صفحه 1:
به نام los
خدایان آشوری
مریم عسکری
وشاره
کارشناس
صفحه 2:
۰ آشوریها . . هم خدابلنی را که در بلبل مورد ستایش بود می پرستیدند
فقط آشور خداى انحصارى آنها محسوب مي شد ودر ميان ساير
خدایان . خدایان جنگ مانند ایشتار رب النوع آشور و آربل و نینورتا و
شولمان اهمیت بیشتری داشتند.
* ادبیات مذهبی بین النهرین سفلی همه مورد تال اسان آشوربها
قرار كرفت . لين موضوع که از اواسط هزاره دوم پیش از میلاد عملی
شده بود تا آخرین روزهای زمامداری امپراطوران آشور دوام یافت.
(بهمنش. ۰۱۳۷ ۱۳۷۴)
* عده خدایان بلبل و آشور بسیار است. در یکی از کتیبه های آشوری
مربوط به حدود ۸۶۷ پیش از میلاد . هفت هزار نام خدابان و فرشتگان
منقوش است.
صفحه 3:
* آشوریها خدابان را موجودلتی آسمانی حی دانستند و علامت آنها را در
کتیبه ها . ستاره قرار داده بودند. مثلا خدای بزرگ آنور ربا یک ستاره
نشان می دادند.
* به گمان آشوریان . خدایان هم چون افراد بشر صاحب خشم و آرزو و
دستخوش احتیاجات مادی بودند . تنها تفاوت آنانبا انسان در قدرت فوق
العاده و حیات جاودانگی بود.
* ارواح بدکردار از بشر توانلتر و از خدایان ناتوانتر بودند و به صورت انسان
و تن جانور مانند آژدها و پلنگ . برای آزار بشر در هر گوشه پنهان بودند.
* اوصاف نیروهای بدا اهریمنی در مین اشور درییک کتیبه از آنها چنین
است: اینان سم های Se ء از دیوارهای بسیار ضخیم حی گذرند . از
بامهای بلند فرود می آیند گوبی طوفانند . چون ماران از زیر در به درون
می آیند و چون باد از زیر پاشنه د ر داخل می شوند.
صفحه 4:
* در ولقع در دین آشوری . ارواح هر کدام اسم و شغلی داشتند. لابار تو
قاقل اطفال خردسال و لاباسو علت رعشه اندام و احناسو موجب
سیاهی و زردی رخسار بود. وظیفه اینان پرستش ارواح بدکردار نیست
بلکه باید آنان را مغلوب نموده و با عمل بیشتر تاثیر شوم آنها را برطرف
* شمشیا خورشید خدای عدللت و قاضی بزرگ جهانیان است که ظلم را
از بین عی برد و قوانین رابه پادشاهان دادگر تلقین حی کند. علامت او
در کتیبه ها قرصی است مزین بهیک ستاره که دارای چهار شاخه است
و از میان هر شاخه رشته نور مواجی ساتع است و گهیی دو شعله آتش
از دوش تندیس او برمی خیزد.
صفحه 5:
* ایشتار خدای نیکخواه است. گاهی او را دختر آنو و گاهی دختر سین و
زملنی خدای جنگ و شهوت خوانده اند. کوشش او در فریفتن و عاشق
کردن بنی آدم است. سایر خدایان ماده که در میانرودان بودند در
ایشتار مستتر شدند. او راجه صورت زنی جنگجو که بر پشت دو شیر
ایستاده است و تیری در دست دارد نشان می دهند. در یک دست
سلاحی منحنی و در دست دیگر گرزی با سر شیر گرفته است. (ایزدپناه
۳۸۱۰
صفحه 6:
خدای ملی یعنی آشور یکی از خدایان خورشیدی بود و روح جنكى
داشت و بر دشمنان خود رحم نمی کرد. بندگان وی معتقد بودند که این
خدا از کشته شدن اسیران در برابر ضریح خود خشنود می شود.
* آشور شاه خدایان بود. لین برتری بازتلبی از روزهای آغازین تبدیل آشور
به دولت-شهر آشور بود. او خدای رسمی ملت آشور بود و همه چیز و همه
کسبه وی تعلق داشت. او پادشاه آشور رابه نیلبت خهیش در روی زمین
برگزیده بود تا به نمایندگی از جانب وی بر مردم فرمان براند.
