حافظ

صفحه 1:
‎Poser‏ 12. حافظ 2 زندگی‌نامه ‎Peas [eas ke)‏ ‎Hele Jah 8‏ 4. افكار حافظ ‎(ae ee Pees‏ ‎nae‏ 6علاقه به شیراز : ۱ یر ‎Pet Pec ee er ys eee‏ رود : ‎ee rere‏ بزركداشت حافظ ‎Sau go> .18 2 Fares}‏ ‏9. حافظ و ييشينيان ‎ae ag‏ ل د 1 حافظ در جهان ‏پایان... 

صفحه 2:
Bear cere 

صفحه 3:
(خواجه شمس ‌الدین ا ا ۳ حافظ شيرازى) 

صفحه 4:
خواجه شمسسالدين محمد بن بهاءالدّين حافظ شيرازى ملقب ‎Spr VAY - VYV 39>) Cusll 0‏ ا ا ا ‎Caro) Bo‏ ا ‎Pere‏ ‏نامى جهان است. بيشتر شعرهاى 0 ‎ie‏ ل ا ا ا ل ان شاعران پس از خود شناخته می‌شود.در قرون هجدهم و نوزدهم اشعار او به زبان‌های اروپایی ترجمه شد و نام او بگونه‌ای به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت.هرساله ‎ae)‏ ‏تاريخ ۲۰ مهرماه مراسم بزرگداشت حافظ در محل آرامگاه 7 ‎Speer ee Diep Horie) pe Iepier eee)‏ 1 

صفحه 5:
زندگینامه اطلاعات چندانی از خانواده 9 اجداد خواجه ‎eee‏ در دست نيست و ظاهرا يدرش بهاء الدين نام داشته و مادرش نيز اهل کازرون بوده‌است. ‎SP)‏ ا ا ل ل ل اك اندكى از زندكى شخصى و خصوصى او يافت م ىشود. آنجه از فحواى تذكرهها به دست مىآيد بيشتر افسانههايى است كه از اين ا ا ا ا 0 آنچه با تکیه به اشارات دیوان او و برخی منابع معتبر قابل بیان است أن است كه او در خانوادهاى از نظر مالى در حد متوسط ا ا ا ا ا ‎Pal Reever‏ ‎eee Teh)‏ ا ا 2 متوسط جامعه بوده‌است.) در نوجوانی قرآن را با چهارده روایت وا ی اک 

صفحه 6:
در دوران امارت شاه شيخ ابواسحاق (متوفى 08/ا ه. ق) ‎piel epi e‏ ل ا ل ل 2 کرده‌است. (در ‎et)‏ ۱۳ 3 «خسرواء دادكراء شیردلاء بحرکفا / ای جلال تو به انواع هنر ارزانی» شاه ‎te moreu MeN Cs‏ ا ل ‎fell epee err‏ ‎et were mS PIs EC!‏ ۷ كه سه سال در دربار مشغول است. شاه مسعود تنها | 7 ‏ا ا ل‎ vere py | Cr CCEE) Eper Cy ‏اين رو مىتوان دريافت كه حافظ از اوان جوانى در دربار‎ ‏شاغل بودهاست). علاوه بر شاه ابواسحاق در‎ 

صفحه 7:
0 eels ce Rrrore UB] Foe teers Occpee Pera s Panes | ral era ey ‏منصور و شاه یحیی نیز راه داشته‌است. شاعری پیشه اصلی او نبوده‎ Perrin ‏ا‎ ole In 1a ovr) ‏می‌شده‌است. در این خصوص نیز اشارات متعددی در دیوان او وجود‎ ‏دارد که بیان کننده اتکای او به شغلی جدای از شاعری است, از جمله‎ ‏در تعدادى از اين اشارات به درخواست وظيفه (حقوق و مستمرى)‎ 000 ‏ا ا ا ا ا‎ 00 ‏ا ا ا ل ا ا ا ل‎ ce ‏ق و دکتر قاسم غنی آن را در ۷۱۷ می‌دانند. برخی دیگر از محققین‎ 9 ‏ه. ق تخمين موزنند. آنجه مسلم است ولادت‎ 7٠١ ‏اين سالها و حدود‎ ‏او در اوایل قرن هشتم هجری و بعد از ۷۱۰ واقع شده و به گمان‎ ‏تا‎ 

صفحه 8:
در مورد سال درگذشت او اختلاف کمتری بین مورخین دیده می‌شود و به ‎ree) mown) it ie a Glarole etea ett‏ 00 Pierre Clear ear MA Agree) Recline rec) Proc sper en (Ce WON eerie) Werle ‏ال‎ ‏تاریخ به عنوان سال درگذشت خواجه قید شده‌است. محل تولد‎ ال در رن ال بر ری ات ی روايت است هنكامى كه قصد دفن حافظ را داشتندء عدهاى از متعصبان با ‎shat‏ ا ل ا ل ا ا ‎yeter rae |e vy‏ ل ا 0 ‎Sree) PGi) ATES Tey fit se (Pes een nr‏ قدم دريغ مدار از جنازة حافظكه كرجه غرق كناه است, مىرود به ‎oe‏ ا ا ا 3 5 

صفحه 9:
را ل ‎Seri aan eee ea ene ey meses le‏ ‎Lee rr el PR ERD Tg TORIES ia Co‏ مشتاقان شعر و انديشهةاى حافظ را از اطراف جهان به اين مكان م ىكشاند. ‎ile ask os lal pie lols >‏ با زيارب أرامكان ‎bal‏ ‎orien‏ ل ل 0 بارگاه امامان په‌کار می‌رود به‌خویی نشان‌گر آن 00 ‎autas‏ را ‎abel‏ ا ار می‌روند و در کنار آرامگاه حافظ په نشان احترام, کفش خود را 0 پای بیرون ‎IDG EP aCe STS‏ 1 ‎tues Ree Aeterna‏ يرويز ناتل خانلرى(سال ‎)١1/0‏ بر سر تربت ما چون گذری همت خواه که زیارتگه رندان جهان خواهد شد 

صفحه 10:
يوان حافظ كه مشتمل بر حدود - 72 چند قصیده, دو مثنوی, چندین قطعه و تعدادى رباعى است, تا ‎eres‏ بیش از جهارصد بار به اشکال 9 ل 000 فارسی ‎ule> Rte 165) OS‏ به‌چاپ ‎a‏ ‏رسیده‌است. شاید تعداد نسخه‌های ساده یا تذهیب شدة آن در کتابخانه‌های ۳ ما 00 

