داریوش و اقداماتش

صفحه 1:
بسم تعالی ؟نویسنده : علی شلتوکی “مو ضوع : داریوش واقداماتش #دبیرمربوطه : آقای خان احمدی 

صفحه 2:
Z »شوهوتزاد« ‏زندگی نامه :نام داریوش در پارسی باستان به صورت‎ ‏ناف 0۳| تلفظ می‌شده و این نام به معنی «استوار نگاه می‌دارد‎ ‏آنچه نیکوست را», می‌باشد‎ Sl ماشرا ‏سلطنت داریوش از 521 پ م تا 486 پ م بود.او فرزند گشتاسپ فرزند‎ * 9۳ ‏فرزند آربا رمنه بود. آریا زمنه نیز با فاصله 5 تسل به هخامنش میرسد. داریو‎ ‏یک ازتسرداران كمبوجية بود پس:ان اینکه: بزدبای:دوغین۲به بظاهی‎ ‏رسید ,داریوش به همراه شش نفر از دوستان خود تصمیم به بر كناري بردياي‎ ‏دروغین گرفتند. پس از 7ماه شاهي بردياي دروغین داربوش و همراهانش بر او‎ ‏غلبه کردند و او را کشتند و این جمعیت 7 نفره داریوش را به شاهي بر گزید. ذر‎ ‏این زمان او به مدت يك سال به جنگهاي داخلي درون سرزميني که کورش فتح‎ ۱ ‏کرده بود پرداخت‌و امپزاتوزي را کة کورش ندید آورده نود زا استخکام بخسن‎ ‏پس از آن به جنگهاي خارج سرزمین خود پرداخت.ابتدا با سکاها جنگید. آنها مز۳‎ ‏از سپاه داریوش فرار میکردندوداریوش را به دنبال خود میکشاندند. تا اینکه‎ ‏جنگ به‌تایرانزنان کست. هر یلا‎ Saag Jess ‏دازنوش از ترش فحطن و‎ ‏داریوش یز آنها پیزوز بشد ولن بزای هسیشه: آنها :را ار«حمله چه‌مرز‌هاي: ایزان:‎ ‏منصرف كرد. داريوش در سال 521ب م هند را فتح كرد و از سند گذشت. دارپوش‎ ‏جنكهاي ناموفقي هم با جزاير يوناني داشت و تاریخ نگاران يوناني آنها را بسیار بال‎ Fay ‏و بر داده اند. داريوش مردي با تدبير قدرتمند و با هوش. بود و به ساختمان‎ ‏دولت هخامنشي شكلي داد كه تا انتهاي أن باقي ماند‎ 

صفحه 3:
چگونگی رسيدن به حکومت : پس از وفات پدر پارسیان ( کوروش کبیر) در سال 529 قبل از میلاد. ماجرای قتل بردیاو بر تخت نشینی مغ مادی به نام گئومات روی داد. مردم و درباریان به علت شباهت آو به بردیا او را همان شاهزاده ی هخامنشی در نظر گرفتند. داستان از اين قرار بود كه كمبوجيه بسر ارشد كوروش كبير , هنكام لشكر كشى به مصر براى جلوكيرى از كودتا و قيام برادر كوجكتر خود دستور داد تا او را مخفيانه به قتل رسانند. اما یکی از نگهبانان متوجه این موضوع شد و یکی از اقوام خود را که بسیار به بردیا شباهت داشت را از این موضوع با خبر ساخت. او که يك مغ مادی بود و همچنین کینه ای دیرینه از کوروش کبیر به خاطر بر کناری مادها از قدرت داشت دست به جنين اقدامی زد و جون كسى آز ابن موضوع اطلاعی نات تمیدم حرف اوا باورکردند م خاطر محبوبیت بردیا نزد مردم مورد حمایت آن ها قرار گرفت. کمبوجیه که مصر را ف کرد بو از اين موضوع با خبر شد و سریعاً عازم وطن شد ولی در راه به طرز مشکو: رسید. در اين باره در کتیبه ای متنی به این مضمون آمده است: « او ‎Lai‏ ا ا اا ا ا را این گوند تعسیر کرده ‎EE ul‏ منظور اين است که وی خود کشی کرده است و بعضی معتقدند که منظور از خود , یکی از وسایل خود مثلا شمشیر او بوده است. به اين گونهکه مثلا هنگام پیاده شدن از اسب ناگهان شمشیر او بر اثر انفاق او را مجروح ساخته و باعث مرگ وی شده باشد. امابرداشت من از این کلمه اين است که که خود منظور خودی یا خویشاوند است. در هر حال دیری نگذشت که بزرگان هخامنشی متوجه دروغی بودن ‎Loy oul‏ شدند . 

صفحه 4:
*. گثومات برای حفظ موقعیت و کسب مقام و منزلت تزد مردم اریاء مالیات سه سال آ ها را بخشید. در اين هنگام 6 تن از افراد گارد شاهی ‎pl a‏ های: *- ویدفرنا , پسر وایسپار پارسی * 2- اوتان, پسر ثوخر پارسی *- گئو بروق, پسر قرژونی ی پارسی *- وبترن , پسر بگابیگ ن پارسی * 5- بگ بوخش, پسر داتو و ه ی پارسی ۴ - اردومنیش ,پسر و قوك پارسی *_ ( طبق کتیبه ی بیستون) به فرماندهی داریوش دست به کودتا علیه این بردیای دروغین کردتد. داربوش از اقوام دور کوروش کبیر بود به گوته ای که جد کوروش کبیر یعنی کوروش اول با جد داریوش یعتی آریارمن برادر بوده اند. پس از اين قیام. گتومات که یارای مقابله با داریوش را نمی دید مقاومت چندانی نکردو تسلیم شد. در نتیجه دوران کوتاه حکومت این مغ دروغین به بايان رسيد. بس از آن داريوش كبير با آنتخاب بزرگان به پادشاهی رسید و پنج تن از همراهان با وفای خود را به سمت های مهم و حیاتی کشورکه نياز به وفاداری کامل آن کار گزار داشت , منسوب کرد. 

صفحه 5:
* اولین شبهه و ایرادی که بر عملکرد داریوش کبیر گرفته می شود و قصد زیر سئوال بردن وی را دارد , ماجرای پس گرفتن مالیات های بخشیده شده بود: عده ای با استفاده از این مطلب قصد دارند تا او را فردی مستبد نشان ‎goals‏ ‏حکومت اورا زیر سئوال ببرند. آما اصل داستان این طور بوده است که گثومات هم برای جلب حمایت و هم برای ضربه به حکومت هخامنشیان مالیات ها را بخشید و با اين كار خزانه ی کشور را خالی کرد و آیا کشوری با خزانه ی خالی می تواند پایدار بماند ؟ مسلماً خیر. پس برای اداره کشور و امپراطوری عظیم هخامتشبان نبازمند به پول بود. داریوش برای تأمین خزانه مالیات ها را پس گرفت و می بینیم که خدماتی که بعد ها وی برای مردم انجام داد صد ها برایربا ارزش تر از آن مقدار مالیات بخشوده شده است. پس می توان نتیجه گرفت این کار او نشانه ی تدبیر و درایت وی بوده است نه استبداد او. حکومت کوروش کبیر بسیار با عظمت بود و همه ی افراد دوست داشتند تا وارث آن باشند , از این رو شور ش های بسیاری در این سرزمین اهورایی بس از به قدرت رسيدن داريوش كبير به قدرت روی داد. دارپوش کبیر تقری دو سال اول حكومت خود را صرف سركوب اين شور ش ها كرد. 

صفحه 6:
در کتیبه ی بیستون نام شورشیان و شرح تمامی این شورش ها به طور کامل بیان شده است: *داريوش كبير يس از دفع اين شورش ها به فكر تثبيت حكومت هخامنشيان و ابادانى ايران افتاد. داریوش در کتیبه ی بیستون به بعضی از آن ها اشاره کرده است و بیان می کند که اگر تمام اين اقدامات را بیان می کردم شاید آیندگان فکر کنند که دروغ گو هستم. 

صفحه 7:
*- تا سیس اولین سازمان اطلاعات و جاسوسی جهان: * داریوش خود با يك کودتا به حکومت رسیده بود و شورش های زیادی در ابتدای حکومت وی پادشاهی او را تهدید می کرد. از اين رو برای جلوگیری از تکرار این کودتا ها و شورش ها ی حکام محلی, مأمورانی را از بين امین ترین افراد خود در چهره ها و لیاس ها مختلف به نزد حکام می فرستاد تا برنحوه ی عملکرد سیاسی و میزان رسیدگی آن ها به وضعیت مردم و انجام نقش های حکامی آن ها نظارت داشته باشند.این جاسوسان تمام مکاتبات و عملکرد این حکام را زیر نظر داشتند و در صورت اطلاع از امری آن را سریعاً به پادشاه خبر می دادند. از اين رو می توان تأسیس اولین سازمان اطلاعات و جاسوسی جهان را در 2500 سال پیش به وی نسبت داد. 

صفحه 8:
2- تاسیس اولین سازمان بازرسی و تعزیرات حکومتی: #علاوه برماموران مخفی داریوش عده ای هم طی نامه ای ممهور توسط پادشاه به نزد حاکمان مناطق مختلف فرستاده می شدند تا برکار آن ها نظارت کنند . حاکمان وظیفه داشتند تا ازاين افراد پذیرائی کرده و آن هارا برای مدتی در قصر ساکن کرده و گزارش روشنی از عملکرد خود وماموران خود بدهند *اين بازرسان پس از رسیدگی در صورت بروز شکلاتی مراتب را به پادشاه اطلاع می دادند. 

صفحه 9:
3- اولین آکادمی تخصصی نجوم و ‎ye oy law‏ * داریوش در طی صحبت ها و رفت و آمد هایی که با چند تن از ستاره شناسان داشت به این رشته علاقه مند شد و دستور داد تا برای پیشرفت و گسترش آن در ایران دانشکده نجوم و ستاره شناسی تأسیس شود تا علاقه مندان به = اين رشته بتوانند با اين علم آشنا و همچنین با عث پیشرفت آن شوند. ©- تاسيس دانشکده پزشکی: * وسعت امپراطوری عظیم هخامنشیان حتی فراعنه را به زانو در آورده بود و مصر نیز زیرنظر فرمانروایی هخامنشیان بود. پس از ملاقات برخی از پزشکان مصری با داریوش کبیز و معرفن فواید اين علم: داریوش کبیر مشتاق به ساخت دانشکده پزشکی شد تا پزشکان ماهر مصری بتوانند تجربیات خود را به ایرانیان منتقل سازند.(در آن دوره مصریان در علم پزشکی پیشرفت های زیادی داشتند). 

صفحه 10:
تاسیس سپاه جاویدان : #امپراطوری عظیم هخامنشیان هميشه در معرض خطر و حمله و شورش بود. از اين رو نیازمند ارتش و سپاهی سازماندهی شده بود. در گذشته اغلب ارتش ها به صورت امروزی نبودند و تنها هنگام جنگ عده ای آموزش های اندکی می دیدند و راهی میدان می شدند. هم چنین نظارتی برتعداد دقیق آن ها نبود. از این زو:دازیوش کییر دستور تشکیل سپاه:جاوید 0 نفری را داد.تعداد افراد اين سياه هميشه ثابت بود و با مرگ و یا مربضی و یا خروج هر سرباز از اين ارتش سریعاً سرباز دیگری جای او را می گرفت. این امر باعث موفقیت ارتش در جنگ های بعدی شد. 