صفحه 7:
* شاه تمام موفقیتها و کارهای انجام شده .به وییٌه پیروزیهای نظامی
خهیش رابه خداند آشور نسبت می داد. زیرانه تنها قدرت. بلکه
هوش و ذکاوت و همه منلبع موجود و در دسترس. موهبتهای اعطایی
بودند که او در اختیارش قرار داده بود.
* آشور بر همه خدایان. انسانها و جهان به عنوان پادشاه. سرور. ارباب.
پدر. آفریدگار. حکیم و خردمند و جنگاوری سلحشور فرمانروایی
داشت. او خدای همه توده ها نبود و تنها در مناسبتهای ملی و اسناد و
مدارک رسمی حضور می یافت. ( دورانت. ۱۳۵۰)
صفحه 8:
* شه حش 2۳» خورشید یابه بر «به معنی یگانه رخشان و
در بابل روزگار حمورابی از بزرگترین خدایان بود.
* در اسطوره هاء خورشید بالدار دشمن تاریکی. بیماریها و اهریمنانی
بود که از دیرباز نماد تاریکی بودند. خورشید در لین رولیت پاسدار
ستمدیدگان و خدلیی بود که اسمان را هر روز از لفق شرق تا غرب
درمی نوردیید و حتی در کیهانشناخت میانرودان در جهان زيرين
سفری چون سفر در جهان مرئی داشت.
* در لین روایات خورشید بیننده خطاهاء آشکار کننده نهان و خدای
بزرگ عدالت و از فرمانروایان خواستار عدالت و مهربان بودن با رعایا و
برگزیدگان بود. لین ویژگی بر تارک لوح حمورلبی و تصویر او آنجا که
شهریار حمورلبی. نماد رسالت. را در حللت تعظیم از شه حش دریافت
می کند نقش بسته است.
صفحه 9:
* از کشفیات سرلئوناردوولی در مرکز اصلی کیش سین 6 در اور ۲
چنین برمی ید که خدای ماهیا سین در میانرودان جنوبی از خدایان
مشهور سومر بود.
* نزد مردم باستان. سین شاخص گذر زمان و خدلیی بود که در تمدن
پیش از مسیحیت و جلیی که سفرهای بازرگانان ماه ها طول عی کشید
و بازرگلنی در فراسوی دریاها و صحاری از اهمیت خاصی برخوردار و
مورد احترام بود.
صفحه 10:
* در سه سده اول شکوفلیی مسیحیت نزد کاروانهای شهرهای بزرگ
پالمیرا سوه" آیا تدمر به معنی نخل [ نیلیش ماه با نام برخ Yearkk
یا بارخیبول اس رواج بسیار داشت.
* توجه به کیش ماه در مراکز تجاری جنوب عربستان و پالمیرا و
کهنترین شهرهای سوربه در عهد عتیق خاستگاهی از لین دست دارد
وبی تردید رویکردبه کیش ماه از آنجاست که در میانرودان بعد از اور
مهمترین مرکز کیش ماه در حاران ] در حد فاصل رود فرات و خابور و
به روایتی نزدیک دمشق [ که به معنی کاروان است قرار داشت.
* گفتنی است که مادر شهربار نبونید لحسك آخرین شهربار بابل
یکی از کهنه های خدای ماه بود.
صفحه 11:
* یکی از خدابانوان مشهور سومری اینلنا ۳ و هم لین خدابانوست
که سامیان و آموریان او را ايشتر می نامیدند.
ت توجه
توجه انسان به افزايش تولید کشاورزی و دامپروری در
به گسترش خانواده و تصاویر زنان عریان و باردار در نقاشی های
اعماق غارهای پاربنه سنگی و در نقش برجسته های میانرودان
گویای لین گرلیش طبیعی و نقش مهم خدابانوان مادر در اساطیر و
انگیزش های آئینی است.
۰ رای و ملری Sys cs) icon بت برات نت در
خدایان و همچنین از لین مسیر بود که نیلیش های آغازین در جهت
اعتماد به نفس و برخورد با فرآیندهای فوق طبیعت شکل می گرفت.
صفحه 12:
* ازدواج مقدس خدایان و خدابانوان در باورهای آثینی سومریان دارای
نقشی حساس و جز اسرائیلیان نزد سامیان نیز لین باور گرایشی در
جهت توجه به کیش طبیعت بود.
