صفحه 1:
صفحه 2:
۱ ا ا so tub
بادشاهى ميانه ؟. دوره بادشاهى تون
Serres pre aCe er Any ا ا ل
مصرىها كماكان در كشتزارها كار مىكردند, بعضى از آنها براى نمونه. سفالكر
.شدند. بافندگان الیاف کتانی میریسیدند و از آنها پارچههای کتانی میبافتند
بیشتر مصریها به قبیلهای تعلق داشتند و هر دهکدهای در یکی از چند منطقه *
SoC ow Ie rere ese sapere nC Le Cote Relay Eee)
AR eegerir nner cetera epee ety Peet ye mE PEN Reta
and ا Poy resect Fareed PI Dt Bry Prt Fv bye Yea any
(IR ST comers hirer ies vevup tan Nr nyt NC meer nreg ny
نخستين ابشار نيل نزديك به اسوان ذر جنوب مضر كسترده بود. بايئخت مصر.
Inems rice 0
ا ااا Deron
.أغاز شد
صفحه 3:
همراه در سال ۳۱۰۰ پیش از میلاد فرمانروابی محلی به نام ۶
Soret Sree) cal Coupee] Wepre] rt 1PeWa ey 0
0
0 ل ل ل ST) pe peti ve PEC Sen Se ret
سپاه منس اشراف و بلندپایگانی را که در مقابلشان مقاومت
میکردند گردن زدند و به این ترتیب مصر سفلی مغلوب شد.
منس در مقام فرمانرواى سراسر مصر اجازه داشت كه تاج سفيد
| ا ا ا ل
rete را ابداع كرد. كه تاجى جديد بو ا ا
و بخش بالایی و سفید اين تاج در بخش كوتاه و سرخ يايينى قرار
19 ۰
7
صفحه 4:
پادشاهی کهن دورهای است که بی گمان میتوان آن را نخستین دوره از تاریخ مصر ۰
for ererreer erie orl tore cee pee yc nore core yt ery) Bremer Fy
Mey مر یر و را am
اا ا ل nS ere
Sirens se ecm py tert tae eo
را در كنار اهرام ساخت؛ تنديسى كه يكى از نمادهاى عظمت و
98 ا ا باستا See با آنكه هرمهاى زرك
Poel rece اما vpn eerrnc| ord pr roge)
توس فرخونهای ايند در تأرط مصر بیگیری Mien بناها, ساخت سازههایی به
Been
00 FP ESP SESS RCL eye rce Seat here ha) ESE eer
1 mC Sd cae onc reer Sr er Sra sy
بسیار زیاد ساخت و ساز برای فرعونها و اعضای دربار و ستمی که اين شاهان به بردگان
و زيردستان م ىكردتد باعث كم شدن ثروت دولت مركزى و ناآرامى و شورش در ميان
CROC tic RECar eines Paging ee 1
. مصر) قدرت بیشتری به دست آوردند و دست به رقابت و جنگیدن با هم زدند .. .
صفحه 5:
ha are | Py الا
پیش از میلاد), علیه دشمنانش آغاز شد.او خود را فرعون مصر علیا نامید و
ey ALN ۱ ۱
Bryer lary eRe Memes CS) Per reer
ara re Sess ل
ا ل emery reed ان ل
(PB BPH ا ا لا
en oy uel ا ا ل ا 0 0د
ا ا اا ا 9
ete UCL EC Demo mre) ا 0
سرزمين بازكشت.درباره اواخر دوره دودمان يازدهم اطلاعات جندانى در دست
Pregl ROT] اال ا 00
۱
ye CSC merry ا ا ا ا ا ا
.بنیان تهاد
صفحه 6:
و ۱ ۰ ار
ارام 1
ا ا ا 1
و 1 ۲
ا 0[
RT SED eon nevnird iirc te it pe reree sire] nowt Perms orl acres
برتر از جایگاه انسان جلوس کند و هیچ کدام از جانشینان او نیز هیچ وقت در چنین
جایگاهی اهر ی We
داشتند, فزمانروایای فعال بودند که وظایف خود را مستولانه به انجام رساندند.بعد از
جنك هاى سخت, قدرت استانداران به شكل قطعى درهم شكست و كشور به كمى
يكى از كاركنان وفادار و كارآزموده از نو سازماندهى شد.يايتخت دوباره از طيوه به
ممفيس منتقل شد.فراعنة از بايتخت, معادن سنك و كار استخراج آنها در نوبي و
را آباد کردند-با توسعه برنامه سودان را اداره میکردند.آنها منطقه باتلاقی واحه
ریزی شده تاسیسات آبیاری. سطح زمینهای زیر کشت را در حد چشمگیری گسترش
tees rere carson tt Ougr vee ene CoEOL Con Pree) و
.مردم از آن بهره مند شدند.بیشتر مردم همچنان فقیر بودند و در فقر باقی ماندند
صفحه 7:
BU a Tee a ear at Your rcer gemicer yl Morr ne Leca)|
By Sear verre) ere S01 0. ene CSP LYRLS OTP IOY ee er | Ca
0 ۱ ا اا عد slo SEN
7 ا re] es tera i lends ا ا
ا ا ل ا PNG reper
erie ال
بوه را یتخت خویش قرار داداو دشمتان فراری را تا قلب 1
ب کرد و این سرزمین را به تصرف RA ار
به سوى نوبى لشكر كشى كرد و تقريبا تا آبشار سوم بيش رفت.قلعه
ا 0
ا ا ا ا 0
re a ل eSNG
(1000 تا ١١ ييش از ميلاد) را درخشانترين دوره در 2
تارية مغر دي اعد
صفحه 8:
در این زمان مصر برای نحستین بار قدرت نظامی درجه اولی شده بود تا آن زمان, ۰ *