صفحه 11:
* داریوش پس از فتح خشکی قدم به فتح دریا ها برداشت. او نیروی دزباینه را که ور رمان گوروش کوور بأشسنشده نود بساماندهی گرد این امر برای ارتش ایران بسیار موثر بود .زیرا اگر نیروی دریایی ایران قوى انبؤد.,. انكاه نفيج وعت نمی توانست دای آبهاش يونانارا به زتجير بكشدزاشارة به جنگ های ایران و یونان و ساخت پلی از کشتی ها که آسیاو ارویا را به هم متصل می کرد).و آتن را فتح کند. داربوش پس از زش نیروی دریایی و فتح آب ها. امپراطوری تمام دریاهای جهان را به نام خود زد. حتماً تا به حال نام کانال سوئز را شنیده اید. این کانال دو دریای سرخ و مدیترانه را به یکدیگر متصل می کند. اما طرح اولیه این کانال در زمان داریوش کبیر رقم خورد.اما با اين تفاوت که به جای اتصال مستقیم دریای سرخ به مدیترانه , دریای سرخ را به رود نیل متصل کرده و رود نیل هم که به دریای مدیترانه متصل است و کشتی های ایرانی به راحتی می توائستند از این مسیر به دریای مدیترانه برسند. کتیبه ای که در اين کانال کشف شده است گواهی همین موضوع است. 

صفحه 12:
تا نتنیس راة شاهی و7- چاپارخانه : *أخباردر امبراطورى عظيم حخامنشى بايد به سرعت منتقل مى شد و همجنين تجارت نيازمند جاده ها و راه هائ همواز بود . از اين رو داريويش إهخامنشي براى اولين بار دستور ساخت بزرگراه هایی را داد که شرق آسیا را به غرب آن وصل می نمود که به راه های شاهی معروف شدند. اين راه ها سرعت انتقال افراد , کالا و.... را چند برابر می کرد.این راهها مراکز مهمی چون سارد وشوش را به هم متصل می نمود. پس از ساخت راه شاهی , نیاز بودکه اخبار کشور به سرعت به دست فرمائروا برسد , از اين رو مكان هايى تعبيه شد كه به آن جابار خانه مى گفتند و افرادى مأمور رساندن اخبار به فرمائروا مى شدند كه به آن ها بيك می گفتند. در جاپار حانه ها که در فواصل معينى از هم بودند به بيك ها و اسب ‎ul sla‏ ها ارائه خدمات می شد تا پيك ها اندکی خستگی در کنند و آن ‎olf‏ با اسب تاژه نفسی که به آن ها داده می شد , بقیه راه را تا چاپاز خانه بعدی طی کنند. برای محافظت از جاده ها و کاروان ها و... ایستگاه هایی با فواصل معینی وظیفه حراست از راه ها را برعهده داشتند. 

صفحه 13:
0- تشکیل استان ها و ایالت های 7 واه : *اداره ی کشوری که پهنای جهان را پوشانده بود , آن هم توسط يك نفر ‏ کاری بس دشوار بود , از اين رو داریوش کبیر اقدام به تقسیم بندی 19 کرد. و آن را به استان هايى كه تقسيم كرد كه اين استان ها طبق كتيب ” بيسو و آن چهدز آن هاندگن شده:به آين شرح است: *- پارس 2-ایلام 3- بابل 4- آشور 5- عربستان 6- مصر 7-ساکنان دریاها ( کناره ی مدیترانه) 8- لودیا (ساردیس) 9-بونانی های آسیای صفیر 10-ماد 11- ارمنستان 12 قیصریه(کاپادوکیه) 13- پارت 14- سکستان 15-هرات 16- خوارا 7- بلخ , باختر(باکتریا) 18- سغدیان 19- گندهاره( قندهار) 220 سیتها 21- ستگیدیه 22- اراخوسیا 23- مکا( حاشیه خلیج فارس) . ,همچنین پس از فتح هند , هند هم بیست و چهارمین ایالت ايران شد و پس از شورش و نبرد ماراتون ,قسمت های یونان و آسیا ی صغیربرای کنترل بیشتر به 3 ایالت تبدیل شد. هان باستان بسیار قدرتمند نشان داد رای دیگر کاربردهاء داريوش را ببينيد. 

صفحه 14:
* داریوش بزرگ در پایتز و زمستان 518 - 519 قبل از میلاد تقشه ساخك ‏ ابنيه هاى یز شهر پارسه ( تخت جمشید یا پرسپولیس ) طراحي کرد و با الهام گرفتن از اهرام مصر و دیگر هنرهای آسیایی که زیر مجوعه أى از أيران بودند نقشه أن را با كمك جندين تن از , معمازان مصرئ بروي کاغد آوزد ويادكازى خارق:العاده در جهان به نل كاخهاى يارسه بهجاي كذاشت :.ساخت اين كاخ سترى: 65 شال به ماااة انجامید ولی زندگی اهورایی وی کفاک دیدن پایان کاخ را نداد . وى با اين انديشه که ایران با تمدنی کهن و شاهنشاهی قدرتمندی همچون ایران که مناطق زیادی از آسیا را به زیرا پرچم ایران در آورده است شایسته یکا مرکز قدرتمند با طراحی فوق العاده است که تا هزاران سال برای آیندگان بماند و آنان درس عبرت بگیرند و راه نياکان خود را ادامه دهند . كه مل بينيم بعد از گذشت 2500 سال از ساخت پرسپولیس با وجود ویران شدنش توسط اسکندر گجستک و آتش کشیدن ‎ol‏ هنوز با قدم نهاندن در ‎oul‏ یادگار داریوش شاه ‎cag!‏ این مکان انسان را تحت تاثیر قرار میدهند و همگان این وطن پرستی آنان را ستایش میکنند .نکته مهم این ساختدا؟ بزرگ رعایت حقوق انسانی کارگران و معماران است که داربوش شاد تمام مزایا و جهوق:زوزانه:آنان ر] بر كتبية ها بوشته است: 

صفحه 15:
. داریوش بزرگ در هر سال براي ساخت کاخ به کارگران بیش از نیم میلیون طلا مزد مي داده است که به گفته مورخان كران ترين کاخ دنیا محسوب ميیشده . اين در حالي است که در همان زمان در مصر کارگران به بيگاري مشغول بوده اند بدون پرداخت مزد که با شلاق همراه بوده است . داریوش بزرگ براي ساخت کاخ پرسپولیس که نمایشگاه هنر آسیا بوده 25 هزا ر کارگر به صورت 0 ساعت در تابستان و 8 ساعت در زمستان به کار گماشته بود و به هر استادکار هر 5 روز یکبار يك سکه طلا ( داريك ) مي داده و به هر خانواده از کارگران به غیر از مزد آنها روزانه 250 گرم گوشت همراه با روغن , کره , عسل و پنیر میداده است و هر 10 روز یکبار استراحت داشتند . 

صفحه 16:
این نبشته, که آن را به 3بند تقسیم میکنند و در تابلوی کاخ تخت جمشید است: دز 24 سطر:‌همراه 7 ترجمه بابلی وایلامی, در دیوار جنوبی صفه تخت جمشید قرار دارد: = #بند1 .اهورامزدای بزرگ,خدای بزرگ,داریوش شاه را آفرید ۲۲ است.شاهی را برای او آورده است. به خواست اهورامزدا داريوش شاه است. *پند2.داریوش شاه مى كويد:اين سرزمين يارس كه اهورامزدا أن را براى من فراهم أورده است زيباست,اسبان خوبءمرذان خوب دارد.به خواست اهورامزدا و من,داریوش شاه اين[سرزمین]از دیگری نمی ترسد. #بند3.داریوش شاه ‎wo‏ گوید:اهورامزدا با خدایان خاندان شاهی مرا یاری رساناد.واین سرزمین را اهورامزدا ازدشمن, از خشکسالی,ازدروغ بپایاد! به اين کشور نیاید از سپاه دشمن, از بدسالی(خشکسالی),از دروغ. این را من درخواست می کنم از اهورامزدا با خدایان خاندان شاهی. 

صفحه 17:
سنگ نبشته داریوش در کانال سواا * بند1. اهورامزداخدای بزرگ است.که آسمان را آفرید.که اين | = ‎uted,‏ را آفرید, که مردم را آفرید,که شادی را برای مردم آفرید, که داریوش را شاه کرد, که شهریاری را,که بزرگ و دارای ايان خوجومودان خوت اسی‌ونهدارپوش‌شاه آزوانی فرمود. * بند2. منم داریوش شاه بزرگ,شاه شاهان.شاه کشورهای مردم گوناگون,شاه در اين زمین بزرگ و دور و دراز,پسر ويشتاسب هخامنشی. * پند3.داریوش شاه می گوید:من پارسی هستم.مصر را از پارس گرفتم.فرمان کندن این جوی(کانال) را دادم.از رودی به نام نیل که در مصر جاری استتا دریایی که از پارس می رود.پس از آنکه این جوی به همان گونه ای که فرمان داده بودم کنده شد,کشتیها از مان اين جویبه سوی پارس رفتند.همانگونه که مرا کسنگ نبشته داریوش در تخت جمشید080)) 

صفحه 18:
كتيبه داریوش درشوش * از داریوش بزرگ, کتیبه‌های فراوانی در شهر شوش به دست آمده است که پر زوی:ستگ‌های هزمری: پا سیون‌هاز لیح‌های کلین وبا بر آجز نگاشیه بنندها | بیشتر این کتیبه‌هاء مانند دیگر نبشته‌های هخامنشی به سه خط و زبان فارسیل باستان, عیلامی و بابلی هستتد. متن زیر گزارش فارسي یکی از مهمترین کتیبه‌های داریوش بزرگ, یعنی کتیبه پنجم او در شوش (056) است که در ‎GU‏ ‏انديشه‌های داریوش: در:زهیته صلی جوین: و همبسیتگی: بسززمین‌ها: آباداین: و سامان شهرهاء پاسداشت ناتوانان, پایندگی میهن و بسا نکات مهم دیگر آمدا است. * يند 1 خدای بزرگ است اهورامزدا؛ که بیافرید اين زمين را؛ كه بيافريد آن آسمان را؛ که بیافرید آدمی را؛ که بیافرید از برای آدمی شادی را؛ که داریوش را شاهی فرا داد. یک شاه از بسیاران, یک فرماتروا از بسیاران. بند 2 من داریوش, شاه بزرگ, شاهانْ شاه, شاه سرزمین‌هایی با گوناگون مردمان, شاه در اين زمین بزرگ, پهناور و دورکرانه. پسر ویشتاسپ, یک هخامنشی, یک پارسی: پسز پارسی, یک آریایی: آریایی‌تبار 