* از نقش مهرهای استوانه شی یافته شده در عل اسمر عسی ۲
مربوطبه هزاره سوم قبل از میلاد و ستون آثینی یافته شده در اسین
0 مربوط به اواخر هزاره سوم پیش از میلاد چنین بر می ید که
ازدواج سالانه و مقدس شهریاران لین منطقه با زنان کاهن تقلید از
ازدواج تموز خدای گیاهی و اینانا خدابانوی مادر بود.
* نزد سامیان ایشتر همانند خدابلنو اینلنا در سومر نمونه ای از توجه
آنسانبه باروری و رولیت عشقبازی هایبی حد و فتنه انگیزی ایشتر
زمینه روایات بسیار و از ن شمار رولیت افسانه عاشق شدن ایشتر بر
گیل گمش | و تحقیر او از جانب این پهلوان شهریار [ است.
صفحه 13:
* ايشتر یا اینلنابا تموز گیاهخدای میرلثی که هر سال در فصل خزان
میمیرد و | در بهار [ دیگر بار زنده می شود. پیهند دارد. لین داستان
ملیه در کنعان رولیت آنات 69۵ که بعل مرده راحی جهید و در مصر در
رولیت تلاش ایزیس در بافتن-تن مرده اوزیریس و در یونان در اسطوره
دمتر 0 جوینده 44,95 Kore و افرودیت لس جوبای
ادونیس عط) تکرار می شود.
* در الواح راس الشمره در کنعان عثتر «44به جستجوی Burd Jay 45
مرده است و خدای باران های زمستانی است بر حی آّید و جهان زیرین
را در جستجوی او درمی نوردد. و گفتنی است که ایشتر و عثتر از نظر
اتیولوژی شاید با فعل عربی العثر به معنی آبیاری ] یا باران [ پیوند دارد.
صفحه 14:
* ایشتر در دوره فرمانرولیی سامیان و در بلبل شناخته شده و در آشور
خدابانوی جنگجویی بود که سرانجام در کنعانبا نام آنات پدیدار می
شود. آنات نیز احتمالابا عثتر سامی پیوند دارد و نماد او در خاور
نزدیک ستاره ناهید و ستاره ای است که در فلسطین النجم نام دارد و
در شهر کاروانرو پالمیرا و در سده اول میلادی نزد همسایگان اسرائیل
در مواب 0 و آمن سب همپای خدای ماه و خدای خورشید
خدابانوی خورشید مورد تکریم بود.
* ایشتر و عثتر در پیوندبا جنگ وا
جنگجو | و سواران مهاجمی که شبگیر یورش عی آوردند پیوند دارد و
شخصیت جنگی ايشتربه ویئه در آشور, در سده یازده پیش از میلاد.
با خدای بومی این قلمرو یعنی آشور رابطه دارد.
تیز شلیدبا ناهید و غازی أبه معنی
صفحه 15:
* ایشتر در الواح سلطنتی آشور خدابانوی جنگجهیی است که از او با نام
» شجاعبی همتا «باد می شود و خدابانهبی است که سربازان آشور را
عليه سربازان دشمن بر حی انگیزد و در پیشگهیی ها شهریاران را برای
پیروزی در نبرد باری می کند.
* نماد اشتر در کیش حیونی او شیری است که در تندیس های میانرودان
و مصر دوره سلسله نوزدهم ( ۱۳۵۰-۱۲۰۰ قسم ) نمایان می شود و در
اساطیر مصربا خدای باروری و حاصلخیزی و خدای خشن جنگ ریشپ
مساو که مردم را با جنگ و طاعون نابود می کند پیوند دارد.
صفحه 16:
* در نقش برجسته ای آشوری همراه خدایان آشور ( ادد و ایشتر ) نشانه
های خاصی از قبیل سنان نیزه. گوهیا شلید قلم و هلال ماه را می توان
دید که هلال ماه نماد خدای ماه سین. گوهیا قلم نماد نبو م0 خدای
پاسدار سخنوری و دبیری و همتای عطاردیا تیر در مجموعه بابلی است.
نام نبو سخنگوی خدایان و واسطه بین انسان و خدایان شلید با واژه
عبری نبی ( پیامبر ) پیوند دارد.
*؟ در نمونه ای از این نقش برجسته ها. سنان نیزه نماد مردوک؛
شهرخدای بابلی در دوره آموریان. و خدلیی است که نقشی همانند ئن
Ju سومری. خدای طوفان و مجری فرامین دادگاه خدایان را بر عهده
داشت.