Res are ier Vir gee aes ven YN A eager evs | rie gta Ose Raroli cl TPN
ae بيشتهاد مىدادند كه حرفه سربازى را بيش تكيرند.اما شكست
PPS pen orc eye ve utes Prue Larrer yy Py oes va arin pena
ae Pe x Nee err Ta ra OTS Oe ا RUSCH ac
ا PA
uglailen 9 FN Werpereoi ere petra pera c) en ns ae arn Ep)
که خود پیشتر تسلیم و شکست را تجربه کرده بودند ملتهای دیگر را مقهور قدرتشان
ساختند.كسب ابن ييرورقها براى مصريان دشوار تزهد:آنها از ميكسوس ها أموخته بودتد كه
Epcos 1
(bin me ves را 3207
متاطق از دست رفته دز فلسظين زا دونارء تصاحب كرداما برعكس: در سوريه نتواننست
اراضى تصاحب شده را مدت زيادى حفظ كنذ و دوباره از آنها دست كشيد.لشكركشىفاى
ee ae ل ا ا
بزرگ مصر به شهرت رساند.هتیتها, آسوریهاء بابلیها و جزیره نشینان قبرس به لو خراج
Fr Pyotr evecare T (hor Dhan eye cesT c Prt est LO 7۳5
ea
صفحه 9:
0100 0
1 00 ا الا Merger Pv enty
0 ل ا ا rane rear reo
. خداى خورشيد را ستايشآتونخدايان متعدد اعتقاد نداشت و فقط يك خداء
۱
00000005 ۱ elise ال In| hugev re anre ome)
۱
0 seu Pvt ast ws ne ear Carres PCrre ene roel en wreye red
Putyee receyemeree mere Mervin (ay بود تا ارائه أبين اعتقادى جديدى را در آن:
0 1 ما اا ااا orcs rcgerieg
اندرونىهاى مرموز و تاريى معابد ستايش مىشدند.معابد خدايان بيشين بسته
نامشان در همه جا محو شد.اكرجه آخناتون خود را شاهى خداكونه meas
Ree ee اا ا ا ۱
اا ا 7[
Poses ts ReCen ال ا 00
صفحه 10:
0 ا ا ty eS) er cate] er pean)
معمول آن جامعه تک همسری بود و چند همسری-مگر نزد
شاهان-به تدرت دیده میشد. ازدولج میان خواهر و برادر
ا ا |
Dt ae en De ا ا اه
iGo lee ills al use ee cee
0 RCL rd SCR SRC De Den DED NT TED SSS er)
ا ا ل
ا ا ا ا 0
7
مشترکشان دخل و تصرف کند. نقش اجتماعی آشکاری در
ا NCR ON ا ا ا 0
صفحه 11:
بازیهای بچههای آن دوران درست شبیه بازیهای امروز ما بود. آنها با ۶*
girmstsy rence rts e ara (crs ere 00
eae ee ا She
قابل خرکت ا ل عانهای
عروسکی, حیوانات اسباب بازی, قایقهای چوبی کوچک و ماهیهای چوبی
اا sicer ve eel Cp] ren ev] Wolpe] ete ۱[
Forte apne Yori Seer emC DES BemO) Cp] as teav SYNOD)
Fam م Serpe 1
آنها مردمی بسیار موسیقی دوست بودند.مصریان باستان با نغمه چنگ.
متی Ce و و رای ره در اس
و بشقاب و ظرفهای رنگارنگ غذا میخوردند و نوشیدنیها را درون
ا 00
.م ىكردند
صفحه 12:
Sep RCHPCRE TI SCIEC RUSS US ptr eer EV Te Orne pr BRC g err
Pres Non re arene ss IPCwe Sat rusny tl ieCaeest re Sane ESP)
BUS py fer yes mcrae ا mer vat bey
ec ا re pee uncent in emer prec nica
De ee roger nape Te) Roeenne pr metre ker vee nee CeCe
.داشت که افراد خانواده در آن جا عبادت میکردند
© اسباب و اثاثيه ظريفء البته نه به خوبى آن جه فرعون داشت, اتاقهاى ويلا
۳ تالا ال ea cin one cee een
fee] sere ل Ordre ire er YTD ELC Ct Yel FeO Te et SUL eet]
ار
20 ail> O99 49 wlnalesS wir lnail> E55 yl 59 .212)S ro
DOM Pca Kaper t itr iee apne ped Mul nccree aaron ires
HEMT ros ا ا ا Caey veer to) bo
.جابجایی تعبیه شده بود
صفحه 13:
000 از تا تا دا كت
ري ا ال ل 1197225
خانواده برای کار نزد فرعون به دربار میرفت. اين افراد مهمترین و
فرعون بودند. براى مثال كاركزارى كه عنوان 22 قدرتمندترين
|
le pe eee be) ros] Reet mer rer SCR pre e ge Fy 2
|
ey) ECD sere eee ل رن eee
AG GAS! a
[ole eee SE TS eee) SES LTO So Mee
مصر بهتر از زنان در بسيارى از جوامع باستانى همدوره يا حتى بعضى
0
0 ا ل ts
.غياب همسرش در كارهاى حكومتى يا ادارة يكى از ايالات كشور كمك كند
صفحه 14:
اه ار را رای 3ك
eee ار Ree oo lots coll
دادهداست. مقدمات شكل كيرى اين هنر از هزاره جهارم
قبل از میلاد آغاز شد ا مقارن با
1
was »im dle lub wigiie priSuwl sSaiwl bolus
باستان را به لحاظ تاریخی و در ارتباط با دودمانهای
BUTS NONE Tiree eMC TST PE atv eet Ole
صفحه 15:
صفحه 16:
مصريان وجه خاصى براى هنر نداشتند و هنرمتد هم نه يك فرد خالق و مستقل بلكه »©