صفحه 11:
حافظ را جيرهدستترين غزل سراى زبان فارسی دانسته‌اند موضوع غزل وصف معشوق. می و مغازله‌است و غزل‌سرایی را باید هنری دانست ادبی, که درخور سرود و غنا و ترانهيردازى است. با آنكه حافظ غزل عارفانة مولانا و غزل عاشقانة سعدى را ا اا ‎shew‏ ا | ا ا ال 0 حافظ از اين راه به غزل داده به ميزان زيادى از ساختار 0 تأثیر گرفته‌است, که آن را انقلابى در آفرينش 0 ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ به قرآنی که اندر سینه داری 

صفحه 12:
رباعیات 9 ۰ برخوردار نيستند اما در انتساب برخى از انها ترديد زيادى وجود ندارد. در تصحيح خانلرى از ديوان حافظ تعدادى از اين رباعيات اورده شده كه ده رباعى در جند نسخة مورد مطالعه او بودهاند و بقيه فقط در يى نسخه ثبت ‎(pry)‏ ا ل ۱ رباعيات حافظ مى نويسد: «هيجيك از رباعيات ‎SCC a ye Fy) oe‏ 02 orp ‏لمي لالص بصم عي‎ = ۳ ree 

صفحه 13:
ل تا را ار ‎Se SS‏ نقش اساسی و عمده‌ای را در بیان و انتقال پیام‌ها و اندیشه‌های ‎ep ecup Coc] NC Da Dede trite) Yeon mS EN Sorat Se‏ | ‎wills lp eon aoe A es oll‏ از سدهٌ ششم و با آثار سنایی و عطار و دیگران آغاز گردیده آشنا شد. ‎ihe ae)‏ ا ‎Pras Pie eel ereem‏ چون رند و صوفی و می اشاره کرد: Sle Uae ‏سس با را‎ Gly bes 3 ‏ميوشان‎ در این خرقه بسی آلودگی فست ل ا 0 در این «صوفی»وشان دردی ندیدم که صافی باد عیش دُردنوشان 

صفحه 14:
رند: شايد ۱۳ دشوارياب اد ‎ap) oe‏ اشعار حافظ يافت نشود. كتابهاى لغت أنرا به ‎eS yj ۳2‏ بی‌بای: لاابالى, و منکر شرح می‌دهند, ولی حافظ از همین کلمة بدمعنی. وازه پربار و شگرفی آفریده‌است که 0 دیگر فرهنگ‌ها و در زبان‌های کهن و نوین جهان معادلی نداشته باشد. اهل كام و ناز را در كوى رندى راه نيست رهروى بايد جهان سوزى ته خامی بی‌غمی ‎eel‏ ی عالمی دیگر بباید سات وز نو اد 

صفحه 15:
صوفی حافظ, همواره, صوفى را بهبدى ياد كرده و اين به سبب ظاهرسازى و رياكارى صوفيان زمان او می‌نگرند. نقد صوفی نه همه صافی 55 ‎aval‏ أى بسا خرقه كه مستوجب اتش باشد 

صفحه 16:
می با پس جگونه کسی که به حافظ فرآن بودن هوس ياد كرد ؟ يس او از اين كلمه مجازنا به راهى براى بيان معرفت و علم و شوق و ‎ee bee ee‏ یاد مکند ‎Pa Pees)‏ ل ا ا ا ا ‎PEC‏ ‎ee he AN oy ise Sve os el pelle‏ وتا بو 

صفحه 17:
‎Mure Tey‏ ا 00 اي ا ‎ey ee Peed‏ ا 0 او هيجكاه ‎hier tn)‏ | نکرده, ولی از آن‌جا که به ژرفی و با پرمعنایی زیسته‌است و چون سخن و شعر ‎ca Aes‏ ل ۱ او اینه‌دار طلعت _ و طینت فارسی‌زبانان گردیده‌است. ‎lire pm 41S pir> 2S you pilei gus Li lo‏ 291 ‎0 Ca Ce Tare vp tp Hr Uy Cig ee emery 

صفحه 18:
يكى از بابهاى عمده در حافظ شتاسى مطالعة كمى و كيفى ميزان» ‎aol RO PUL Sceny‏ ا ا | ‎areas] eC epeee epee Pre reer Steers A pie Cpr renee‏ ‎PoE OS i at Mote NE)‏ ‎sheen‏ رز ‎oes‏ ار ار را و از نظر يكتا بودن هر جند حافظ قالبهاى شعرى استادان بيش از خود و شاعران معاصرش ‎Sows) Yr renee | rire Ce amure ey‏ 1۱7 خسرو, خواجوی کرمانی وسلمایی دارد 00 peered Srey Cet merle Tae Simoes) ‏ال ا‎ Te PRO) O RCSL SMe) tL otis Sse) ‏بنويسند. بيشتر شارحان حافظ از دو قلمرو بزرك زبان و ادييّات فارسى,‎ 0000 ‏ذخ ال ا ا ا‎ 

صفحه 19:
تبحر حافظ در سرودن غزل بوده و با تركيب اسلوب و شيوه ا ی و ا و عراقى است اما با تمايز ويزه به نام خود او شهرت دارد. ‎(Fob d ۷ epee‏ د ‎aie Chae ie he wt G‏ Ser ee) eer ec enya (oven reese كزل سرائف حافظ يدان ‎See‏ تراك زر و باكشكرى علد ار باد ا ا اه چوشعر عذب روانش زبر کند گویی هزار رحمت حق بر روان حافظ باد 

صفحه 20:
كوته نابغه‌ترین ادیب آلمانی» «دیوان غربی-شرقی» خود ۳ رس ‎peti‏ «دیوان حافظ» سرود و ‎bas‏ ان آن را با نام «حافظنامه» به اشعارى در مدح حافظ اختصاص ‎aS lo‏ ۳ انها می‌توان به دو شعر زیر اشاره کرد: حافظا, در غزل‌هایت می‌شنومکه شاعران را بزری داست‌ای برکر که ایی پاسحی فراخورت موادهم :بزرگ اویی است كه این سپاس ‎a‏ ‏بزركداشت اوست. 