صفحه 17:
* مردوک در نقش ذکر شده. در کار آفرینش جهان و ستیزبا آشفتگی
آغازین !0 خدلیی آفریننده است که در میانرودان با مراسم و
جشن آئین سالنو در بهار پیهند می یابد. ادد اجه نیز نزد آموریان و
در میانرودان شمالی از چنین نقشی برخوردار بود.
نقش مردوک در برخوردبا قدرت های آشفتگی در مراسم آئینی جشن
سالنو در آشوربه خدای بزرگ لین قلمرو یعنی آشور واگذار می شود
و سند آن آشور مسلح به آذرخش در نقش برجسته ای است که از کاخ
آشور نصیرپال دوم ( ۸۸۳-۸۵۹ ق.م ) در نیمرود بدست آمد.
صفحه 18:
* سخن گفتن از دو خدای دیگر از مجموعه خدایان میانرودان
باستان از اهمیت خاصی برخوردار است. لین خدایان قدرتمند
و بدنهاد جهان زیرینثه رش کیگل م۳ و نرگل له(
نام دارند.
* دو اسطوره مربوط ببین خدایان طرحی کامل از تصور مردمان
ماروان تن ار مان رس رل سح و رات
تحول انديشه این مردمان از خدای برتر جهان زیرین است.
* بر طبق متن مشهوری کهبه کیش حاصلخیزی مربوط می شود
خدابانوی حاصلخیزی ایشتر از طریق گذر از هفت دروازه به
جهان زبرین نزول می کند و در هر دروازه به تدریج از
نمادهائی که نشان قدرت خدابانوئی اوست عریان می شود.
صفحه 19:
* خدابانوى جهان در اسطوره مذكورءئه رش كيكل يا آلاتو ب8© به معنى خدابانو
است.
* اسطوره ديكر كوياى كن است كه نركل خداى ويرانكرى كه ابزار او آذرخش و
طاعون استببه جهان زيرين راه يافته و ياسداران او جهارده دروازه جهان زيرين
را ياسدارى مى كنند.
* سلاح نرگل آذرخش و طاعون و گویای نقش نرگل به عنوان خدایی خورشیدی
است که اوج خشونت او در گرمای نیمروز و فراخواندن طاعنی که در نیمروز
پورش می آورد پدیدار می شود.( گری۰۳۷-۲۷۰ ۱۳۸۴)
صفحه 20:
* نینوتا نخستین فریند ذکور آشور و خدای جنگ و شکار بود. اگرچه در
شهر آشور برای وی معبدی برپا شده بود. اما دست کم در زمان آشور
ناصرپال دوم. مقر اصلی او شهر نمرود بود.( مجیدزاده. ۱۳۲ ۱۳۸۰)
* آنو خدای آسمان. پدر خدابلنی کهبه جهان آسمانی تعلق دارند. خدای
اقندار, پدر الهه ایشتار آشور-خدای آشور, آفریننده خویش» سرور
تمام خدایان. خدای آسمان و زمین. تعیین کننده سرنوشت.
* نوسکو خدای آتش. پیک خدای بعل. زن او سادارنونا است.( ایزدپناه
۱۳۸۱
صفحه 21:
* هر شرحی درباره مذهب آشوری الزاما بحثی است در مورد آیینهای
بزرگ کشوری و دولتی. زیرا آگاهی ما در زمینه اینگونه آیینها بسیار
زياد است حال انكه اسناد و مدارک بسیار اندکی از باورهای مذهبی
فردی و نحوه اجرای آنها در آشور در دست است.
* خدایان پرستی ویژگی مذهب آشوری است اگرچه. دست کم در
بالاترین سطوح تعداد خدایان در آشور به مراتب کمتر از شمار آنان در
بلبل بود. دلیل لین امر آنست که خدایان در هر دو منطقهبا شهرها
ارتباط داشتند و هر یک از آنها حلمی شهری بود و سرزمین بابل در
مقایسهبا آشور مرلکز شهری بیشتر و بزرگتری داشت. در حللی که در
اشور تنها شهر آشوربا خدای حامی خودبا همین نام از چنان ویژگی
هایی برخوردار بود.
صفحه 22:
* نینوا و اربعیل تنهابیک خدای حامی داشت ون ایشتر بود و نینور تا از
شهر کلخو ( نمرود ) حمایت می کرد.