صفحه 19:
۰ * بند 3 كويد داريوش ‎told‏ بخواست اهورامزداء اين است سرزمينهايى كه جز از پارس دارم. آنانرا فرمان راندم. مرا خراج گذاردند. آنچه گفتِ من به آنان بود/ چنان کردند. قانون من آنانرا پایید: ماد. خوزیه, پارت, هرات, بلخ, سغد, خوارزم, ‎٠‏ ‏ستیستان, آراحوزی: تکه‌گوش, عکا كنداره. هند, سکایبان هوم‌نوش: سکاییان خود: بابل, أشورء اربيه (عربيه): مصر: ارجنیه, کاپادوکیه. اسپارت::یونانیان ۲ ۱۹ سوی درپا و آن سوی دریاء اسکودر, حبشیان, کاریان. ید4 گوید خازوش شاج بسا ید کردازیشنده يود من به كاف كرا ليدم سرزمین‌ها به دیگری بر می‌تاختند و یکی دیگری را فرو می‌کوبید. من بخواست اهورامزدا چنان کردم که یکدیگر را تکوبند. هر کدام در ماندگاه خود هستند. از اين قانون من بیمناکند که: زوزمند. ناتوان را تمی‌کوید و نابود تمن‌کند. * بند 5 كويد داریوش شاه: بخواست اهورامزدا, بسا کارها که نابسامانیده شده بود؛ من آنرا بسامانیدم. گذر زمان. باروی شهر .۰ . را برافکنده بود و بازساخت نشده بود؛ من بنيان باروی دیگری برآوردم. چنان که ماد تا آینده‌ها. *بند 6 گوید داریوش شاه: اهورامزدا و دیگر بغان, بپایند 

صفحه 20:
جنگ داریوش با یونان * هر چند داریوش توانست شورش مستعمرات ایران در یونان را فرو بنشاند ولی تحریکات اتن , اسپارت و ارتری ۴7640۱6 در اين کشورها قطع نشد. آتنى ها بر اثر شورش اين کشورها نیروی دریایی خود را افزایش دادند. داریوش از شرکت آتنی ها در آتش زدن معید شهر سارد بسیار تاراخت شد و پس از فرو نشاندن شورش در آسیای صغیر و شهر های ینیانی , مردونیه را به ترکیه و مقدونیه فرستاد و بر اثر ان کار اوضاع آرام شد. سپس داریوش سفیراتی را نزد یوناتی های ارویایی فرستاد تا بداند که آیا تسلیم خواهند یا جنگ می کنند. اکثر اهالی یونان و جزایر آنجا تسلیم شدند ولی دو دولت شهر مهم یونان باستان یعنی آتن و اسپارت از اين عملکرد یوتانی ها بسیار نارحت شدند و اهالی اين شهرها را بر ضد ایران تحریک کردند. سپس داریوش به فکر تنبیه یونانی ها افتاد که آب و خاک خود را به او تسلیم نکرده بودند. داریوش یک سپاه به فرماندهی ارتافرن برادرزاده خود را با تعدادی کشتی جنگی از راه ترکیه به یونان و حزایر دریای مدیترانه فرستاد. اين سپاه ابتدا اکثر جزایر را تک تک تصرف نمود و سپس به ارتری رسید و توانست آنجا را تصرف کند و به تلاقی کارهایی که اهالی آنجا در سارد کرده بودند , معاید آنها سوزاندند و اهالی آنجا را اسیر کرند. سپس ایرانی ها جنگ را به دشت ماراتن ۱۸۵۳۵۲۵0 کشاندند چون سواره نظام کاراییش بیشتر می شد و راحتر می توانست با یونانی ها نیرد کند. قبل از شروع جنگ آتنی ها , سفیرانی را نزد اسپارتی ها فرستادند و از آنها تقاضای کمک کردند. این سفیران به اسپارتی ها گفتند که آتن برای اين از شما تقاضای کمک می کند تا خارجی ها بر یونان تسلط پیدا نکنند. چون کشور ارتری بدست ایرانی ها افتاده است و از اين نظر آتن ضعیف شده است. سپس آثنی ها از اهالی پاته کیک خواستت و جون قبلا دز یک خنگ آنلی ها به آنها کمک کرده بودند , پس اهالی پلاته هم به یاری آنها شتافتند 

صفحه 21:
* از آتجابى كه سباه ابران بسیر قدرتمندبود , حاكمان جمهورى ‎٠‏ ‏آتن قبل از جنگ رای گیری کردند و در مجلس سنا اکثریت به © چنگ با ایرآنی ها رای داند. سپس سپاهیان یونان صفهای خود را آراستند و جنگ آغاز شد. از آنجایی که قلب سپاه ایران بسیار قوی بود بزودی قلب سپاه یونان را شکافت و به پیش رفت ولی چون سپاهیان دو جناح راست و چپ یونان قوی تر بودند توانستند بر سپاه پارسی و سکایی پیروز شوند. پارس ها به طرف دریا فرار کردند و سوار کشتی های خود شدند ولی تعداد زیادی از آنها شدند. آن قسمت از سپاهیان ایران که توانستند سوار کشتی شوند تصمیم گرفتند که از راه دربا به آتن حمله کنند چون در آن زمان تقریبا تمام اهالی آتن در میدان جنگ بودند و شهر خالی از سکنه شده بود. پارس ها توانستند یکی از بندرهای مهم یونان را در نزدیکی آتن تصرف کنند ولی پس از مدتی به آسیا برگشتند. بعضی از تاریخ نگاران یونانی مي نویسند که یکی از یونانیان خائن به بلندترین نقطه شبه جزیره آت تیک رفت تا خالى بودن اتن از سكنه را به سپاهیان پارسی اطلاع دهد. با تمام اين وقايع ايرانى ها در نبرد ماراتن شكست خورزند. 

صفحه 22:
شورش مصر: ۰ پس از رسیدن خبر شكست يارس ها در یونان به داریوش , او برای حقة أورف يكةاسنياه تركعن سنیراتی زابه تمام استانهای يران فرستتاد و حدود جهار سال مشغول اين كار بود. در سال 487(ب.م) مصريها شوريدند. بعضى از تاريخ نكاران مى كويند كه دليل شورش مصرى ها زيادى مالياتى بود كه دولت ايران از آن مى كرفت. ولى مصر با آن موقعيت خوب تجارى و راه داشتن به درياى سرخ و مديترانه (مغرب) و علاوه بر آن ارتباط داشتن با آسیا , مالیات کمتری را نسبت به بابل پرداخت می کرد. پس علت شورش دو دلیل دیگر بود. اولا مصری ها یک تاریخ پربار و قدیمی داشتند که حکومت آسیایی را بر سرزمین خود هیچ كاه تحمل نمی گزدند و آترا بلایی بشیار بزرگی می دانستند و ثانیا علت اصلی این شورش ها تحریکات یونانی ها بود از طریق مدیترانه با مصر ارتباط تجاری داشتند. یوتانی ها از بزرگی وثروت دولت هخامنشی وحشت داشتند , آنها فقط می توانستند با سکاهای ارویایی و ایتالیای جنوبی (سیسیل) معامله آزاد تجاری داشته باشند و بقیه کیتوزهای اطراف:دزیای هدیمزانه: بان :دولت .ایزان: بودند. 

صفحه 23:
مسئله ولایت عهدی و فوت داریوش: _هرودوت می نویسد وقتی که داربوش در تدارک جنگ بود مشکلی پیش 0۳۱۲ آن تعیین ولیعهد بود.داریوش دوبار ازدواج کرد. زن اول او دختر گبربایس بوذ که سه پسر از او داشت و بزرگترین پسر او آرت بازان یا آریا رمن بود و زن دوم او آتوسا یا آرتیس تن یا آتس سا , دختر کوروش بود که بزرگترین پسر او خشیارشا یا خشایارشا بود. هر دو نفر می خواستند جانشین داریوش شوند ولی بر اثر توصیه درباریان به داریوش او خشایارشا را به جانشیتی خود انتخاب كرد. عل بر این باید گفت که نفوذ آتوسا در دربار داروش بسیار زياد بود و ظاهرا در اين انتخاب تاثیر خود را گذاشته بود. روابط اين دو برادر ناتتی با یکدیگر بسیار خوب بود و خشیارشا پس از رسیدن به پادشاهی حکومت کشورهای زیادی را به برادر خود واگذارکردة نود. © پس از تعیین خشایارشا به ولایت عهدی , داریوش برای جمع آوری تدرکات لازم برای لشکرکشی مشغول شد ولی پس از 36 سال سلطنت درگذشت و نتواست شوزش مصر را قرو بنشاند و از آتنی ها انتقاق بكيرد. هر جند ايران در آن زمان بزرگ ترین وسعت تاریخی خود را داشت. داریوش در سال 486(بل.2) درگذشت. در حالیکه او از سال 486-522 (پ.م) بر سرزمین پهناور ایران حکومت کرد. مقبره (آرامگاه) داریوش در نقش رستم قرار دارد. 

صفحه 24:
© مهمترین مرجع تایخ دوران داریوش کتیبه های کوه بیستون در نزدیکی شهر کرمانشاه است که داریوش دستور نگارش و حجاری آنها را صادر کرده بود. از آنجایی که اهمیت تاریخی این کتیبه ها بسیارزیاد است , در اینجا عنوان کارها و جنگ های داریوش را می نویسیم: * 1-اختراع خط میخی فارسی باستان 2-پیروزی بر گئومات مغ 3-پبروزی بر سردا رشی شهر شوش4-پیروزی بر سردار شورشی خوزستان 5-جنگ بر علیه حاکم بابل که شورش کرده بود. 6-پیروزی بر سردار شورشی قوم ماد 7-پیروزی بر رشیان ارمنستان (فرماندهان سپاه داریوش چندین بار با سرداران شورشی مادی و ارمنی می جنگند.) 8-پیروزی بر پادشاده ساگارات 9-پیروزی بر شورشی های پارت (خراسان) و گرگان (در زمان داریوش پدرش ویشتاسب حاکم خراسان بود كه با شورشیان می جنگد و بر آنها پیروز می شود.) 10-پیروزی بر شورشیان ایالت مرو 11-جنگ با شورشیان محلی پارس در ناحیه یوتی و جاهای 2 داریوش در کتیبه بیستون می نویسد که 19 جنگ مهم انجام داده و 9 پادشاه را اسیر کرده است. او هچنین در مورد علت اصلی شورش ها می گوید که شورشیان انسانهایی دروغ گو بودند و از این نظر همه ایرانی ها را از دروغگو بودن بر حذر می دارد. کتیبه کوم بیستون دارای ترجمه هایی به خط میخی عیلامی و خط بابلی است. دارپوش همچنین به سنگ تراشان دستور داده بود که در کتیبه دیگری اصل و نسلب و زندگی نامه او را پنویسند (بکنند). 