صنعت گری کا | 1 00
نيرويى بنيادى مىانكاشتند و بر همين اساس معتقد بودند كه اكر جيزى درست ساخته
1
۱
SP ل Ror rnc pone CRE Sn Reo ee ter gre Mec
مرگ تدارک میدیدند و با تجسم مناسک مذهبی, آرامش خدایان را تامین میکردند. و حتی
cial ina glia lypiae با تبت رويدادهاي تاريخى: استعران قدرت فرعون و عظطيت
CEES ES yee re pres eee eS
ECeeaCrersee enc peenunte pri Sete yCreeneMCe rman hg PEND etsner | Oy
.همواره حقيقتى عينى و عقلانى و مستقل از زمان و مكان را بيان كند
0 ا ا ا ا ا tee seinen] evar en pr Ped |
Soo ear ogee be crore cae pete) ht el we yc ev a re van Weve peor
DIN Cers ree peerage ete ru eet came mere cera 17 in) Prete eggen Pa
رنكهاق قرار دادى و براى تزيين نكات مبهم ار خظ ٠+ . ١ بهره مىبرد). كترمتد
مصرى غالبا خطهاى مستقيم و شكلهاى يك يارجه به كار مىيرد كه براى او جنبه كاملا
[0 irrey goes Fes ea
صفحه 17:
edie be| ysl ere وا ار
. از آنها متولد آراسته يديد آمد. و از همان آبهايى كه خداى آفتاب,
0 0 اين Dptaye ear 0
er ee eens ا rere ree
ا cu 5 (lus) ا OWLS
(بيابان) بودتد. بعدها. وقتى انسان يديد آمذ, eee oe
كردند. علاؤه بر آنها خدايان كوجكتر بى شمارى نير بودتد كه البته در
or ee 1
PIB are ree een ree esc nr kv lpr see os]
Fe ee en ee ee
منس در مقام شاه, مصر را متحد کرد, علاوه بر خدایان محلی هر استان,
ea ا ا metre uae DC Hp EDT 1
هميشه از خدایان شهر یا روستا ريشه میگرفتند و در وجود آنها مستقر
.بودند
صفحه 18:
به باور مصریان, بعد از خاکسپاری, متوفی باید در دادگاه مردگان در مورد ۰
زندگی زمینی خویش پاسخ میداد-کسی که در آن محکمه مردود میشد, برای
let cys len pain sly sey een 5د إركاة مردكان در تالان
Be ee ee ee
مرده را به شدت مورد بازجويى قرار مودادند. تحوت كاتب دادكاه بود و
eNO ل ل ا لد
ARPA] ل ا ا ا ري 1 1111 كن
میکرد که سوگندی بر بی گناهیش بود. بعد از این سخنرانی و بازیرسی
اهریمنان, آنوییس قلب مرده را درون یک کفه از ترازوبی قرلر میداد که در
oS edhe 9 ciiia> soil ojul ertle jl SeoS Quaid yu So aiS
ا ا ye tre] ۱0|
ا r re Serre ا ا لل ا ا
Braet pre on ا ا ا 0 00
Ba Ae Rae nae na le lene
صفحه 19:
براي مَوميابى كردن مردكان. ابنذا همه باقتهاى نم را از داخل جسد بيرون: ©
Al rik ا ا ee ee
۱ aU Se SE Ee goer ate Erne Tener
ی eS earls er ratls et e
2 oils eines bet al ole a میکشید.
۰ متر میرسید نوارپیچی میشد. برای آنکه هوا به اين پوشش کتانی نفوذ
svomrmey rete 11 eaere bo) ae 1
0 0 جادويى از طلا 0 قيمتى قرار
ل ۱
Fi nn ee es ل 1ه مره عند يود. آخرين
1 ا اكاك 1 ا ا 0
دهان گشایی بود و هنگامی که مویه کنندگان نالههای هولناکشان را سر
مىدادند, تابوت, كوزههاى دربسته و وسايل مربوط به متوفى را به درون
eo) oem ا ل را
آغاز میشد سپس صباقت ویر اس
صفحه 20:
Sie SeaerorOor ere SEVP OMEN en ore ay srs
1 ee nest ree 7
1
Bee Pos ty Aer ee a ot]
Poppe anne ero pr MC toe (rt tre Pee yea pred Te mee
را میسازد.دراین قسمت چندمثال برای شما میاورم: چیزی شبیه
پله حپله--- چیزی شبیه عصاعپارچة تاشده--- چیزی شبیه پارچ آبحکوزه
00 0 0 | poo bie,
بنویسند. این خطی نوشتاری بود که نشانههای خود را روی
1 ل ا emt etree
ECs rere CS ear Rew Cnc pee Cee Te at 1) Re ICS
ا ا ا ا ل ا ee
.را مىساختند
صفحه 21:
پایه اولیه اهرام را ایمحوتپ, در سال ۲۶۲۰ پیش از میلاد,
خود زوسر بنا كرد. او در اغاز مصطبهداى (در 2 براى
ا ا ا ا 0
شاه مصری پیش از ورود به مقبره اش درون آن قرار
م ىكرفت. آرامكاه زوسر از دهليزى زير زمينى ترث
میشد که عمق آن از روی زمین ۲۷ متر بود. این مقبره
9
اصلى در طبقه زيرين قرار داشت.ورودي محل دفن»
دريجهاى دايرهاى شكل بود كه بعد از مر زوسر ان رابا
تخته سنكى كرانيتى به وزن سه تن مسدود كردند
صفحه 22:
صفحه 23:
صفحه 24:
صفحه 25:
صفحه 26:
به نام خدا
مصر باستان
محمد جواد کرمی
کالس 204
تاریخ مصر
تاریخ مصر را به سه دوره تقسیم میکنند .۱ :دوره پادشاهی قدیم .۲دوره
پادشاهی میانه .۳دوره پادشاهی نوین.