صفحه 21:
خود را با تو برایر گرفتن. حافظاراستی که ديوانكى ا ام 20 شتاب و خروشانبه ‎Ieee‏ ا 1 ‎Cte ۳-9‏ 0000 .ان و دمى لست آقیاتوس درهماس پشکند ولی این تجته‌بید بوده چنان به پیش می‌راند.در غزل‌های سبک‌خیز و تندآهنگ ‎poets‏ سيال دريا است,و فوران كودوار آتش نيز.و كدازهها مرا در خود غرق ا ا ا ا می‌آکند و ار 7 د.مگر نه آن‌که 

صفحه 22:
۱ ‏ا‎ peer] Fi ۳7 ‏حافظ, از شور به‌هم چشمی‎ ‏شریکیم و وفادار و سهیم‎ ae ب ‎FOND‏ ‎eee SL SCO SE cea ole d‏ هم کنم فخر بر این زندگی شعر و شراب شو كنون با شرر اتش خود نغمهسرا! گر چه پیری. دل پرشور و جوانیست ترا 

صفحه 23:
| لا ی 0 lege lc rere FC ee) be Ep | Cer nee ‏ديوان «اندرزها و حكمتها», يكى از شعرهاى خود را با‎ a Ae CGNs Giga ‏را‎ eo Al 00 7 ۱ ‏ا ا‎ ‏که روزگاری ققنوس بوددر‎ 00 neler cree) pt] her) ‏ضيافت توستموشى كه كوهى را بزادخود كويا توييتو همهاى:‎ ‏تو هیچیمیخانه‌ای. می‌بیققنوسی, کوهی و موشی,در خود‎ ‏فرو می‌روی ابدی,از خود می‌پروازی ابدی,رخشندگی همة‎ ‏ژرفاها,و مستی همه مستانی- تو و شراب؟‎ 

صفحه 24:
۰ esa Fee Cade redone ter amelie Pale wet ‏ه حافظ‌شناسی داشتند.‎ 0 ao ‏قابل‎ ‏اولین پزوهشکر عربی که کتاب درباره حافظ‎ creer er er on ‏توشت‎ ‏كتابى به نام حافظ الشيرازى شاعر الغناء‎ ‏ماد ا لعب را تا‎ ‏آندیشه‌های ۱۹ بر او پرداخت‎ 

صفحه 25:
‎or ie ۲‏ و ‎a‏ ا ا ا ‎ay‏ ‏آم ‎berpeoerrey)‏ 00 2 است که حافظ سرسخت و بی‌باک به مبارزه با ا ل لك ‎el‏ ‏ارمانی افریده. آشنایی حافظ با ادبیات فارسی و عرب بر اشنايى او از دين اسلام - که کتاب اصلی آن قرآن به زبان عربی است - افزود و ‎ae ۳‏ رب آزاد اندیش کرد به گونه‌ای ل لم م 9 ‎ ‏9 3 ما اميم السو ل 

صفحه 26:
شهور است که امروز در خانة هر ایرانی یک دیوان حافظ یافت می‌شود. ا ا 0 BIER TE Rea na ep ener rere Se ser is sr reise ‏می‌گيرند. برای این کار, یک نفر از بزرگان خانواده یا کسی که بتواند شعر‎ Sie ST ae SG ra ‏می‌گیرد ابتدا نیت می‌کند. یعنی در دل آرزویی می‌کند. سپس به طور‎ ‏ای لكر ی و ای‎ 1 ‏را‎ tne ores كرفتن فاتحهاى مىخوانند و سيبس كتاب حافظ را مىبوسند, آنكاه با ذكر ‎meee creem pie) tr or]‏ ا 000 Foe regret ap rere gee Tester c eee rerrrs) fo) rib od pe ot |e one ‏مىكويد و بر اساس بيتى از شعر حافظ او معتقد است كه هيجكس زبان‎ 

صفحه 27:
ز سر غیب کس آگاه نیست قصه 9 اعد كدام محرم دل. وه در اين حرم دارد 

صفحه 28:
اه لا زا ره و اش واه ری ام مر ‎le eel‏ سره رم ‎jl sired .ai9)5 513 orlaiwl 2,50‏ 7 حافظ كستردكى مطالب ذكر شده در يى غزل اوست؛ به كونهاى كه ا ل ا ا ا 0[ ‎CE ape iy‏ ل 6 ‎eh een er IE‏ ۳ ا ‎Serine (tee‏ آن می‌یابد و فرد فکر می‌کند که حافظ نیت او را خوانده و به وی را ای بقيه غزليات او نيز كلمات يا جملاتى همخوان با نيت صاحب فال وود دارد: 2 | errr Se ADSI ire epi tle 

صفحه 29:
از غم هجر مکن ناله و فریاد که دوش زده‌ام فالی و فریاد ايك مىايد 

صفحه 30:
ا ل ا ا توا اه را ‎oS‏ ‏روتدكان راه 0 ‎wale]‏ خرقهداران و ۱0| بودند كه بويى از عشق نابرده ‎ru‏ ‏تندخویی شهرت داشتندو پای از سرای طبیعت بیرون نمی‌نهادند. صوفی نهاد دام و سر حقه باز کرد ار نقد صوفی نه همه صافی بیغش باشد ار ار ار 

صفحه 31:
در برابر صوفی, حافظ از عارف با نیکویی و احترام يادكرده_.وق ديكران مورد استفاده ‎abs‏ 7 حافظ در اين مبارزه به كسى رحم نمی‌کند شیخ, مفتی, قاضی و محتسب 1 2005106 aieS 9 ans raibl, bab wy ‏حساس به مسائل وجودی انسان می‌دانند که‎ ازادانديش است و دروغستيز و ضدخرافات. 

صفحه 32:
حافظ درباره عشق الهى كه موضوع غزلهاى عرفانى اوست, صحبت می‌کند. در مورد عشق انسانى هم وقتى از معشوقان جسمانى و مادی صحبت می‌کند, خاطر نشان می‌کند که عشق وی همچون امری است که به یک سابقه ازلی ارتباط دارد. در غزل‌های عرفانی حافظ, عشق مجازی همچون پرده‌ای به نظر می‌آید كه عشق الهى در وراى أن ينهان است 

صفحه 33:
Cres lend drs Mens ا‎ TEs coal cl et) wily era ee 1 Oe ‏ا‎ RG il cc ‏ل‎ ۱ ee gam ibe ae precy (e ‏ار‎ bleu So ih SU nit ery JT Fie ar Peed se Hib oN Fede ae eg bun tals Ae ‏التشيكى حاقط د تراز ار دو متظر‎ a Ped oe] ESAs ive ee deel eta JHE OP ae arene eee Renney ‏ا‎ ‎6 et Sete) ee precy 

صفحه 34:
0 Sy CRC ISU sP Ie ner ewer ken hee seer Clee 0 EC rene cen Ce ‏ا ا‎ eae ce Sire rere Ses ee Cie nore bina Dra eee ted ‏ما با كمال آسايش و راحتى روزكار کار می‌گذرانیدند.‎ De ose es ‏لس اس ل ا‎ eee ea coil reve eee rere ‏در أزاديهاى اجتماعي مخير مىداشت. شيراز در بك زمينى هموار ينا شدم‎ 1 ‏را را ا‎ ‏ل‎ eer eats te dhe sir iytgie, Pease ere ee usher igaar ‏ا‎ ecm Garrity ‏ی‎ ‏هم از ثروت بهره داشت و هم از دانش. او از حافظان قرآن بود و در همین‎ 0 

صفحه 35:
با يورش محمدمبارزالدين حكمران كرمان ويزد به شهر شیراز ز سلطنت ابو اسحاق در هم پیچیده شد و این واقعه در شعر حافظ بازتابى اس انگیز دارد- 0 ‏ا ا ا‎ tal erp) ‏اشعاری حاکی از خشم شاعر را به دنبال دارد.‎ ۱ ‏حافظ اغلب او را «محتسب» مىنامد و از اينكه ازادى و‎ ‏امنيت مردم را ضايع كرده حافظ در انديشه آزاردادن‎ ‏اوست. ازاين. جهت برخلاف عقيده محتسب به سرودن‎ | می‌پردازد. 