صفحه 25:
آخرین گفتا ر ( وصيت نامه ) داريوش بزرگ هخامنشى 7 کتیبه ایران دوستانه داریوش بزرگ در پارسه : بح ۰ خداوند اين کشور ( ايران بزرگ ) را از گزند دشمن - دروغ و خشکسالی به دوز" + 4 7 ۰ ؟ کتیبه آموزنده داریوش بزرگ در نقش رستم : * ذاریوش بزرگ : خدای بزرگ اسث اهورامزدا. که ‎yal‏ جهان را بيافرید . که خردا" نیروی کوشش را بر من ارزانی داست به خواست و نیروی اهورامزدا شاهم و فرمانهای او را اجرا میکنم اين چنین : * دوستدار و پیرو راستی هستم و بدی را دشمنم . خواهان داد و عدل هستم . نه می خواهم که از سوی توانایی به ناتوانی ستم شود و نه میخواهم که نانوانی به تواثأیی بد کند . آنچه موافق راستی است میل من است و آنچه خلاف راستی است به شدت با آن:مخالفم :خويعنرا درتحد اعتدال:كهميدازم و چون ‎Bs | pase ete‏ كيرد با اراده بر آن چیره میشوم تا مبادا ناروایی روی دهد . هوس اسیر دام مرا است و بر آن سخت حکومت میکنم . آنرا که نیکی کند مطابق نیکی اش پاداش هیدهم آنکه :ید کنو :یه کیفریشن مپرسان: ریم چیم:وجه‌صابل بیسیم: که ریان و ‎OS‏ شود و چون کسی مرتکب بدی شد به هیچ وجه مایل نیستم که بی کیفر بماند 

صفحه 26:
* . هرگاه مردی بر علیه کسی ادعا کند تا مورد دادرسی واقع نشود بر او حکمی روا نمی . از آنانی خوشوقت و خشنود هستم که با تمام نیرو و قدرتشان در راه نیکی بکوشند اين چنین است رفتار و کردار من و اين است آنچه که من می كنم . در میدان تبرد رزم آرایی چیره هستم . در پیکارگاه دستانم میجنگند . چشم و هوشم نیز بکار است . آنانی که ۰ - قرمانبرند می بینم و آنانی که خلاقی کنند کارشان بر من پوشیده نیست . در میدان پیکار به . چالاکی میجنگم . از نیروی دستان و پاهایم به خوبی بهره مند هستم . سوار کاری زبده او-< چالاکم کمانکشی ورزیده هستم . چه به هنگام نبرد پیاده و چه سواره . نیزه گزاری چرب . دست هستم . اين و هنرهای دیگر را اهورا مزدا بر من بخشود . اهویامزدا بری آم کرد و نیروهایم را به نیکی هدایت کرد . ای مرد که اين را میخوانی . تیک آگاه باش که داریوش چگونه شاهی است . چه هتراها و نیروهایی دارد . اين برای تو تاراست نباشد . آنچه را که گفتم عمل کن. در اين کشور ها , مردي که وفادار بود , تيك پاداش دادم و آن که دشمن بود تيك کیفر دادم , به خواست اهورامزدا این کشور ها قانون مرا اجرا کردند . آنچه به آتان گفتم آنگونه کردند . * تو که بعد از من شاه خواهي بود از دروغ سخت بپرهیز . مردي که خواهد دروغزن بود يك کیفر ده. اگر چنین مي انديشي باید کشورم در امان باشد . آنهايي که پیشتر شاه بودند در آن مدت , آنچه را که من در يك سال و اندي به خواست اهورامزدا کردم تکردند . از آن رو اهورامزدا مرا ياري کرد. چون بدکردار نبودم , دروغزن نبودم , خطاکار نبودم , نه من , نه دودمانم . بر پایه راستي رفتار کردم : نه به ناتوان و نه به توانا بد کردم , مردي که بآ خاندانم همكاري کرد او را نيك پاداش دادم و آنکه زيانكاري کرد , او را تيك کیفر دادم . تو که سپس شاه خواهي بود , مردي که دروغزن یا خطاکار است او را دوست مباش و او را نيك كيفر ده . تو که سپس این نوشته ها را که من نوشتم , یا اين نگاره ها را بييني , آنها را ویران مکن , تا جايي که ممکن است آتها را بپاي , تا زماتي که تتدرست باشي . هر آتکه اهورامزدا را پپرستد , بخشش وي از آن او خواهد بود , هم در زندگي و هم پس از مرگ . 

صفحه 27:
* *اينك كه من از دنيا ميروم بيست و ينج کشور جزو امپراطوری ایران است و در تمام اين كشورها يول ايران رواج دارد و ايرانيان در آن کشورها دارای احترام هستند و مردم کشورها نیز در ایران دارای احترام می باشند: * جانشين من خشايار شاه باید مثل من در حفظ اين كشورها. بکوشد وراه نگهداری این کشنوزها این اسنت کهدز انور داخلن آنها مداخله نکند و مذهب و شعائر آنها را محترم بشمارد. * *اكنون كه من از اين دنيا مى روم تو دوازده كرور دريك زر در خزانه سلطنتى دارى و اين زر يكى از اركان قدرت تو مى باشد زيرا اقدرت يا دشان فقط يور سيور نيست بلكه ‎ay‏ تروت تبر ست البودية خاطر داشته باش که تو باید به اين ذخیره بیفزایی نه اینکه از آن بکاهی. من نمی گویم که در مواقع ضروری از آن برداشت نکنی , زیرا قاعذه اين زر در خزانه آن است که هنگام ضرورت از آن برداشت کنند اما دز اولین فرصت آنجه برداشن به #رانهتیز گردان. مادرت آتوسا بش من حق دارد پس پیوسته وسایل رضایت خاطرش را فراهم کن. 

صفحه 28:
* *ده سال است که من مشغول ساخت انبارهای غله در نقاط مختلف " کشور هستم و من روش ساخت این انبارها را که با سنگ ساخته میشود و به شکل استوانه است در مصر آموختم و چون انبارها پیوسته تخلیه میشوند حشرات در آن بوجود نمی آیند و غله در اين انبارها چند سال ‎ope‏ ماند بدون آینکه فاق شود و تو باید بعد امن به:سامین آنبازای:۰۱2 ۳ ادامه دهی‌جا اینکه هجواره آذوقه دو با نت سال کشور دز انبازها بجر باشبد وهر ساله‌بعد ار اینکه غله جدیدریست آند ار غله مویوددر ان ۳ بزای:تامین کسر خوازیار استفادم کن:و غله:جدید زا بعد از آینکه بوجا 9 شد به انبار منتقل نما و به اين ترتيب تو هركز برای آذوقه در اين مملکت دغدغه نخواهى داشت ولو دو يا سه سال بيابى خشكسالى شود. © *هركز دوستان و نديمان خود را به كارهاى مملكتى نكمار و براى آنها همان مزيت دوست بودن با تو كافى است , جون اكر دوستان و نديمان خود را به کارهاق مملكتى بكمازى و آن به:هردم ظلم کنند و استفاذة تامشتزوع تجابتد تجواهی‌جوایست آنها زابهتجارات برسانی چون:یا جو دوست مسعه وجو تاجارئ كه رعايت:دوست بای *كانلى كه من مى خواستم بين شط نيل و دریای سرخ بوجود بیاورم هنوز به اتمام نرسيده و تمام كردن اين كانال از نظر بازركانى و جنكى خيلى اهميت دارد و تو بايد آن كانال را باتمام برسانى و عوارض عبور كشتى ها از آن كانال نبايد آنقدر سنكين باشد كه ناخدايان كشتى ها ترجيح الوا ی اد | تا ا 

صفحه 29:
* *اكنون من سيافى به طرف مصر فرستادم تا اینکه در اين قلمرو ایران , نظم و امنیت برقرار کنند. ولی فرصت نکردم سپاهی به یونان بفرستم و تو بايد اين كل را ۳ يه اجام برساس: با يك ارش تيرومتدديه يوتان جهله كن ويه يونانيان يفيسان ©( بادشاه ايران قادر است مرتكبين فجايع رأ تنبيه كند. * *توصيه ديكر من به تو اين است كه هركز دروغكو و متملق را به خود راه ئده<:* جون هر دوی آنها آفت سلطنت هستند و بدون ترحم دروغگو را از خود دور نما. هركر عمال ديواندرا بر مردم مسلط مكن :و براى ابتكه عمال ديوان:نه عردم هد | نشوند , برای مالیات , قانونی وضع کردم که تماس عمال دیوان را با مردم ‎Le‏ ‏کم کزده است و اگزٌ این:قانون را خفظ کتن,عمال حکقمت با مزدم زیاد تماسا نخواهند داشت. ؟*افس-ران و سربازان ارتش را راضی نگهدار و با آنها بدرفتاری نکن. اگر با آنها بد رفتاری کنی آنها نخواهند توانست معامله متقابل کنند. اما در میدان جنگ تلافی خواهند کرد. ولو به قیمت کشته شدن خودشان باشد و تلافی آنها اینطورا خواهد بود كه دست روی دست می گذارند و تسلیم می شوند تا اینکه وسیله شکست تو را فراهم نمایند. ؟*ام_ر آموزش را که من شروع کردم ادامه بده و بگذار اتباع تو بتوانند بخوانند و بنويسند نا اينكه فهم وعقل آنها پیشتر شود و هر قدر که فهم و عقل آنها زیادثر شود : بویا اظفینان پیشتر من بوانن سلطیب کی :هموازد جامی کیش :یردان: پرستی باش. اما هیچ قومی را مجبور نکن که از کیش تو پیروی نماید و پیوسته بخاطر داشته باش که هر کس باید آزاد باشد که از هر کیش که میل دارد پیروءا تماید. 

صفحه 30:
* کتیبه داریوش بزرگ در نقش رستم : به خواست اهورامزدا اين است . . شهرهایی که من جدا از پارس متعلق به ایران کردم . بر آنان حکمرانی | . . کردم . بمن ‎ch‏ دادن . آنچه از طرف من به آنان گفته شد آترا کردند : قانون من است که آنان را نگه داشت : ماد - خوزستان - بارت - هرات [ 2 بلخ - سغد - خوارزم - زرنگ - رخج - ث ت گوش - گندار - هند - سکائیهای هوم نوش - سکائیهای تیز خود - بابل - آشور - عربستان - مصر - ارمنستان - کپد و کیه - سارد - یونان - سکائیهای ماورای دریا - سکودر - یونانیهای تير زوق سر ‎[gets Igual‏ = اهالی :مک - کارائبها . هیر مات ۱۳ زمان داریوش بزرگ به منتهی عظمت خود رسید و داریوش شاه تمام هترهای ‎ly lau!‏ رای شاهنشاهن یزان انتفادهتمود.: از گاوهای بالدار عظیم الجسته در شوش يا کاخهای هنر خاورمیانه در پرسپولیس یا کاخهای سلطنتی شوش یا سنگ تراشه های بیستون و ۰ ۰. وی شاهی مقتدر و هنر دوست تامیده شده است که ایران را به سبک شگرفی اداره تمود . مورأخین یونانی نوشته اند وی هنری را در پارسه اجرا کرد که دیگر بالاتر از آن ممکن نبود و عالی ترین شکل ممکن را وی پیداه کرد *؟ محقق بزرگ امریکایی پرفسور ویلیام جیمز دورانت : داریوش بزرگ برای آنکه نام خود را برای آیندگان جاودانه بگذارد دست به ادن کاخهای پرسپولیس زد . هنر و معماری اين کاخ عظیم به جرات از معبد کرنک و تمام کلیساهای اروپا و میلان زیبا و باشکوه تر است . بله هاى باشکوه کاخ در تاریخ بی نظیر است . شاید بتوان گفت که کاخ صد ستون ات | ان زا دا ند افراع عا تدای در ید هاش . عومد حصو 