کشاورزی تغییرات عمدهای را در جامعه مصر به وجود آورد .هنگامی که اغلب
مصریها کماکان در کشتزارها کار میکردند ،بعضی از آنها برای نمونه ،سفالگر
.شدند .بافندگان الیاف کتانی میریسیدند و از آنها پارچههای کتانی میبافتند
بیشتر مصریها به قبیلهای تعلق داشتند و هر دهکدهای در یکی از چند منطقه
مستقل جای میگرفت .مناطق مقتدرتر یا جذب مناطق ضعیفتر از طریق جنگ
و گاهی ازدواج پیشرفت میکردند تا سرانجام مصر تنها از دو پادشاهی تشکیل
در غرببیوتوشد :مصر سفلی که در ناحیه دلتای نیل قرار داشت و پایتخت آن
دلتا بود ،و مصر علیا که شامل سرزمینهای دره نیل میشد که از دلتا تا
نخستین آبشار نیل نزدیک به آسوان در جنوب مصر گسترده بود .پایتخت مصر
بود که در محل الکب امروزی قرار داشت .صدها سال این دونخبعلیا،
سلطنت در کنار هم قرار داشتند و با یگانه شدن این دو ،روزگار عظمت مصر
.آغاز شد
همراهمنسدر سال ۳۱۰۰پیش از میالد فرمانروایی محلی به نام
با سپاهیانش از مصر علیا جایی که بر استان هشتم آن
فرمانروایی داشت خارج شد و به سوی شمال لشکر کشید،
شهرهای بسیاری را به تصرف درآورد و به دلتای نیل وارد شد،
سپاه منس اشراف و بلندپایگانی را که در مقابلشان مقاومت
میکردند گردن زدند و به این ترتیب مصر سفلی مغلوب شد.
منس در مقام فرمانروای سراسر مصر اجازه داشت که تاج سفید
مصر علیا و همچنین تاج سرخ مصر سفلی را بر سر گذارد .او هر
را ابداع کرد ،که تاجی جدید بودپشنتدو تاج را در هم آمیخت و
و بخش باالیی و سفید این تاج در بخش کوتاه و سرخ پایینی قرار
مصر سفلی نیز هر دوکبرای مصر علیا و مار کرکسمیگرفت.
.با هم جانوران نمادین این پادشاهی یکپارچه شدند
پادشاهی کهن
پادشاهی کهن دورهای است که بی گمان میتوان آن را نخستین دوره از تاریخ مصر
دانست که در آن شکوه و عظمت فرمانروایی فرعونها آشکارا دیده میشود .این
بود ،آغاز گشت.مصر سفلی واقع در ممفیس که خاستگاه آن در دودمان سومپادشاهی با
در این دوره دست به ساخت منکورع ،و خفرع ،خوفو پادشاهان بزرگی چون ][۱۱
زدند که تا چندین هزار سال بعد نیز پابرجا ماندند .خفرع همچنین اهرام سهگانه
را در کنار اهرام ساخت؛ تندیسی که یکی از نمادهای عظمت وتندیس بزرگ ابوالهول
با آنکه هرمهای بزرگ جیزه جزو نمادهای بزرگی و][۱۲شکوه مصر باستان به شمار میرود.
قدرت مصر باستان شدند ،به دلیل نارضایتی همگانی پدید آمده از هزینه بسیار ساختن این
بناها ،ساخت سازههایی به بزرگی آنها توسط فرعونهای آینده در تاریخ مصر پیگیری
].[۱۳نشد
مصر در دوران پادشاهی کهن شاهد موج گستردهای از به بردگی گرفتن مردم مناطقی
هزینه] [۱۴پس از کشورگشاییهای شاهان گوناگون بود.حبشه ،و لیبی ،نوبه ،فلسطینچون
بسیار زیاد ساخت و ساز برای فرعونها و اعضای دربار و ستمی که این شاهان به بردگان
و زیردستان میکردند باعث کم شدن ثروت دولت مرکزی و ناآرامی و شورش در میان
(سران خُرهساالران این در حالی بود که با کاهش قدرت حکومت مرکزی[۱۴] ،مردم شد.
