب در حقایق علمی و ثبت و نقل وقایع آن گونه که هست.
اسلاید 31: 314- در نظر گرفتن امکانات زمان وقوع حادثه و توجه به آداب، رسوم و سنن جامعة مورد نظر5- پرهیز از اعتماد همه جانبه و بدون بررسی و تحقیق به نظر نویسندگان گذشته، به ویژه در موضوعاتی که به طور مستقیم با منافع افراد مرتبط است.6- اهتمام فوق العاده به نقش مردم و نه صرف پادشاهان و درباریان.
اسلاید 32: 327- جستجوی روح حوادث تاریخی، نفوذ به عمق و سیرت تاریخ، یافتن روابط و پیوستگی اسناد و مدارک و پرهیز از انتقام‌جویی و تصفیه حساب های شخصی و گروهی.
اسلاید 33: 338- ارائة نظریه، قانون و قاعدة سازنده به منظور ارزیابی بهتر زمان حال و پیش‌بینی و برنامه‌ریزی بهتر آینده.
اسلاید 34: 34معنا و پیشینة شرق‌شناسیپژوهش‌های دانشمندان غربی دربارة ملل، تمدن، مذاهب، ادبیات، زبان و تاریخ مشرق زمین را شرق شناسی گویند.در اواخر سدة نوزدهم مسئلة تربیت آموزش یافتگانی که در مسائل شرق تخصص داشته باشند ضروری تشخیص داده شد و کرسی درس تربیت اسلام‌شناس، ایران شناس و ... در دانشگاه های اروپا رسمیت یافت.رشد نهضت های اسلامی در جهان اسلام به ویژه مصر، تحولات پاکستان، رویدادهای افغانستان و به ویژه انقلاب اسلامی ایران سبب رویکرد جدی و بیشتر آنها به پژوهش‌های اسلامی شد.
اسلاید 35: 35خاستگاه خاورشناسیبسیاری افراد خاورشناسی را بخشی از شگردهای سیاسی قدرت‌های غربی شمرده ادعای دانش و بی طرفی را ناپذیرفتنی دانسته‌اند.گره خوردن شرق شناسی با انگیزه های استعماری:پیش‌داوری دربارة نصوص اسلامی و صدور احکام خودسرانه دربارة آنهاتحریف عمدی نصوص اسلامیمعرفی اسلام به عنوان فراوردة ادیان پیشینتلاش برای اثبات تأثیرپذیری تشیع از آیین زرتشتارائة چهرة دیکتاتور و جنگ طلب از پیامبر اسلام و...
اسلاید 36: 36شرق شناسان جدید مدعی اند که مایل‌اند با هدف ارائة تصویر عینی و واقعی از اسلام، تاریخ، فرهنگ و تمدن آن به مطالعه و تحقیق دربارة اسلام، پیامبر خدا، مسلمانان و فرقه‌های گوناگون بپردازند.
اسلاید 37: 37فصل دومجهان در آستانة بعثت
اسلاید 38: 38ضرورت بحثتولد اسلام با بعثت پیامبرارزیابی این تحول با شناسایی وضعیت جوامع پیش از بعثت میسر است.جزیرة العربالف) موقعیت جغرافیاییدر جنوب غربی آسیا با حدود سه میلیون و 200 هزار کیلومتر مربع مساحت بزرگترین شبه جزیرة جهان است.برخی از بخش‌های آن به علت طوفان‌های شنی وحشتناک ناشناخته مانده است.
اسلاید 39: 39از شمال به عراق و سوریه- از شرق به خلیج فارس و خلیج عمان، از جنوب به خلیج عدن، تنگة باب المندب، اقیانوس هند و دریای عمان و از غرب به دریای سرخ محدود می‌شود.از نظر جغرافیایی به سه بخش: شمال و غرب(حجاز)- مرکز و شرق (صحرای عرب)- جنوب (یمن) تقسیم می‌شود:حجاز: شهرهای مهم مکه، مدینه، طائف، ینبوع، جده: سرزمینی کوهستانی و کم آب (در آن دوران به دلیل وجود قنات‌ها استعداد کشاورزی داشت).
اسلاید 40: 40
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.