دستگاه گوارش

دستگاه گوارش

اسلاید 1: دستگاه گوارش

اسلاید 2: گُوارش یا هَضم یا تحلیل به فرایند قابل جذب کردن غذا توسط حل کردن آن و تجزیه آن را به ترکیبات شیمیایی ساده گفته می‌شود که در بدن موجودات زنده رخ می‌دهد. گواردن عمدتاً از طریق آنزیم‌های ترشح شده به دستگاه گوارش انجام می‌پذیرد.گوارش در انسانغذای خورده شده حاوی اجزای مختلفی است که هریک برای ورود به داخل بدن راه‌های مختلفی دارند برخی مانند آب به سادگی از طریق انتشار جذب می‌شوند و برخی مانند ویتامین B12 جذب فعال دارند. سه گروه عمده غذایی که باید هضم شوند یعنی به اجزای ریزتر خرد شوند تا قابل جذب از روده باشند عبارتند از کربوهیدرات، چربی و پروتئین.کربوهیدرات‌هاگوارش کربوهیدراتها از دهان و با آمیلاز بزاق شروع می‌شود. در معده پیشرفت مهمی روی نمی‌دهد ولی در روده آمیلاز لوزالمعده و دیواره روده باریک با تولید آنزیم‌های مالتاز، لاکتاز و ساکاراز موجب شکسته شدن دی ساکاریدهای مالتوز، لاکتوز و ساکروزSucrose به مونوساکاریدهای تشکیل دهنده خود می‌گردند که از دیواره روده جذب می‌شوند.پروتئین‌هاگوارش اصلی پروتئین‌ها از معده و با آنزیم پپسین شروع می‌شود. پس از ورود مواد غذایی به روده باریک اندوپپتیدازها مانند تریپسین، کیموتریپسین کار پپسین را ادامه می‌دهند و پروتئین‌ها را به پلی پپتیدهای کوچکتر تجزیه می‌کنند. عمل آنزیم تریپسین شکستن پیوند پپتیدی تشکیل شده توسط عامل کربوکسیل اسیدهای آمینه لیزین و آرژنین است. نقش دیگر تریپسین، فعال ساختن کیموتریپسینوژن و تبدیل آن به کیموتریپسین است. کیموتریپسین موجب شکستن پیوندهای پپتیدی تشکیل شده توسط گروه کربوکسیل اسیدهای آمینه آروماتیک است Tyr, Trp, Phe. تریپسین موجب تبدیل آنزیم‌های پروکربوکسی پپتیداز به کربوکسی پپتیداز می‌گردد.چربی‌هاگوارش چربی‌ها اصولاً با لیپاز ترشح شده از معده شروع می‌شود اما این آنزیم لیپیدها را به واحد سازنده خود تبدیل نمی‌کند. در روده باریک، لیپیدها توسط لیپاز و فسفولیپاز پانکراس، بعلاوهٔ آنزیم‌های سلول های پوششی روده، به مونومرهای خود تبدیل می‌شوند. لستیناز Lecithinase وظیفه شکستن مولکول لستین و جداسازی یک مولکول اسید چرب را برعهده دارد.