.مصر) قدرت بیشتری به دست آوردند و دست به رقابت و جنگیدن با هم زدندخرههای
پادشاهی میانه
سال ۲۱۳۴پیش از میالد با پیروزی بزرگ استاندار جنوبی ،انتف ( ۲۱۳۴تا ۲۱۱۸
پیش از میالد) ،علیه دشمنانش آغاز شد.او خود را فرعون مصر علیا نامید و
زادگاهش ،واست را مرکز این فرمانروایی قرار داد.واست ،که بعدها یونانیها
نام دارد ،با عنوان پایتخت جدید اداره این االقصرآن را طیوه نامیدند و امروز
.فرمانروایی را به عهده گرفت
البته جنگهای استانداران با یکدیگر همچنان ادامه داشت.تازه در سال ۲۰۴۰
پیش از میالد بود که یکی از جانشینان انتف به نام آمنتوحوتپ اول ( ۲۰۶۱تا
۲۰۱۰پیش از میالد) توانست مصر سفلی را دوباره تصرف کند.به این ترتیب،
بعد از منس ،او دومین متحد کننده این سرزمین بود.منتوحوتپ در سراسر
کشور صلح برقرار کرد و در نتیجه ،آرامش و نظم جدید دوران گذشته به این
سرزمین بازگشت.درباره اواخر دوره دودمان یازدهم اطالعات چندانی در دست
نیست.اما مسلم است که آمنمحت اول ( ۱۹۹۱تا ۱۹۶۲پیش از میالد) ،وزیر
آخرین فرعون دودمان یازدهم ،فرمانروای خویش را به زور از تخت پایین
کشید ،فرمانروایی را خود به دست گرفت و به این ترتیب ،دودمان دوازدهم را
.بنیان نهاد
بود برای نخستین بار خدایان طیوهای با عنوانطیوهدر زمان آمنمحت اول ،که زاده
در اوج استآمونبرترین خدایان مورد ستایش قرار گرفتند.آمنمحت که نامش مفهوم
را دارد خدای شهر طیوه ،آمون(خدای هواها) راخدای سراسر مصر قرار داد.مصریها
خیلی زود این خدا را به رع ،بزرگ خدایی که تا آن زمان ستایش میکردند پیوند دادند و
ه سابق را برای خود مطالبه
نام آمون-رع در میانشان رواج یافت.فرعون قدرت خداگون ٔ
میکرد ،اما هرگز نتوانست آن شخصیت فوق انسانی را به دست آورد که در جایگاهی
برتر از جایگاه انسان جلوس کند و هیچ کدام از جانشینان او نیز هیچ وقت در چنین
جایگاهی ظاهر نشدند .فراعنه دودمان ۱۲که همگی آمنمحت یا سسوستریس نام
داشتند ،فرمانروایانی فعال بودند که وظایف خود را مسئوالنه به انجام رساندند.بعد از
جنگهای سخت ،قدرت استانداران به شکل قطعی درهم شکست و کشور به کمک
یکی از کارکنان وفادار و کارآزموده از نو سازماندهی شد.پایتخت دوباره از طیوه به
ممفیس منتقل شد.فراعنه از پایتخت ،معادن سنگ و کار استخراج آنها در نوبی و
را آباد کردند-با توسعه برنامهفیومسودان را اداره میکردند.آنها منطقه باتالقی واحه
ریزی شده تاسیسات آبیاری ،سطح زمینهای زیر کشت را در حد چشمگیری گسترش
دادند و امکانات رفاهی جدیدی به این منطقه آوردند ،که البته فقط جمع کوچکی از
.مردم از آن بهره مند شدند.بیشتر مردم همچنان فقیر بودند و در فقر باقی ماندند
پادشاهی نوین
ادشاهی نوین با شکست هیکسوسها و یکپارچگی دوباره مصر زیر
آغاز شد .این دورهای بود کهدودمان هجدهمفرماندهی اهمسه یکم از
.اصالحات ژرف اجتماعی ،سیاسی ،و نظامی در مصر به اجرا در آمدند
،با پشتیبانی مردم،احمسدر سال ۱۵۵۰پیش از میالد ،شاهزاده طیوهای
طبقه اشراف و کاهنان موفق شد که هیکسوسها را از مصر بیرون
براند.او نخستین فرعون دودمان هجدهم و سلطنت جدید شد.احمس،
زادگاهش طیوه را پایتخت خویش قرار داد.او دشمنان فراری را تا قلب
فلسطین تعقیب کرد و این سرزمین را به تصرف مصر در آورد.در جنوب،
به سوی نوبی لشکر کشی کرد و تقریبا تا آبشار سوم پیش رفت.قلعه
آواریس نیز چنان از بنیان ویران شد که امروزه غیر از تلی از خاک و
ماسه ،چیزی از آن باقی نماندهاست.هنگام مرگ احمس حکومتی یکپارچه
را بر جای گذاشت که اقتصادی مترقی و شکوفا داشت .دوره
( ۱۵۵۰تا ۱۳۰۷پیش از میالد) را درخشانترین دوره دردودمان هجدهم
تاریخ مصر میدانند
در این زمان مصر برای نخستین بار قدرت نظامی درجه اولی شده بود.تا آن زمان،
همسایگان نیل بیشتر به زندگی مسالمت آمیز تمایل داشتند ،حتی معلمان در آموزشهای
خود به دانش آموزان پیشنهاد میدادند که حرفه سربازی را پیش نگیرند.اما شکست
هیکسوسها و انهدام حکومت آنها روحیه عامه مردم را تغییر داد.مصریها ،که تا این زمان
فقط برای مواهب زندگی یا به دست آوردن ذخایر مواد خام به سرزمینی دیگر لشکرکشی
میکردند ،حاال فقط برای کشورگشایی دست به این کار میزدند.آنها در زمان تحوتمس اول
( ۱۵۰۴تا ۱۴۹۲پیش از میالد) پسر آمنحوتپ ،فتوحات سریعی به دست آوردند و همانطور
که خود پیشتر تسلیم و شکست را تجربه کرده بودند ملتهای دیگر را مقهور قدرتشان
ساختند.کسب این پیروزیها برای مصریان دشوار نبود:آنها از هیکسوسها آموخته بودند که