صفحه 36:
۱ تلاش می‌کرد تا اینکه شاه شجاع پدر ریاکارش را کور کرد و خود به جای او نشست دوران حکومت شاه شجاع دوباره آزادی و شادمانی مردم را به دنبال ‎ce Lar ore)‏ ۱ Rote -motester to) api peri r CC nteyere) Carer So per Tp ne ‏سرسبز و مناظر بدیع و باغات دلگشای شیراز بود. بهار شیراز و عطر دل‎ ‏را را‎ BE oi Ae a [nual ‏بودند و انواع میوه هاکه در خاک شیراز پرورش می‌یافت دل از بیننده‎ 1 ‏را به طرف خود می‌کشانید.‎ ‎ee‏ ا ای ای ار نمی‌داد. در بین تفرجگاههای شهر یکی «تکیه سعدی» نزدیک سرچشمه ‎Ete ee on Gall aoa is‏ 

صفحه 37:
ار از ان ات رز را ‎alos june‏ بهار باصفاى شهرش «نسيم روضه» شيراز را بدرقه راه مسافران مى كند. ‎tare‏ ل ال ا ل ال شیراز بر نکند و به سفر طولانی نپرداخت و يا اک سفری رت ۹ ۳۹( نبوده‌است. ‎Sse acre re Cree ev Sere le Semele ye iee rT) 

صفحه 38:
بلکه عمر خود را در شیراز ز که از صفا و زیبایی از اه ‎AS)‏ 0 بود, صرف نمود. ‎Peep)‏ ‏طبيعت و روانى طبع شاعر نككرش عميق او را در محيط بيرامون خود عجين كرده بود. لذا با نگاهی دقیق به مجموع عغيبكويى نكرده, ‎us‏ ‏زر کب رت را ار ارت و چون سخن و شعر خود را از عشق و صدق ‎esse ere sce ng‏ 9 ROW" [SUB yCSU lH preety Lire merce sy 

صفحه 39:
بيستم مهرماه برابر با يازدهم اكتبر روز بزركداشت ا 9 جشن ها و برنامه هاى ملى و بي نالمللى فرهنگی ‎Coes‏ در شیراز 0 جهان بركزار می شود. این روز در تقویم رسمى جمهورى اسلامى ايران با عنوان روز بزرگداشت حافظ ثبت شده است. عمده برنامه های این روز شامل شب ‎Tp‏ ‏الا اسه لط لالس ور م زد دیوان های شعر حافظ, نورافشانی و غیره می 

صفحه 40:
در كل در معناى كسترده ى شعر حافظ تنها معنى هاى لفظى را نمى توان استفاده كرد و ا ا ل ل 1 