* نفوذ بابلیها بر مذهب آشوری بسیار گسترده است و شلید بتوان آن را
از نفوذ سه خدای بابلی انلیل. مردوک و نبو در مذهب آشوربه تصویر
کشید. انلیل نخستین بار در دوران پادشاهی شمشی-ادد اول در آشور
پدیدار شد و سرانجام به مقامی برابربا آشور دست یافت و نام او به
یکی از صفات آشور مبدل شد.
شواهدی از پرستش مردوک در شهر آشور در قرن چهاردهم ق.م
پدیدار می شود و پس از ن شهرت و محبوبیت مردوک در ویان
آشوریان روبه فزونی عی گذارد. حضور نبو در آشور در قرن نهم یعنی
همزمان با برپایی معابدی به افتخار او در شهرهای آشوری آغاز شد.
صفحه 23:
پرستش از طرییق اجرای مراسم نیلیش شاهلنه ویژگی مذهب آشوری
بود. مرکز چنین نیایشی معبد و مجسمه خدا بود و معبد با یک
شبستان مرکزی که پیکره مورد پرستش در آّن قرار داشت بنای
یادمانی به شمار می رفت.
رباست معبد به دست شنكو ( کاهن بزرگ ) بود و او در برابر پادشاه به
عنوان نماینده آشور, شاه خدایان, بر روی زمین مسئول بود.
بزرگترین و مهمترین مراسم مذهبی در سالنامه آشوری اکیتو بود که
در معبد اکیتو اجرا می شد.
صفحه 24:
حوره رسمي آذور ها خدایان سکلت و بیش آنل همراه ۲
شکیبلیی و اغماض بود. آنها هرگز کوششی در تحمیل پرستش آشور
یا هر خدای دیگر آشوری بر ملتهای شکست خورده از خودبه عمل
نمی آوردند. آنه تنها پیکره های خدایان رابه عنوان گروگان می
بردند.
آگاهی ما از درگیری مردم عادیبا مذهب و معبد و زندگی مذهبی انه
بسیار اندک است. آنها به احتمال برای تماشای مراسم باشکوه و
تشریفلتی مذهبی در مسیر رژُه گرد می آمدند اما افراد غیرموجه را به
درون معبد راهی نبود.
صفحه 25:
* غیبگهیی موضوعی است که با مذهب مرتبط است. آشوریها معتقد
بودند که خدایان نقشه های خود را از طرییق علایم گوناگون آشکار
می سازند. و لین بر انسانها بود که خواندن چنان علایمی را فرا
گيرند. لین پیشگهیی ها از طریق واسطه های گوناگون مانند الگوهای
دود یا تولدهای ناقص انسان و جانور ارائه می شد.
* در دوران آشور جدید. پیشگویی به کمک ستاره شناسی و
فیزیولوژی جانوران بسیار متداول بود.
صفحه 26:
صفحه 27:
صفحه 28:
صفحه 29:
صفحه 30:
صفحه 31:
صفحه 32:
صفحه 33:
صفحه 34:
هر چند که آشوریان توانستند در یک برهه زملنی در زمینه سیاسی
یک پادشاهی نسبتا متمرکزبا زور شمشیربه وجود آویند. اما اين
پادشاهی میرلثی باقیمانده از پادشاهان پیش از آنها مانند سومر و
بلبل و اکد و ... بود. آنها در زمینه مذهب هم همه مظاهر مذهبی
پیش از آشور را پذبرفتند وبا توجهبه مقتضیات زمان و مکان آنها
رابه کار بردند. دین آنها در حقیقت بیشتر خدایان سومر و بلبل را با
تغییر نام ولی با همان کارلیی و عملکرد شامل هی شد. لین دینی
مستقل نبود بلکه دینی ترکیبی و بازمانده ۲۰۰۰ سال انديشه و
ریاضت سرزمین میانرودان بود.
صفحه 35:
ایزدپناه. مهرداد. آشنلیی با ادیان کهن ایران و بین النهرین» محور,
چاپ اول. ۱۳۸۱
بهمنش. احمد. تاریخ ملل قدیم آسیای غربی. دانشگاه تهران. چاپ
پنجم. ۱۳۷۴
دورانت. ویل. تاریخ تمدن.آرام. احمد. اقبال. ۱۳۵۰
گری. آلن. اساطیر میانرودان. باجلان فرخی. اساطیر. ۱۳۸۴
مجیدزاده. یوسف. تارییخ و تمدن بین النهرین. جلد دوم. معراج. چاپ
«Jal ۱۳۸۰