.چگونه با اسب و ارابههای جنگی ،دشمن را به وحشت اندازند
در سرزمین مصر ،دوران صلح به سر آمد.تحوتمس سوم به خاور میانه لشکر کشید و
مناطق از دست رفته در فلسطین را دوباره تصاحب کرد.اما برعکس ،در سوریه نتوانست
اراضی تصاحب شده را مدت زیادی حفظ کند و دوباره از آنها دست کشید.لشکرکشیهای
بیشمار و موفقیت آمیز و تاراج اسرا و غنائم سرزمینهای دیگر ،او را با عنوان سپهساالر
بزرگ مصر به شهرت رساند.هتیتها ،آسوریها ،بابلیها و جزیره نشینان قبرس به او خراج
میدادند.فرمانروایی تحوتمس از فرات تا قلب سودان گسترده شد-مصر زمان او ،نخستین
.امپراطوری جهان بود
در سال ۱۳۵۳پیش از میالد ،آمنحوتپ چهارم بر تخت نشست.او بر خالف
پیشینیانش ،هیچ جنگجوی بزرگ یا فرمانروای قدرتمندی نبود ،بلکه دانشمندی
محتاط و متفکر بود ،که شانههای الغر و نحیفی داشت.آمنحوتپ از کودکی به
،خدای خورشید را ستایشآتونخدایان متعدد اعتقاد نداشت و فقط یک خدا،
میکرد که قرص خورشید مظهر آن بود و به همین دلیل ،در سال ۱۳۴۸پیش از
(به معنی خدمت گزار آتون یا خرسند کننده آتون) را برای خود آخناتونمیالد او نام
.انتخاب کرد
آخناتون در پایتخت جدیدش ،عمارنه ،که پیش از هر کاری به پایه گذاری آن پرداخته
بود تا ارائه آیین اعتقادی جدیدی را در آن آغاز کند ،کانون مذهبی بزرگی با قصرها و
معابد گوناگون ایجاد کرد که آفتاب به همه جای آن راه داشت-خدایان قدیمی در
اندرونیهای مرموز و تاریک معابد ستایش میشدند.معابد خدایان پیشین بسته و
نامشان در همه جا محو شد.اگرچه آخناتون خود را شاهی خداگونه میدانست اما
مردمی تر از برخی فراعنه پیش از خود رفتار میکرد .او با همسر اصلی و زیبایش،
نفرتیتی همچون موجودی فانی و کامال معمولی در میان مردم میگشت ،حتی وقتی
.یکی از شش فرزندش مرد از گریستن در مقابل عامه مردم خودداری نکرد
در مصر باستان خانواده اساس زندگی روزمره بود .سنت
معمول آن جامعه تک همسری بود و چند همسری-مگر نزد
شاهان-به ندرت دیده میشد .ازدواج میان خواهر و برادر
غیرمعمول بود اما غیر مجاز محسوب نمیشد .برای مراسم
عروسی ،عروس و داماد به همراه خانوادههای خود نزد
مسئولی حکومتی میرفتند که نام و دارایی دو طرف را ثبت
میکرد .سپس در سرسرای ویژه قربانیهای معبد ،جشن
.بزرگی برپا میکردند
برخالف دیگر سرزمینهای دوران باستان ،زن مصری حقوقی
برابر با حقوق همسرش داشت.او میتوانست در داراییهای
مشترکشان دخل و تصرف کند ،نقش اجتماعی آشکاری در
.زندگی داشت و دیگران نسبت به وی با احترام رفتار میکردند
بازیهای بچههای آن دوران درست شبیه بازیهای امروز ما بود .آنها با
توپ (گوی) و حلقه بازی میکردند .پسرها نیزه میانداختند یا با تیر و
کمان هدفهایی را میزدند .دختربچهها عروسکهایی با دست و پاهای
قابل حرکت و موهای واقعی داشتند .وسایل آشپزخانه و خانههای
عروسکی ،حیوانات اسباب بازی ،قایقهای چوبی کوچک و ماهیهای چوبی
.که روی آب شناور میماندند از اسباب بازیهای محبوب بچهها بود
زنان و مردان نیز بازیکنان پرشوری بودند .آنها با تاسهایی از جنس
.بازی میکردند یابا نوعی تخته نرد سرگرم میشدندعاجاستخوان یا
آنها مردمی بسیار موسیقی دوست بودند.مصریان باستان با نغمه چنگ ،
،نی و دایره زنگی آواز میخواندند .موقع برگزاری جشنها ،در کاسهتنبور
و بشقاب و ظرفهای رنگارنگ غذا میخوردند و نوشیدنیها را درون
صراحیهایی از رخام و سنگ لوح آبی یا سیاه رنگ به یکدیگر عرضه
.میکردند
قدرت و مناصب
ه شهر ممفیس زندگی میکردند .تعدادی از
بسیاری از اشراف در حوم ٔ
مورخان معتقدند که آنها در ویالهای زیبایی که از چوب و خشت ساخته
شده بود ،ساکن بودند .این ویالها را دیوارهای بلندی احاطه میکرد و هر
یک باغی داشت که دارای یک استخر پر از ماهی بود که سطح آن را
نیلوفرهای آبی میپوشاندند .در یک سمت استخر ،معبدی کوچک قرار
.داشت که افراد خانواده در آن جا عبادت میکردند
اسباب و اثاثیه ظریف ،البته نه به خوبی آن چه فرعون داشت ،اتاقهای ویال
بزرگ پذیرایی ،که اصلیترین اتاق بود ،دیوارها وتاالررا زینت میداد .در
ستونهای چوبی ،که پایههای حایل سقف مسطح ویال بودند ،با صحنههایی
از زندگی مصری تزیین میشدند .قالیهای ضخیم در کف اتاق پهن
میکردند .در این نوع خانهها حتی گرمابههایی در درون خانه وجود داشت
که در آن جا خدمتکاران ،اشراف را میشستند و در کنار گرمابهها،
توالتهایی بود که شامل نشیمنگاهی آجری میشد که روی لگنهای قابل