صفحه 41:
پایان با تشکر از ۱ 

:فهرست .1مقدمه .2زندگی‌نامه .3آرامگاه حافظ .4دیوان حافظ .5غزلیات .6رباعیات .7واژه‌های کلیدی در اشعار حافظ .8زبان و هنر شعری .9حافظ و پیشینیان .10تأثیر حافظ بر شعر دوره‌های بعد .11حافظ در جهان پایان.... .12شرح حافظ .13فال حافظ .14افکار حافظ .15عشق حافظ .16عالقه به شیراز .17روز بزرگداشت حافظ .18جمع بندی به نام خدا تهیه کننده :آرین عطری کالس261: موضوع :حافظ (خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالّدین حافظ شیرازی)  خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالّدین حافظ شیرازی ملقب به لسان الغیب (حدود ۷۹۲ – ۷۲۷هجری قمری) ،شاعر بزرگ سده هشتم ایران و یکی از سخنوران نامی جهان است .بیش‌تر شعرهای او غزل هستند که به غزلیات حافظ شهرت دارند.او از مهمترین تاثیرگذاران بر شاعران پس از خود شناخته می‌شود.در قرون هجدهم و نوزدهم اشعار او به زبان‌های اروپایی ترجمه شد و نام او بگونه‌ای به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت.هرساله در تاریخ ۲۰مهرماه مراسم بزرگداشت حافظ در محل آرامگاه او در شیراز با حضور پژوهشگران ایرانی و خارجی برگزار می‌شود.در ایران این روز را روز بزرگداشت حافظ نامیده‌اند. زندگینامه اطالعات چندانی از خانواده و اجداد خواجه حافظ در دست نیست و ظاهرًا پدرش بهاء الدین نام داشته و مادرش نیز اهل کازرون بوده‌است. ‏ در اشعار او که می‌تواند یگانه منبع موّثق زندگی او باشد اشارات اندکی از زندگی شخصی و خصوصی او یافت می‌شود .آنچه از فحوای تذکره‌ها به دست می‌آید بیشتر افسانه‌هایی است که از این شخصّیت در ذهن عوام ساخته و پرداخته شده‌است .با این همه آنچه با تکیه به اشارات دیوان او و برخی منابع معتبر قابل بیان است آن است که او در خانواده‌ای از نظر مالی در حد متوسط جامعه زمان خویش متولد شده‌است(.با این حساب که کسب علم و دانش در آن زمان اصوًال مربوط به خانواده‌های مرفه و بعضًا متوسط جامعه بوده‌است ).در نوجوانی قرآن را با چهارده روایت آن از بر کرده و از همین رو به حافظ ملقب گشته‌است. در دوران امارت شاه شیخ ابواسحاق (متوفی ‍ ۷۵۸ه .ق) به دربار راه پیدا کرده و احتماًال شغل دیوانی پیشه کرده‌است. (در قطعه ای با مطلع «خسروا ،دادگرا ،شیردال ،بحرکفا /ای جالل تو به انواع هنر ارزانی» شاه جالل الدین مسعود برادر بزرگ شاه ابواسحاق را خطاب قرار داده و در همان قطعه به صورت ضمنی قید می‌کند که سه سال در دربار مشغول است. شاه مسعود تنها کمتر از یکسال و در سنه ۷۴۳حاکم شیراز بوده‌است و از این رو می‌توان دریافت که حافظ از اوان جوانی در دربار شاغل بوده‌است) .عالوه بر شاه ابواسحاق در دربار شاهان آل مظفر شامل شاه شیخ مبارزالدین ،شاه شجاع ،شاه منصور و شاه یحیی نیز راه داشته‌است .شاعری پیشه اصلی او نبوده و امرار معاش او از طریق شغلی دیگر (احتماًال دیوانی) تأمین می‌شده‌است .در این خصوص نیز اشارات متعددی در دیوان او وجود دارد که بیان کننده اتکای او به شغلی جدای از شاعری است ،از جمله در تعدادی از این اشارات به درخواست وظیفه (حقوق و مستمری) اشاره دارد .در بارٔه سال دقیق تولد او بین مورخین و حافظ‌شناسان اختالف نظر وجود دارد .دکتر ذبیح الله صفا والدت او را در ‍ ۷۲۷ه .ق و دکتر قاسم غنی آن را در ۷۱۷می‌دانند .برخی دیگر از محققین همانند عالمه دهخدا بر اساس قطعهای از حافظ والدت او را قبل از این سال‌ها و حدود ‍ ۷۱۰ه .ق تخمین می‌زنند .آنچه مسلم است والدت او در اوایل قرن هشتم هجری و بعد از ۷۱۰واقع شده و به گمان غالب بین ۷۲۰تا ‍ ۷۲۹ه .ق روی داده‌است.  ‏ ‏ در مورد سال درگذشت او اختالف کمتری بین مورخین دیده می‌شود و به نظر اغلب آنان ‍ ۷۹۲ه .ق است .از جمله در کتاب مجمل فصیحی نوشته فصیح خوافی (متولد ‍ ۷۷۷ه .ق) که معاصر حافظ بوده و همچنین نفحات االنس تألیف جامی (متولد ‍ ۸۱۷ه .ق) به صراحت این تاریخ به عنوان سال درگذشت خواجه قید شده‌است. محل تولد او شیراز بوده و در همان شهر نیز روی بر نقاب خاک کشیده‌است. روایت است هنگامی که قصد دفن حافظ را داشتند ،عده‌ای از متعصبان با استناد به اشعار حافظ دربارٔه میگساری با دفن وی به شیؤه مسلمانان مخالف بودند و در مقابل عدٔه دیگر وی را فردی مسلمان و معتقد می‌دانستند .قرار شد که از دیوان حافظ فالی بگیرند که این بیت آمد: قدم دریغ مدار از جنازٔه حافظکه گرچه غرق گناه است ،می‌رود به بهشتاین شعر در بدخواهان شاعر تأثیر بسیاری می‌کند و همه را خاموش می‌کند. آرامگاه حافظ در شهر شیراز و در منطقٔه حافظّیه در فضایی آکنده از عطر و زیبایی گل‌های جان‌پرور ،درآمیخته با شور اشعار خواجه ،واقع شده‌است. امروزه این مکان یکی از جاذبه‌های مهّم گردشگری به شمار می‌رود و بسیاری از مشتاقان شعر و اندیشه‌ةای حافظ را از اطراف جهان به این مکان می‌کشاند. در زبان اغلب مردم ایران ،رفتن به حافظّیه معادل با زیارت آرامگاه حافظ گردیده‌است .اصطالح زیارت که بیشتر برای اماکن مقّدسی نظیر کعبه و بارگاه امامان به‌کار می‌رود ،به‌خوبی نشان‌گر آن است که حافظ چه چهرٔه مقّدسی نزد ایرانیان دارد .برخی از معتقدان به آیین‌های مذهبی و اسالمی، رفتن به آرامگاه او را با آداب و رسوم مذهبی همراه می‌کنند .از جمله با وضو به آنجا می‌روند و در کنار آرامگاه حافظ به نشان احترام ،کفش خود را از پای بیرون می‌آورند .