صفحه 31:


صفحه 32:


صفحه 33:


صفحه 34:


صفحه 35:
وج کنگرهدر هخامنتی مخصوص حمل ابزار چنگی و کمان‌داان که در زمان کوروش ساخته ند 

صفحه 36:
Bs ‏عار‎ 1 | ۲ ۹ ل 7۹ ۱ 3 : 0 ف ‎it ah‏ ‎r 3 bila‏ را ال ای رز 

صفحه 37:


صفحه 38:


صفحه 39:


صفحه 40:


صفحه 41:


صفحه 42:


صفحه 43:


صفحه 44:


صفحه 45:


صفحه 46:


صفحه 47:


صفحه 48:


صفحه 49:


صفحه 50:
TTT ‏لك‎ 2 TIE CRANE MK NK mA TEM ۲ 

صفحه 51:


بسم تعالی ‏نویسنده :علی شلتوکی ‏موضوع :داریوش واقداماتش ‏دبیرمربوطه :آقای خان احمدی وهوش» زندگی نامه :نام داریوش در پارسی باستان به صورت «داری َ َ َ ( )Dārayavaušتلفظ می‌شده و این نام به معنی «استوار نگاه می‌دارد آنچه نیکوست را» ،می‌باشد سلطنت داريوش Gاز 521پ م تا 486پ م بود.او فرزند گشتاسپ فرزند ارشام فرزند آريا رمنه بود .آريا رمنه نيز با فاصGله 5نسل به هخامنش ميرسد .داريوش يكي از سرداران كمبوجيه بود پس از اينكه بردياي دروغين به شاهي رسيد ،داريوش به همراه شش نفر از دوستان خود تصميم به بر كناري بردياي دروغين گرفتند .پس از 7ماه شاهي بردياي دروغين داريوش و همراهانش بر او غلبه كردند و او را كشتند و اين جمعيت 7نفره داريوش را به شاهي بر گزيد .در اين زمان او به مدت يك سال به جنگهاي داخGلي درون سرزميني كه كورش فتح كرده بود پرداخت و امپراتوري را كه كورش Gپديد آورده بود را استحكام بخشيد. پس از آن به جنگهاي خارج سرزمين خود پرداخت.ابتدا با سكاها جنگيد .آنها مرتب از سپاه داريوش فرار ميكردندوداريوش Gرا به دنبال خود ميكشاندند .تا اينكه داريوش از ترس قحطGي و به خاطر بي نتيجگي جنگ به ايران باز گشت .هر چند داريوش Gبر آنها پيروز نشد ولي براي هميشه آنها را از حمله به مرز هاي ايران منصرف كرد .داريوش Gدر سال 521پ م هند را فتح كرد و از سند گذشت .داريوشG جنگهاي ناموفقي هم با جزاير يوناني داشت و تاريخ نگاران يوناني آنها را بسيار بال و پر داده اند .داريوش مردي با تدبير قدرتمند و با هوش Gبود و به ساختمان بندي دولت هخامنشي شكلي داد كه تا انتهاي آن باقي ماند. چگونگی رسیدن به حکومت : پس از وفات پدر پارسیان ( كوروش كبیر) در سال 529قبل از میالد ،ماجرای قتل بردیاو بر تخت نشینی مغ مادی به نام گئومات روی داد .مردم و درباریان به علت شباهت او به بردیا او را همان شاهزاده ی هخامنشی در نظر گرفتند .داستان از این قرار بود كه كمبوجیه پسر ارشد كوروش كبیر ،هنگام لشكر كشی به مصر برای جلوگیری از كودتا و قیام برادر كوچكتر خود دستور داد تا او را مخفیانه به قتل رسانند. اما یكی از نگهبانان متوجه این موضوع شد و یكی از اقوام خود را كه بسیار به بردیا شباهت داشت را از این موضوع با خبر ساخت .او كه یك مغ مادی بود و همچنین كینه ای دیرینه از كوروش كبیر به خاطر بر كناری مادها از قدرت داشت دست به چنین اقدامی زد و چون كسی از این موضوع اطالعی نداشت .مردم حرف اورا باور كردند و به خاطر محبوبیت بردیا نزد مردم مورد حمایت آن ها قرار گرفت .كمبوجیه كه مصر را فتح كرده بود از این موضوع با خبر شد و سریعا ً عازم وطن شد ولی در راه به طرز مشكوكی به قتل رسید .در این باره در كتیبه ای متنی به این مضمون آمده است‌ « :او توسط خود كشته شد ».كه بعضی از مورخین این جمله را این گونه تفسیر كرده اند كه منظور این است كه وی خود كشی كرده است و بعضی معتقدند كه منظور از خود ، یكی از وسایل خود مثال شمشیر او بوده است .به این گونهكه مثال هنگام پیاده شدن از اسب ناگهان شمشیر او بر اثر اتفاق او را مجروح ساخته و باعث مرگ وی شده باشد. امابرداشت من از این كلمه این است كه كه خود منظور خودی یا خویشاوند است .در هر حال دیری نگذشت كه بزرگان هخامنشی متوجه دروغی بودن این بردیا شدند .  . گئومات برای حفظ موقعیت و كسب مقام و منزلت نزد مردم اریا ،مالیات سه سال آن ها را بخشید .در این هنگام 6تن از افراد گارد شاهی به نام های: -1 ویدفرنا ،پسر وایسپار پارسی -2 اوتان ،پسر ثوخر پارسی مردُونی یَ پارسی -3 گَئو بروو ،پسر َ ُ ن پارسی ن ،پسر بگابیگ َ -4 ویدَر َ -5 بگ بوخش ،پسر داتو و هـ یَ پارسی -6 اردومنیش ‌،پسر َو هَو َ ك پارسی ‏ ( طبق كتیبه ی بیستون) به فرماندهی داریوش دست به كودتا علیه این بردیای دروغین كردند .داریوش از اقوام دور كوروش كبیر بود به گونه ای كه جد كوروش كبیر یعنی كوروش اول با جد داریوش یعنی آریارمن برادر بوده اند .پس از این قیام ،گئومات كه یارای مقابله با داریوش را نمی دید مقاومت چندانی نكردو تسلیم شد .در نتیجه دوران كوتاه حكومت این مغ دروغین به پایان رسید .پس از آن داریوش كبیر با انتخاب بزرگان به پادشاهی رسید و پنج تن از همراهان با وفای خود را به سمت های مهم و حیاتی كشوركه نیاز به وفاداری كامل آن كار گزار داشت ،منسوب كرد. مخالفت ها : اولین شبهه و ایرادی كه بر عملكرد داریوش كبیر گرفته می شود و قصد زیر سئوال بردن وی را دارد ،ماجرای پس گرفتن مالیات های بخشیده شده بود. عده ای با استفاده از این مطلب قصد دارند تا او را فردی مستبد نشان داده و حكومت اورا زیر سئوال ببرند .اما اصل داستان این طور بوده است كه گئومات هم برای جلب حمایت و هم برای ضربه به حكومت هخامنشیان مالیات ها را بخشید و با این كار خزانه ی كشور را خالی كرد و آیا كشوری با خزانه ی خالی می تواند پایدار بماند ؟ مسلما ً خیر ،پس برای اداره كشور و امپراطوری عظیم هخامنشبان نیازمند به پول بود .داریوش برای تامین خزانه مالیات ها را پس گرفت و می بینیم كه خدماتی كه بعد ها وی برای مردم انجام داد صد ها برابربا ارزش تر از آن مقدار مالیات بخشوده شده است. پس می توان نتیجه گرفت این كار او نشانه ی تدبیر و درایت وی بوده است نه استبداد او. حكومت كوروش كبیر بسیار با عظمت بود و همه ی افراد دوست داشتند تا وارث آن باشند ،از این رو شور ش های بسیاری در این سرزمین اهورایی پس از به قدرت رسیدن داریوش كبیر به قدرت روی داد .داریوش كبیر تقریبا ً دو سال اول حكومت خود را صرف سركوب این شور ش ها كرد. در كتیبه ی بیستون نام شورشیان و شرح تمامی این شورش ها به طور كامل بیان شده است: ‏داریوش كبیر پس از دفع این شورش ها به فكر تثبیت حكومت هخامنشیان و آبادانی ایران افتاد .داریوش در كتیبه ی بیستون به بعضی از آن ها اشاره كرده است و بیان می كند كه اگر تمام این اقدامات را بیان می كردم شاید آیندگان فكر كنند كه دروغ گو هستم. اقدامات : -1 تأ سیس اولین سازمان اطالعات و جاسوسی جهان: داریوش خود با یك كودتا به حكومت رسیده بود و شورش های زیادی در ابتدای حكومت وی پادشاهی او را تهدید می كرد .از این رو برای جلوگیری از تكرار این كودتا ها و شورش ها ی حكام محلی ،مأمورانی را از بین امین ترین افراد خود در چهره ها و لباس ها مختلف به نزد حكام می فرستاد تا برنحوه ی عمGلكرد سیاسی و میزان رسیدگی آن ها به وضعیت مردم و انجام نقش های حكامی آن ها نظارت داشته باشند.این جاسوسان تمام مكاتبات و عملكرد این حكام را زیر نظر داشتند و در صورت اطالع از امری آن را سریعا ً به پادشاه خبر می دادند .از این رو می توان تأسیس اولین سازمان اطالعات و جاسوسی جهان را در 2500سال پیش به وی نسبت داد.  -2تأسیس اولین سازمان بازرسی و تعزیرات حكومتی: ‏عالوه برمأموران مخفی داریوش Gعده ای هم طی نامه ای ممهور توسط پادشاه به نزد حاكمان مناطق مختلف فرستاده می شدند تا بركار آن ها نظارت كنند .حاكمان وظیفه داشتند تا ازاین افراد پذیرائی كرده و آن هارا برای مدتی در قصGر ساكن كرده و گزارشG روشنی از عملكرد خود وماموران خوGد بدهند ‏این بازرسان پس از رسیدگی در صورت بروز مشكالتی مراتب را به پادشاه اطالع می دادند.  -3اولین آكادمی تخصصی نجوم و ستاره شناسی: ‏ داریوش در طی صحبت ها و رفت و آمد هایی كه با چند تن از ستاره شناسان داشت به این رشته عالقه مند شد و دستور داد تا برای پیشرفت و گسترش آن در ایران دانشكده نجوم و ستاره شناسی تأسیس شود تا عالقه مندان به این رشته بتوانند با این علم آشنا و همچنین با عث پیشرفت آن شوند. ‏ -4تاسیس دانشكده پزشكی: وسعت امپراطوری عظیم هخامنشیان حتی فراعنه را به زانو در آورده بود و مصر نیز زیرنظر فرمانروایی هخامنشیان بود .پس از مالقات برخی از پزشكان مصری با داریوش كبیر و معرفی فواید این علم ،داریوش كبیر مشتاق به ساخت دانشكده پزشكی شد تا پزشكان ماهر مصری بتوانند تجربیات خود را به ایرانیان منتقل سازند(.در آن دوره مصریان در علم پزشكی پیشرفت های زیادی داشتند). تاسیس سپاه جاویدان : امپراطوری عظGیم هخامنشیان همیشGه در معرض خطر و حمله و شورش بود .