اسلاید 3: دستگاه گُوارش یکی از دستگاه‌های فعال در بدن انسان و بعضی از جانداران است. باید توجه داشت که دستگاه گوارش در جانوران براساس نوع غذایی که می‌خورند به شکل‌های مختلفی وجود دارد. اما به‌طور کلی دستگاه گوارش آن‌ها از چهار بخش کلی بلع، گوارش مکانیکی و شیمیایی، جذب و دفع تشکیل شده‌است. بعضی از جانوران که به صورت انگل زندگی می‌کنند مانند کرم کدو اصلاً دستگاه گوارش ندارند و به‌طور مستقیم و با عمل واپخش دیفوزیون مواد غذایی تجزیه شده را از طریق پوست وارد بدن خود کرده و مورد استفادهٔ سلولهای خود قرار می‌دهند مثل کرم کدو .دستگاه گوارش انسان که از دهان تا مقعد امتداد دارد، از لولهٔ گوارشی و غده‌های گوارشی تشکیل شده‌است و حدود هفت متر طول دارد. غدد گوارشی شامل غده‌های بزاقی، غده‌های دیوارهٔ معده و روده، پانکراس یا لوزالمعده و کبد است. لولهٔ گوارشی نیز شامل دهان، حلق، مری، معده، رودهٔ باریک، رودهٔ بزرگ و راست‌روده می‌شود. هر چیزی که وارد معده می‌شود با آنزیم‌های درون معده مخلوط می‌گردد تا به اجزا ساده‌تری تجزیه شود. سپس این مخلوط که کیموس نامیده می‌شود، از معده خارج شده و به روده‌ها می‌رود تا از آنجا، مواد غذایی تجزیه شده جذب جریان خون شوند. مواد غذایی تجزیه شده از طریق جریان خون در سیاهرگ باب کبدی ابتدا به کبد جریان یافته تا در آنجا برخی مواد در کبد ذخیره شوند و سپس برای مصرف در اختیار یاخته‌های بدن قرار می‌گیرند. اجزای غذایی که جذب نمی‌شوند از طریق مدفوع از بدن دفع می‌گردند.

اسلاید 4: دهاناز هنگام شروع به جویدن غذا، هضم غذا نیز شروع می‌گردد. دهان در اثر جویدن و آنزیمهای موجود در بزاق باعث گوارش مکانیکی توسط [دندان]ها و ماهیچه‌های فک پایین و شیمیایی می‌شود. بزاق مخلوطی از ترشحات سه جفت غدهٔ زیرزبانی، زیرآرواره‌ای و بناگوشی است. مادهٔ دیگری نیز در آن وجود دارد که موسین نام دارد و به هنگام مخلوط شدن با آب به مادهٔ چسبناک و قلیایی به نامموکوز تبدیل می‌شود و باعث چسبیده شدن ذرات جویده‌شده به هم و تسهیل در بلع می‌شود. غده‌های ترشح‌کنندهٔ موسین در سراسر لولهٔ گوارشی وجود دارند. در بزاق آنزیمی به نام پتیالین وجود دارد که یک آمیلاز ضعیف است و از غدد بناگوشی ترشح می‌شود. این آنزیم کربوهیدرات‌ها از جمله نشاسته را به مالتوز تبدیل می‌کند. آنزیم دیگر موجود در بزاق لیزوزیم است که باعث ضدعفونی دهان و از بین رفتن باکتریها می‌شود و همچنین ضد عفونی حفره دهان را به عهده می‌گیرد؛ بنابراین بزاق باعث گوارش، ضدعفونی حفرهٔ دهان، کمک به حس چشایی، مرطوب نگاه داشتن دهان و تسهیل سخن گفتن می‌شود. پس از جویده شدن، غذا در اثر عمل بلع به مری و از طریق آن به معده راه می‌یابد. دهان اولین عضو دستگاه گوارش بدن است که غذا و آب برای گوارش اول وارد این عضو می‌شوند. دهان شامل حفره دهان، دندان‌ها، زبان، بزاق، لثه و سقف دهان است فک بالا ثابت است و حرکت نمی‌کند؛ ولی فک پائین حرکت دارد و عمل باز و بسته شدن دهان را انجام می‌دهد. در داخل استخوان هر فک حفره‌هایی وجود دارد که ریشه دندان‌ها در آن قرار می‌گیرد. در این حفرات دندان‌ها به وسیلهٔ الیاف دور دندان به استخوان فک متصل می‌شوند. روی آرواره‌ها و دور دندان را لثه می‌پوشاند. به آرواره لثه و الیاف نگهدارنده دور دندان بافت نگهدارنده دندان گفته می‌شود. دهان انسان در اعمال زیادی نظیر حرف زدن خندیدن، چشیدن، گاز گرفتن، جویدن و بلعیدن غذا شرکت دارد. اولین قدم در راه گوارش غذا، خرد کرد و جویدن مواد غذایی است که توسط دندان‌ها صورت می‌گیرد. هرکدام از دندان‌ها با شکل خاص خود به عمل جویدن کمک می‌کنند. دندان‌های پیشین برای بریدن، دندان‌های نیش برای پاره کردن و دندان‌های آسیا برای خرد کردن لقمه شکل گرفته‌است