سایر دلباختگان حافظ نیز به این مکان به‌عنوان سمبلی از عشق راستین و نمادی از رندی عارفانه با دیدٔه احترام می‌نگرند. پرویز ناتل خانلری(سال )۱۳۷۵ بر سر تربت ما چون گذری همت خواه شد که زیارتگه رندان جهان خواهد یوان حافظ که مشتمل بر حدود ۵۰۰غزل، چند قصیده ،دو مثنوی ،چندین قطعه و تعدادی رباعی است ،تا کنون بیش از چهارصد بار به اشکال و شیوه‌های گوناگون ،به زبان فارسی و دیگر زبان‌های جهان به‌چاپ رسیده‌است .شاید تعداد نسخه‌های خّطی ساده یا تذهیب شدٔه آن در کتابخانه‌های ایران ،افغانستان ،هند ،پاکستان ،ترکیه و حتی کشورهای غربی از هر دیوان فارسی دیگری بیشتر باشد. غزلیات ‏ ‏ ‏ حافظ را چیره‌دست‌ترین غزل سرای زبان فارسی دانسته‌اند موضوع غزل وصف معشوق ،می و مغازله‌است و غزل‌سرایی را باید هنری دانست ادبی ،که درخور سرود و غنا و ترانه‌پردازی است. با آن‌که حافظ غزل عارفانٔه موالنا و غزل عاشقانٔه سعدی را پیوند زده ،نوآوری اصلی او در تک بیت‌های درخشان، مستقل ،و خوش‌مضمون فراوانی است که سروده‌است. استقاللی که حافظ از این راه به غزل داده به میزان زیادی از ساختار سوره‌های قرآن تأثیر گرفته‌است ،که آن را انقالبی در آفرینش این‌گونه شعر دانسته‌اند. ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ داری به قرآنی که اندر سینه رباعیات چندین رباعی به حافظ نسبت داده شده که هر چند از ارزش ادبی واالیی ،هم‌سنگ عزل‌های او برخوردار نیستند اما در انتساب برخی از آن‌ها تردید زیادی وجود ندارد .در تصحیح خانلری از دیوان حافظ تعدادی از این رباعیات آورده شده که ده رباعی در چند نسخٔه مورد مطالعه او بوده‌اند و بقیه فقط در یک نسخه ثبت بوده‌است .دکتر پرویز ناتل خانلری در باره رباعیات حافظ می‌نویسد« :هیچ‌یک از رباعیات منسوب به حافظ چه در لفظ و چه در معنی، در دیوان حافظ کلمات و معانی دشوار فراوانی یافت می‌شود که هر یک نقش اساسی و عمده‌ای را در بیان و انتقال پیام‌ها و اندیشه‌های عمیق برعهده دارد .به عنوان نقطٔه شروع برای آشکار شدن و درک این مفاهیم ،ابتدا باید با سیر ورود تدریجی آن‌ها در ادبیات عرفانی که از سدٔه ششم و با آثار سنایی و عطار و دیگران آغاز گردیده آشنا شد .از جملٔه مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به واژگانی چون رند و صوفی و می اشاره کرد: نرخ از «رند»ان بی‌سامان خدا را کم نشین با خرقه‌پوشا مپوشان خوشا وقت قبای «می»فروشان در این خرقه بسی آلودگی هست در این «صوفی»وشان َدردی ندیدم که صافی باد عیش ُدردنوشان رند :شاید کلمه‌ای دشواریاب‌تر از رند در اشعار حافظ یافت نشود .کتاب‌های لغت آن‌را به عنوان زیرک ،بی‌باک ،الابالی ،و منکر شرح می‌دهند ،ولی حافظ از همین کلمٔه بدمعنی، واژه پربار و شگرفی آفریده‌است که شاید در دیگر فرهنگ‌ها و در زبان‌های کهن و نوین جهان معادلی نداشته باشد. اهل کام و ناز را در کوی رندی راه نیست نه خامی بی‌غمی آدمی در عالم خاکی نمی‌آید به دست ساخت وز نو آدمی رهروی باید جهان سوزی عالمی دیگر بباید صوفی حافظ ،همواره ،صوفی را به‌بدی یاد کرده و این به سبب ظاهرسازی و ریاکاری صوفیان زمان او می‌نگرند. نقد صوفی نه همه صافی بیغش باشد مستوجب آتش باشد ای بسا خرقه که می شراب همواره برای یک مسلمان حرام است پس چگونه کسی که به حافظ قرآن بودن مشهور است می تواند از می برای هوا و هوس یاد کرد ؟ پس او از این کلمه مجازنا به عنوان راهی برای بیان معرفت و علم و شوق و محبت خدا و علم برای كسی كه تجلیاتی از اسماء الهیه را دریافته است یاد مکند می بده تا دهمت آگهی از سر قضا که به روی که شدم عاشق و از بوی که مست مگر که الله بدانست بی‌وفایی دهر  همچون همٔه هنرهای راستین ،شعر حافظ پرعمق، چندوجهی ،تعبیرپذیر ،و تبیین‌جوی است .او هیچ‌گاه ادعای کشف و غیب‌گویی نکرده ،ولی از آن‌جا که به ژرفی و با پرمعنایی زیسته‌است و چون سخن و شعر خود را از عشق و صدق تعلیم گرفته ،کار بزرگ هنری او آینه‌دار طلعت و طینت فارسی‌زبانان گردیده‌است. مرا تا عشق تعلیم سخن کرد حدیثم نکتٔه هر محفلی بود مگو دیگر که حافظ نکته‌دانست که ما دیدیم و محکم جاهلی بود یکی از باب‌های عمده در حافظ‌شناسی مطالعٔه کمی و کیفی میزان، گستره ،مدل ،و ابعاد تأثیر پیشینیان و هم‌عصران بر هنر و سخن اوست .این نوع پژوهش را از دو دیدگاه عمده دنبال کرده‌اند :یکی از منظر استقالل ،یگانگی ،بی‌نظیری ،و منحصربه‌فرد بودن حافظ ،و اینکه در چه مواردی او این‌گونه‌است .دّوم از دیدگاه تشابهات و همانندی‌های آشکار و نهانی که مابین اشعار حافظ و دیگران وجود دارد. از نظر یکتا بودن ،هر چند حافظ قالب‌های شعری استادان پیش از خود و شاعران معاصرش همچون خاقانی ،نظامی ،سنایی ،عطار ،مولوی ،عراقی ،سعدی ،امی ر خسرو ،خواجوی کرمانی وسلمایی دارد همین ویژگی کم‌مانند ،و نیز عاَلم‌گیری و رواج بی‌مانند شعر اوست ،که از دیرباز شرح‌نویسان زیادی را برآن داشته تا بر دیوان اشعار حافظ شرح بنویسند .بیشتر شارحان حافظ از دو قلمرو بزرگ زبان و ادبّیات فارسی ،یعنی شبه قاّر ٔه هند و امپراتوری عثمانی ،به صورت زیر برخاسته‌اند. تبحر حافظ در سرودن غزل بوده و با ترکیب اسلوب و شیوه شعرای پیشین خود سبکی را بنیان نهاده که اگرچه پیرو سبک عراقی است اما با تمایز ویژه به نام خود او شهرت دارد .