از این رو نیازمند ارتش و سپاهی سازماندهی شده بود .در گذشته Gاغلب ارتش Gها به صورت امروزی Gنبودند و تنها هنگام جنگ عده ای آموزش های Gاندكی می دیدند و راهی میدان می شدند .هم چنین نظارتی برتعداد دقیق آن ها نبود. از این رو داریوGش كبیر دستور تشGكیل سپاه جاوید 10000نفری را داد.تعداد افراد این سپاه همیشه ثابت بود و با مرگ Gو یا مریضGی و یا خروج هر سرباز از این ارتش سریعأ سرباز دیگری Gجای او را می گرفت .این امر باعث موفقیت ارتش Gدر جنگ Gهای بعدی Gشد.  -6تقویت نیروی دریایی و -7حفر كانال سوئز در مصر: ‏ داریوش پس از فتح خشكی قدم به فتح دریا ها برداشت .او نیروی دریایی را كه در زمان كوروش كبیر تأسیس شده بود ،ساماندهی كرد. این امر برای ارتش ایران بسیار موثر بود .زیرا اگر نیروی دریایی ایران قوی نبود ،آنگاه هیچ وقت نمی توانست خدای آبهای یونان را به زنجیر بكشد(اشاره به جنگ های ایران و یونان و ساخت پلی از كشتی ها كه آسیاو اروپا را به هم متصل می كرد).و آتن را فتح كند .داریوش پس از گسترش نیروی دریایی و فتح آب ها ،امپراطوری تمام دریاهای جهان را به نام خود زد. ‏ حتما ً تا به حال نام كانال سوئز را شنیده اید .این كانال دو دریای سرخ و مدیترانه را به یكدیگر متصل می كند .اما طرح اولیه این كانال در زمان داریوش كبیر رقم خورد.اما با این تفاوت كه به جای اتصال مستقیم دریای سرخ به مدیترانه ،دریای سرخ را به رود نیل متصل كرده و رود نیل هم كه به دریای مدیترانه متصل است و كشتی های ایرانی به راحتی می توانستند از این مسیر به دریای مدیترانه برسند .كتیبه ای كه در این كانال كشف شده است گواهی همین موضوع است. 8تأ سیس راه شاهی و-7 چاپارخانه : اخباردر امپراطوری عظیم هخامنشی باید به سرعت منتقل می شد و همچنین تجارت نیازمند جاده ها و راه های هموار بود .از این رو داریوش هخامنشی برای اولین بار دستور ساخت بزرگراه هایی را داد كه شرق آسیا را به غرب آن وصل می نمود كه به راه های شاهی معروف شدند. این راه ها سرعت انتقال افراد ،كاال و ....را چند برابر می كرد.این راهها مراكز مهمی چون سارد وشوش را به هم متصل می نمود. پس از ساخت راه شاهی ،نیاز بودكه اخبار كشور به سرعت به دست فرمانروا برسد ،از این رو مكان هایی تعبیه شد كه به آن چاپار خانه می گفتند و افرادی مأمور رساندن اخبار به فرمانروا می شدند كه به آن ها پیك می گفتند .در چاپار خانه ها كه در فواصل معینی از هم بودند به پیك ها و اسب های آن ها ارائه خدمات می شد تا پیك ها اندكی خستگی در كنند و آن گاه با اسب تازه نفسی كه به آن ها داده می شد ،بقیه راه را تا چاپار خانه بعدی طی كنند .برای محافظت از جاده ها و كاروان ها و ...ایستگاه هایی با فواصل معینی وظیفه حراست از راه ها را برعهده داشتند.  -10تشكیل استان ها و ایالت های مختلف : اداره ی كشوری كه پهنای جهان را پوشانده بود ،آن هم توسط یك نفر كاری بس دشوار بود ،از این رو داریوش كبیر اقدام به تقسیم بندی كشور كرد .و آن را به استان هایی كه تقسیم كرد كه این استان ها طبق كتیبه بیستون و آن چه در آن ها ذكر شده به این شرح است: -1 پارس -2ایالم -3بابل -4آشور -5عربستان -6مصر -7ساكنان دریاها ( كناره ی مدیترانه) -8لودیا (ساردیس) -9یونانی های آسیای -12 -11ارمنستان -10ماد صغیر قیصریه(كاپادوكیه) -13پارت -14سكستان -15هرات -16خوارزم -17بلخ ،باختر(باكتریا) -18سغدیان -19گندهاره( قندهار) -20 -23مكا( حاشیه خلیج سیتها -21ستگیدیه -22اراخوسیا ‌،همچنین پس از فتح هند ،هند هم بیست و چهارمین ایالت فارس) ایران شد و پس از شورش و نبرد ماراتون ‌،قسمت های یونان و آسیا ی صغیربرای كنترل بیشتر به 3ایالت تبدیل شد .هان باستان بسيار قدرتمند نشان داد رای دیگر کاربردها ،داریوش را ببینید. تخت جمشید : ‏ داريوش بزرگ در پايئز و زمستان 519 – 518قبل از ميالد نقشه ساخت ابنیه های شگفت انگیز شهر پارسه ( تخت جمشید یا پرسپوليس ) را طراحي كرد و با الهام گرفتن از اهرام مصر و دیگر هنرهای آسیایی که همگی زیر مجوعه ای از ایران بودند نقشه آن را با كمك چندين تن از معماران مصري بروي كاغد آورد و یادگاری خارق Gالعاده د ر جهان به نام کاخهای پارسه به جای گذاشت .ساخت این کاخ سترگ 65سال به طول انجامید ولی زندگی اهورایی وی کفاک دیدن پایان کاخ را نداد .وی با این اندیشه که ایران با تمدنی کهن و شاهنشاهی قدرتمندی همچون ایران که مناطق زیادی از آسیا را به زیرا پرچم ایران در آورده است شایسته یک مرکGز قدرتمند با طراحی فوق العاده است که تا هزاران سال برای آیندگGان بماند و آنان درس عبرت بگیرند و راه نیاکان خود را ادامه دهند .که می بینیم بعد از گذشت 2500سال از ساخت پرسپولیس با وجود ویران شدنش توسط اسکندر گجستک و آتش کشیدن آن هنوز با قدم نهاندن در این یادگار داریوش شاه ابهت این مکان انسان را تحت تاثیر قرار میدهند و همگان این وطن پرستی آنان را ستایش میکنند .نکته مهم این ساختمانها بزرگ رعایت حقوق Gانسانی کارگGران و معماران است که داریوش شاه تمام مزایا و حقوق روزانه آنان را بر کتیبه ها نوشته است  .داريوش بزرگ در هر سال براي ساخت كاخ به كارگران بيش از نيم ميليون طال مزد مي داده است كه به گفته مورخان گران ترين كاخ دنيا محسوب ميشده .اين در حالي است كه در همان زمان در مصر كارگران به بيگاري مشغول بوده اند بدون پرداخت مزد كه با شالق همراه بوده است .داريوش بزرگ براي ساخت كاخ پرسپوليس كه نمايشگاه هنر آسيا بوده 25هزار كارگر به صورت 10ساعت در تابستان و 8ساعت در زمستان به كار گماشته بود و به هر استادكار هر 5روز يكبار يك سكه طال ( داريك ) مي داده و به هر خانواده از كارگران به غير از مزد آنها روزانه 250گرم گوشت همراه با روغن ,كره ,عسل و پنير ميداده است و هر 10 روز يكبار استراحت داشتند . این نبشته،که آن را به 3بند تقسیم میکنند و در حقیقت تابلوی کاخ تخت جمشید است ،در 24سطر،همراه ترجمه بابلی وایالمی ،در دیوار جنوبی صفه تخت جمشید قرار دارد: بند.1اهورامزدای بزرگ،خدای بزرگ،داریوش شاه را آفرید است.شاهی را برای او آورده است .به خواست اهورامزدا داریوش شاه است. بند.2داریوش شاه می گوید:این سرزمین پارس که اهورامزدا آن را برای من فراهم آورده است زیباست،اسبان خوبG،مردان خوب دارد.به خواست اهورامزدا و من،داریوش شاه این[سرزمین]از دیگری نمی ترسد. بند.3داریوش شاه می گوید:اهورامزدا با خدایان خاندان شاهی مرا یاری رساناد.واین سرزمین را اهورامزدا ازدشمن،از خشکسالی،ازدروغ بپایاد! به این کشور نیاید از سپاه دشمن،از بدسالی(خشکسالی)،از دروغ .این را من درخواست می کنم از اهورامزدا با خدایان خاندان شاهی. سنگ نبشته داریوش در کانال سوئز: بند . 1اهورامزداخدای بزرگ است،که آسمان را آفرید،که این زمین را آفرید،که مردم را آفGرید،که شادی را برای مردم آفرید،که داGریوش Gرا شاه کرد،که شهریاری را،که بزرگ و دارای اسبان خGوب Gو مردان خGوب Gاست،به داریوش Gشاه ارزانی فرمود.G بند .2منم داریوش Gشاه بزرگ،شاه شاهان،شاه کشورهای مردم گوناگون،شاه در این زمین بزرگ و دور و دGراز،پسر ویشتاسپ هخامنشی. بند.3داریوش Gشاه می گوید:من پارسی هستم.مصر را از پارس گرفتم.فرمان کندن اGین جوی(کانال) را دادم.از رودی به نام Gنیل که در مصر جاری استتا دریایی که از پارس Gمی رود.پس از آنکه این جوی به همان گونه اGی که فرمان داده بودم کنده شد،کشتیها از میان این جویبه سوی پارس GرفGتند.همانگونه که مرا کسنگ نبشته داریوش در تخGت جGمشید))Dpd کتیبه داریوش درشوش : از داریوش بزرگ ،کتیبه‌های فراوانی در شهر شوش به دست آمده است که بر روی سنگ‌های مرمرین ،پاستون‌ها ،لوح‌های گلین و یا بر آجر نگاشته شده‌اند. بیشتر این کتیبه‌ها ،مانند دیگر نبشته‌های هخامنشی به سه خط و زبان فارسی ی یکی از مهمترین باستان ،عیالمی و بابلی هستند .متن زیر گزارش فارس ِ کتیبه‌های داریوش بزرگ ،یعنی کتیبه پنجم او در شوش ( )DSeاست که در آن اندیشه‌های داریوش در زمینه صلح‌جویی و همبستگی سرزمین‌ها ،آبادانی و سامان شهرها ،پاسداشت ناتوانان ،پایندگی میهن و بسا نکات مهم دیگر آمده است. بند 1خدای بزرگ است اهورامزدا؛ که بیافرید این زمین را؛ که بیافرید آن آسمان را؛ که بیافرید آدمی را؛ که بیافرید از برای آدمی شادی را؛ که داریوش را شاهی فرا داد .یک شاه از بسیاران ،یک فرمانروا از بسیاران. ن شاه ،شاه سرزمین‌هایی با گوناگون بند 2من داریوش ،شاه بزرگ ،شاها ْ مردمان ،شاه در این زمین بزرگ ،پهناور و دورکرانه .پسر ویشتاسپ ،یک هخامنشی ،یک پارسی ،پسر پارسی ،یک آریایی ،آریایی‌تبار.  