اسلاید 5: معده و مریپس از جویده شدن غذا، زبان بالا می‌رود و به کام می‌چسبد. پس از آن‌که گیرنده‌های مکانیکی گلو تحریک شدند زبان کوچک نیز بالا می‌رود و راه بینی را می‌بندد. اپی‌گلوت نیز راه نای را بسته و به این ترتیب غذا وارد مری می‌شود و توسط حرکات دودی ماهیچه‌های حلقوی مری به دهانهٔ معده می‌رسد. این بخش که کاردیا نام دارد در حالت عادی منقبض بوده و مانع بازگشت غذا از درون معده به مری می‌شود. وقتی امواج دودی به کاردیا می‌رسند باعث بازشدن آن و ورود غذا به درون معده می‌شوند. آن‌گاه معده توسط آنزیمها و حرکات خود غذا را به ماده‌ای خمیری به نام کیموس تبدیل می‌کنند.مواد ترشح‌شده به درون معده عبارتند از موسین که با تشکیل لایه‌ای قلیایی از موکوز از دیواره معده در برابر شیرهٔ اسیدی معده محافظت می‌کند ، اسید کلریدریک HCL ، فاکتور داخلی معده که باعث جذب ویتامین ب۱۲ می‌شود ، چند پروتئاز که به‌طور کلی پپسینوژن خوانده می‌شوند و باعث تجزیهٔ پروتئینها به اسیدآمینه می‌شوند و گاسترین محرک ترشح اسید کلریدریک و پپسینوژن .

اسلاید 6: روده باریکروده باریک دارای سه قسمت است. اولین قسمت که درست بعد از معده قرار دارد را اثنی عشر «یا دوازدهه ویا» دئودنوم Duodenum می‌نامند، که کوتاهترین قسمت روده باریک است. دو قسمت دیگر روده باریک که بعد از دوازدهه اثنی‌عشر قرار دارند به ترتیب عبارت‌اند از تهی‌روده Jejunum و درازروده Ileum که به روده بزرگ متصل می‌گردد. وقتی غذا از معده وارد دوازدهه می‌شود، به علت مخلوط بودن با اسید معده، هنوز اسیدی است. در محل دوازدهه، یک شیره گوارشی قلیایی به این غذا اضافه می‌گردد تا حالت اسیدی آن را خنثی کند. این شیره گوارشی از عضوی که در قسمت زیر معده قرار دارد و به آن لوزالمعده گفته می‌شود ترشح می‌گردد، که حاوی آنزیم‌هایی است که باعث ادامه هضم غذا می‌شود، همچنین سکرتین هورمونی است که از سلول‌های بخش‌هایی از دوازدهه به خون ترشح و باعث افزایش ترشح بیکربنات HCO3 یک بار منفی از لوزالمعده می‌شود. صفرا نیز در همین محل به غذا اضافه می‌گردد. صفرا مایعی سبز رنگ است که در کبد شما ساخته می‌شود و سپس از کبد به کیسه صفرا وارد می‌گردد تا در آنجا ذخیره شود. این صفرا به حل شدن مواد غذایی چرب کمک می‌کند. علاوه بر این‌ها صفرا وظیفهٔ خارج کردن کلسترول اضافی بدن و بیلی روبین‌ها را دارد و سپس وقتی که شیره گوارشی وظیفه خود را انجام داد، مواد غذایی اصلی به اجزای ساده‌تر خود تجزیه می‌شوند که عبارت‌اند از:پروتئین‌ها به آمینواسیده‌ها تجزیه می‌شوند.کربوهیدرات‌ها به گلوکز و سایر قندهای ساده‌تر تبدیل می‌شوند.چربی‌ها به اسیدهای چرب و گلیسرول تجزیه می‌گردند.