برخی از حافظ‌پژوهان شعر او را پایه‌گذار سبک هندی می‌دانند که ویژگی اصلی آن استقالل نسبی ابیات یک غزل است. در مقدمه نسخه قزوینی و ستایشگر آمده‌است: نوای زهره و رامشگری غزل سرایی حافظ بدان رسید که چرخ بهشت از یاد که هیچ شاعر از این گونه داد بداد داد بیان در غزل بدان وجهی نظم نداد هزار رحمت حق بر روان حافظ چوشعر عذب روانش زبر کند گویی باد گوته نابغه‌ترین ادیب آلمانی« ،دیوان غربی-شرقی» خود را تحت تاثیر «دیوان حافظ» سرود ،و فصل دوم آن را با نام «حافظ‌نامه» به اشعاری در مدح حافظ اختصاص داد که از جملٔه آن‌ها می‌توان به دو شعر زیر اشاره کرد: حافظا ،در غزل‌هایت می‌شنومکه شاعران را بزرگ داشته‌ای.بنگر که اینک پاسخی فراخورت می‌دهم:بزرگ اویی است که این سپاس به بزرگ‌داشِت اوست. خود را با تو برابر گرفتن ،حافظاراستی که دیوانگی است!کشتی‌یی ُپر شتاب و خروشانبه پهنٔه ُپر موج دریا در می‌آید،و مغرور و دلیر به دِل خیزاب‌ها می‌زند.آن و دمی است که اقیانوس درهم‌اش بشکند.ولی این تخته‌بند پوده همچنان به پیش می‌راند.در غزل‌های سبک‌خیز و تندآهنِگ توخنکای سیال دریا است،و فوراِن کوه‌وار آتش نیز.و گدازه‌ها مرا در خود غرق می‌کنند.با این همه خیالی نیز درونم را می‌آکندو شجاعت‌ام می‌بخشد.مگر نه آن‌که گوته در وصف حافظ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ باشد اگر این دنیا در هم شکند حافظ ،از شور به‌هم‌چشمی تو می‌بالم در بد و خوب شریکیم و وفادار و سهیم توأمانیم و ز یک گوهر و همزاد همیم چون تو خواهم ره دل پویم و نوشم می ناب هم کنم فخر بر این زندگی شعر و شراب شو کنون با شرر آتش خود نغمه‌سرا! گر چه پیری ،دل پرشور و جوانیست ترا نیچه ‏ ‏ یکی دیگر از شاعران و فیلسوفان نام‌آور آلمان ،نیچه، نیز در دیوان «اندرزها و حکمت‌ها» ،یکی از شعرهای خود را با نام «به حافظ (آوای نوشانوش ،پرسش یک آبنوش)» به او تقدیم کرده‌است: میخانه‌ای که تو برای خویشپی‌افکنده‌ایفراخ‌تر از هر خانه‌ای استجهان از سر کشیدن می‌ییکه تو در اندرون آن می‌اندازی،ناتوان است.پرنده‌ای ،که روزگاری ققنوس بوددر ضیافت توستموشی که کوهی را بزادخود گویا توییتو همه‌ای ،تو هیچیمیخانه‌ای ،می‌ییققنوسی، کوهی و موشی،در خود فرو می‌روی ابدی،از خود می‌پروازی ابدی،رخشندگی همٔه ژرفاها،و مستی همٔه مستانی -تو و شراب؟ حافظ در جهان عرب: ‏ حافظ اگرچه به هیچ کشور عربی سفر نکرد، اما پژوهشگران عرب تحقیقات و مطالعات قابل توجهی در زمینه حافظ‌شناسی داشتند. اولین پژوهشگر عربی که کتاب درباره حافظ نوشت ابراهیم امین الشورابی المصری بود که کتابی به نام حافظ الشیرازی شاعر الغناء والغزل فی ایران نگاشت و در آن به حافظ، اندیشه‌های حافظ و شعرهای او پرداخت  شعر حافظ بنا به ماهّیت و طبیعتش شرح‌طلب است .این امر ،به هیچ وجه ناشی از دشواری یا دیریابی آن نیست ،بلکه نشان از چندپهلویی است که حافظ سرسخت و بی‌باک به مبارزه با این بیماری پرداخته .حافظ رندانه در هوای پلشت زمان خود ،جهانی آرمانی و انسانی آرمانی آفریده .آشنایی حافظ با ادبیات فارسی و عرب بر آشنایی او از دین اسالم -که کتاب اصلی آن قرآن به زبان عربی است -افزود و او را تبدیل به رندی آزاد اندیش کرد به گونه‌ای  ‏ شهور است که امروز در خانٔه هر ایرانی یک دیوان حافظ یافت می‌شود .ایرانیان طبق رسوم قدیمی خود در روزهای عید ملی یا مذهبی نظیر نوروز بر سر سفره هفت سین ،و یا شب یلدا ،با کتاب حافظ فال می‌گیرند .برای این کار ،یک نفر از بزرگان خانواده یا کسی که بتواند شعر را به خوبی بخواند یا کسی که دیگران معتقدند به اصطالح خوب فال می‌گیرد ابتدا نیت می‌کند ،یعنی در دل آرزویی می‌کند .سپس به طور تصادفی صفحه‌ای را از کتاب حافظ می‌گشاید و با صدای بلند شروع به خواندن می‌کند .کسانی که ایمان مذهبی داشته باشند هنگام فال گرفتن فاتحهای می‌خوانند و سپس کتاب حافظ را می‌بوسند ،آنگاه با ذکر اورادی آن را می‌گشایند و فال خود را می‌خوانند. برخی حافظ را «لسان الغیب» می‌گویند یعنی کسی که از غیب سخن می‌گوید و بر اساس بیتی از شعر حافظ او معتقد است که هیچ‌کس زبان غیب نیست ز سر غیب کس آگاه نیست قصه مخوان *** کدام محرم دل ره در این حرم دارد  ‏ یکی از صنایع شعری ایهام است بدین معنی که از یک کلمه معانی متفاوتی برداشت می‌شود .ایهام در اشعار حافظ به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته .همچنین از مهم‌ترین خصوصیات شعر حافظ گستردگی مطالب ذکر شده در یک غزل اوست؛ به گونه‌ای که در یک غزل از موضوع‌های فراوانی حرف می‌زند .از طرفی هر بیت شعر حافظ نیز به طور مستقل قابل تفسیر است .این ویژگی‌های شعر حافظ باعث شده که هر کس با هر نیتی که دیوان حافظ را بگشاید و غزلی از آن را بخواند در مورد نیت خود کلمه یا جمله‌ای در آن می‌یابد و فرد فکر می‌کند که حافظ نیت او را خوانده و به وی جواب داده‌است .غافل از اینکه این ویژگی شعر حافظ است و در بقیه غزلیات او نیز کلمات یا جمالتی همخوان با نیت صاحب فال وجود دارد. حافظ زمانی که درمانده می‌شود به فال روی می‌آورد: از غم هجر مکن ناله و فریاد که دوش زده‌ام فالی و فریاد رسی می‌آید روزگار حافظ روزگار زهد فروشی و ریاورزی بوده‌است .آنان به‌جای آن‌که به‌راستی مردان خدا باشند و روندگان راه حقیقت ،اغلب ،خرقه‌داران و پشمینه‌پوشانی بودند که بویی از عشق نابرده به تندخویی شهرت داشتندو پای از سرای طبیعت بیرون نمی‌نهادند. صوفی نهاد دام و سر حقه باز کرد بنیاد مکر با فلک حقه باز کرد نقد صوفی نه همه صافی بیغش باشد ای بسا خرقه که مستوجب آتش باشد در برابر صوفی ،حافظ از عارف با نیکویی و احترام یادکرده؂وق دیگران مورد استفاده قرار می‌دهند .