بند 3گوید داریوش شاه :بخواست اهورامزدا ،این است سرزمین‌هایی که جز گفت من به آنان بود، از پارس دارم .آنانرا فرمان راندم .مرا خراج گذاردند .آنچه ِ چنان کردند .قانون من آنانرا پایید :ماد ،خوزیه ،پارت ،هرات ،بلخ ،سغد ،خوارزم، سکاییان تیز سکاییان هوم‌نوش، گنداره ،هند، مکا، سیستان ،آراخوزی ،ثَتَه‌گوشَ ، ِ ِ َ خود ،بابل ،آشور ،ا ّ َربیه (عربیه) ،مصر ،ارمنیه ،کاپادوکیه ،اسپارت ،یونانیان این سوی دریا و آن سوی دریا ،اسکودر ،حبشیان ،کاریان. بند 4گوید داریوش شاه :بسا بد کرداری شده بود ،من به نیکی گردانیدم. سرزمین‌ها به دیگری بر می‌تاختند و یکی دیگری را فرو می‌کوبید .من بخواست اهورامزدا چنان کردم که یکدیگر را نکوبند .هر کدام در ماندگاه خود هستند .از این قانون من بیمناکند که :زورمند ،ناتوان را نمی‌کوبد و نابود نمی‌کند. بند 5گوید داریوش شاه :بخواست اهورامزدا ،بسا کارها که نابسامانیده شده بود؛ من آنرا بسامانیدم .گذر زمان ،باروی شهر . . .را برافکنده بود و بازساخت نشده بود؛ من بنیان باروی دیگری برآوردم .چنان که مانَد تا آینده‌ها. بند 6گوید داریوش شاه :اهورامزدا و دیگر بغان ،بپایند جنگ داریوش با یونان : ‏ هر چند داریوش توانست شورش مستعمرات ایران در یونان را فرو بنشاند ولی تحریکات آتن ،اسپارت و ارتری Erethrieدر این کشورها قطع نشد .آتنی ها بر اثر شورش این کشورها نیروی دریایی خود را افزایش دادند .داریوش از شرکت آتنی ها در آتش زدن معبد شهر سارد بسیار ناراخت شد و پس از فرو نشاندن شورش در آسیای صغیر و شهر های ینیانی ،مردونیه را به ترکیه و مقدونیه فرستاد و بر اثر این کار اوضاع آرام شد .سپس داریوGش سفیرانی را نزد یونانی های اروپایی فرستاد تا بداند که آیا تسلیم خوGاهند یا جنگ می کنند .اکثر اهالی یونان و جزایر آنجا تسلیم شدند ولی دو دولت شهر مهم یونان باستان یعنی آتن و اسپارت از این عملکرد یونانی ها بسیار نارحت شدند و اهالی این شهرها را بر ضد ایران تحریک کردند .سپس داریوش به فکر تنبیه یونانی ها افتاد که آب و خاک خود را به او تسلیم نکرده بودند .داریوش یک سپاه به فرماندهی ارتافرن برادرزاده خود را با تعدادی کشتی جنگی از راه ترکیه به یونان و حزایر دریای مدیترانه فرستاد .این سپاه ابتدا اکثر جزایر را تک تک تصرف نمود و سپس به ارتری رسید و توانست آنجا را تصرف کند و به تالفی کارهایی که اهالی آنجا در سارد کرده بودند ،معابد آنها سوزاندند و اهالی آنجا را اسیر کرند .سپس ایرانی ها جنگ را به دشت ماراتن Marathonکشاندند چون سواره نظام کاراییش بیشتر می شد و راحتر می توانست با یونانی ها نبرد کند .قبل از شروع جنگ آتنی ها ،سفیرانی را نزد اسپارتی ها فرستادند و از آنها تقاضای کمک کردند .این سفیران به اسپارتی ها گفتند که آتن برای این از شما تقاضای کمک می کند تا خارجی ها بر یونان تسلط پیدا نکنند .چون کشور ارتری بدست ایرانی ها افتاده است و از این نظر آتن ضعیف شده است .سپس آتنی ها از اهالی پالته کمک خواستند و چون قبال در یک جنگ آتنی ها به آنها کمک کرده بودند ،پس اهالی پالته هم به یاری آنها شتافتند  از آنجایی که سپاه ایران بسیار قدرتمند بود ،حاکمان جمهوری آتن قبل از جنگ رای گیری کردند و در مجلس سنا اکثریت به جنگ با ایرانی ها رای داند .سپس سپاهیان یونان صفهای خود را آراستند و جنگ آغاز شد .از آنجایی که قلب سپاه ایران بسیار قوی بود بزودی قلب سپاه یونان را شکافت و به Gپیش رفت ولی چون سپاهیان دو جناح راست و چپ یونان قوی تر بودند توانستند بر سپاه پارسی و سکایی پیروز شوند .پارس ها به طرف دریا فرار کردند و سوار کشتی های خود شدند ولی تعداد زیادی از آنها کشته شدند .آن قسمت از سپاهیان ایران که توانستند سوار کشتی شوند تصمیم گرفتند که Gاز راه دریا به آتن حمله کنند چون در آن زمان تقریبا تمام اهالی آتن در میدان جنگ بودند و شهر خالی از سکنه شده بود .پارس ها توانستند یکی از بندرهای مهم یونان را در نزدیکی آتن تصرف کنند ولی پس از مدتی به آسیا برگشتند .بعضی از تاریخ نگاران یونانی می نویسند که یکی از یونانیان خائن به بلندترین نقGطه شبه جزیره آت تیک رفت تا خالی بودن آتن از سکنه Gرا به سپاهیان پارسی اطالع دهد .با تمام این وقایع ایرانی ها در نبرد ماراتن شکست خوردند. شورش مصر: پس از رسیدن خبر شکست پارس ها در یونان به داریوش ،او برای جمع آوری یک سپاه بزگتر سGفیرانی را به تمام استانهای ایران فرسGتاGد و حدود چهار سGال مشغول این کار بود .در سال (487پ.م) مصریها شGوریدGند .Gبعضی از تاریخ نگاران می گویند که دلGیل شGورش مصری ها زیادی مالیاتی بود که دولت ایران از آن می گرفت .ولی مصر با آن موقعیت خوب تجاری و راه داشتن به دریاGی سرخ و مدیترانه (مغرب) و عالوه بر آن ارتباط داشGتن با آسGیا ،مالیات کمتری را نسبت به بابل پرداخت می کرد .پس علت شورش دو دلیل دیگر بود .اوال مصری ها یک تاریخ پربار و قدGیمی داشتند که حکومت آسGیایی را بر سرزمین خود هیچ گاه تحمل نمی کردند و آنرا بالیی بسیار بزرگی می دانستند و ثانیا علت اصلی این شGورش ها تحریکات یونانی ها بود از طریق مدیترانه با مصر ارتباط تجاری داشتند .یونانی ها از بزرگی وثروت دولت هخامنشی وحشت داشتند ،آنها فقط می توانستند با سGکاهای اروپایی و ایتالیای جنوبی (سGیسیل) معامله آزاد تجاری داشته باشند و بقیه کشورهای اطراف دریای مدGیترانه تابع دولت ایران بودند. مسئله والیت عهدی و فوت داریوش: هرودوت می نویسد وقتی که داریوش در تدارک جنگ بود ،مشکلی پیش آمد و آن تعیین ولیعهد بود.داریGوش دوبار ازدواج کرد .زن اول او دختر گبربایس بود که سه پسر از او داشت و بزرگترین پسر او آرت بازان یا آریا رمن بGود و زن دوم او آتوسا یا آرتیس تن یا آتس سا ،دختر کوروش بود که بزرگترین پسر او خشیارشا یا خشایارشا بود .هر دو نفر می خواستند جانشین داریوش شوند ولی بر اثر توصیه درباریان به داریوش او خشایارشا را به جانشینی خود انتخاب کرد .عالوه بر این باید گفت که نفوذ آتGوسا در دربار داروش بسیار زیاد بود و ظاهرا در این انتخاب تاثیر خود را گذاشته بود .روابط این دو برادر ناتنی با یکدیگر بسیار خوب بGود و خشیارشا پس از رسیدن به پادشاهی حکومت کشورهای زیادی را به برادر خود واگذارکرده بود. ‏ پس از تعیین خشایارشا به والیت عهدی ،داریوش برای جمع آوری تدرکات الزم برای لشکرکشی مشغول شد ولی پس از 36سال سلطنت درگذشت و نتواست شورش مصر را فرو بنشاند و از آتنی ها انتقام بگیرد .هر چند ایران در آن زمان بزرگ ترین وسعت تاریخی خود را داشت .داریGوش در سال (486پ.م) درگذشت .در حالیکه او از سال ( 486-522پ.م) بر سرزمین پهناور ایران حکومت کرد .مقبره (آرامگاه) داریوش در نقش رستم قرار دارد.  مهمترین مرجع تایخ دوران داریوش کتیبه های کوه بیستون در نزدیکی شهر کرمانشاه است که داریوش دستور نگارش و حجاری آنها را صادر کرده بود .از آنجایی که اهمیت تاریخی این کتیبه ها بسیارزیاد است ،در اینجا عنوان کارها و جنگ های داریوش را می نویسیم: -1 اختراع خط میخی فارسی باستان -2پیروزی بر گئومات مغ -3پیروزی بر سردار شورشی شهر شوش-4پیروزی بر سردار شورشی خوزستان -5جنگ بر علیه حاکم بابل که شورش کرده بود-6 .پیروزی بر سردار شورشی قوم ماد -7پیروزی بر شورشیان ارمنسGتان (فرماندهان سپاه داریوش Gچندین بار با سرداران شورشی مادی و ارمنی می جنگند-8 ).پیروزی بر پادشاده ساگارات -9پیروزی بر شورشی های پارت (خراسان) و گرگان (در زمان داریوش پدرش ویشتاسب حاکم خراسان بود که با شورشیان می جنگد و بر آنها پیروز می شود-10 ).پیروزی بر شورشیان ایالت مرو - 11جنگ با شورشیان محلی پارس در ناحیه یوتی و جاهای دیگر ‏ داریوش Gدر کتیبه بیستون می نویسد که 19جنگ مهم انجام داده و 9پادشاه را اسیر کرده است .او هچنین در مورد علت اصلی شورش ها می گوید که شورشیان انسانهایی دروغ گو بودند و از این نظر همه ایرانی ها را از دروغگو بودن بر حذر می دارد .کتیبه کوه Gبیستون دارای ترجمه هایی به خط میخی عیالمی و خط بابلی است. داریوش همچنین به سنگ تراشان دستور داده بود که در کتیبه دیگری اصل و نسب و زندگی نامه او را بنویسند (بکنند). آخرین گفتار ( وصیت نامه ) داریوش بزرگ هخامنشی کتیبه ایران دوستانه داریوش بزرگ در پارسه : خداوند این کشور ( ایران بزرگ ) را از گزند دشمن – دروغ و خشGکسGالی به دور نگهدارد . ‏ کتیبه آموزنده داريوش بزرگ در نقش رستم : داریوش بزرگ :خدای بزرگ است اهورامزدا .که این جهان را بیافرید .که خرد و نیروی کوشش را بر من ارزانی داست به خواست و نیروی اهورامزدا شاهم و فرمانهای او را اجرا میکنم این چنین : دوستدار و پیرو راستی هستم و بدی را دشمنم .