.جابجایی تعبیه شده بود
پس از شستشو ،یک خانواده اشرافی عادی ،صبحانهاش را که شامل
شراب ،میوه ،نان ادویهدار ،عسل و خرما بود ،میخورد .سپس مرد
خانواده برای کار نزد فرعون به دربار میرفت .این افراد مهمترین و
فرعون بودند .برای مثال کارگزاری که عنوانکارگزارانقدرتمندترین
«چشم و گوش پادشاه» را داشت ،مسئول بازجوییها و پرسوجوهای
محرمانه برای فرعون بود .بعضی از این افراد به وزیر در انجام وظایف
متعددش کمک میکردند .برای مثال ،یکی از اشراف ممکن بود در سفری
همراه با وزیر برای بازدید یکی از ایالتها برود یا به وزیر در نقش قاضی
.اعظم خدمت کند
بود .اما وضع زنان ،بهویژه زنان متمول ،درمردساالرجامعه مصر باستان
مصر بهتر از زنان در بسیاری از جوامع باستانی همدوره یا حتی بعضی
کشورهای امروزی بود .آنها نمیتوانستند مناصب دولتی داشته باشند و
نفوذ سیاسی ناچیزی داشتند ،اما گاهی زنی صاحب شأن میتوانست در
.غیاب همسرش در کارهای حکومتی یا اداره ٔ یکی از ایاالت کشور کمک کند
مصریان دوران باستان میراث گران بهایی از خود به جا
نهادهاند که فصل مهمی از تاریخ هنر را به خود اختصاص
دادهاست .مقدمات شکل گیری این هنر از هزاره چهارم
قبل از میالد آغاز شد اما پیدایش ویژگیهای آن مقارن با
اتحاد مصر علیا و سفلی بود ویژگیهای مزبور با اندکی
تغییرات تا استیالی اسکندر مقدونی پایدار ماند .هنر مصر
باستان را به لحاظ تاریخی و در ارتباط با دودمانهای
:حاکم بر مصر به دورههای مختلف تقسیم میکنند
هایاولیه1-
دودمان
پادشاهی کهن
دوره بینابینی اول
پادشاهی میانه
دوره بینابینی دوم
پادشاهی جدید
واپسین دوره
مصریان وجه خاصی برای هنر نداشتند و هنرمند هم نه یک فرد خالق و مستقل بلکه
صنعت گری کار آزموده بود که لزوما باید با یک گروه کار میکرد .آنان جادو را به عنوان
نیرویی بنیادی میانگاشتند و بر همین اساس معتقد بودند که اگر چیزی درست ساخته
شود ،میتواند با طی تشریفاتی خاص پا به عرصه حیات بنهد .تمام تالش آنها در هنر هم
.برای رسیدن به همین هدف بود
آنان با ساختن تصویری از فرعون ،قالبی برای سکونت (کا) ،یا روح او در دنیای پس از
مرگ تدارک میدیدند و با تجسم مناسک مذهبی ،آرامش خدایان را تامین میکردند .و حتی
با ثبت رویدادهای تاریخی ،استمرار قدرت فرعون و عظمت مصر را منظور میداشتند .به
همین دلیل آنها از بازنمایی موضوعات ناخوشایند دوری میجستند و فقط جلوههای آرمانی
و مطلوب زندگی را در آثارشان منعکس میکردند .هنرمند مصری سعی میکرد که
.همواره حقیقتی عینی و عقالنی و مستقل از زمان و مکان را بیان کند
او اشیاء را نه بر اساس دریافتهای بصری متغیر و اتفاقی ،که بر آن صورتی که واقعی و
ثابت فرض میشد ،مجسم میکرد .صفات اساسی و کیفیتهای انتزاعی را به صورت
نمادین نشان میداد( .مثال درجه اهمیت بر حسب اندازه ،برای زنده نمایی از پیکرها از
بهره میبرد) .هنرمندهیروگلیفرنگهای قرار دادی و برای تزیین نکات مبهم از خط
مصری غالبا خطهای مستقیم و شکلهای یک پارچه به کار میبرد که برای او جنبه کامال
عملی داشت ،تا ذوق هنری
باورهای دینی
به باور مصریان در ابتدا دریایی عظیم بود .از تالطم ّآبهای بیکران ،زمین
،از آنها متولدراعآراسته پدید آمد .و از همان آبهایی که خدای آفتاب،
شده بود ،تپه اولیه سر برآورد .این تپه چهار فرزند داشت :شو(هوا)،
تفنوت(آب) ،گب(خاک) و نوت (آسمان) .فرزندان گب و نوت نیز اوزیریس
نفتیس(خشکسالی) و ست (زمین حاصلخیز) ،ایزیس(زندگی گیاهان)،
(بیابان) بودند .بعدها ،وقتی انسان پدید آمد ،این خدایان خود را نامرئی
کردند .عالوه بر آنها خدایان کوچکتر بی شماری نیز بودند که البته در
زمره خدایان تاریخ آفرینش به شمار نمیآمدند .آنها همگی بدون استثنا،
از مصر دوران اولیه ریشه میگرفتند .هر شهر و هر روستایی ،که در آن
زمان به اجتماعات بزرگتر میپیوست ،خدایی خاص خود را داشت .وقتی
منس در مقام شاه ،مصر را متحد کرد ،عالوه بر خدایان محلی هر استان،
خدایان بزرگ نیز مورد ستایش قرار گرفتند .خانواده واقعی فرمانروایان
همیشه از خدایان شهر یا روستا ریشه میگرفتند و در وجود آنها مستقر
.بودند
زندگی پس از مرگ
به باور مصریان ،بعد از خاکسپاری ،متوفی باید در دادگاه مردگان در مورد
زندگی زمینی خویش پاسخ میداد-کسی که در آن محکمه مردود میشد ،برای
بار دوم میمرد و این مرگ به معنای نابودی قطعی بود .دادگاه مردگان در تاالر
،داور اعظم این دادگاه بود و ۴۲اهریمن پلید اوزیریسحقیقت برگزار میشد.