حافظ در این مبارزه به کسی رحم نمی‌کند شیخ ،مفتی ،قاضی و محتسب همه از کنایات و اشعار او آسیب می‌بینند. برخی حافظ رامانند نیچه و گوته فیلسوفی حساس به مسائل وجودی انسان می‌دانند که آزاداندیش است و دروغ‌ستیز و ضدخرافات.  حافظ درباره عشق الهی که موضوع غزل‌های عرفانی اوست ،صحبت می‌کند .در مورد عشق انسانی هم وقتی از معشوقان جسمانی و مادی صحبت می‌کند ،خاطر نشان می‌کند که عشق وی همچون امری است که به یک سابقه ازلی ارتباط دارد .در غزل‌های عرفانی حافظ، عشق مجازی همچون پرده‌ای به نظر می‌آید که عشق الهی در ورای آن پنهان است  عالقه ودید حافظ به شیراز از منظر دیوان او و غزلیاتش بخوبی مشهود است و این اشارات با رویدادهای تاریخی زمان حافظ تطابق دارد .بنابراین در دیوان حافظ اگر غزلی شیوا و دلپسند خوانده می‌شود یقین در خالل ابیات آن رمزآسا و یا آشکارا واقعه‌ای در روانش و در اندیشه‌اش سیر می‌کند .چراکه حافظ را نباید یک شاعر ساده اندیش و مبالغه گو به شمار آورد؛ زیرا وی پیش از اینکه حتی شاعر باشد به مسائل دینی و فلسفی و عرفانی کامًال آشنایی داشته و بینش وی در منتهای دریافت تأمالت و دقایق اجتماعی است .لذا دید و دلبستگی حافظ به شیراز از دو منظر قابل بررسی است :یکی مطابقت سروده‌هایش با رخدادهای جامعه که گاهی بر وفق مراد وی است و دیگر طبیعت متنوع و چهارفصل شیراز در آن برهه از زندگی حافظ.  حافظ بعد از تحصیالت و کنجکاوی اش در فراگیری علوم زمان به عنفوان جوانی می‌رسد .شهر شیراز به یمین دولت شیخ ابواسحق اینجو حکمران فارس از امنیت و آرامش کاملی برخوردار بود و مردم از جمله شاعر جوان ما با کمال آسایش و راحتی روزگار می‌گذرانیدند .اماکن خیر در شهر ،مساجد ،مدارس و خانقاهها و امالک فراوانی که برآنها وقف کرده بودند به‌وفور یافت می‌شد .شیخ ابواسحق پادشاهی آزادی خواه بود که مردم را در آزادیهای احتماعی مخیر می‌داشت .شیراز در یک زمینی هموار بنا شده بود که دور شهر بارویی از زمان آل بویه برجا مانده بود .بدین ترتیب حافظ جوان نیز در این جامعه آزاد بو اسحاقی با شعف و مصلحت جویی زندگی می‌کرد و مسائل سیاسی زمان را به دقت زیر نظر داشت .شیراز که به گفتٔه ابن بطوطه بهشت روی زمین به شمار می‌آمد و از هر سو طرب و شادمانی بر آن بارز ،در این روزها شاهدجنب و جوش حافظ جوان بود که هم از ثروت بهره داشت و هم از دانش .او از حافظان قرآن بود و در همین زمان قاریان در شهر بودند که به آواز خوش قرآن می‌خواندند. با یورش محمدمبارزالدین حکمران کرمان ویزد به شهر شیراز سلطنت ابو اسحاق در هم پیچیده شد و این واقعه در شعر حافظ بازتابی تأسف انگیز دارد. دوران بعد از بواسحاق زمان استبداد مبارزالدین بود که اشعاری حاکی از خشم شاعر را به دنبال دارد. اوپادشاهی تندخو و ستمکار و متعصب بود به طوری که حافظ اغلب او را «محتسب» می‌نامد و از اینکه آزادی و امنیت مردم را ضایع کرده حافظ در اندیشه آزاردادن اوست .ازاین جهت برخالف عقیده محتسب به سرودن اشعاری تند به الفاظی از (می -میخانه -باده -مغ) می‌پردازد. حافظ ستم بر همشهریان را برنمی تافت و رندانه در احقاق حق مردم تالش می‌کرد تا اینکه شاه شجاع پدر ریاکارش را کور کرد و خود به جای او نشست دوران حکومت شاه شجاع دوباره آزادی و شادمانی مردم را به دنبال داشت و حافظ نیز به مراد دیرینه خود رسید نکته دوم راجع به عالقه ودید حافظ به شیراز چنان‌که گذشت طبیعت سرسبز و مناظر بدیع و باغات دلگشای شیراز بود .بهار شیراز و عطر دل انگبزبهار نارنج آن لطف خاصی داشت و درختان سرو که باغها را پوشانده بودند و انواع میوه هاکه در خاک شیراز پرورش می‌یافت دل از بیننده می‌ربود .گردشگاه‌های فروان که از زمان سعدی نیز باقی‌مانده بود مردم را به طرف خود می‌کشانید. تنها حافظ نبود که «نسیم خاک مصلی و آب رکناباد» او را اجازه سیروسفر نمی‌داد .در بین تفرجگاههای شهر یکی «تکیه سعدی» نزدیک سرچشمه رکناباد در تنگ الله اکبر و دیگر باغ و زاویه سعدی. از نگاه حافظ شاعر آرمان طلب شیراز با نگاه تیزبین خود به بهار باصفای شهرش «نسیم روضه» شیراز را بدرقه راه مسافران می‌کند. شاعر رند شیراز بر خالف سعدی بزگوار دل از شیراز بر نکند و به سفر طوالنی نپرداخت و یا اگر به سفری رفت یقین طوالنی نبوده‌است. در مقام مقایسه نیز شیراز را بر شهر اصفهان رجحان می‌دهد. بلکه عمر خود را در شیراز که از صفا و زیبایی آن شهر و همچنین گلگشت مصلی و آب رکناباد خوشدل بود ،صرف نمود .زیبایی طبیعت و روانی طبع شاعر نگرش عمیق او را در محیط پیرامون خود عجین کرده بود .لذا با نگاهی دقیق به مجموع عغیب‌گویی نکرده ،ولی از آن‌جا که به ژرفی و با پرمعنایی زیسته‌است و چون سخن و شعر خود را از عشق و صدق تعلیم گرفته ،کار بزرگ هنری او آینه‌دار طلعت و طینت فارسی‌زبانان گردیده‌است. بیستم مهرماه برابر با یازدهم اکتبر روز بزرگداشت حافظ می باشد که در این روز جشن ها و برنامه های ملی و بین‌المللی فرهنگی متنوعی در شیراز و سایر نقاط جهان برگزار می شود .این روز در تقویم رسمی جمهوری اسالمی ایران با عنوان روز بزرگداشت حافظ ثبت شده است .عمده برنامه های این روز شامل شب شعر ،گل افشانی آرامگاه حافظ ،نمایش و رونمایی از دیوان های شعر حافظ ،نورافشانی و غیره می در کل در معنای گسترده ی شعر حافظ تنها معنی های لفظی را نمی توان استفاده کرد و باید با دانستن زندگی نامه ی ایشان می توان این مشکل را حل نمود. پایان با تشکر از شکیبایی شما!!!