خواهان داد و عدل هستم .نه می خواهم که از سوی توانایی به ناتوانی ستم شود و نه میخواهم که ناتوانی به توانایی بد کند .آنچه موافق راستی است میل من است و آنچه خالف راستی است به شدت با آن مخالفم .خویم را در حد اعتدال نگه میدارم و چون خشم بر مرا فرا گیرد با اراده بر آن چیره میشوم تا مبادا ناروایی روی دهد .هوس اسیر دام من است و بر آن سخت حکومت میکنم .آنرا که نیکی کند مطابق نیکی اش Gپاداش میدهم .آنکه بد کند به کیفرش میرسانم .به هیچ وجه مایل نیستم که زیان و بد کرده شود و چون کسی مرتکب بدی شد به هیچ وجه مایل نیستم که بی کیفر بماند  . هرگاه مردی بر علیه کسی ادعا کند تا مورد دادرسی واقع نشود بر او حکمی روا نمی کنم .از آنانی خوشوقت و خشنود هستم Gکه با تمام نیرو و قدرتشان در راه نیکی بکوشند این چنین است رفتار و کردار من و این است آنچه که من می کنم .در میدان نبرد رزم آرایی چیره هستم . Gدر پیکارگاه دستانم میجنگند .چشم Gو هوشم Gنیز بکار است .آنانی Gکه فرمانبرند می بینم Gو آنانی که خالفی Gکنند کارشان بر من Gپوشیده نیست .در میدان پیکار به چاالکی میجنگم . Gاز نیروی دستان و پاهایGم به خوبی بهره مند هستم .سوار کاری زبده و چاالکم کمانکشی ورزیده هستم .چه به هنگام نبرد پیاده و چه سواره .نیزه گزاری چرب دست هستم .این Gو هنرهای دیگر را اهورا مزدا بر من بخشود .اهورامزدا یاری ام کرد و نیروهایم Gرا به نیکی هدایت کرد .ای مرد که این را میخوانی .نیک آگاه باش که داریوش چگونه شاهی Gاست .چه هنراها و نیروهایی دارد .این برای تو ناراست نباشد .آنچه Gرا که گفتم عمل کن .در اين كشور ها ،مردي كه وفادار بود ،نيك پاداش دادم و آن كه دشمن بود نيك كيفر دادم ،به خواست اهورامزدا اين كشور ها قانون مرا اجرا كردند .آنچه به آنان گفتم Gآنگونه كردند . تو كه بعد از من شاه خواهي بود از دروغ سخت بپرهيز .مردي كه خواهد دروغزن بود نيك كيفر ده .اگر چنين مي Gانديشي بايد كشورم در امان باشد .آنهايي كه پيشتر شاه بودند در آن مدت ،آنچه را كه Gمن در يك سال و اندي به خواست اهورامزدا كردم نكردند .از آن رو اهورامزدا مرا ياري كرد ،چون بدكردار نبودم ،دروغزن نبودم ،خطاكار نبودم ،نه من ،نه دودمانم .بر پايه راستي رفتار كردم :نه به ناتوان و نه به توانا بد كردم ،مردي كه با خاندانم Gهمكاري كرد او را نيك پاداش دادم و آنكه زيانكاري كرد ،او را نيك كيفر دادم .تو كه سپس شاه خواهي بود ،مردي كه دروغزن يا خطاكار است او را دوست مباش و او را نيك كيفر ده .تو كه سپس اين نوشته ها را كه من نوشتم ،يا اين نگاره ها را ببيني ،آنها را ويران مكن ،تا جايي كه ممكن است آنها را بپاي ،تا زماني كه تندرست باشي .هر آنكه اهورامزدا را بپرستد ،بخشش وي اGز آGن او خواهد بود ،هم در زندگي و هم پس از مرگ . وصـیت نامه داریوش هخامنش: * اینــــــک که من از دنیا میروم بیست و پنج کشور جزو امپراطوری ایران است و در تمام این کشورها پول ایران رواج دارد و ایرانیان در آن کشورها دارای احترام هستند و مردم کشورها نیز در ایران دارای احترام می باشGند.G جـــــــانشین من خشایار شGاه باید مثل من در حفظ این کشورها بکوشد و راه نگهداری این کشورها این اسGت که در امور داخلی آنها مدGاخله نکند و مذGهب و شعائر آنها را محترم بشمارد. * اکنــــون که من از این دنیا می روم تو دوازده کرور دریک زر در خزانه سلطنتی داری و این زر یکی از ارکان قدرت تو می باشGد زیرا قدرت پادشGاه فقط به شGمشیر نیست بلکه به ثروت نیز هست .البته به خاطر داشGته باش که تو باید به این ذخیره بیفزایی نه اینکه از آن بکاهی .من نمی گویم که در مواقع ضروری از آن برداشGت نکنی ،زیرا قاعده این زر در خزانه آن است که هنگام ضرورت از آن برداشت کنند م ا در اولین فرصت آنچه برداشتی به خزانه برگردان .مادرت آتوسGا بر ا ّ من حق دارد پس پیوسته وسایل رضایت خاطرش را فراهم کن.  ‏ ‏ *ده ســـــــال است که من مشغول ساخت انبارهای غله در نقاط مختلف کشور هستم و من روش ساخت این انبارها را که با سنگ ساخته میشود و به شکل استوانه است در مصر آموختم و چون انبارها پیوسته تخلیه میشوند حشرات در آن بوجود نمی آیند و غله در این انبارها چند سال می ماند بدون اینکه فاسد شود و تو باید بعد از من به ساختن انبارهای غله ادامه دهی تا اینکه همواره آذوقه دو یا سه سال کشور در انبارها موجود باشد و هر ساله بعد از اینکه غله جدید بدست آمد از غله موجود در انبارها برای تامین کسر خواربار استفاده کن و غله جدید را بعGد از اینکه بو جاری شد به انبار منتقل نما و به این ترتیب تو هرگز برای آذوقه در این مملکت دغدغه نخواهی داشت ولو دو یا سه سال پیاپی خشکسالی شود. *هـــــــرگز دوستان و ندیمان خود را به کارهای مملکتی نگمار و برای آنها همان مزیت دوست بودن با تو کافی است ،چون اگر دوستان و ندیمان خود را به کارهای مملکتی بگماری و آن به مردم ظلم کنند و استفاده نامشروع نمایند نخواهی توانست آنها را به مجازات برسانی چون با تو دوست هستند و تو ناچاری که رعایت دوست بنمایی. *کــــــانالی که من می خواستم بین شط نیل و دریای سرخ بوجود بیاورم هنوز به اتمام نرسیده و تمام کردن این کانال از نظر بازرگانی و جنگی خیلی اهمیت دارد و تو باید آن کانال را باتمام برسانی و عوارض عبور کشتی ها از آن کانال نباید آنقدر سنگین باشد که ناخدایان کشتی ها ترجیح * اکنــــون من سپاهی به طرف مصر فرستادم تا اینکه در این قلمرو ایران ،نظم و امنیت برقرار کنند .ولی فرصت نکردم سپاهی به یونان بفرستم و تو باید این کار را به انجام برسانی .با یک ارتش نیرومند به یونان حمله کن و به یونانیان بفهمان که پادشاه ایران قادر است مرتکبین فجایع را تنبیه کند. * توصیـــــــه دیگر من به تو این است که هرگز دروغگو و متملق را به خود راه نده. چون هر دوی آنها آفت سلطنت هستند و بدون ترحم دروغگو را از خود دور نما. هرگز عمال دیوان را بر مردم مسلط نکن و برای اینکه عمال دیوان به مردم مسلط نشوند ،برای مالیات ،قانونی وضع کردم که تماس عمال دیوان را با مردم خیلی کم کرده است و اگر این قانون را حفظ کنی عمال حکومت با مردم زیاد تماس نخواهند داشت. * افســـــــــران و سربازان ارتش را راضی نگهدار و با آنها بدرفتاری نکن .اگر با ما در میدان جنگ آنها بد رفتاری کنی آنها نخواهند توانسGت معامله متقابل کنند .ا ّ تالفی خواهند کرد .ولو به قیمت کشGته شدن خودشان باشد و تالفی آنها اینطور خواهد بود که دست روی دست می گذارند و تسلیم می شوند تا اینکه وسیله شکست تو را فراهم نمایند. * امــــــــر آموزش Gرا که من شروع کردم ادامه بده و بگذار اتباع تو بتوانند بخوانند و بنویسند تا اینکه فهم وعقل آنها بیشتر شود و هر قدر که فهم و عقل آنها زیادتر شود ،تو با اطمینان بیشتر می توانی سلطنت کنی .همواره Gحامی کیش یزدان م ا هیچ قومی را مجبور نکن که از کیش تو پیروی نماید و پیوسته پرستی باش .ا ّ بخاطر داشته باش که هر کس باید آزاد باشد که از هر کیش که میل دارد پیروی نماید.  ‏ ‏ کتيبه داريوش بزرگ در نقش رستم :به خواست اهورامزدا این است شهرهایی که من جدا از پارس متعلق به ایران کردم .بر آنان حکمرانی کردم .بمن باج دادن .آنچه از طرف من به آنان گفته شد آنرا کردند . قانون من است که آنان را نگه داشت :ماد -خوزستان -پارت -هرات - بلخ -سغد -خوارزم -زرنگ -رخج -ث ت گوش -گندار -هند -سکائیهای هوم نوش -سکائیهای تیز خود -بابل -آشور -عربستان -مصر -ارمنستان کپد و کGیه -سارد -یونان -سکائیهای ماورای دریا -سکودر -یونانیهایسپر روی سر -لیبیها -حبشیها -اهالی مک -کارائیها ** .هنر هخامنشی در زمان داریوش بزرگ به منتهی عظمت خود رسید و داریوش شاه تمام هنرهای آسیا را برای شاهنشاهی ایران استفاده نمود .از گاوهای بالدار عظیم الجسته در شوش یا کاخهای هنر خاورمیانه در پرسپولیس یا کاخهای سلطنتی شوش یا سنگ تراشه های بیستون و . . .وی شاهی مقتدر و هنر دوست نامیده شده است که ایران را به سبک شگرفی اداره نمود .مورخین یونانی نوشته اند وی هنری را در پارسه اجرا کرد که دیگر باالتر از آن ممکن نبود و عالی ترین شکل ممکن را وی پیداه کGرد . محقق بزرگ امریکایی پرفسور ویلیام جیمز دورانت : داریوش بزرگ برای آنکه نام خود را برای آیندگان جاودانه بگذارد دست به بنا نهادن کاخهای پرسپولیس زد .هنر و معماری این کاخ عظیم به جرات از معبد کرنک و تمام کلیساهای اروپا و میالن زیبا و باشکوه تر است .پله های باشکوه کاخ در تاریخ بی نظیر است .شاید بتوان گفت که کاخ صد ستون