مرده را به شدت مورد بازجویی قرار میدادند .تحوت کاتب دادگاه بود و
.آنوبیس ،ایزدی که سری شبیه سر سگ داشت ،ترازوی داوری را اداره میکرد
ابتدا آنوبیس مرده را به تاالری هدایت میکرد که در آنجا باید دفاعیاتی را ایراد
میکرد که سوگندی بر بی گناهیش بود .بعد از این سخنرانی و بازپرسی
اهریمنان ،آنوبیس قلب مرده را درون یک کفه از ترازویی قرار میداد که در
کفه دیگرش تندیس کوچکی از ماعت ،ایزد بانوی حقیقت و عدالت قرار
داشت .اگر کفههای ترازو در حال تعادل باقی میماندند و ترازو نمیلرزید ،آن
فرد در امتحان پذیرفته شده بود و اجازه داشت به قلمرو مردگان وارد شود.
برعکس اگر ترازو به سوی کفه بدیهای فرد سنگینی میکرد و نا متعادل
میشد او در امتحان مردود شده بود و عفریتی وی را تکه تکه میکرد و
.میبلعید
آداب و رسوم
برای مومیایی کردن مردگان ،ابتدا همه بافتهای نم را از داخل جسد بیرون
میآوردند تا جداگانه مومیایی و در چهار کوزه مخصوص و در بسته به نام
کانوپ نگهداری شوند .سپس جسد را تا ۵۰روز درون پشتهای از جوش
شیرین قرار میدادند این ماده همه رطوبت جسد را جذب میکرد و بیرون
میکشید .بعد از این مرحله ،جسد با پارچههای کتانی که گاهی مقدار آن به
۱۰۰متر میرسید نوارپیچی میشد .برای آنکه هوا به این پوشش کتانی نفوذ
نکند ،آن را به مایع چسبناک و صمغ مانندی آغشته میکردند .در میان الیههای
نوارپیچی ،زیور آالت و طلسمهای جادویی از طال و سنگهای قیمتی قرار
میدادند تا ارواح خبیث را دفع کند و همچنین مرده در دنیای آخرت با همان
تجمالتی به سر برد که در زندگی خاکی این جهان از آنها بهره مند بود .آخرین
وظیفه کاهن برای مومیایی ،که حاال به حالت ایستاده قرار داشت .اجرای آیین
دهان گشایی بود و هنگامی که مویه کنندگان نالههای هولناکشان را سر
میدادند ،تابوت ،کوزههای دربسته و وسایل مربوط به متوفی را به درون
مقبره اش میبردند .کارگران نیز ورودی مدفن اصلی را مسدود میکردند و
.آغاز میشدخاکسپاریسپس ضیافت ویژه آیین
خط
مصریان جهت حفظ کردن و ثبت رویدادها به صورت مکتوب خط
را اختراع کردند .فکر حفظ اسناد به صورت مکتوب از هیروگلیف
سرزمین همسایه ،بین النهرین ،به آنها رسیده بود .اما مصریها خط
هجایی اهالی بین النهرین را نپذیرفتند بلکه ،نشانههای نوشتاری خاصی
برای خود اختراع کردند .مجموعه عالمتهای هیروگلیف خطی تصویری
را میسازد.دراین قسمت چندمثال برای شما میاورم :چیزی شبیه
ه تاشده ---چیزی شبیه پارچ آب=کوزه
پله=پله ---چیزی شبیه عصا=پارچ ٔ
بعدها مصریان خط کاهنی را اختراع کردند که با آن میتوانستند مطالب
بنویسند .این خطی نوشتاری بود که نشانههایپاپیروسخود را روی
تصویری نداشت به همین دلیل به سرعت گسترش یافت .نشانههای خط
کاهنی با هم ادغام میشدند .برای نوشتن این خط از قلم نی ،طومارهای
پاپیروسی و همینطور از جوهر سرخ استفاده میشد ،که کاتبان خود آن
.را میساختند
اهرام
پایه اولیه اهرام را ایمحوتپ ،در سال ۲۶۲۰پیش از میالد،
خود زوسر بنا کرد .او در آغاز مصطبهای (درفرعونبرای
زبان عربی به معنای سکو) ساخت-ساختمانی که جسد
شاه مصری پیش از ورود به مقبره اش درون آن قرار
میگرفت .آرامگاه زوسر از دهلیزی زیر زمینی تشکیل
میشد که عمق آن از روی زمین ۲۷متر بود .این مقبره
دو طبقه را با سنگ خارای سرخ پوشانده بودند .مدفن
اصلی در طبقه زیرین قرار داشت.ورودی محل دفن،
دریچهای دایرهای شکل بود که بعد از مرگ زوسر آن رابا
.تخته سنگی گرانیتی به وزن سه تن مسدود کردند